VRIJE STEMMEN
Vlot verloop van de operaties op Borneo
De oorlog tegen Japan
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Verheldering van den
politieken hemel
200.000 Nederlanders zoek
Ie JAARGANG
NUMMER 183
Woensdag 13 Juni 1945
Algemeene Leiding t
B. G. Kloosterziel en
S. L. Boerma
Hoofdredacteur
J. Koekebakker
Redactie en Administratie
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
I. In ons vaderland
B. De Politiek.
Twee zeer belangrijke leiten worden
ons gemeld, die een conclusie zijn uit
veelvuldige praemissen.
Een zevental predikanten uit de recht-
sche groep van de Nederlandsch Her
vormde Kerk hebben zich aangesloten bij
de sociaal Democratische Arbeiderspartij.
Het zijn de heeren Buskes, Groenenberg,
Kroon, Miskotte. Tromp, Van Uchelen en
Visser. In een gemeenschappelijken brief
aan het partijbestuur schrijven ze „Het
is onze overtuiging, dat de Kerk de bij
vele Christenen gangbare veroordeeling
van het sociale streven als materialisme
moet tegenstaan, als een miskenning van
de geestelijke zorg, die daar van meetaf
in meegesproken heelt." En verder „Wij
achten onze toetreding een poging, om
door oprechte gehoorzaamheid aan God
daar te gaan staan, waar de naaste ge
diend wordt naar het gebod van dit uur.
De bedoeling van onzen stap is mede,
een concrete toepassing te geven aan het
geen de Synode van de Ned. Herv. Kerk
in haar oproep tot het volk kortgeleden
heeft uitgesproken."
En daarnaast stellen we een eveneens
treffende verklaring van oud-minister Van
den Tempel, die in een serie artikelen
over„De toekomst van het democratisch
socialisme" o.a. verklaart (het is een
boek, in het Engelsch uitgegeven onder
den titel„Keep the lamps burning")„De
algemeene beginselen van het democra-
tisch-socialisme kunnen niet sterven. Zijn
sociale leerstellingen zijn er in deze peri
ode der geschiedenis op gericht, de ware
beginselen van het Christendom in een
overbevolkte en in hooge mate geïndustri
aliseerde wereld tot werkelijkheid te bren
gen. Zijn oogmerk is de verwezenlijking
van de broederschap der menschen. Het
tot stand brengen van een gemeenschap,
die gebouwd is op wederzij dsche solidari
teit, op vrijheid van meeningsuiting en
zelfbeschikkingsrecht voor den enkeling
binnen de grenzen der gemeenschappelij
ke verantwoordelijkheid, op gelijke kan
sen voor iedereen, op democratie, vrede
en beschaving."
Deze twee feiten spreken voor zichzelf.
Christendom en sociale beweginq zijn
bezig elkander te vinden.
Hoe de ontwikkeling zal worden in de
nabije toekomst kan niemand nog orecies
zeggen. Maar onderling is er beter ver
staan gekomen en de vaste wil, om ge
meenschappelijk een betere wereld te be
reiken
Een zelfde toenadering vinden wij tus-
schen de groep, die zich om het week
blad „De Waarheid" heeft gekristalliseerd,
en de groep, die zich in het Zuiden eerst
„Jong-Nederlandsche Beweging" noemde,
en thans een afdeeling is geworden van
de „Nederlandsche volksbeweging".
De eerste groep heette eerst „Vrienden
van de Waarheid". Later „Communisti
sche partij Holland". Thans heet ze over
geheel Nederland weer „Vrienden van de
Waarheid". Doch ieder weet, dat dit de
vroegere communisten zijn, met hun on
getwijfeld zeer groeiende aanhang.
De tweede groep is nog wat vaag in
haar program, doch heeft toch al een
van de twee Kabinetsformateurs gele
verd, dus is aan de winnende hand.
Nu is opvallend hoe de houding van de
eerste groep is tegenover de tweede.
Was er vroeger een licht meelijdende
houding te bemerken, over die menschen,
die nog zoo vaag door het leven gingen,
thans is er meer verwachting en meer
waardeering.
Het laatste nummer van „De Waarheid",
editie vftor Zeeland, is heelemaal een
verheugend staal van toenadering waar
dat mogelijk is.
Men herinnert zich de aanklacht tegen
Reneman.
Nu verklaart „De Waarheid" eerlijk,
dat ze, na inzage van alle stukken tot de
overtuiging is gekomen, dat Reneman vol
komen eerherstel verdient. Loyale erken
ning van een gemaakte fout, die gewaar
deerd moet worden.
Een tweede verrassende uitlating is,
wat „De Waarheid" zegt over een opmer
king van „Trouw". Dit positief Christelijk
orgaan, dat een nationaal-Christelijke
Partijvormin" nastreeft, schreef„Niets
is meer urgent voor het herstel van onze
staat, dan onmiddellijke terugkeer
de democratische bestuursvormen. Eerst
dan kan verwacht worden, dat er orde
in den chaos komteerst dan zal ver-
Te Moskou heeft de première plaats ge
had van een nieuwe opera van Prokov-
jief„Oorlog en Vrede", naar de bekende
roman van Tolstoï.
Een Deensche missie zal naar Neder
land vertrekken om besprekingen te voe
ren over de uitzending van Nederlandsche
kinderen naar Denemarken.
trouwen in de toekomst geven daardoor
zullen allen daadwerkelijk mede kunnen
helpen aan de. restauratie van ons natio
nale zijn. Verkiezingen, geen fraai klin
kende woorden over „wederopbouw",
daar moeten we op aansturen."
En wat zegt hiervan „De Waarheid
Dergelijke woorden zijn ons uit het hart
bondgenoot."
Maar het belangrijkste symptoom, van
een groeiende mogelijkheid van samen
werking ook tusschen de „Nederlandsche
Volksbeweging" en de „Vrienden van de
Waarheid", is het volgende -
Een hoofdartikel bespreekt deze nieu
we beweging. En heeft natuurlijk zijn kri
tiek en zijn vragen. Doch tenslotte ver
klaart het onomwonden
.,De N.V.B. zal vooruitstrevend worden
wanneer zij zich in democratische richting
ontwikkelt. Zij zal reactionnair worden,
wanneer zij den strijd voor de vernieuwing
en verdieping der democratie verwaar
loost. Wij zien de mogelijkheid van een
ontwikkeling der N.V.B. in democratische
en vooruitstrevende richting. Daarom zul
len wij, ondanks verschillen van inzicht
in de practische politiek, samenwerking
op democratischen grondslag met deze
groep nastreven."
Hier voltrekt zich een langzame toe
nadering van den uitersten linkervleugl
in onze Nederlandsche verhoudingen tol
een Centrale groep, die zich op Christelijk
standpunt stelt, de Hervormde Kerk ach
ter zich heeft, en tegelijk vooruitstrevend
Is. Dit, gevoegd bij de zooeven besproken
samenvoeging, die in de personen van
Miskotte en Buskes en hun medestanders
voltrokken is, geeft ons, meenen wij, vol
komen het recht, te mogen spreken van
een verheldering van onzen politieken
hemel
Onze twee kabinetsformateurs behooren
geheel thuis in deze toenaderingspogingen.
Schermerhorn is ons van ouds bekend
als een radikaal denkend man. Drees is
alom de erkende leidende fiauur in het
socialistisch denkende kamp. Zij beiden
samen hebben nu gepraat met de voor
zitters van de oude Kamers en de senio
renconventen dier twee kamers. Zij heb
ben al meegedeeld, dat ze de opdracht
van de Koningin aanvaarden en spoedig
hopen te slagen.
En wat dan, als zij met een Kabinet
vcor den dag komen
Wij meenen. dat zij aan hun verleden
verplicht zijn, terstond maatregelen te
nemen, om de kiezers uitspraak te laten
doen over het te volgen beleid.
Geen nood-parlemëht
De nood-gemeenteraden zijn een zach-
ten dood gestorven voordat ze werden
geboren. Ook al komen ze een oogen-
blik hier of daar in het leven, dan zijn
ze toch een doodgeboren kindje. De al
gemeene volksmeening wil ze eenvoudig
niet. Algemeene vrije verkiezingen is over
al het parool.
Een experiment met benoemde kamers
zal door deze formateurs niet worden be
vorderd
Noodverkiezingen wellicht, niet geheel
volgens de voorschriften.
Maar een gekozen parlement
Op dien eisch staat „Trouw" en „De
Waarheid", staat de S.D.A.P. en de „Ne
derlandsche Volksbeweging". Op dien
eisch staan ook wij. Red.
Landingen op Labuan, Moeara en de Broenabbaai
Generaal Mac Arthur ging zelf mee aan land
HET EERSTE NIEUWS over de landingen
op Borneo werd Maandagochtend vroeg
gegeven door den wnd. minister-president
van Australië.
Later heeft gen. Mac Arthur officieel
meegedeeld, dat 4 landingen tegelijkertijd
werden uitgevoerd door de 9e Austra
lische divisie en wel op de eilanden La-
buan. Moeara en Brookton in de Broenai-
baai, terwijl een andere strijdmacht aan
land ging op de Noord-Oostelijke kust.
Gen. Mac Arthur ging zelf mede aan
land, vergezeld door gen. Georg Churchill
Kenny, Amerikaansche commandant van
de geallieerde luchtstrijdkrachten in den
Pacific.
Vóór de landina werd het geheele ge
bied zwaar gebombardeerd.
De tegenstand bij de landingen was
over het algemeen zeer gering en de
verliezen zijn betrekkelijk laag.
Blijkens latere berichten zijn de stad
Labuan en het nabijgelegen vliegveld al
veroverd.
Aan de kust van Borneo werd een
bruggehooid gevormd van ongeveer 5 km.
diepte.
BROENAI was in 1941 één der eerste
doelen van de Japansche aanvallen en
staat vooral bekend om zijn olie en rubber.
Labuan is een Britsche kolonie en be
hoort tot de 4 Straits Settlements.
IN DEN STRIJD OP OKINAWA deden
de Amerikanen nieuwe aanvallen op de
Japanners, die het Zuidelijk gedeelte van
het eiland krachtig verdedigden. Zondag
avond werden reeds terreinwinsten van
800 tot 1000 meter gemeld. De operaties
te land werden krachtig gesteund door
de lucht- en zeestrijdkrachten.
Door de verovering van Bagabag op
Luzon werden de vijandelijke strijdmach
ten ten Westen van de Boven Cagayan-
vallei afgesneden.
Door de nieuwe landing in de Salomons-
archipel op Bougainville, waar reeds
maanden gestreden'wordt, zijn de Japan
ners daar nu tusschen twee vuren geko
men. Deze landing werd uitgevoerd te
ONTSTELLENDE BERICHTEN
Gestolen klokken bij Ham«
VAN DE HONDERDDUIZENDEN Neder-
derlanders die in den loop van den oorlog
naar Duitschland waren gevoerd voor sla
venarbeid, als krijgsgevangenen en als
politieke gevangenen, zijn er momenteel
nog ruim 200.000 ZOEK, aldus werd door
Herrijzend Nederland meegedeeld.
A.N.P. meldt, dat de 1579 Nederlanders
uit Theresienstadt naar Bamberg in Beie
ren zijn overgebracht. Hun overkomst naar
het vaderland zal zoo spoedig mogelijk
plaats vinden, zoodra het transport dit
toestaat.
Nederland herstelt zich
Op de trajecten Utrecht-Hilversum en
Ufrecht-Amersfoorf rijden sinds de vorige
week des ochtends en des avonds eenige
autobussen voor de forensen. De Nederl.
Spoorwegen zullen 1400 autocars be
schikbaar stellen voor het interlocale ver
keer.
De busdienst Hilversum-Amsterdam zal
dezer dagen op bescheiden wijze worden
hersteld. Men heeft een reisvergunning
van de Kamer van Koophandel noodig.
Het zal nog eenige weken duren voor de
eerste forensentrein op Amsterdam zal
loopen.
De electrische tram in Den Haag loopt
weer. Het traject Delft-Den Haag hoopt
men volgende week weer te gaan rijden.
Jan de Hertog, de schrijver van het
bekende boek„Hollands Glorie", heeft
tijdens de bezetting een nieuwen roman
voltooid, getiteld„Schipper naast God".
VROOLIJKE AVOND
IN EEN N.S.B.-KAMP TE HOENSBROEK
Over een vroolijken avond in dit N.S.B.-
kamp lezen wij in „De Nieuwsbron", het
nieuwsblad voor de Limburgsche Mijn
streek. in het nummer van 19 Mei j.l., het
volgende relaas
„Onder de gevangenen in het kamp te
Hoensbroek, zit ook de bekende humorist
Joren, en onder diens leiding werd een
vroolijken avond georganiseerd. Voor in
strumenten werd gezorgd. De anders voor
een gewonen burger zoo moeilijk te krij
gen paard en wagen werden gecharterd
om in de verschillende dorpen de instru
menten der N.S.B.ers op te halen. Natuur
lijk gaf men die, annex eenige groeten,
gaarne mee, omdat de huisgenooten er
van overtuigd waren, dat hun mijnheer-
in-het-kamp toch wel wat ontspanning
noodig had. Dus gingen de muziekinstru
menten de koperen instrumenten heb
ben onze eigen jongens moeten inleveren
aan de moffen mee en het zag er naar
uit, dat het een echt jolige avond zou wor
den.
Op dien bewusten avond waren zelfs
een paar kamp-commandanten aanwezig
om aan het geheel wat luister bij te zet
ten. In een toespraak van een dezer werd
de gaede geest onder de gevangenen ge
roemd.
Het speet spr., dat hij wegens dienst
zaken niet heel den avond in hun mid
den kon blijven. Ja lezer, het is hemel
tergend, als men zooiets moet neerschrij
ven, doch het is de waarheid. Wat zullen
zij, die de behandeling der Duitschers in
Vught, Amersfoort en elders hebben onder
gaan, zich ergeren aan het gedrag van
hen, die met het toezicht belast zijn.
Maar er is meer een vroolijke avond
was niet voldoende. Er moest den heeren
ook iets worden geoffreerd en daarvoor
werden appelbollen gekozen. Ja lezer, het
was nog niet zoo beroerd om N.S.B.er te
zijn. Dat getuigen trouwens deze kampbe
woners zelf, als ze zeggen „Het is nog
beter in het kamp, dan in het hospitaal".
Heusch, hun huisgenooten kunnen gerust
zijn, in Hoensbroek lijden de gevangenen
geen gebrek. Het lijkt meer op een ont
spanningsoord, want werken, neen, daar
voor voelen zij zich te goed. Als er vrij
willige melding wordt gevraagd voor een
karweitje, dan is hoogstens 15 pet. gene-
geen om te komen, want plicht tot arbeid
is er schijnbaar niet."
Het blad eindigt haar relaas voor welks
waarheid het zegt volkomen in te staan,
met deze opmerking„Dat men in het
eene kamp streng is en in het andere O.
en O.-avonden organiseert, is toch een
raadsel, dat dringend om een oplossing
vraagt."
Deze mededeelingen achten wij een
voudig weg verschrikkelijk
Terwijl nog een deel van Nederland de
gevolgen van de honger-ellende niet te
boven is, en een groot deel lijdt onder de
ontzettende verwoestingen, viert het N.S.B.
geboefte feest met appelbollen De auto
riteiten die zulks gedoogen, dienen ter
verantwoording te worden geroepen, en
aan zulke schandalen dient ten spoedig
ste een einde te worden gemaakt Red.
burg gevonden
Naar een der correspondenten van de
Londensche „News Chronicle" meldt uit
het hoofdkwartier van het Britsche 2 e le
ger, zijn honderden Nederlandsche, Belgi
sche en Duitsche kerkklokken ontdekt op
een binnenplaats van een smelterij te
Wilhelmsburg bij Hamburg.
De Irenebrigade zwaait af
De Prinses Irenebrigade zal begin No
vember, 6 maanden na het eindigen van
de vijandelijkheden, afzwaaien. Degenen,
die boven de 40 jaar zijn, zullen reeds op
1 Juli naar het burgerleven terugkeeren.
De naam van de brigade zal blijven
voortleven, want er komt waarschijnlijk
een Irene-regiment.
Karei Lotsy is door de regeeringscom-
missaris van Nederlandsch Volksherstel
Mr. Meuten, benoemd tot sport-adviseur,
met de opdracht, in overleg met de sport
bonden de sport in te schakelen in het
werk van Nederlandsch Volksherstel.
Chabai, 10 km. van het Noordelijke punt
van het eiland.
In Birma hebben de geallieerden Annow
bezet.
UIT CALCUTTA komt het bericht, dat
een telefoonlijn geopend is tusschen
Britsch-Indië en China, over een afstand
van ruim 3000 km., over bergen en door
de jungle.
De toestand te Berlijn
De correspondent van het Zweedsche
blad „Dagens Nyheter" schrijft, dat de
Russen in Berlijn blijk geven van een uit
muntende psychologie en de grootste ma
te van realisme. Hij zegt, dat zij geen
poging doen om het communisme te be
vorderen. Er zijn betere voedselrantsoe
nen dan tijdens het nazi-regiem.
Bioscopen, schouwburgen en sportvel
den zijn weer geopend en knappe Russi
sche meisjes doen dienst als verkeers-
aaent. Deze verrassende toestand vormt,
aldus de correspondent, een tegenstelling
met de harde behandeling, welke volgens
ontvangen berichten ten deel valt aan de
andere Duitschers ten Westen van de Elbe
door Britten en Amerikanen.
De „Daily Mail" waarin dit verhaal
verscheen, zegt in een hoofdartikel hier
over, dat het rampspoedige gevolgen zou
hebben, indien de verschillende bezettings
zones veranderd zouden worden in in
vloedssferen en indien de geallieerden te
gen elkaar zouden gaan concurreeren om
de gunst van de Duitschers te verwerven.
Nu, dat de controleraden in werking tre
den, zien we uit naar meer samenwer-
king tusschen Oost en West, hoewel on
gelukkigerwijze gebleken is, dat de on-
eenigheid reeds is begonnen. Tenzij de
vier mogendheden hun kaarten op tafel
leggen, tenzij zij openhartig tegenover el
kaar zijn en besluiten een gemeenschap
pelijke politiek te voeren, zal de situatie in
Duitschland van kwaad tot erger worden.
De „Manchester Guardian" schrijft over
de Russische zone, dat deze meer naar
het Westen ligt dan men had verwacht.
Het blad vraagt zich af, waarom dit op
deze „merkwaardige wijze" wordt be
kend gemaakt, indien de grens reeds lan
gen tijd is overeen gekomen en waarom
de Amerikanen riet reeds lang naar hun
eigen zone zijn terug getrokken.
Het zou verstandiger zijn, wanneer de
grenzen van andere zones tegelijkertijd
zouden zijn aangekondigd. A.N.P.
BUITENLANDSCH OVERZICHT
Een enorme mobilisatie van strijdkrachten
Door Arnold A. Vas Dias, Aneta's
bijzondere oorlogscorrespondent in
den Pacific
GUAM, 10 Mei 1945.
Op den dag van de nederlaag van
Duitschland ging de worsteling op Oki
nawa zonder ophouden voortde vlie
gende super-forten stegen als gewoonlijk
van haar bases in de Morianen op om
haar vernietigend werk boven Japan te
verrichtende Amerikaansche vloot en
haar vliegtuigen zetten het offensief tegen
Japansche schepen voort en bombardeer
den vijandelijke installaties. In Europa
was de oorlog ten einde in den Stillen
Oceaan ging hij zonder ophouden, zon
der een minuut pauze, voort.
Zoo was het vandaag. Morgen is een
nieuw stadium begonnenhet stadium van
een zeer krachtige versterkinq van den
luchtoorlog als een voorbereiding van nog
meer vernietigende, nog meer gedurfde
operaties tegen Japan en door Japan be
zet grondgebied.
Iedere waarnemer, die beschikt over de
faciliteiten van een oorlogscorrespondent
en die rondreist in dit deel van den Pa
cific, zal onder den indruk komen van de
geweldige mobilisatie van strijdkrachten,
welke reeds is bereikt, van deze reusach
tige verzameling van overweldigende
macht, waaraan in de komende maanden
nog veel meer gevechtskracht zal toege
voegd worden.
HET PROBLEEM VAN DEN TOEVOER
Hoe dieper ik, na mijn vertrek uit San
Francisco, doordrong in dit gebied, langs
een schakelketting van ver uit elkaar ge
legen vliegvelden, hoe meer ik besefte
welke enorme moeilijkheden verbonden
zijn aan den toevoer over deze reusachtige
afstanden, maar ook met hoeveel succes
deze moeilijkheden zijn opgelost. Alles is
hier van een enorme schaal. De Stille
Oceaan is zoo groot, dat al het land op
aarde erin verdrongen zou kunnen wor
den, en dan zou er nog plaats over zijn
voor een werelddeel zoo groot als Afri
ka. In deze geweldige uitgestrektheid van
zee vormt afstand de alles overheerschen-
de factor. Deze factor bepaalt ook de mo
gelijkheden van toevoer. Het einde van
den oorlog in Europa maakt geweldige
luchtvloten en ervaren en goed uitgeruste
legers vrij voor dienst elders. Doch het
hangt af van de scheepsruimte, welke be
schikbaar gesteld kan worden in verband
met de essentieele taak, welke nog steeds
vervuld moet worden in en voor Europa,
in welke mate de operaties tegen Japan
kunnen worden versneld en verstrekt.
PEARL HARBOR, WAAR HET HART VAN
DEN OORLOG TEGEN JAPAN KLOPT
Aan den ingang van Pearl Harbor, de
grootste Amerikaansche vlootbasis in den
Pacific, kan men een voortdurenden stroom
van gaande en komende schepen gade
slaan. De schepen zijn van allerlei soort,
gebouwd om te voldoen aan een groote
verscheidenheid'van doeleinden in dezen
zoo gespecialiseerden zee- en amphibi-
schen oorlog. De camouflagekleuren vari-
eeren van donker oceaan-grijs tot schel
tropisch groen, verlevendigd met schel-
gele vlekken, zooa'.s bij de landingsvaar
tuigen, die niet moeten opvallen tegen
een achtergrond van jungle.
Op Oahu, het Hawaische eiland, waar
Pearl Harbor ligt, zijn ook de grootste
hoofdkwartieren in den Pacific gevestigd,
waar gedetailleerde plannen voor bewe
gingen en operalies worden uitgewerkt.
Op Hickam Field, het vliegveld nabij Pearl
Harbor, komen en gaan vliegtuigen van
en naar alle posten in den Pacific.