VRIJE STEMMEN
Hollands kolenposirte
DAGBLAD VOOR ZEELAND Redactie en Administratie!
ONS INDIË
De positie van De Gaulle
ie JAARGANG 1^1 IP ll&flrtl
B. G. Kloosterziel en
S. L.
Hoofdredacteur
J. Koekebakker
NUMMER 177
Goes, Beestenmarkt 2
Woensdag 6 Juni 1945 Telefoon 2163
DE TOEKOMST DIE ONS WENKT
In haar proclamatie van 8 December 1941
sprak Hare Majesteit onze Koningin
„Een eeuwenlang lotsverbinding beheersch-
te de ontwikkeling van ons Koninkrijkin de
orkaan, die deze ontwikkeling bedreigt, richt
het zich op in vastberaden eenheid zijn
plaats ie handhaven in de wereld.
Indië was Nederland nabij in het uur der
beproeving Nederland en onze West zullen
met Indië zijn, nu het de agressie weerstaat."
Dit was direct nadat Japan met Nederland
in oorlog was gekomen. Wij weten, hoe het
spoedig werd overweldigd» en hoe ons leger
en onze vloot voor de zaak der geallieerde
oorlogvoering op de bres stond en voor een
groot deel aldaar ten onder ging.
Was daarmee het verzet gebroken?
Integendeel.
In het verborgen en in uithoeken werd de
strijd voortgezet. En een jaar na de Japan-
sche aanval zeide de Koningin, in een ra
diorede van 6 December 1942
„Ik ben overtuigd, dat het Rijk na den
oorlog zal worden opgebouwd op den hech
ten grondslag van volledige deelgenootschap,
die de voltooiing zal beteekenen van hetgeen
zich in het verleden reeds heeft ontwikkeld.
Ik weet, dat geen politieke eenheid en ver
bondenheid op den duur kunnen blijven be
staan, die niet gedragen worden door de
vrijwillige aanvaarding en de trouw van de
overgroote meerderheid der burgerij.
Ik stel mij voor, zonder vooruit te loopen
op de adviezen der Rijksconferentie, dat zij
zich richten zullen op een Rijksverband, waar
in Nederland, Indonesië, Suriname en Cu
racao tezamen deel zullen hebben, terwijl
ieder op zichzelf de eigen, inwendige aan
gelegenheden in zelfstandigheid en steunend
op eigen kracht, doch met den wil, elkander
bij te staan, zullen behartigen.
Ik meen, dat zulk een zelfstandigheid en
samenwerking aan het Rijk en zijn deelen
de kracht kunnen geven om hun verant
woordelijkheid naar binnen en naar buiten
ten volle te dragen."
Hiermede, met dit koninklijk woord, is het
programma voor de toekomst gegeven.
Het is, zegt Van Mooie, een bevestiging van
de hoogste motieven, die onze verhouding
tot Indië hebben bestuurd, sinds de zedelijke
verplichting ons in het begin van deze eeuw
bewust werd. Het is aangevangen als een
verklaring van vriendschap en saamhoorig-
heid. en een erkenning van ons gevoel van
verantwoordelijkheid voor elkanders lot en
elkanders toekomst.
Dat wij deze radicale hervorming van ens
Nederlandsche Rijk, met uitroeiing van het
oude idee van moederland en koloniën, zul
len kunnen bewerkstelligen, wordt door Edel-
eer van der Plas met de volgende regelen
toegelicht
,Wij Nederlanders zijn volkomen vrij van
rasvooroordeel. Wij willen niet onze taal en
cultuur opleggen integendeel wij hebben eer
bied voor taal, cultuur en zeden van ande-
De afwijkingen van dit echt Nederlandsche
besef in het verleden hebben ons genoeg
moeiten veroorzaakt, en worden thans wel
grondig als fouten onderkend.
Wij kunnen dus nu in Nederlandsch-Indië
een land en maatschappij scheppen, rijk ge
schakeerd, van velerlei cultuurinhoud en
toch hecht verbonden door onderlinge eerbie
diging en waardeering door bereidheid
van alle bevolkingsgroepen, om voor dezelfde
idealen van vrijheid, verdraagzaamheid en
gerechtigheid te strijden en zoo noodig alles
op te offeren.
Deze eenheid, zoo besluit Van der Plas dit
gedeelte van zijn betoog, deze eenheid tot
stand te brengen in een krachtige gemeen
schap van nu reeds meer dan 70 millioen
zielen, is Nederland's roeping en taak.
Zal in deze richting de toekomst van ons
Rijk in Oost en West, in Noord en Zuid, wor
den gebouwd?
Om dit te kunnen gelooven, en daarvoor
al onze krachten in te zetten, is noodig dat
wij vertrouwen op den zin der bevolkingen
van de vier gebieden van dit Nederlandsche
Rijk.
Onze Koningin heeft dit vertrouwen.
In het nieuwe Rijk is voor rasdiscrïminatie
geen plaats, sprak zij, en in geallieerde
kringen in Amerika wordt dit vertrouwen ge
deeld. Summer Wellis oordeelt in zijn recent
boek over deze vraagstukken, dat Neder-
landsch Indie geen internationale controle
noodig heeft. Ook in Indonesische kringen
heerscht thans dit vertrouwen, en doet hen
met ons medewerken in het stille verzet en
de voorbereiding van den heropbouw van
het land. Het Indonesische Nationalisme heeft
de overtuiging, dat niet van Japan herstel
te wachten is, en dat integendeel in een
samengaan met Nederland de toekomst voor
een zelfstandig Indonesisch Rijk, als deel van
het Koninkrijk der Nederlanden, te vinden is.
Dr. Van Mook gaf onlangs in San Francisco
de volgende schets van de toekomst, en
daarmee willen we dit drietal artikelen over
ons Indië besluiten
„Ik kan slechts een schets geven va,n som
mige oplossingen, die aan de hand zijn ge
daan maar het zal aan hef volk van Ne
derland, Suriname, Curasao en Ned. Indië
zijn, de beslissing te nemen. Ik acht het vrij
wel zeker, dat deze vier gebiedsdeelen auto-
Onze mijnen produceeren niet genoeg. - Verdere be»
perking van gas en electriciteit moet worden overwogen.
Het Rijkskolenbureau acht het zijn plicht,
onze bevolking voor te lichten omtrent onze
benarde kolenposifie.
De voor-oorlogsche productie onzer Lïm-
burgsche mijnen bedroeg ongeveer 13.5 mil
lioen ton. Dit was voldoende om het binnen-
landsch verbruik te dekken.
Tijdens de bezetting liep de productie terug
tot circa. 11.5 millioen ton per jaar. Hiermede
kan in de behoefte van centrales, gasfabrie
ken, spoorwegen worden voorzien, en het
overgroote deel der industrie op gang wor
den gehouden, benevens een sterk gerant
soeneerde huisbrand worden verschaft.
Na September 1944 bleken de mijnen vrij
ernstig door de Duitschers beschadigd. Toen
men weer kon beginnen, was er groot ge
brek aan ondergrondsch personeel, en de in-
dividueele prestatie bleef door verschillende
omstandigheden ver beneden die van de be
zettingsjaren.
Er zal plm. 240.000 ton per maaud beschik
baar zijn voor het geheele Nederlandsche
verbruik. Gedurende de laatste bezettings
jaren was het verbruikongeveer 800.000 ton
er maand. Ook als men door nog scherper
rantsoeneering dit getal zou kunnen omlaag
brengen, zeg tot 500.000 ton, wat dan ook
beslist noodig zal zijn, blijft er toch een
maandelijksch tekort van 260.000 ton
Gevolg zal zijn, dat voor huisbrand slechts
een minimale hoeveelheid ter beschikking zal
Nieuws uit Nederland
Prof. Gerbrandy heeft naar aanleiding van
een mededeeling van de „Times" verklaard,
dat hij het bericht moest tegenspreken, als
zou de toestand in ons land niet zoo heel
slecht zijn. Hij had zich op tal van manie
ren op de hoogte gesteld, en de positie was
inderdaad hoogst bedenkelijk. De Canadee-
zen zijn er zeer populair, en ook voor de
hulp der Australiërs in het Verre Oosten is
men zeer dankbaar, zoo antwoordde de Mi
nister-president op een gestelde vraag. En
op een andere vraag zeide hij, dat men over
woog, of nog vóór den winter Nederlandsche
kinderen zouden kunnen worden uitgezonden
naar Zuid-Airika.
De versnelde terugkeer der nog in Duitsch-
land verblijvende Nederlanders maakt goede
vorderingen. Uit Eindhoven, Maastricht en
Enschede vertrekken dagelijks 1000 personen
naar Amersfoort. VandaaT gaan dus dage
lijks 3000 man naar Utrecht, Amsterdam,
Den Haag, Rotterdam en verder.
PeT scheepsgelegenheid gaan dagelijks
2500 personen van Den Bosch naar Rotter
dam. Vandaar gaan ze dan verder. Zoodra
de route veilig is, zal ook van Oudenbosch
naar Rotterdam voor dit doel worden geva
ren.
ïn Weert bevinden zich 2300 officieren en
1300 onderofficieren, die per auto naar Amers
foort zullen gaan, en vandaar met de andere
groepen verder landinwaarts zullen worden
gebracht.
In het Zuiden wachten 60.000 en in het
Oosten 20.000 man op transport.
Volgens de Sheaf-autoriteiten is van uit de
verschillende hulpbronnen de voedselvoorzie
ning van Nederland tot het einde van dit jaar
verzekerd. Wellicht zal het reeds vóór het
einde van het jaar de export van groente
en zout kunnen hervatten, maar van export
van melk, boter en andere zuivelproducten
zal nog geen sprake kunnen 2ijn. Maar, zoo
werd er bijgevoegd, men mag uit deze fei
ten niet afleiden, dat alles rooskleurig is
In Amsterdam zijn plm. 3000 arbeiders te
werk gesteld bij de Arbeidsreserve, in „wil
de" staking gegaan. Zij eischen uitschakeling
van de Ned. Heide Mij. en van de Grand
nome, interne en vertegenwoordigende instel
lingen zullen hebbendat is slechts een uit
breiding van den toestand, die zich reeds
ontwikkeld had. Het centrale bestuur van
het Koninkrijk zou kunnen bestaan uit een
ministerie en een vertegenwoordiging, samen
gesteld door de vier gebiedsdeelen, en zij zou
de wetgeving van de regionale vertegen
woordigende lichamen hebben te bekrachti
gen. Zijn functies zullen waarschijnlijk om
vatten Buitenlandsche Zaken, Defensie en In
ternationale Economische Aangelegenheden.
Kwesties tusschen gebiedsdeelen onderling
zouden kunnen worden opgelost in gemeen
overleg. De deelneming van de Indoneezen
aan de gemeenschappelijke functies in het
koninkrijk is reeds begonnen, b,v. in den di-
plomatieken en consulairen dienst."
„De Indonesische bevolking is goed op
weg om een natie te worden. Wij hebben
haar daarbij te helpen. Alleen wanneer aan
de Indonesiërs met daden wordt bewezen,
dat hun in het bestuur van hun land een
plaats wordt ingeruimd die hun toekomt, kan
een Indische eenheid gesnfeed worden, en
kan een rijkseenheid groeien, die zich in de
geheele wereld kan doen gelden".
Zoo besluit ook Van der Tlas zijn betoog.
Red.
komen, dat gas- en electriciteitsvoorziening
nog sterker zal moeten worden besnoeid, en
dat alle industrieën, die niet onontbeerlijk zijn.
voor de voedselvoorziening, zullen moeten
worden stilgelegd.
Een troosteloos vooruitzicht.
Er is slecht tweeërlei mogelijkheid die nog
uitredding kan brengen.
Ie. Kan de productie van de Limbuigsche
mijnen niet tot het vooroorlogsche niveau
worden opgevoerd
2e. Is ei geen kans, dat van geallieerde
zijde dit eerste jaar hulp kan worden gebo
den, zooals thans reeds voor het nu in nood
2Ïjnde Westen des lands geschiedt? Red.
Mij., onmiddellijk ontslag van alle ambtena
ren van Maatschappelijk Hulpbetoon, en de
toegezegde 25 pet. 'loonsverhooging boven de
loonen van Mei 1940.
Prinses Juliana heeft voor de achtste maal
bloed gegeven voor zieken, Het werd terstond
van Tilburg naar het Ziekenhuis te Amster
dam overgebracht. De zeven vorige malen
geschiedde dit te Canada.
In Roosendaal is een ontploffing geschied
bij de verwerking van munitie. Een werk
man liet een granaat vallen, en werd ge
wond, doordat andere brandbare stoffen ook
explodeerden. Gelukkig werd een groote
ramp door tijdig ingrijpen voorkomen.
In Zandvoort is een massagraf ontdekt
waar 350 jonge mannen zijn begraven. Het
zijn allen slachtoffers van het Duitsche schrik
bewind, De medische dienst tracht ze te
identificeeren.
Als door een wonder, is de Noord-Oostpol
der voor het lot van de Wieringermeerpolder
bewaard gebleven. De dijken waren onder
mijnd, maar door den snellen opmarsch der
Canadeezen moest de Duitsche bezetting
haastig vluchten, en had geen tijd meer om
de dijk te doen springen. Slechts de helft
van den polder kan dit jaar in cultuur ko
men, door gebrek aan arbeidskracht. 3000
man zijn door de Duitschers naar Duitsch-
land gevoerd.
De eerste zending vrachtauto's is van uit
Amerika in Rotterdam aangekomen. De
verkeersinspectie zal zorgen voor een recht-
voordige verdeeling onder de belanghebben
den.
In „De Stem" worden twee bezwaren ge
noemd tegen het zuiveringsbesluit voor amb
tenaren vooreerst de „Staking", die bedoeld
was voor een korte periode, en die nu voor
de meesten ïn het Zuiden reeds meer dan
een half jaar duurt. Welk een eeuwigheid
van wachten, terwijl de massa denkt, dat er
toch wel iets ernstigs wezen zal, en er is
nog niets bewezen 1 Ook ditwelk een ver
lies aan arbeidskracht. Deze menschen zijn
uitgeschakeld uit het arbeidsproces, ontvan
gen loon, en staan aan den kant
Het tweede bezwaar is de geïnterneerden
krijgen niet altoos inzage van alle stukken,
en kunnen dan niet voor rechtskundigen bij
stand zorgen, die effectief kan zijn. Het blad
vrapgt, dat deze leemten in het besluit zoo
spoedig mogelijk zullen worden herzien.
Ruim 8000 Nederlanders zijn vanuit
Duitschland in België gearriveerd, en zullen
doorreizen naar ons vaderland.
De strijd in het Verre Oosten
DE BEVRIJDING VAN BORNEO IS
BEGONNEN
Volgens Japansche radioberichten, die op
Melbourne zijn opgevangen, zijn Amerikaan-
sche troepen geland op Borneo. De aanval
zou plaats hebben bij Sandakan, in het
Noord-Oosten van Engelsch Borneo en tevens
de hoofdstad van Engelsch Noord-Borneo.
Tokio meldt, dat twee groote geallieerde
vloten, bestaande uit slagschepen en vlieg
dekschepen, voor Okinawa verschenen. Op
de Zuid-Oostkust hebben de Amerikanen een
vlootbasis in handen. Alles wijst er op, dat de
strijd hier ten einde loopt, en Tokio noemt de
situatie hoogst ernstig',
Zuïd-China schijnt door de Japanners ge
deeltelijk te worden ontruimd, onder den
druk der Chineesche troepen. Amerikaan-
sche deklandingsvlïegtuiger. hebben groote
aanvallen gedaan op vliegvelden, gelegen op
het Zuidelijkste Japansche eiland.
Op Nieuw-Guinea wordt de sterkte der Ja-
panache troepen aldaar op nog 60.000 man
geschat.
Op de Philippijnen dringen de Amerika
nen en Filippino-troepen de Japanners steeds
verder terug.
Geweldige luchtbombardementen teisteren
voortdurend de Japansche groote steden en
industrie-centrameer dan 2000 superforten
zijn in de lucht.
A, den Doolaard gaf voor de radio eenige
mededeelingen over Indië, die verre van
rooskleurig zijn. Indië lijdt honger, zei hij. Op
verschillende eilanden zou bijna de geheele
bevolking zijn omgekomen. De Japanners ne
men hei grootste deel van den oogst in be
slag. De menschen sterven als ratten. Indië
verwildert. Meer dan 1 millioen bewoners
zijn gedeporteerd. Red.
VAN OVERAL
Australië deelt mede, dat aldaar veel ruim
te zal zijn voor Nederlanders, die wegens
overbevolking en verwoesting van een deel
van ons land daarheen willen emigreer en.
Er moet een emigratie-centrum worden ge
schapen.
De Russen zijn buitengewoon ie;. Ier i-nover
de Duitschers, verkleien .in Ne
derlandsche officieren. De bc-u-ükng zal nog
lang weten, dat ze in doi Oostelijke deel
onder Russische bezet iing sic on 1 Do haat,
die zij tegenover de Duitschers hebben, is
veel grooter dan die der Engelschen en Ame
rikanen.
Te Rome beschouwt men de socialist Pietro
Nennï en de Christen-democraat Alcide de
Gaspari als mogelijke opvolgers van Bononi
als minister-president. Red.
Rondom Frisco
De secretaris-generaal van de voorgestelde
wereldorganisatie en diens staf zal, zoo werd
besloten, uitsluitend verantwoordelijk zijn aan
en instructies ontvangen van de wereldorga
nisatie zelf. Hij zal zaken en feiten, die z.i.
den vrede en veiligheid dreigen te verstoren,
ter kennis kunnen brengen van den Veilig
heidsraad,
De Sociale en Economische Raden zullen
zich, zoo heeft de desbetreffende commissie
besloten, niet slechts met do regeeringen,
doch ook met andere ter zake doende in
stanties der landen kunnen verstaaru De
commissie beveelt aan, het Internationale Ar
beidsbureau in te schakelen.
Lord Porter, voorzitter van de Commissie
Grotius op de Internationale Rechtsconferen-
tie, heeft voorgesteld een stichting in den
geest van het Internationale Arbeidsbureau
tot stand te brengen. Re d.
BUITENLANDSCH OVERZICHT
De moeilijkheden voor De Gaulle stapelen
zich op. Terwijl in Parijs 30.000 gerepatrieer
de arbeiders en ex-krijgsgevangenen demon
straties hebben gehouden, om te protesteeren
tegen de slechte behandeling die zij hebben
ondervonden, en te klagen over het tekort
aan voedsel en kleeding en terwijl de anti-
Franco-beweging in Frankrijk hem al zooveel
zorgen baart, dat hij officieel aan de Spaan-
sche regeering heeft moeten mededeelen, dat
hij het tot Franco gerichte verzoek om ai te
treden, en plaats te maken voor een demo
cratische regeering, door vrije verkiezingen
in het leven te roepen, niet voor zijn rekening
neemtis de zwaarste kopzorg voor den
Franschen generaal de ontwikkelina van den
toestand ïn Syrië. Hij moet probeeren 21 jn
prestige in het oog van het eigen volk en
van het buitenland niet nog meer te verlie
zen dan reeds door vroegere flaters is ge
schied, doch daar zal, wat den Levant be
treft, een zware wijs op gaan. Al meer sta
pelen zich de bewijzen op, dat Frankrijk on
besuisd en ontactvol heeft gehandeld. De
Britsche troepen, die aldaar zijn aangekomen,
worden door de bevolking toegejuicht, terwijl
bevolking worden gehaat. Van Syrische zijde
meent men, het bewijs te kunnen leveren,
dat alle ongeregeldheden, die zijn geschied,
door Franschen zijn uitgelokt. En evacuatie
van alle Fransche burgers blijkt noodzakelijk,
om hen tegen de volkswoede te beschermen.
De Fransche' troepen vrorden geconsigneerd
in bepaalde kampen en kazernes, om verdere
botsingen te voorkomen. Engeland neemt de
ordebewaring en de patrouilleering over
Wat moet De Gaulle nu doen
Hij klaagde op een persconferer.'.ió, dat
Engeland altoos had verklaard, dat 't Frank
rijk zelf het Syrische schip wilde laten be
sturen. Maar, zei hij: jammer genoeg hebben
de Britten dit woord uit gestand gedaan 1"
Hij verwees naar een verdrag, in 1941 te
Cairo door hem voor de vrije Franschen met
Engeland gesloten, en verklaarde de recente
gebeurtenissen niet slechts van plaatselijke,
doch van internationale beteekenis.
Volkomen juist, dit laatste, kunnen wij
hieraan toevoegen.
Maar deze nieuwe tijd van Arabische con
centratie en machtsontplooiing wordt blijk-
------ "C lucjciuiuii, «11ILUIIC en Iliacmsi
de Fransche troepen- allerlei gewelddadighe- baar niet door hèm, en wel door Engeland
den op hun geweten hebben, en dus door de verstaan 1 Red.
