VRIJE STE
DAGBLAD VOOR ZEELAND
BRANDENDE KWESTIES
r
le /AARGANG
NUMMER 168
Zaterdag 26 Mei 1945
Algemeene Leiding t
B. G. Kloosterziel en
S. L. Boerma
Hoofdredacteur t
J. Koekebakker
Redactie en Administratie t
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2665
Angstig» zielen zijn op het oogenblik al
bezig zich doodelijk ongerust te maken over
verschillende ernstige kwesties die bij de
reddering van de Europeesche chaos zich
thans voordoen. De nazi-fascisten hebben de
ordening van de Europeesche samenleving,
die toch ai heelemaal niet ideaal was, zoo
grondig in de war gestuurd, dat er, nu zij
gijn opgeruimd, allerlei ongeregeld is en
vrijwel in de lucht komt te hangen. Daaruit
volgt, dat de verschillende overwinnende
legermachten en de weer bevrijde volkeren
overgaan tot expansie, en zoodoende soms
elkaar ontmoeten niet alleen, wat dikwijls
tot een fijne verbroedering heeft geleid, doch
ook wel eens tot een soort botsing hebben
aanleiding gegeven. We noemen kort op
wat de laatste weken is geschied
Het Deensche eiland Bornholm door de
Russen bezet.
De Amerikanen over de Elbe opgemar
cheerd en later weer terug gegaan.
In Polen een regeering gevormd, terwijl er
in Londen een andere Poolsche regeering ze
telt.
Roethenïë, dsel van Tsjecho Slowakije, dat
zich daarvan wil afscheiden en overgaan
tot Sovjet Rusland.
Oostenrijk, waar een regeering is gevormd
die v/el door Rusland, doch niet door Enge
land en Amerika wordt erkend.
Karinthië, waar Joego Slavische troepen
waren binnengetrokken, en waar propagan
da wordt gemaakt voor afscheiding van
Oostenrijk en aansluiiing bij eerstgenoemden
staat.
Istrië, met de hoofdstad Triest, dat vroeger
bij Oostenrijk hoorde, doch na den vorigen
wereldoorlog bij Italië werd gevoegd, en
thans door Tsjecho Slowaaksche troepen
bezet, terwijl ook de Angelsaksische legers
er zijn binnengetrokken.
En ten slotte, even buiten de grenzen van
Europa, Syrië en den Libanon, waar do
Franschen troepen hebben heengezonden,
wat door de bevolking slecht wordt verdra
gen en tot onlusten en stakingen aanleiding
heeft gegeven.
Ach, ach, zeggen thans angstige zielen
zie je wel Daar is al een nieuwe wereld
oorlog op komstWie de partijen zullen
zijn, is nog niet precies te zeggen. Maar ze
ker is, zeggen zij, dat aan den eenen kan;
Rusland staat met al zijn satellieten en
aan den anderen kant Engeland en Ameri
ka, met al de kleinere volken, die slechts
van dezen steun afhankelijk kunnen zijn, om
zelfstandig te mogen voortbestaan.
En het oude nazigif doet nog zijn funeste
werkingde boeman van het bolsjewisme
wordt opgeroepen om ons te doen rillen
De aanstaande eindstrijd is op komst en
Duitschland krijgt gelijkallemaal samen te
gen den kolos uit het Oosten
Wij willen ook met onze kleine krachten
meehelpen om olie te gieten op deze golven
van onrust, die voortwerken onder ons, ter-
VAN OVERAL
BINNENLAND.
In Oldenzaal liep de viering van den VE-
dag droevig af. Baldadige jongens speelden
met vuurwerk midden in een groote menigte
die een open-lucht-bioscoopvoorstelling bij
woonde. Zij hadden brandplaatjes en kruit
in een granaathuls geperst en brachten dit
tot ontploffing. Zestig menschen werden zoo
ernstig gewond, dat zij naar het ziekenhuis
moesten worden gebracht. Zeven zijn er on
middellijk overleden. De ontploffing was
uren in den omtrek hoorbaar.
De Commissie Rutten, die opdracht had,
advies uit te brengen over bedrijfsorganisa
tie in het mijnbedrijf, stelt voorEen mijn-
ïndustrieraad zal de leiding hebben over heel
dezen bedrijfstak. Hierin zullen ondernemers
en werkers beiden vertegenwoordigd zijn.
Daarnaast Ondernemingsraden voor elke af
zonderlijke onderneming, en Ringen voor el-
ken mijnzetel, fabriek of kantoor.
De restaurants en hotels, die voor het pu
bliek open staan, zullen in de gelegenheid
worden gesteld, maaltijden voor het publiek
verkrijgbaar te stellen, zoowel bonlooze, als
wel maaltijden tegen inlevering van bonnen.
Evenwel moet voorloopig worden bedacht,
dat in tal van plaatsen nog geen enkel be
drijf zijn deuren weer heeft kunnen openen.
Ten behoeve van de groote gezinnen heeft
de Minister van Sociale Zaken besloten, de
kindertoeslag te verhoogen. Per dag en per
ltind wedt ze oebraebt van 20 en 25 cent
40 cent per dag. De verhooging go--'
in met terugwerkende kracht, vanaf 1 Ja
nuari 1945.
wijl onzes inziens daartoe heelernaal geen
reden bestaat. En wij zeggen dat niet, om
dat we de bevolking van Nederland met ver
doezelende praatjes willen rustig houden.
Doch enkel, omdat we gelooven, dat al deze
brandende kwesties geen oogenblik aanlei
ding kunnen en zullen zijn voor eenige ge
wapende botsing tusschen de grootmachten
van de wereld, en dat de wrijvingen tusschen
kleinere groepeeringen evenmin het vaste
besluit om de wereldvrede te handhaven zul
len aan het wankelen brengen.
Daartoe moeten we in enkele op elkaar
volgende artikelen elk punt kort onder de
oogen zien.
Hier alleen dit eene allesbeheerschende
feit, dat wij thans meenen te aanschouwen
in deze wereld De drie groote machten die
de overwinning over Duitschland samen be
vochten hebben staan naast elkaar als een
gesloten muur tegenover elke poging om den
vrede tusschen hen drieën te verstoren. Wij
zijn er vast van overtuigd, en dat niet op
losse gronden, dat Sovjet-Rusland eerlijk met
de twee groote Angelsaksische mogendhe
den wil samen werken voor den opbouw
van een nieuw Europa en een nieuwe we
reld. En even zeker zijn wij ervan, dat En
geland en de Vereenigde Staten van Ameri
ka als trouwe bondgenooten van Sovjet-Rus
land met alle goedwillende volkeren in
groote eendracht een nieuwe orde willen
grondvesten, die voor de vrije ontplooiing
van allen volledige ruimte laat.
Van dit gezichtspunt uit gezien bekijken we
nu samen alle brandende kwesties in het
huidige Europa. Red.
ACTUALITEITEN
I. HEINRICH HIMMLER t
Het groote nieuws is wel, dat de aarts-
misdadiger, Heinrich Himmler, op Maandag
te Bremsrvörde, een klein dorpje aan de
Oostzee, is gevangen genomenHij had
zich onkenbaar trachten te maken, droeg
een zwarte lap voor zijn rechteroog, had
zijn snor afgeschoren, en reisde onder den
naam Hizinger. Desondanks werd zijn boe
ventronie herkend. Woensdagavond zou hij
medisch worden onderzocht. Plotseling beet
hij een glazen buisje stuk, dat hij achter de
tanden had verborgendit bevatte blijkbaar
vergif. Hij stierf binnen een kwartier.
Jammer, zullen velen zeggen, dat hij zoo
aan de aardsche gerechtigheid ontsnapt is
Het martelen en daoden van millioenen men
schen had hij op zijn geweten Maar wij
hadden hem toch niet kunnen martelen. En
nu staat hij voor de Hemelsche Gerechtig
heid.
Reeds bij de eerste putsch was hij één
van Hitiers medestrijders. Snel lclom hij om
hoog. Werd leider van de S.S., en triom
feerde over de S.A. toen Böhm werd gefu
silleerd. Eindelijk werd hij Hitiers rechter
hand, omdat hij voor het wreedste en bloe
digste werk geschikt was. Geesel voor het
eigen volk, beul voor alle martelaarskampen,
brute schreeuwer voor de radio. Thans een
laffe vluchteling, die eerst nog poogde, door
zijn capitulatie-voorstel, het veege lijf te red
den, en, toen dit mislukte, in bange vrees
voor den dood, in vermomming trachtte te
ontkomen.
De groot-moordenaar van Europa heeft zelf
moord gepleegd. In wanhoop. De vloek van
gansch de menschheid volgt hem ln zijn graf
II. WIARDI BECKMAN f.
Van een doode naar een doode. Maar hier
zijn de rollen omgekeerd. Droefheid is er in
het Nederlandsche volk, omdat deze held als
martelaar gestorven is.
Het was zoo'n blij bericht, dat door de
radio en de pers werd verbreid Dr. H. W.
Wiardi Beekman, hoofdredacteur van de Ar
beiderspers in Nederland, is bevrijd Helaas
melden thans teruggekeerde gevangenen van
het Concentratiekamp Dachau, dat hij aldaar
op 15 Maart van dit jaar aan typhus is over
leden.
Na de capitulatie van '40 verliet hij zijn
post, en ging illegaal werken voor „Het Pa
rool". In 1942 trachtte hij te ontsnappen naar
Engeland, maar werd door de Duitschers ge
grepen. In het concentratiekamp nam hij vrij-
willir- de taak op zich, de typhus-patienten
te verplegen. Bij dit edelmoedige werk liep
hij een besmetting op, waaraan hij overleed.
Geheel Nederland rouwt om dezen trouwen
vaderlander. En zijn engere geestverwanten
zullen treuren om dit groote verlies. Hij laat
een plaats onder hen ledig.
II. KORT NIEUWS.
Op de eerste vergadering van ons Minis
terie in Den Haag werden o.a. verzetsbewe
ging spoorwegstaking, verdeeling van ar
beidskrachten, situatie in de mijnindustrie en
voedselvoorziening besproken. Na de zitting
deelde de minister-president mede, dat er 5
bijzondere gerechtshoven zullen komen, om
verraders en collaborateurs te berechten. Een
Hof van Cassatie komt in Den Haag.
Het eerste Nederlandsche vrachtschip van
10.000 ton, de „Van de Cappelen", is in Rot
terdam aangekomen.
De eerste 4000 Duitschers zijn uit Den
Helder scheep gegaan naar Wilhelmshaven,
Zij mochten slechts hun polshorloge en hun
vulpen meenemen. Een groote hoeveelheid
goederen bleef achter. De andere 100.000
zullen met landingsvaartuigen naar Harlin-
gen worden gevoerd, en vandaar te voel
naar Duitschland qaan.
Bij Banberg hebben 2 Hitlerjongens een
munitietrein in de lucht laten vliegen. De
Amerikanen hadden hem nog juist buiten de
stad laten rijden, zoodat de stad gespaard
bleef. De jongens zijn 10 en 14 jaar oud
Ziehier, waartoe volksvergiflïging kan lei
den Deze jeugd is nu al verloren.
In China, en op de eilanden in de Sti'le
Zuidzee boeken de geallieerden gestadig vor
deringen. Ook in de lucht was veel actie
wederzijds, en gestadige bombardementen.
Red.
Als
een
bokser
Tijdens een plechtige dankdienst in de
Nieuwe Kerk te Amsterdam sprak ook de
Canadeesche legerpriester Ds. Dunforth van
Vancouver. Hij zei o.a.:
De Canadeezen zijn diep geroerd voor de
eer die ons hier in Nederland te beurt valt.
Ons i3 de laatste vijf jaar nog met zulk een
welkom geworden. Ik verhouw, dat de nieu
we banden zullen blijven.
Wij weten wat een prachtig werk uw ille
gale beweging gedaan heeftuw frontlinie,
uw haardsteden, uw kranten en uw gevan
genissen. Toen de nazi's Holland overrom
peld hadden, was de oorlog voor u niet ge
daan Want de strijd werd ondergronds
voortgezet. Dit is de geestkracht van den
bokser, die in den ring blijft tot de laatste
ronde, slagen incasseert en terugkomt, om
nog langer te staan, totdat hij de bewonde
ring van de heele wereld verdiend heeft.
En aan het slot wendde hij zich tot die
genen, die een vader, een zoon oi een ander
familielid verloren, en zeide
Gij verloort uw geliefden nietGij gaaft
hen voor een nieuwe wereld. Red.
NIEUWS IN HET KORT
Maandag ontstonden gevechten tusschen
vrijheisstrijders te Kopenhagen en beman
ningen van Duilsche schepen, die weigerden
zich over te geven. Nadat een Duitscher
was gedood en anderen gewond, gaven zij
zich over, en werden de schepen door de
Denen in beslag genomen.
De Russische industrie wordt reeds omge
schakeld voor vredesdoeleinden. Het Don-
bekken, dat de Duitschers onder water had
den gezet, produceert reeds weer 40 pet.
van zijn vooroorlogsche hoeveelheid. De
textielindustrie zal in het komende kwartaal
met 60 pet. zijn vermeerderd en ook de pro
ductie van consumptieartikelen wordt 6terk
bevorderd.
Het uitvoerend comité van de internatio
nale Federatie van Journalisten vraagt tele
grafisch aan de conferentie van San Fran
cisco. om het beginsel van persvrijheid in
het handvest op te nemen. Dit is de eenige
basis, zegt het telegram, waarop vrije demo
cratie en internationale vriendschap kan be
vorderd worden.
Od 12 November wil Tsjang Kai Sjek een
nationale vergadering bijeen roepen, die een
nieuwe grondwet zal moeten aannemen.
Daardoor zal China worden tot een parle
mentairen staat. Ten aanzien van de te voe
ren binnenlandsche politiek zei de generaal,
dat kapitalistische monopolies niet langer
zouden worden geduld, dat sociale gelijkheid
zou worden gevestigd, dat exploitatie van an
deren zou worden geëlimineerd, en dat de
materieele en cultureele standaarden van het
volk zouden worden opgevoerd.
Francisco Largo Caballero, vroeger pre
mier van het Republikeinsche Spanje, is door
het Poolsche leger uit het concentratiekamp
te Oranienburg bevrijd, en opgenomen in
een Poolsch militair hospitaal, zoo meldt
Anep-Aueta.
De „Evening Standard" schrijft, dat de Ne
derlandsche bloembollen en de Nederland
sche zaden gedurende den oorlog in Enge
land ten zeerste sljn gemist. Het blad drinqt
aan cp oen snelle hervatting van den Im
port.
Wat onder ons leeft
Naar aanleiding van de discussies over
de Antithese en de plaats van de NederL
Herv. Kerk schrijft een lid dezer kerk uit
een onzer dorpen heel terecht, dat er ge
waakt moet worden tegen oppervlakkigheid.
„De stampvolle kerken allerwege bewij
zen. dat er geestelijke honger bestaat. Er
rust thans op alle predikanten een geweldi
ge verantwoordelijkheid. Zij dienen er voor
te waken, dal straks niet van hen gezegd
zal kunnen worden„Zij hebben de men
schen steenen voor brood gegeven". Hoe is
het thans in vele Ned. Herv. Gemeenten ge
steld Kerkdiensten met heel veel gezang,
vaak met behulp van kerkkoren, preekjes
van plm. 20 a 25 minuten, zonder eenige be
zieling, terwijl het huisbezoek schromelijk
wordt verwaasloosd. Dit laatste is het mid
del bij uitstek om eens van hart tot hart te
spreken, Mi. zijn de kerkeraadsleden hier
mede aan schuldig. Wil men uitbreiding
prachtig. Doch zoekt het eerst in de diepte,
in plaats van in de breedte".
De bijzonderheden van deze kritische
woorden dunken ons lang niet alle juist
doch in elk gevalDit bewijst niets tegen
wat er thans in de Ned. Herv, Kerk leeft
Een reisvergunning voor Schouwen-Dulve-
land zou op het Raadhuis te Colijnsplaat
kunnen worden afgehaald, zoo was gepu
bliceerd, schrijft ons een lezer. Doch daar
weet men van niets. Hoe zit dat? De reis
vergunningen moeten, is ons antwoord, aan
gevraagd worden bij het Militair Gezag, en
worden ter beoordeeling opgezonden naar
den Commandant van Schouwen. Het eerste
bericht was een vergissing (zooals er tegen
woordig wel meer gebeuren
Een huisvrouw vraagt ons namens velen,
of het niet mogelijk is, elke maand een mud
kolen te ontvangen. Men krijgt nu wel pe
troleum, doch wat kan men doen met één
petroleumstel Bovendienze zijn niet t»
koop, en ook geen katoen ervoor.
Antwoorder zijn geen kolen beschik
baar, daar allereerst de nood van de on
ontbeerlijke bedrijven in het pas bevrijde
Nederland moet worden gelenigd.
Een andere Zeeuwsche huisvrouw vraagt
of er geen distributie kan komen van wat
stijfsel„wij met onze mutsen kunnen het
onmogelijk zonder stijfstel stellen. Aardap
pelmeel is er ook niet veel, en voor de Zon-
dagsche mutsen niet aan te bevelen".
Wij achten dit een alleszins billijk ver
zoek. Uitvoerbaar
Nationale gezindheid doet een paar brief
schrijvers vragen, waarom niet alle scholen
en kantoren 's middags vrij geven bij een
verjaardag in het Koninklijk Huis. En een
ander vraagt, of het wel behoorlijk is dat
wij hoed of pet ophouden, als het Wilhel
mus gespeeld wordt. De Engelsche militai
ren toonen eerbied
En past het, vraagt hij, dat militaire auto's
gebruikt worden voor pleziertochtjes met
dames en kinderen Zijn ze daarvoor ge
vorderd
De hoogste autoriteit zal hierop naar wij
vertrouwen gestreng toezien.
Een tiental brieven gaan over de ge-
interneerden.
Krijgen ze niet teveel, vragen er. Bedenk
wat zij onze gevangenen gavenEn moe
ten de Duitsche krijgsgevangenen sigaretten
krijgen, en ook verder het goed hebben, is
9en andere vraag. Mag aan de ge-inter
neorden een vrije Zaterdagmiddag worden
gegeven Een vrouw in Kloetinae sprak in
het openbaar beleedigende woorden tegen
onze Koningin. Er is een politiezaak van
gemaakt. Velen vragen om een spoedige
uitspraak der tribunalen.
Wij achten een snelle, strenge, maar
rechtvaardige bestraffing noodzakelijk. Zoo
als een inzender zeide verbranding van
„Mussert" op de Markt te Goes zij het sym
bool Dit kankergezwel moet worden uitge
brand 1 En dan naar Digoel Een ander
schrijftlaat ze liever hier in de modder
en de puinen werken.
Het woord „voltreffer" acht een inzender
misplaatst voor onze kleine advertenties (tij
delijk stopgezet wegens ruimtegebrek), om-
det dit droeve oorlogsherinneringen oproept.
Maar hij vergeet, dat er ook een blijde qe-
dcchte aan dit woord is verbonden als we
bij schijfschieten precies de roos raken, is
dat verheugend. En dat doet nu iuïst zoo'n
kleine advertentie, bedoelt de uitvinder van
dezen naam. Men enthoude dit als ze straks
weer worden ingevoerd Red.
