2
instituut, waaraan zij werkzaam waren,
ernstig in gevaar zouden brengen. Nog
veel erger, waar eene preek over de
gierigheid booze gezichten wekt, en de
kerken leeg doet loopen, is het natuur
lijk absoluut onmogelijk voor den evan
geliedienaar bij zij n huisbezoek den gierig
aard eens behoorlijk onder bannen te
nemen, en is Mammon altijd overwin
naar in zijn strijd tegen Christus en
diens leer.
Wij zullen ons allen hebben te rege-
nereeren; dit zal deze oorlog ons wel
hebben geleerd, en dat geldt ook voor
de kerken en hare dienaren. Deze laat-
sten kunnen zoo onnoemelijk veel doen
voor de bestrijding van den wortel van
alle kwaad, dus ook van den ooilog, als
zij Nathans worden. Deze had den moed
om rot David te gaan en hem precies de
waarheid te zeggen over zijn schandelijk
gedrag tegen Uriah, en bekommerde zich
niet om een boos gezicht. Maar, zoolang
het mogelijk is, dat rijke land-edellieden,
die hun arbeiders een hongerloon uit
betalen, op het gestoelte der eere zitten
in wat Christi tempel heet; en dat juist
omdat zij hun plicht niet vervullen in
sociaal opzicht, de voorganger angstvallig
vermijdt dat onderwerp aan te raken,
zoolang, om met ouzen gereformeerden
predikant te spreken, hoofdvoorwaarde
is om de kerkbezoekers niet te zien weg
blijven, dat men god Mammon in eere
laat, is er van de kerk, die zoo groote
kracht kon zijn om de menschen rijp te
maken voor eene periode, waarin de
oorlog tot het verleden zal gaan behooren,
niets te hopen. Het woord is hard, maar
is het daarom minder waar?
Wanneer wij om ons heen zien, wor
den wij droef te moede, en er zij nog
maals aan herinnerd, dat wij hier geen
bepaalde kerk op het oog hebben. Waar
is het protest gebleven in de oorlogvoe
rende landen van de zijde der Kerk
tegen dezen gruwelijken oorlogis er ook
maar één vorst van de Christelijke Ge
meente, waartoe hij behoorde, afgesne
den, om de verantwoordelijkheid, die hij
draagt voor den algemeenen menschen-
moord? Immers neen; zij smeeken in
tegendeel Gods zegen over de wapenen
af, waarmede straks duizenden en dui
zenden onschuldigen tot weduwen en
weezen zullen worden gemakt, en wor
den bij dit weerzinwekkend bedrijf niet
eens door de Kerk op de vingers getikt.
De Kerk beeft, en vandaar de teleur
stelling, die zij in deze tijden wekt, zich
niet als eerste taak gesteld den almach-
tigen god Mammon te bestrijden, men
heeft dien op zijn troon gelaten. En wat
zou er toch eene groote en weldadige
kracht kunnen uitgaan van eene geeste
lijkheid die, om geene enkele wereldsche
consideratie gevende, als onafwijsbaren
eisch hoog hield, dat de geloovige ook
op ethisch gebied zich Christen zal be-
loonen, en al erkennen wij, dat die strijd
moeilijk en zwaar zal zijn, het geestelijk
ambt is eene roeping, en uit eene roeping
kan men de kracht putten, die een Dirk
van Asperen den hem vervolgenden ge
rechtsdienaar deed redden ten koste van
zijn-eigen leven; die een pater Damiens
zijn leven deed wijden aan de melaat
schen, totdat hij door hen aangestoken
aan die vreeselijke ziekte bezweek.
Misschien stellen wij in deze ons ideaal
te hoog; wij ontveinzen ons toch niet,
dat zoo hooge opvatting van hunne taak
als de twee bovengenoemde mannen
hadden, niet van de menigte mag ge-
eischt worden. Maar daar gaat het
ten slotte niet om. Het gaat om de vraag
of al die Christi-predikers aanleiding
zullen blijven 'geven om hen met de
Genestet, predikers in de lucht te noemen
of dat de Kerk zelf hun zal voorschrijven
het Mummonisme, de hoofdoorzaak van
al de ellende, die wij thans beleven, in
zijn hart aan te tasten, en dat zonder
eenig aanzien des persoons, behalve dan
dat men juist met de grooten en rijken
zal moeten beginnen.
Als het menschelijk instituut, dat Kerk
heet, en dat dus alle gebreken van ons
menschen kinderen vertoont, zich in
dezen zin hervormt, zal het in de toe
komst eens groote macht kunnen zijn,
waar het geldt den vrede te bewaren
thans heeft de Kerk in dit opzicht slechts
teleurstelling kunnen baren.
Alweer een categorie van altruïsten
Het Bestuur van den Nederlandschen
Bond van Schoenmakerspatroons heeft
besloten, den 7den Februari een protest
vergadering te houden tegen de hooge
lederprijzen. Het is toch aan den Bond
gebleken, dat van het begin van den
oorlog door de lederfabrikanten in Neder
land reusachtige winsten zijn gemaakt,
en dat vooral in de laatste maanden,
tengevolge van ongebreidelde speculatie,
zoowel in huizen als in leder, enkelen
zich op ongehoorde wijze verrijkt heb
ben ten koste van hetNederlandsche volk.
Wie weet wat reeds in gewone tijden
het artikel schoenen en schoenenrepa
ratie aan een arbeidersgezin en aan een
middenstandsgezin kost; wie weet, dat
de prijzen van de scdoenen en de repa
ratie daarvan bijna verdubbeld zijn, kan
moeilijk zijne verontwaardiging bedwin
gen, als hij bedenkt, dat dit alles geschied
de, omdat de lederfabrikrinten als eenige
les uit den wereldoorlog deze hadden
getrokken, dat het zaak is zooveel moge
lijk rijkdom op rijkdom te stapelen.
Zij zijn helaas niet de eenigen, die er
zóó over denkenmaar toch rijst de
vraag, of de regeering misschien niet
iets zou kunnen doen om het geweten
loos bedrijf der lederhandelaars testuiten,
NEDERLANDSCHE ANTI-OORLOG RAAD.
zoo kalm naar binnen, alsof hjj van eene wan
deling kwam. Zijne voorzorg was echtergeheel
en al overbodig. Alice kende zijn stap, en z(j
kende den stap van zjjn paard te goed; zjj bad
zich opgericht, en strekte hare beide armen reeds
naar bem uil, eer hjj binnenkwam. In het vol
gende oogenblik waren zjj om zijn hals geslagen,
en zjj rustte in zjjne armen. Ér heerschte een
langdurig stilzwjjgen.
Zjjt ge gelukkig, Alice? fluisterde haar
broeder.
Volkomen. Dit was alles, wat ik verlangde.
Kus mjj, mjjn lieve Jan!
Dit deed hjj herhaalde malen, zjj voelde zjjne
tranen op hare wang vallen, en bracht hare hand
naar zjj o gelaat om ze weg te wisschendaarop
kuste zjj hem, en vleide toen nog eens haar
hoofd tegen zjjne borst. Aldus bleven zjj eenigen
tijd zitten zonder zich te verroeren, behalve dat
er eenige fluisterende woorden gewisseld werden,
te zacht om door anderen verstaan te kunnen
worden. Nog eenmaal hief zjj het hoofd op om
hem te kussen. Eenige oogenblikken daarna
zagen zjj, die haar gadesloegen, haar van kle-ir
veranderen; hjj voelde, dat hare armen hem
loslieten, en terwjjl hij haar weder zachtjes op
het kussen legde, vielen zjj machteloos neder;
de wil en de kracht, die ze ondersteund had
den, waren verdwenen. Alice was heengegaan,
maar de ziel had hjj haar heengaan een glansrij
ken straal op haar aardsche huis achtergelaten;
over het aanminnig gelaat lag een glimlach van
den grsotsten vrede verspreid. Haar broeder
De waarschuwing van een verstandige.
Prins Alexander zu Hohenlohe-Schil-
liDgsfürst die reeds herhaaldelijk in het
openbaar van zjjn objectiviteit en vredes-
liefde blijk gaf, schreef, nog slechts eenige
dagen vóór het uitbreken van den verscherp
ten duikbootenoorlog, de volgende ernstige
waarschuwing aan de Duitsche Regeering
„Degene, die een andere meening
is toegedaan, dan dat op het oogenblik
wederom uitsluitend het woord is aan de
kanonnen en dat de eindbeslissing van nu
af aan alleen aan het zwaard moet wor
den overgelaten, die spreekt in strjjd met
ongeveer de geheels pers der Centralen,
en toch kan ik het niet nalaten op
gevaar af van voor een onverbeterlijken
droomer te worden uitgemaakt, zoo niet
^oor iets ergers— als mijn meening te
verkondigen, dat het voor Duitschland en
zjjn bondgenooten, niet alleen niet na-
deelig zou zjjn, doch zelfs zeer voordeelig,
indien het den weg en den vorm zouden
kunnen vinden om van zjjn kant aan de
wereld bekend te maken, wat eigenlijk
hun voorwaarden zijn, die het op een
eventueele conferentie met de gevolmach
tigden van de tegenstanders zou mede
brengen en waarvan in de antwoord nota
aan Wilson gezegd wordt, dat zjj „vol
gens de overtuiging van Duitschland en
zjjn bondgenooten geschikt zjjn, om als
staarde haar nog een oogenblik aan drukte
hare oogen dicht kuste nog eens en nog eens
de lieve lippen en verliet de kamer.
Ellen zag hem dien avond niet meer, en wist
evenmin, hoe hjj dien doorbracht. Wat haar be
treft, door droefheid en inspanning uilgeput,
bracht zjj hem in eene lange en zware sluimering
door.
Toen de slaap haar eindeljjk verliet, en zjj in
den ochtend naar beneden sloop naar de huis
kamer, was het nog zeer vroeg. Buiten haar
hoorde men niemand in huis Het scheen ver
laten; de oude huiskamer zag er eenzaam en
somber uit, de stilte was drukkend. Ellen kon
ze niet verdragen. Zjj opende zachtjes de glazen
deur, en ging den tuin in, waar alles schitterde
in de vroege frischheid van een zomerochtend.
Hoe kon daar buiten alles loch zoo vrooljjk schij
nen, terwjjl daar binnen alle vreugde verdwenen
was? Het beklemde Ellens hart. Zjj kwam aan
de plaats, waar Alice haar het eerst gevonden
had zjj herinnerde hel zich nog goed; daar
was nog dezelfde steen, waarvoor zjj beiden ge
knield hadden, en waarop Alice hare gevouwen
handen gelegd had. Ellen knielde nogmaals hjj
dien ste-n neder, en legde er hare wang een
oogenblik op, terwjjl zjj hem me.t hare armen
omvatte, en in het volgende oogenblik was hij
met tranen bevochtigd. Zjj slond weder schiet jjk
op en vervolgde haar weg', inet moeite het steile
jad bestijgende, totdat zjj aan den kant van den
)erg kwam, en op dezelfde plaats slond, waar
zjj en Alice dien avond de ondorgaande zon aan
basis te dienen voor bet herstel van een
duurzamen vrede. „Het bezwaar dat hier
door de Centralen geboDden zouden zjjo,
terwjjl dit niet het geval zou zjjn met de
Entente zou gemakkelijk uit den weg
kunnen worden geruimd, doordat men een
termjjn zou kunnen vaststellen, na ver
loop waarvan, indien de voorwaarden niet
zouden zjjn aangenomen, ieder weer de
vrije hand zou krjjgen.
De Duitsche pers heeft zich in de laatste
dagen telkens weer op het standpunt
geplaatst evenals dit het geval was in de
officieele manifesten, dat van nu af aan
de verantwoordelijkheid voor de voort
zetting van den oorlog en vooral het bloed
dat nog vergoten zal worden, louter en
alleen op de Entente zou neerkomen, daar
deze het vredesaanbod heeft afgewezen,
en overal treft men in Duitschland de
meening aan, dat de neutralen er zich nu
van zouden hebben kunnen overtuigen,
wie de vredesverstoorders zjjn en dal de
gansche last van de voortzetting van den
oorlog nu uitsluitend op de schouders van
de Entente zou liggen. Dit is een ge
vaarlijke illusie. Nu reeds kan men van
eiken neutrale hooren, dat hjj Duitschland
mede verantwoordelijk stelt, indien de
oorlog niet ophoudt, daar men overtuigd
is, dat Duitschland zjjn vredesaanbod in
een zoodanigen vorm gegoten heeft, dat
het van te voren reeds uitgesloten was,
dat er gehoor aan gegeven zou worden en
dit zal zich des te sterker doen gevoelen,
wanneer Duitschland zich hult in een
halsstarrig zwjjgen over zjjn voorwaarden
en dat de Entente de hare, al zjjn deze
ook phantastisch onverwezenljjkbaar en
onlogisch aan de wereld bekend heeft
gemaakt"
Aan dezen juisten raad aan het adres van
Duitschiand voegde de schrijver het vol
gende niet minder klemmend beroep op de
onzjjdigen toe
„Sedert Spanje zich bereid verklaarde
deel te nemen aan een Conferentie van
Onzjjdigen, zjjn. er wederom verschillende
weken verloopen, en nog altjjd hoort men
niets van een dergelijke conferentie. De
tjjd is echter kostbaar. Het voorjaar en
daarmede het groote offensief, waarop de
Entente zich met alle kracht voorbereidt,
zooals men dageljjksch in alle couranten
kan lezen, nadert. Hoe het verloop daar
van ook zjjn moge, het zal weer duizen
den menschenoffers kosten. Zou het niet
de moeite waard zjjn, dat de gezamenlijke
neutralen het eindeljjk ééns werden over
de te nemen stappen om een einde te
maken, aan dezen massamoord, en dan
overeenkomstig de voorstellen van Presi
dent Wilson in zjjn boodschap van den
22sten Januari aan den Amerikaanschen
Senaat gemeenschappelijk daarover te
beraadslagen, hoe deze oorlog zou kunnen
beëindigd worden door een vrede, die
beloofd duurzaam te zullen zjjn en de toe
komstige verhoudigen der staten in
den zin van rechtsorganisatie en vrij
heid te verzekeren. Van de zjjde van En
geland is er reeds door Lord Grey op ge
wezen, dat het de taak der neutralen is
reeds gedurende den oorlog, 'n duurzamen
vrede en de organisatie der verhoudingen
tusschen de staten voor te bereiden.
slechts den raad van president Wilson
op te volgen. Doch detjjd dringt. Hetgeen
ik reeds eenige weken geleden hier betoogd
heb, is beden nog waar. Europa staat
voor een keerpunt in haar lot. Gelukt het
niet om den krjjgswageD in zjjn razenden
gang, nog vóór den afgrond tegen te
houden, dan is het lot van alle Europee-
sche staten, kleine of groote bezegeld. Nu
is het nog tjjd om te redden. Daarom
oppassen en geen tjjd verliezen.
Het zjj mjj veroorloofd als vriend van den
vrede en tegeljjk als oprechten vriend van
Zwitserland nog een keer er aan te her
inneren, dat het toch zoo nuttig zou zjjn
indien de neutralen samengingen, ten
einde den vrede te bevorderen en hoe
noodzakelijk bet is, dat de neutralen ein
deljjk eens iets van hun reserve zouden
laten vallen en tenminste onderling tot
spoedige [overeenstemming zoude geraken.
Slechts met vereende krachten zullen zjj
in staat zjjn iets te bereiken tegenover
de groote mogendheden, namelijk wan
neer het hun gelukken zou tot overeen
stemming te komen met de Vereenigde
Staten, En daartoe is het er nu meer dan
ooit het geschikte oogenblik, zjj behoeven
schouwd hadden. Het scheen Ellen toe, alsof dit
een van Alice's plekjes was, zij miste haar daar
en de gedachte maakte zich van haar meester,
dat zjj met haar daar niet meer komen zou. Zjj
zette zich op den steen neer. dien zjj den haren
noemde, terwjjl zjj haar hoofd op dien van Alice
die daar naast lag, legde, en bitter weende. Dit
duurde echter niet lang, daartoe was zjj te
vermoeid en te afgemat; zjj richlte het hoofd
op. wischte hare tranen af, en beschouwde het
bekooriijkelandschap, dalschoonerwasdanooit.
Alweder zweefden haar de woorden voorden
geest, die haar zoo welbekend waren„de dagen
uwer treuring zullen een einde nemen;" en te
midden harer droefheid gevoelde zjj loch ook,
dat die woorden eigenljjk op haar zagen. En,
dacht zjj, kan ik ook niet op Hein vertrouwen
evenals zjj deed? Een weinig bedaard en iets
kalmer zat zjj nog in de verlichte vallei te zien
of oaar de bergen, die zich aan beide zjjden ver
hieven, toen door de stille lucht het geluid der
klok van de k eine kerk te Carra-Cnrra tot haar
oor doordrong. Zjj luidde een oogenblik, en hield
toen op.
Ellen was nieuwsgierig, waarom er op dien
tjjd van den dag geluid word; zjj gaf zich echter
weder aan hare gepeinzen over, en had hel ge
heel vergelen, toen het gelui nogmaals helder
en vol door de stille tot haar doordrong.
Een twee.
Nu wist Ellen wat hot beleekendl Het sneed
haar door het hart,
Hot is daar te lande do gewoonte, de klok
Admiraal Lacaze over de duikboot furie.
Admiraal Lacaze, minister va-n Marine in
Frankrjjk beeft in den Senaat in verband
met de Duitsche blokkade de volgende ver
klaring afgelegd: „Er zal morgen niets
anders gebeuren, dau hetgeen gisteren plaats
vond.
Sinds bet begin van den oorlog hebben
de Duitscher8 voortdurend getracht, ons te
blokkeeren, zonder zich ook maar eenigszins
te bekommeren om deplecbtige verbindieDis-
sen, te 's Gravenhage aangegaan en om de
voorschriften der menscheluk beid. Ceen schip
mag tot zinken worden gebracht, voordat
de bemanning, mits deze uit non-combat
tanten bestaat, in veiligheid is gebracht.
Doch deze bepalingen zjjn de Duitschers
nimmer nagekomen. Helaas kanik hiervan
nog. drie voorbeelden uit de afgeloopen week
aanhalen.
Drie niet-gewapende neutrale schepen
werden immers op de hoogte van onze kusten
door Duitsche duikbooteu getorpedeerd. De
bemanning van bet eerste schip werd over
twee booten verdeeld, een daarvan werd door
onze patrouille vaartuigen gevonden.
De manschappen werden naar Brest ge-
bracQt, doch twee waren reeds van koude
en honger gestorven. Van de andere boot
werd niets meer gehoord. Wat bet tweede
betreft, onze patrouille-booten kwamen juist
intjjds om de uitgeputte bemanning te redden.
Het derde had de bemanning in een boot
geplaatst. Een onzer reddingbooten, die de
mannen tegen den storm zag worstelen,
koos zee en pikte hen op. Doch, daar de
storm in hevigheid toenam, kon zjj zelf niet
terugkeeren, en moest een eind verderop
landen. Toen men aankwam, waren tien
mannen bezweken, vijf Pranschen en vijf
vreemdelingen.
Op een dergeljjke manier eerbiedigen de
Duitschers de Haagsche conventie.
Kan Duitschland het morgen nog erger
maken? Er is geen zeeman, die niet in toorn
ontvlamt, wanneer hij hoort, dat zeelieden
zoo optreden tegen niet-strjjdende makkers.
Daarom kunnen de jongste verklaringen van
den vjjaïid geen indruk op ons maken.
Wjj zullen niets anders ondervinden dan
voorheen. De verscherping van de duikboot
actie moest komen tegelijk met de vermeer
dering van het aantal duikbooten, maar wjj
van onzen kant zijn steeds bezig, onze
defensie-middelen daartegenover te ontwik
kelen.
Wat het laatste betreft, deel ik in volkomen
duideljjk Fransch mede, dat de koopvaardij
schepen gewapend worden, maar alleen om
zichzelve te verdedigen.
Uit de door ons gegeven instructies, die
een ieder mag lezen, bljjkt zoo duideljjk
mogelijk, dat de schepen zich mogen verdedi
gen, maar niet aanvallen.
Men moet niet denken, dat de blokkade
van Frankrjjk en Engeland, die tot nu toe
niet openljjk was aangekondigd, zoo groote
resultaten heeft opgeleverd, als men wil
doen gelooven.
In de elf maanden van 1 Jan. tot l'Dec.
L9L6 is de aanvoer van goederen naar onze
havens tot 61,700,000 ton gestegen. Van dit
totaal verloren wij 273,000 ton, dat is minder
dan een half percent. De Duitsche blokkade
heeft dus tot nu toe geen uootlottige gevolgen
voor ons gehad. Indien ods nu een uur van
beproeving wacht, zal het land dit met
kalmte doorstaan, wetende, dat de overwin
ning bevochten wordt en bedenkende, dat
zjj, die deze voor ons zullen behalen, in de
loopgraven zjjn.
te luiden bjj gelegenheid van den dood van een
der bewoners uit den omtrek. Eerst worden er
eenige slagen gedaan, als om de oplettendheid
gaande te makendaarop volgt na eenige oogen
blikken een cokele slag, als er voor een man
geluid word, maar twee, als het voor eene vrouw-
is. Dan houdt het weder oen oogenblik op.
Daarop volgt het getal der jaren, die de over
ledene bereikt heeft, met korte, doch langzame
slagen, opdat men ze zou kunnen tellen. Na
nogmaals stilgehouden te hebben, begint het
gelui opnieuw, en houdt eenigen Ijjd aan; de
slagen volgen elkander langzaam en treurig op,
zoodat iedere toon geheel wegsterft, alvorens
een nieuwe het oor bereikt.
Ell- n was wel van deze gewoonte onderricht
geworden, doch slechts eenmaal had zjj op die
wjjze den dood van iemand hooren aankondigen,
en dat was reeds lang geleden, daar men in de
woning van Juffrouw Fortuna de klok niet
hooren kon. Het trof haar nu te meer, daar het
geheel nieuw en onverwacht voor haar was.
Terwijl zjj het getal jaren van Alice's leven
treurig lelde, was het haar. alsof elke slag tot
hare zenuwen doordrong EMen verhorg haar
gelaal in haar schoot, en tracht Ie zich van het
tellen te onthouden, doch dit was haar niet
mogeljjk; en loen net trillend geluid van den
laatslcn der vier en twintig slagen in de lucht
wegstierf, sidderde zjj van het hoofd Int de voelen.
Een tranenvloed gaf haar verlichting toen het
gelui ophield.
Wordt vervolgd.
