k. DE MOOIJ, Sommelsdijk.
BOEKHANDEL
Advertentiën,
2
barende vrouwenbeweging bij duizenden
het besef heeft doen ontwaken, dat de
gelijkstelling van man en vrouw als
staatsburgers eiseh des tijds is, sluit het
clericale kabinet de oogen voor deze be
weging, de evolutie in de denkbeelden
gaat aan dit bewind voorbij, geen enkele
vrouw zal van mr, Heemskerk het kies
recht verwerven. Het kiesrechtvoorstel
van minister Heemskerk is reeds daar
reactionair in zijn wezen, terwijl het
volksmisleidend is in hooge mate dooi
den schijn, waarmede het de volgelingen
der Kuyperpartij tracht te verblinden.
Terwijl het clerical kabinet een kies
rechtregeling brengt, zoo vaag, dat voor
alle mogelijke uitsluitingen plaats open
blijft, ontneemt liet bovendien aan zijn
schijnhervorming onmiddellijk het wei-
nigje invloed, dat zij ten goede zou kun
nen oefenen, door de machtsuitbreiding
der Eerste Kamer. De toekenning van
het recht van regres is nog erger dan
dat men aan dit college het amendements
recht had toegekend. Immers bij toeken
ning van het laatste recht, blijft de volle
verantwoordelijkheid aan het amendee-
rend college, in casu de Eerste Kamer.
Doch wat gebeurt bij het regresrecht?
Dan geeft de Eerste Kamer aan de
Tweede, die een wetsontwerp reeds aan
nam, opdracht dit onderwerp te wijzi
gen naar den wil der Eerste Kamer op
straffe van verwerping der wet. Aldus
zal de Eerste Kamer haar wil kunnen
doorzetten, terwijl zij de verantwoorde
lijkheid op de Tweede Kamer afschuift.
Dit verkapte amendementsrecht maakt
de clericale grondwetswijziging voor elk
vooruitstrevende geheel onaannemelijk.
(Wordt vervolgd.)
De laatste loodjes.
Ze wegen het zwaarts, zegt het spreek
woord.
De laatste loodjes zijn voor ons de
kiezers, die tusschen heden en Vrijdag
middag 4 uur nog op de lijst zullen wor
den gebracht. De kiesvereenigingen heb
ben natuurlijk het gros der vrijzinnige
recruten reeds ingedeeld. Doch allicht
is nog een enkele vergeten, heeft men
een nieuwaangekomene over 't hoofd
gezien. In die drie dagen, die den Satalen
sluitingstermijn nog voorafgaan, late
ieder de rij zijner kennissen nog eens
de revue passeeren om na te gaan of
allen wel kiezer zijn. Als elk onzer
Flakkeesche [geestverwanten in zijnen
kring zich die moeite getroost, lijdt het
geen twijfel of met 15 Februari zullen
op de kiezerslijst al onze mannen zijn
geplaatst. Wij richten daardoor deze
laatste opwekking tot de onzen:
„Werk tot den laatsten klokslag van
Vrijdagmiddag vier uur om te zorgen,
dat onze vrijzinnigen het meest volledig
van alle partijen de namen hunner man
nen op de lijst hebben weten te brengen.
Vooral in plaatsen, waar ambtenaren en
anderen zich vestigen, zal het zaak zijn,
dat de kiesvereenigingen goed nagaan
of deze allen wel op de lijst zijn gebracht.
Zeer vaak wordt de bepaling over 't hoofd
gezien, dat degene, die in 1912 verhuisd
is naar een andere gemeente, met zijn
voldaan geteekend belastingbiljet (ver
mogens-, bedrijfs-, personeele-of grond
belasting) naar het gemeentehuis van zijn
nieuwe woonplaats moet gaan om zich
aan te geven.
Laten we hopen dat die nieuw aange-
komenen wel zooveel waarde aan het
bezit van het kiesrecht zullen hechten,
dat zij er zich, zoo noodig, een gang naar
het gemeentehuis voor getroosten.
De laatste dagen voordenl5enFebruari
zij ons dit alles van groot belang. Laat
geen vrijzinnige kiesvereeniging op Flak-
kee nalaten in deze dagen de wapenschou
wing over de ingelijfde recruten te hou
den Bij deze revue toch zal het best
blijken of het wachtwoord voor allen is
geweest
De kiezersweek in het voorjaar is
de mobilisatie van het Juni-leger!
Hoe ze strijden.
We hebben in voorgaande nummers
door citaten uit verschillende Roomsche
bladen (De Voorhoede, de Heilige Familie,
enz.) aangetoond, op welk een oneerlijke
en lasterlijke wijze de strijd tegen de
vrijzinnigen door de clericalen wordt
ingezet. Dat we hier niet te doen hebben
met de campagne van enkelen, doch
blijkbaar over de heele lijn deze infame
strijdwijze door de clericale broeders
gevoerd zal worden, bewijst een circu
laire, door de Roomsch Katholieke kies
vereeniging „Vrijheid en Recht" en de
Algemeene Roomsch Katholieke Propa-
gandadub „St. Petrus" te Alkmaar ver
spreid. In die circulaire durft men neer
schrijven,
le het ophitsen tegen „Rome" is nu
reeds in vollen gang onder aanvoering
van „den beruchten priesterlasteraar
prof. Eerdmaus", die het geheele land
doortrekt om zijn hatelijkheden te
luchten."
2e. „Tegenover „de aangesloten ben
den (men lette wel Red. V.) der linker
zijde, die de haat slechts tijdelijk bijeen
houdt, staat ons Recktsche kiezerskorps
tot verdediging en behoud onzer christe-
telijke regeering."
Wij zullen hieraan weinig toevoegen.
De lezer ziet op welk een treurige wijze
van die zijde de strijd wordt aangevangen.
Het is waarlijk geen wonder, dat dominee
W. in het Haarlemsch Predikantenblad,
schrijvende over de Antithese, zegt, dat
waar het in het eigen leven om 't voor
of tegen Christus gaat, dit niet gaat
„op de godslasterlijke wijzewaarop
deze leuze in de politiek van onze
dagen luordt uitgeroepen. Wat heeft
al onze quasi „christelijke" staatkun
de met den heiligen naam en de
heilige zaak van Christus te maken I
Ze heeft die tot een aanfluiting ge
maakt. En doet 't nog."
Strijdmiddelen, als wij signaleerden,
bewijzen dubbel de waarheid dezer uit
spraak
De SchiedamsGhe Zwendel.
IV.
Het geld dat de coöperatieve veevoe
derfabriek noodig had, werd verschaft
door bemiddeling van den Amsterdam-
schen bankier, den heer Everard, die de
obligatieleening plaatste. Toen het in het
vorig jaar al spoedig bleek, dat het met
de zaken der fabriek misliep, toen de
accepten van f 2400 gedurende tien
jaar aanvankelijk werden geweigerd,toen
het tekort in de duizenden liep en de
boerenvrienden"(!reeds lang de
coöperatieve hadden verlaten, zooals de
ratten wegtrekken van het zinkende
schip, schoot voor het nieuwe bestuur
weinig anders over dan te trachten tot
een vergelijk te komen met de obligatie
houders. De laatsten toch hadden de
obligatieleening van f 600000 opgezegd.
Na lange onderhandelingen was het be
stuur tol het volgende voorstel gekomen
In contant geld zou aan de obligatie
houder 3 ton worden betaald. Die 3 ton
zouden de boeren, die tot de cöperatie
waren toegetreden, gezamenlijk storten.
Per lid zou dit f 1500 hebben bedragen.
Voor de resteerende 3 ton zouden aan-
deelen worden gegeven in een nieuwe
Naamlooze Vennootschap, waarin de
coöperatieve zou worden omgezet. De
lezer ziet: het kwam er op neer, dat
boeren en obligatiehouders zich zware
offers moesten getroosten. We hebben
niet gehoord, dat de boeren vrienden
Bemelmans er. Von Briel Sasse ook een
offer brachten 1
De vergadering van obligatiehouders
nam echter met dit voorstel van het
bestuur geen genoegen, zij verwierp het
met groote meerderheid. Wat niet uit
blijven kon, is daarop 17 Januari ge
schied. De Rotterdamsche rechtbank
heeft het faillissement der coöperatieve
fabriek uitgesproken. Wat zal er nu ge
beuren
Zal de justitie den sluier weten op te
lichten, die over de gedragingen van de
bekende boerenvrienden ligt? Een straf
rechterlijke vervolging tegen Bemelmans
schijnt ingesteld wegens den inbreng
zijner beroemde naamlooze vennootschap
pen. Met zijn vriend Von Briel Sasse is
hij bovendien in December reeds gedag
vaard geworden.
Wat in deze zaak de bewijsvoering zal
bemoeilijken is, dat schriftelijke bewijzen
weinig of niet voorhanden zijn. Zijn ze er
nooit geweest of zijn ze op tijd verdwe
nen? We weten het niet, doch in mon
delinge verklaringen in de gehouden
bestuurs- en andere vergaderingen zal
veelal het eenig bewijs zijn te zoeken.
Dat dit groote moeilijkheden met zich
brengt, is licht te begrijpen.
De procedure zal voor een voornaam
deel wel loopen over de vraag, of ver
schillende boeren (men herinnere zich
het ingezonden stuk in ons vorig num
mer) wel aansprakelijk zullen kunnen
worden gesteld. Waar een 200 tal pro
cessen in het vooruitzicht zijn gesteld,
zullen wel eenige jaren verloopen, eer
deze zaak berecht zal zijn geworden.
Waar het Financieel Weekblad voor
den Fondsenhandel schrijft, dat in de
geheele financiëele geschiedenis van Ne
derland gedurende de laatste halve eeuw
haar geen geval bekend is, waarin dingen
zijn voorgekomen, als in dit Boerenbond
schandaal, moet ten volle openbaar wor
den, welke rol de groote heeren von
Briel Sasse, Bemelmans en anderen in
deze affaire hebben gespeeld.
Grondwetsherziening.
Ingediend is een wetsontwerp tot het in
overweging nemen van twaalf voorstellen
van verandering in de Grondwet.
Het kiesrecht.
De regeering is van meening, dat de Grond
wet zelve die grondslagen voor het kiesrecht
heeft te leggen; dat die grondslagen niet
worden aangetroffen in de vage formulee
ring, welke artikel 80 thans behelst. Vermits
het gezin is de kern der maatschappij, moet
in de eerste plaats aan de hoofden van ge
zinnen het kiesrecht worden toegekend. De
leden van het gezin verkeeren als regel in
zoodanige afhankelijke positie, dat zij de
maatschappelijke zelfstandigheid missen,
welke voor de toekenning van het kiesrecht
noodzakelijk is. Wie echter, ofschoon lid van
een gezin, of, geheel staande buiten elk
gezinsverband, in de maatschappij een zelf
standige plaats inneemt, behoort, in denzelf
den gedachtengang, ook tot het kiesrecht
te worden geroepen.
Bij een en ander heeft de regeering alleen
mannen, geen vrouwen, op het oog. Ook in
de staatscommissie was geen meerderheid
voor vrouwenkiesrecht te vinden.
De kring der verkiesbaren voor de Eerste
Kamer is aanmerkelijk uitgebreid. Voor de
Eerste Kamer zullen daarom verkiesbaar
zy'n te verklaren dezelfde personen als voor
net lidmaatschap der Tweede Kamer in
aanmerking kunnen komen.
Recht van regres.
Het denkbeeld om aan de Eerste Kamer
een recht van regres toe te kennen in den
door de staatscommissie voorgedragen vorm,
vond instemming bij de regeering.
Uitkeeringen aan kerkgenootschappen.
Na ampele en herhaalde overweging kon
de regeering het voorstel der staatscom
missie inzake uitbreiding van art. 171 (uit
keeringen uit 's rijkskas aan kerkgenoot
schappen) niet volgen.
Onderwijs.
Het grondwettelijk voorschrift, waarin het
onderwijs regeling vindt, is, wat de hoofd
strekking aangaat, niet meer van dezen tijd.
Aan het bijzonder onderwijs dient, volgens
de regeering, de plaats toegewezen te wor
den, welke daaraan, ook krachtens de macht
der feiten, toekomt. Slechts voor zoover dit
te kort schiet, trede de overheid op. De
waarborg, dat overal, waar de behoefte
daaraan zich openbaart, gelegenheid zal
bestaan voor het genieten van, van over
heidswege gegeven, lager onderwijs, wordt
daarmede in prijs gegeven. Voorts moet de
Grondwet, ten einde aan den eisch der
billijkheid te voldoen aan scholen, door
particulieren opgericht, gelijke geldelijke
aanspraken tegenover de overheid verzeke
ren als aan openbare scholen.
Grondwetsherziening.
Het bestaande art. 195, dat in elke Kamer
twee derden van de uitgebrachte stemmen
bij tweede lezing vordert, heeft tengevolge,
dat 17, wellicht zelfs nog minder leden van
de Eerste Kamer eene Grondwetsherziening
kunnen tegenhouden. Niet ten onrechte
wordt daaraan eene grief tegen het elfde
hoofdstuk ontleend.
Indien de tweede lezing geschiedt in ver-
eenigde vergadering en dan het voorstel, zal
het zijn aangenomen, ten minste 26 stem
men van leden der Eerste Kamer en 51
stemmen vaD leden der Tweede Kamer moet
verwerven, blijft aan de Grondwet haar
bestendig element verzekerd, zonder dat aan
de zucht tot behoud al te groote invloed
wordt toegekend. Hierin is eene kleine af
wijking van het voorstelderstaatseommissie
gelegen, welke 76 stemmen eischt, onver
schillig of zij van leden der Eerste dan wel
van leden der TweedeKamer afkomstig zijn.
De regeering meent, dat al kunnen geen
beraadslagingen over de tweede lezing in
vereenigde vergadering worden gevoerd, bij
de stemming geene combinatie van eene
minderheid uit de eene met eene meerder
heid uit de andere Kamer den doorslag mag
geven.
Aan de toelichting tot de artikelen der
verschillende wetsontwerpen is het volgende
ontleend:
De troonsopvolging.
De volgorde van erfopvolging behoeft
eenige aanvulling.
De bedoeling der Grondwet, ten aanzien
van de kinderen, die later dan 300 dagen
na den afstand worden geboren, is onzeker.
De gewijzigde redactie heft deze onzeker
heid op.
De geldende bepaling vordert de wettelijke
toestemming, tot het vorstelijk huwelijk
slechts, afgezien natuurlijk van den regee
renden koning, voor prinsen en prinsessen
van het regeerend stamhuis Deze laatste
uitdrukking is te eng. Immers zij omvat
niet de zoons en dochters van eene regeeren-
de koningin, aangezien deze leden zijn van
een ander stamhuis. Ook voor den vermoede-
lijken troonopvolger, wanneer deze tot een
ander stamhuis behoort, geld de bepaling
niet.
In een en ander voorziet een voorgedragen
artikel.
Het verbod, in art. 23 vervat, mist sanctie.
Deze mag vooral met het oog op de moge
lijkheid, dat op een vreemden vorst de
Nederlandsche kroon overgaat, niet ontbre
ken. Een termijn van negentig dagen
de Staatscommissie vond twintig voldoende
is gekozen, die van rechtswege het ver
lies van de kroon ten gevolge zal hebben
zoo vóór het verstrijken daarvan de beslis
sing niet is genomen.
Van het inkomen der Kroon.
Wordt het koninklijk inkomen uit 's rijks
kas met f 200.000 verhoogd en dus op
f 800.000 gebracht, dan is, daarbij gevoegd
het inkomen uit de domeinen, hetgezame-
lyk inkomen nog lager dan b.v, het in
komen der kroon in België, dat reeds in
1863 op 8.300.0000 francs werd bepaald.
Van het vastleggen van het inkomen in
de Grondwet is geen bezwaar te duchten,
mits slechts by nieuwe troonsbeklimming
gelegenheid voor den wetgever besta wijzi
ging in het bedrag van dit gedeelte van
het inkomen der kroon te brengen voor
het tijdperk der regeering van den nieuwen
koning.
De uitgaven voor het onderhoud van de
zomer- en winterverblijven, bedragen zelfs,
al rekent men daartoe niet de meubilee
ring, aanzienlijk meer dan f 100.000'sjaars.
Het is dus in overeenstemming met de
bedoeling van het voorschrift de f 50.000
door de Grondwet toegestaan, althans te
verdubbelen.
De redenen, welke er voor pleiten aan de
dochter des konings die de vermoedelijke
troonopvolgster is, een gelijk inkomen te
verzekeren als den Prins van Oranje, liggen
voor de hand.
Eene prinses, eenmaal in het genot van
bedoeld inkomen, zal dat volgens het tweede
lid behouden, ook al mocht zich het uit
zonderingsgeval voordoen, dat later nog een
Prins van Oranje wordt geboren.
Van het Regentschap.
De regeling van het regentschap behoeft
in verschillende opzichten aanvulling en
verduidelijking. Met behoud van de tegen
woordige volgorde der artikelen, ware deze
niet licht te verkrijgen. Daarom wordt eene
eenigszins andere indeeling van de afdeeling
voorgesteld.
Van de macht des Konings.
Aan den ingang van de zesde afdeeling,
die de macht des Konings regelt, dient de
erkenning te worden geplaatst, wat grond
wettelijk bü een der hoogste staatsmacht
berust. Dit geschiedt door omschrijving van
de drieërlei richting, waarin deze macht
zich uit.
Ter wettiging van hetgeen de praktijk
blijkt te vorderen, wordt thans ook de moge
lijkheid voorzien, dat uit kracht van een
algemeenen maatregel door een orgaan van
het uitvoerend gezag voorschriften worden
gegeven.
Aldus getroffen voorschriften zullen, om
door straffen te worden gehandhaafd uit
drukkelijk steun moeten vinden in de wet.
Goedkeuring van alle gesloten verdragen
voor de bekrachtiging, door de staatscom
missie voorgesteld, meent de regeering, na
ernstig overleg, niet te mogen aanbevelen.
In het formulier van afkondiging is aan
de woorden „bij de gratie Gods", grondwette
lijke ondergrond gegeven. De erkenning, dat
alle macht van God afkomstig is, behoort
ook in de Grondwet niet te ontbreken.
In overeenstemming met de gebruikelijke
schrijfwijze wordt voorgesteld het woord
„salut" in het formulier te lezen „saluut".
Het woord „ministers" ban in de Grondwet
vervangen de uitdrukking „hoofden van
ministerieele departementen."
Volgens de nieuwe formuleering zal het
duidelijk worden, dat de woordeD „naar
welgevallen" ook op de benoeming doelen.
Het kiesrecht.
De bedeeling is als reden van uitsluiting
van het kiesrecht beperkt tot onderstand
van overheidswege of van een niet-kerkelijke
instelling. Daarentegen is de eisch gesteld,
dat de geldelijke onderstand gedurende ten
minste 3 maanden in het burgerlijk jaar
moet zijn genoten om niet elke tegemoet
koming van voorbljgaanden aard met ver
lies van het kiesrecht gepaard te doen gaan.
De mogelijkheid wordt geopend van invoe
ring van een stelsel van evenredig kiesrecht.
(Zie vervolg TWEEDE BLAD)
VAN
Vlugge levering van
SCHOOLBOEKEN. TIJDSCHRIFTEN.
MODE-, DAG- en WEEKBLADEN.
Plaatsing van Advertentiën worden aan
genomen voor alle Couranten en tijdschriften,
zonder verhooging van prijs.
Vraagt de Catalogus van Buitenlandsche
Tijdschriften.
Verder ruim voorzien van
SCHRIJF- EN KANTOORBOEKEN,
KERKBOEKEN EN BIJBELS,
SWAN VULPENHOUDERS, enz. enz.
NAAMBORDEN EN STEMPELS.
Steeds ter inzage het Maandregister van
nieuwe pas verschenen boeken.
