HET ZOO
DROESPOEDE
Buitenland.
Adv e r t e n t i m
het clericale onderwijs kunnen zij al zeer
weinig invloed uitoefenen.
Pastoor of dominee regeeren liefst al
leen, dulden geen inmenging inhunza-
en zij zijn 't toch, die inderdaad op de cle
ricale school regeeren. De Roomschen
erkennen dit volmondig. Op 11 Sept.'1908
schreef het Roomsche blad „de Katholie
ke Onderwijzer" het volgeude:
„De Staat eischt voor zich het recht
op, toezicht uit te oefenen op alle scho
len. Waarop steunt hij dezen eisch"?
Hij moet, aldus antwoordt men, de ze
kerheid hebben, dat zij voor het open
baar welzijn niet alleen niet schadelijk
zijn, maar dit bevorderen. Welnu kan
dan de Kerk niet met oneindig meer
recht dezen eisch met betrekking tot de
godsdienstige opvoeding laten gelden
en tengevolge daarvan deelneming aan
de school als een haar toekomend recht
opvorderen
De voornaamste, de gewichtigste taak
der school is en blijft de godsdienstige
opvoeding en deze is nu eenmaal door
Christus niet aan den Staat maar aan
de Kerk toevertrouwd. Daarom bezit
de kerk ook het eerste en voornaamste
recht op de school en het allerminst,
wat zij vorderen moet, is deelneming
aan het toezicht op de leiding van de
school."
In de Roomsche bijzondere school heeft
de regeering, de overheid, nagenoeg niets
in te brengen. Dat toonden wij reeds aan.
Maar ook de hoofden van scholen en de
onderwijzers zijn er totaal machteloos. De
kerkelijke overheid is er heer en meester
en hoe die over goed Volksonderwijs
denkt, toonden wij aan in het artikel
over de waarborgen.
De Kuyperpartij legt het slimmer aan,
haar scholen heeten „scholen der ouders"!
Dat is de bedriegelijke leuze, die vooral
onder den minder ontwikkelden opgang
heeft gemaakt. De school aan de ouders
't Heeft er niets van. Noch de overheid,
die millioenen betaald, noch de ouders,
noch de onderwijzers hebben er ietsin
te brengen.
Jonkheer de Savornin Lohman, één
der felste strijders voor het clericale on
derwijs, windt er dan ook geen doekjes
om en komt er rond voor uit, dat bedoel
de leuze uit holle woorden bestaat. In
zijn blad, de Nederlander schreef hij zes
artikelen over de Openbare School.
Daarin zegt hij
„Misschien wordt tegengeworpen, dat
de historie nog niet is afgeloopen, m. a.
w. dat, althans in Nederland, de openba
re school hier en daar van lieverlede is
verdrongen voor de school der ouders.
Maar ook dat is onjuist. Niet de ouders
zijn begonnen met de stichting van
bijzondere scholen, maar in den regel
althans de vereenigingen, die belang
stellen in een christelijke opvoeding.
Vele dier vereenigingen zijn nog in
handen van enkelende meeste zijn ge
sticht door leden, aan wie niet de eisch
gesteld wordt, dat zij, om lid te zijn, tot
de ouders moeten behooren
De benoeming van de onderwijzers
geschiedt door de besturen en aan
de ouders is, althans verreweg de
meeste gevallen, niet den minsten in
vloed gegevenop den gang van hel gege
ven onderwijs. Menigmaal hebben
menschen medegewerkt tot het op-
ricthenvoor bijzondere scholen, die
hun eigen kinderen zonder naar de
opertare. Natuurlijk kunnen deouders
zich over het onderwijs beklagen,
maar te zeggen of te beslissen heb
ben zij niets, noch in de openbare
nog in de bijzondere school. Er is
misschien tegenwoordig hier en daar
neiging om de ouders eenigen in
vloed te geven, maar zelfs daar denkt
men er niet aan de ouders te belasten
met het besturen der school of de
benoeming der onderwijzers."
Uit dit citaat blijkt wel hoe het staat
met die leuze van die school van de
ouders! 't Zijn woorden zonder inhoud.
Ook bij het onderwijs op de protestan-
tische clericale scholen net als op de
Roomsche hangt het onderwijs af van
het inzicht van enkele personen. Domi
nee en anderen, die over dat onderwijs
alle macht uitoefenen. Hoever de vrij-
heidderouders gaat, blijkt nitdetalloo-
ze gevallen, dat zelfs de aalmoes der be
deeling het dwangmiddel werd om de
sectescholen te bevolken.
welk een bron van ellende en jammei
de uitbuitende huisindustrie voor vol
wassenen en kinderen is. De thans ver
schenen rapporten, dat de uitkomsten
brengt van een uitgebreid onderzoek,
is hartverscheurend om te lezen. De
toestanden, die in - dit werk worden ge
schreven, zijn een bittere aanklacht tegen
onze samenleving, waarin arbeid tegen
de schandelijkste hongerloonen moet
worden verricht.
Een der uitbuitendste vormen van
huisarbeid, die vooral in Zeeland wordt
aangetroffen, is het erwtenlezen. Het
rapport vermeldt onder meer:
„Tallooze kinderen zijn 's morgens al
heel vroeg, 's middags en 's avonds, hun
vrijen Woensdagmiddag tot 's avonds 9
uur, soms ook 's Zaterdags en 's Zondags,
dikwijls hun heele vacantie Cte Zierikzee
en Goes waren vele kinderen met z.g.
landbouwverlof aan het erwtenlezen),
gedoemd tot het eentonige, ongezonde
erwtenlezen. Ongezond door de ont
houding van buitenlucht en nachtrust,
door het oog- en keelprikkelende stof,
het oogvermoeiende staren op de erwten,
1 -tl-i a1
Het boek tier ellende.
I,
Van regeeringswege is dezer dagen
een rapport verschenen, over de arbei
dersgezinnen, die zich bezighouden met
de zoogenaamde huisindustrie. De ten
toonstelling voor huisvlijt had reeds aan
honderden bezoekers voor oogen gesteld,
liv.l
het voorover gebogen zitten aan de taiel.
Uit een navraag bij onderwijzers te
Goes bleek dan ook, dat de kinderen uit
erwtenlezersgvzinnen dikwerf belangrijk
achterblijven, niet alleen door het ver
zuimen der school (soms met landbouw-
verlot) doch ook door hunne overver
moeidheid en slaperigheid onder de les.
De loonen, welke voor dit bedrijf wor
den betaald zijn heel laag; vroeger
een twintigtal jaren geleden was dat
beter. Thans loopt het uiteen tusschen
f 0,60 en f 0,75 per H.L. Van dit lage
loon gaat een belangrijk bedrag af voor
het halen en brengen, voor aanschaffing
of huur van een zeef en van kunstlicht.
Het laatste loopt nogal op omdat het
erwtenlezen voornamelijk in de winter
maanden wordt verricht.
Het uurloon varieert van 1 tot6cent;
het gemiddelde uurloon is 3 cent. Kor
tingen worden toegepast, als het gewicht
bij inlevering blijkt minder te zijn, dan
bij uitgifte. Of de oorzaak daarvan is
indrogen of stofverlies daarnaar wordt
dikwijls niet gevraagd. Enkele malen
kwam ook bij het onderzoek gedwongen
winkelnering aan het licht.
Natuurlijk is het met erwtenlezen ver
diende loon niet voldoende voor het
levensonderhoud der betrokken gezin
nen. Zoo er géén andere verdiensten
bijkomen, moet het burgerlijk armbe
stuur of de kerkelijke diaconie helpen.
Zoodra die andere inkomsten voldoende
zijn wordt het gehate erwtenlezen zoo
gauw mogelijk gestaakt. Die andere
inkomsten worden op verschillende wij
zen verkregen wat afhangt van de woon
plaats.
Ten aanzien van de werkplaatsen zegt
het Rapport o.m. het volgende:
„In zoo goed als alle gezinnen werd
het werk verricht in het woonvertrek,
zeer dikwijls het eenige vertrek, aan de
eenige tafel. De aanblik der woningen
toont al, dat een beschrijving van het
erwtenlezen een beschrijving van de
armoede moet zijn. In grooten getale
worden de meeste onbewoonhare krot
ten aangetroffen, bewoond door gezinnen
van soms 10 of meer personen met een
allerdroevigst klein beetje huisraad en
de verhalen, die de enquêteurs te hooren
kregen, waren vol van zorg en ontbering
zonder hoop op verbetering. Het erwten
lezen werd door velen uit wanhoop aan
vaard en de weinige hoopvollen zagen
verlangend uil haar een tijd, waarin die
„vuile boel" en die „kinderplaag" niet
meer behoefde binnengehaald te wor
den."
Uit de „nadere bijzonckerheden
betreffende de woningen" blijkt
dat de woningtoestanden, door de onder
zoekers aangetroffen, allertreurigst zijn.
„Vooral de vele dichtbevolkte één kamer
woningen", aldus lezen wij in het Rap
port, „maken als verblijf voor menschen
een ellendigen indruk. Bij het binnen
treden denkt men meer aan een erwten
bergplaats, tot het oog een bedstede en
wat huisraad ontwaart. Zoo werd één
kamer van 2.30 M. breed en 3.40 M.
lang bewoond door man, vrouw en 3
kinderen. Behalve de tafel en de stoelen
waarop gezeten werd, bevatte het ver
trek alleen een kachel en daar vlak hij
de wieg, waarin een ziekelijk kindje van
20 maanden. Aan het eind der kamer
een bedstede. Op de vraag, waar de beide
kinderen sliepen wees de vrouw in de
richting der bedstede. In die slaapplaats
der ouders was dan ook een krib voor
de jongens van 5 en 7jaar. Beman was
werkeloos. (Middelburg).
In een éénkamerwoning op een hofje,
woont een visschersgezin bestaande uit
11 personen, waaronder reeds eenige
kinderen boven 16jaar. Indieeenekamer,
waar het geheele gezin woont; eet en
slaapt, bevinden zich nehalve een oude
tafel en stoelen twee ledikanten en 2
bedsteden. Op deze tafel een onooglijk
smerige wollen deken en daarop de
erwten. Drie vervuilde meiden, met los
hangende haren en een goor uitziende
jongen van 14 jaar waren aan het lezen,
op tafel eenige hompen brood, waar al
lezende van gegeten werd. (Vlissingen.)
In een ander gezin, dat met zeven
personen één kamer bewoonde was de
man thuiswerkend kleermaker; vrouw
en kinderen lezen erwten, terwijl achter
in de kamer ver van licht en lucht in
een ledikant een longlijder reeds meer
dan een jaar ziek lag. (Vlissingen).
Zoo mogelijk nog erger dan te Mid
delburg en Vlissingen was het met de
woningen te Goes gesteld. Afgrijzen ver-
,wekt het na te gaan, hoe daar gezinnen
van 7 of 8 volwassen of bijna volwas
sen personen, den dag en den nacht
doorbrengen in één vunzige, half don
kere kamer. Overdag begrijpt men niet
hoe daar door allen geslapen wordt, maar
als men laat op den avond komt en ziet,
dat reeds 3 kinderen in een kleerkast
liggen, terwijl van lompen, zakken en
kleeren op vloer en tafel nachtlegers
worden gespreid, is het onbegrijpelijke
mogelijk gebleken.
Wij zullen ditmaal maar niet alle
gevallen vermelden, welke in het Rapport
zijn gerelateerd. Slechts enkele der
ergste.
„Een gezin werd bezocht, bestaande
uit man, vrouw en 10 volwassen of bijna
volwassen kinderen, alles te zamen wo
nend in één kamer van 3.80 bij 3.50
M. (Goes).
Verregaand vervuild en ondragelijk
stinkend was de woning van een gezin
van 5 personen; als eenig huisraad een
wieg met lompen, een tafel, een kachel
en afzichtelijke bedgordijnen; de vrouw
en kinderen in de hoogste mate vervuild
en haveloos. (Goes).
Even erg was het in 2 gezinnen van
respectievelijk 8 en 7 personen, waar
voortdurend niet opgeruimde wiegen,
ledikanten en bedsteden met afzichtelijk
„beddegoed" te aanschouwen en te rui
ken zijn. (Goes).
Bewoonbaarder, maar vooral zindelij-
ker dan te Goes, zijn de bezochte wo
ningen te Arnemuiden, ofschoon ook
hier enkele krotten zijn aan te wijzen,
waar van de vroegere welvaart niets
meer te bespeuren is en ontbering de
liefde voornetheid heeftdoen verdwijnen.
Te Middelburg werd o.a. een gezin
van 11 personen aangetroffen, dat een
huisje van f 1,50 bewoonde, bestaande
uit een kamer en een zoldertje, waar
een deel der kinderen sliep. Als het
regent, druipt het water tot op de tafel
in het woon-, slaap», kook- en werkver
trek, maar de eigenaar laat er niets aan
doen, omdat een gezin met 9 kinderen
niet gemakkelijk een andere woning
krijgt. De man verdient als spoorweg
werker f 8,de kinderen met erwten
lezen voor, tusschen en na schooltijd
tot 10 soms 12 uur 's nachts f 2,50 h
f 3,per week.
Een gezin met 6 kinderen, waar de
man al 21/.2 jaar ziek is en niets ver
dienen kan (hij krijgt f2,bedeeling),
woont in één kamer, hoog 2.30 M., lang
4.5 M., breed 4 M., en een zoldertje met
slaapplaatsen; het behangsel hangt in
vellen van den muur, die van onder
geteerd is geweest; in een hoek een
bedstee met versleten gordijnen, daarbij
een ledikant en 2 wiegen, alles met lorren
als beddegoed; al wat verlezen kan,zit.
orn de tafelverder bevat bet vertrek
een versleten kachel, een pakkist en
voor 't raam een overblijfsel van gor
dijnen. (Middelburg)."
Wordt vervolgd.)
Baudouin, is een verklaring te vinden voor
de „tanderosies*, die men by' skeletten uit
den steentijd zoo vaak aantreft. Als bewijs
voor de juistheid zijner opvatting voert
Baudouin voorts aan, dat bü de weinige
volken, die nog heden ten dageaardetersz'gn,
het gebit eveneens uithollingen, woekeringen
en inkervingen vertoont. Op grond dezer
overeenstemming is derhalve aan te nemen,
dat de eigenaardige verschijnselen van het
praehistroische menschelyk gebit aan het
aardeten te wyten zijn.
De mensch uit den steentijd als aardeter.
Marcel Aaudouin heeft, in de Fransche
Academie van wetenschappen, verslag uit
brengend over zijne onderzoekingen betref
fende 't gebit van den praehistorischen
mensch, enkele interessante mededeelingen
gedaan over het voedsel, dat de mensch in
den steentijd gebruikte. Meermalen reeds
was den onderzoekers opgevallen, dat de
tanden van de praehistorischen mensch
eigenaardige woekeringen vertoonden. Over
de oorzaak was men het echter oneens. Nu
was het Baudouin by bepaalde diersoorten
vooral bij varkens opgevallen, dat de
tanden daar de zelfde woekeringen vertoon
den en op dezelfde manier waren afgesloten.
Men weet, dat de praehistorisehe menschen
niet alleen van vleezen leefde, maar ook
van plantaardige voortbrengselen, wortelen
b.v. De aard-, zand- en steendeeltjes, die
aan de ongereinigde wortels kleven, laten
aan het gebit sporen ua, en aldus, zegt
Een nieuw procédé van rooklooze verbran
ding.
Richard Lehmann, uit Swinemünde heeft
'n een nieuw procédé ontdekt om steenkolen,
briketten, hout enz., te verbranden, zonder
dat zich hierbij eenige rook ontwikkelt. Voor
een kring van deskundigen heeft hy zyn
verbrandingsaparaat en zijne werking
gedemonstreerd, met het resultaat, dat de
verschillende technici er opgetogen over
waren. Het speciale voordeel vanLehmann's
vinding schijnt te bestaan in een juiste
regulatie van ontbrandings- en ontvlam-
mingstemperatuur, benevens van zuurstof-
toevoer. Het apparaat zeifis zeer eenvoudig.
Naar het heet, zal het procédé spoedig
in 't grootbedrijf toegepast worden.
De strijd om de identiteit van den jongen
graaf Josef Kwilecki wordt voortgezet ook
na den dood van graaf Hector Kwilecki,
die bij den strijd om het majoraat van
Wroblewo de grootste belangen had. Werd
het proces in vorige instanties gevoerd tegen
graaf Zblg.niew Kwilecki, om hem te
dwingen aan de baanwachtersvrouw Cücilie
Meyer zijn zoon af te staan, thans is tegen
Josef Kwilecki zelf een aanklacht ingediend.
De hardnekkig op haar vermeend recht
staande moeder eischt de Wettelijke erken
ning, dat Joseph Kwilecki haar buitenech
telijke zoon is en de met deze erkenning
verband staande wijziging van het register
van den burgelü'ken stand. Nadat het Lands-
gerechtshof in Posen haar eisch niet ontvan
kelijk had verklaard, heeft zy zich gewend
tot de rechtbank te Breslau, die den 12en
Maart vaststelde als eerste termyn van het
nieuwe proces. Het verzoek van Cacilie
Meyer, als onvermogend, om kosteloos te
kunnen procedeeren, werd van de hand
gewezen.
De geneeskundige behandeling in het oude
Ninivé. Bij de opgravingen in het afgeloopen
jaar op de plaats, waar eens het Ninivé
stond, zyn o. m. een aantal bescheiden gevon
den, die inzicht geven in de geneeskundige be
handeling door de artsen uit het voormalige
Assyrië. 600 jaar voor bet begin onzer
jaartelling. De verschillende bescheiden
maakten deel uit van de bibliotheek, die
Assurbanipal eens in Ninevé heeft aange
legd.
De As8yrische artsen blijken dan over
het geheel er nog al een naïeve methode
van behandeling op na te hebben gehouden.
Zoo werd als middel tegen koliek voor
geschreven, dat de patiënt op handen en
voeten over den grond zou kruipen. De
benauwde stumper kreeg het hierdoor ver
moedelijk nog benauwder; welnu, een goede
dosis koud water hem over het hoofd ge
smeten, zou hem wel voldoende afkoelen.
Gewoonte-drinkers werd" voorgeschreven
zich van alle drank, dus ook van water,
te onthouden; veelvraten kregen heelemaal
niets te eten. De meeste gebruikelijke ge
neesmiddelen waren olijfolie, wonderolie,
dadelstroop, honig en zout. Een probaat
middel tegen alle galachtige aandoeningen
vormden inwrijvingen met- uien.
Ondanks de opheffing van de staking der
spoorwegbeambten in Argentinië, onder
vindt de handel nog groote schade, doordat
de dienst nog lang niet geregeld is. De
kooplieden protesteeren luide tegen dezen
warboel.
De politie te Parijs heeft Zaterdag de hand
gelegd op een winkeldievegge, die zichzelve
met recht den titel van „koningin der
étalage-roofsters" zou kunnen geven. De
vrouw, Anna Georges, werd gearresteerd
op het oogenblik, dat zij een grooten winkel
wilde verlaten zonder by de kas aan teloopen
en het pond boter te betalen, dat zy er
gekocht had. Op het politie-bureau werd
de vrouw gefouilleerd en men vond onder
haar kleeren een groot aantal voorwerpen,
welke zij dienzelfden dag in vijf groote
bazars had gestolen. De vrouw bekende
étalage-dievegge van beroep te zijn. By een
huiszoeking in haar woning vond de politie
voor minstens 15 000 francs waarde aan
splinternieuwe winkelgoederenkasten,
commodes, laden zaten propvol kostbare
sloffen, batist, zijde, fluweel, dure schoenen,
waaiers, marmeren beeldjes. De dievegge
is getrouwd Maar haar man lag, zoo ver
klaarde hy zelf, voor een oortje thuis. Hij
is beamble in een groote bazaar, en telkens
als hu zijn stem verhief tegen de on wet tige
handelingen van zijn vrouw, nam deze
pleizierige levensgezellin een stevige laten
sloeg er den held mee, tot zy' er moe van
werd. Anna Georges is in verzekerde be
waring gebracht.
Ten laatste onstond een
De korperaal der politie tri
om zich te verdedigen tege
welke op hem werden geda;
zen bekwamen verwondingi
Weldra daagde voor de poll
op en met -behulp van derti
den zeven belhamels gearref
De Chineesche gemeente bi
geen sprake was van een v
de stry'd ontbrandde tusself
met en zonder staart.
Men verwacht dat de revol
Medan aan zullen dringen f
van nieuwe officieren hunne
van partijgenooten.
De politie patrouilleert.
Een man, die blijkbaar nl
hoofd was, heeft hedenochtei
gebouw van het Duitsche ge
den Langen Vijverberg passé
stok een vijftal ruiten van de I
ping stuk geslagen. Hij wercj
aan de politie overgeleverd.
Britsch onderdaan.
De Parysche politie heeft,
weet, thans drie van de vier
in de Rue Ordener den bankt
overvielen in handen. Maar de
ge Octave Gamier, die Cab;
verwondde, met een schot uit
is nog steeds onvindbaar. Zijif
door België, over Holland, naar
en de recherche teParysisva
Garnier, een zeer bekwaam b
wel eens in dienst kon zijn gei
der talrijke Berlijnsche tearo
rooms of hotels, die bij voork-
pastei- en banketbakkers in d|
Het signalement van den Parijs
.is thans in alle Berlijnsche bladt
Volgens een bericht uit Jen
■een onbekende het slot van üt
kerk van het Heilige Graf verb:
daad groote beweging heeft ver
der de christelijke bevolking. D
de kerk wordt, zooals bekend]
door een aanzienlijke Muzelman:
De patriarch en de consuls hel
de Turksche regeering gewend, f
last van het gemeentebestuur w|
Om eventueele diefstallen te
wordt de kerk door troepen be
Twaalf menschen verdrot
Uit Moeara Sipongi komt hetj
een Europeesch opnemer van een
maatschappij daar in de buurt
Datar mei 15 koelies werkzaan
richtte. De koelies hadden een bil
riviertje betrokken, 's Nachts kw
den aanhoudenden regen een
bandjir opzetten en de waterma
voerende boomstammen, steenel
veegde de hut van de 15 inland
meldt de „Sum. Bode".
Van de 15 menschen, die door dl
stroom werden meegesleurd, wistj
drie te redden. De twaalf anderen
en heeft men hun lijken later
gevonden en begraven.
De Europeesche opnemer is m^
gevaar ontsnapt.
Een Hollander te Antwerpen vl
Thans is absoluut vastgesteld,
zelfmoord geen sprake is in de geilt
zaak van de diamanthandelaar M.,
De raporten van de geneesheerer
luidend in dit opzicht. Nie' allel
moordenaar hun slachtoffer bebbq
door middel van het scheermes,
eerst getracht hem te wurgen. Dat
deskundigen opgemaakt, uit indri^
men aan de hals van hetslachtoffer i
is bewezen, dat de moordenaars
de plaats beraamd hebben, waar z
gelukkige zouden dooden. Achter
heeft men namelijk de overblyfsele
houtvuur gevonden. Men kan dus ar
dat een of meer individuen den heer
daar afwachten. Daar het dien dag 2
was, hebben zy een vuuraangestokl
rende dien tijd is een medeplichtige
gaan opzoeken en heeft hem daarhei
De justitie stelt thans alls poging-
werk. om te weten wit het laatst m
son is gezien. Ook de leverancier van
wordt vlijtig gezocht.
De opening van de safe heeft aan I
gebracht, dat het slachtoffer vorl
francs aan diamanten bij zich droegt
de partijen betreft die hij te voren]]
missie had. Het juiste bedrag van I
is nog niet bekend.
Een straatgevecht.
De veeten welke gedurende langen tyd
bestaan tusschen de leerlingen der Maleische
en Chineesche scholen te Medan, openbaar
den zich in kloppartijen tusschen Chinee-
schen jongens. Tal van Chineezen verleenden
den vechtenden bijstand, toen een korperaal
der politie aanstalten maakten om ze te
scheiden.
geroemde onschadelijk en van oudsll
JACHTWATïJ
van J. A. Basie te Alkmaar is o.
krijghaar te Dirksland by A. van Cj
brugbe en te Middelharnis bjj de
RooiJ a 50 cent per fleschje, voor
gaande kinderen onmisbaar.
I
voor Paarden in pakken van 21 /2.1 en
Goede uitwerking verzekerd.
Dijkema Ac Doornl
SOMMELSDMK.
