cursussen op allerlei wetenschappelijk
en geestelijk gebied, openbare debatten,
wijdingsuren, besloten clubs van jon
geren, meisjes en vrouwen.
Wij geven, zoo ging spreker voort,
ouze prediking, onze catechisatie, het
werk van de dames onzer zondagsschool,
de oprichting van een afdeeling van
den Vrijz. Chr. Jongeren Bond, gelijk
die overal in den lande voorziet in
een bestaande behoefte. Spreker zet
dan de club van vroeger met de oudsten
zijner leerlingen voort en zal deze
trachten uit te breiden onder jongeren
van 1835 jaar, voorts bieden wij U
zoo mogelijk cursussen ook over lité
rair—religieuse onderwerpen.
Spreker vroeg hun, die belangeloos
een lezing willen houden, den een of
anderen cursus willen geven, zich te
willen aanmelden bij een der bestuurs
leden. Belangeloos Belangeloos is heel
de opzet geweest van deze stichting en
spreker bracht hartelijken dank aan
den architect van dit gebouw en aan
wie zich verder zoo verdienstelijk hebi
ben gemaakt.
Ten slotte wenschte spreker de
gpmeente van Goes geluk met haar
geboaw. Spreker ried allen aan Aan
vaardt de hand u toegestoken Maakt u
ten arbeid op, opdat deze aan de
gemeenschap ten goede kome. Wij
willen alzoo Sursum corda De harten
omhoog.
Nadat het koor lied 104 uit den
bundel van den N. P. B. had ten
gehoore gebracht werd gebeden en
gezongen psalm 119 vers 1, volgden
enkele mededeelingen o, a. dat de
volgende godsdienstoefening zal gehou
den worden op Zondag 6 Nov. a.s. des
morgens te 10 uur, waarbij spreker
hoopt voor te gaan. Verder 27 Nov.
dr. Miedema, Rem. pred. te Amers
foort; 18 Dec. ds. de Jonge te Bergen
op Zoom. Omstreeks 25 Dec. zal een
Kerstfeest worden gehouden, terwijl op
Ondejaarsavond ds. Pattist (Middelburg)
zal spreken.
Tenslotte deelde dr. Cannegieter
mede dat door de eigenaresse van dit
gebouw (mevr. H. Boddaert-Schuur-
becke Boeye te Middelburg) bij gelegen
heid van de inwijding der eigen kerk
aan de vereeniging het gebouw met
inventaris ten geschenke wordt gegeven
in de hoop dat' de vrijzinnig gods
dienstige beweging op de Bevelandsche
eilanden gestadig moge groeien zoowel
in diepte als in breedte.
Met dit voorbeeld voor oogen beval
dr. Cannegieter de vereeniging aan in
de liefde der aanwezigen.
Laten wij van onze vereeniging een
sterke vereeniging maken 1
Ds. J. N. Pattist, voorzitter der
prov. ver. van Vrijz. Hervormden,
bracht dank aan de milde schenkster,
wenschte de afdeeling Goes de Ben
jamin der vereeniging met het geschenk
geluk en hoopte dat vele blokken van
liefde zullen worden aangedragen opdat
het ontstoken vuur moge blijven branden.
De heer C. Kloosterman, voorzitter
der ver. van Vrijz. Godsd. te Goes
verzocht dr. Cannegieter den warmen
dank der vereeniging aan de geefster
te willen overbrengen.
Voor de Russische kinderen.
Zaterdag hebben de Padvindsters een
collecte gehouden voor de Russische
kinderen. Opbrengst f 147,35.
Vrijheidsbond afd. Goes.
Vrijdagavond had in de Prins van
Oranje de eerste vergadering van de
afdeeling //Goes" van den "Vrijheids
bond plaats, welke bijeenkomst vrij druk
bezocht was.
Aan iedere(n) bezoeker of bezoekster
werd bij het binnenkomen het laatst
verschenen exemplaar van //De Vrijheid"
benevens eenige geschriften waarbij
het algemeen programma van den Vrij
heidsbond aangeboden.
De voorzitter van het voorloapig
bestuur van de afdeeling Goes van den
Vrijheidsbond, de heer D.A. Constandse,
heette de aanwezigen hartelijk welkom.
Het bedroefde spreker dat nog niet
meer personen aan de roepstem van
het bestuur gehoor baddeu gegeven.
Waar 600 uitnoodigingskaartep zijn
verzonden, had de zaal overvol kunnen
zijn. Spreker weet het aan het feit dat
we nog tamelijk ver van de verkiezin
gen zijn verwijderd, dat dit niet zoo
was en hoopte dat daar in de toekomst
verbetering in zal komen.
Daarna richtte spreker eenige woor
den van welkom tot de spreekster en
den spreker van dezen avond.
De heer CoHstandse deelde daarna
mede dat de Vrijzinnige kiesvereeni-
ging ,/Vooruitgang", een afdeeling van
de Liberale Unie in haar laatste ver
gadering besloten heeft en bloc toe te
treden tot den //Vrijheidsbond" onder
voorwaarde van de noodige vrijheid om
trent de provinciale en de plaatselijke
aangelegenheden en dat aan de demo
cratische lijn zou worden vastgehouden.
De leden van de kiesvereeniging //Voor
uitgang" zullen voortaan beschouwd
worden als te zijn leden van de afdee
ling Goes van den Vrijheidsbond.
Wanneer we niet waren toegetreden,
doch op ons zelf zouden zijn blijven
staan, zou dit waarschijnlijk tot groot
nadeel zijn geworden voor de liberale
zaak, en zouden zeker velen uit de
vereeniging zijn getreden.
Een voorman der vrijzinnig demo
craten, aan wien spreker gevraagd had
om het verschil tusschen hem en spre
ker eens uiteen te zetten, had hun
gezegd//jullie zijn maar water en
melk". Maar spreker antwoordde dat
hij er vóór is om de 80 pCt. die binnen
gehaald kunneu worden binnen te
halen en later de 20 pCt. in plaats
van te trachten de 100 pCt. in eens
te halen, wat niet kan.
Hierna kreeg mevr. W. Wijnaendts
DrankenDyserinck (den Haag) het
woord, die met applaus werd begroet.
Spreekster zeide dat de vrouw moet
gaan begrijpen dat er maar één partij
is, waartoe de vrouw kan behooren en
dat is „de Vrijheidsbond". De Vrij
heidsbond is vaak voor de voeten ge»
worpen te zijn reactionair. Maar die
menschen die dat zeggen weten niet
wat reactionair beteekent. Spreekster
wilde zich dat woord Wel laten aan
leunen. Er moet actie gevoerd worden
tegen uiterst liuks en uiterst rechts,
die het land in den economischen af
grond zouden storten.
Er wordt tegen elkaar opgeboden in
sociale maatregelen en daardoor wordt
ons volk door den ondergang bedreigd.
Ons volk wordt geklemd tusschen twee
deuren, tusschen den dwang van cle-
ricale zijde en tusschen den dwang van
de verpolitiekte vakvereenigingen. De
vakvereenigingen, die zooveel goeds
voor de arbeiders hebben gedaan, zijn
zich meer en meer op politiek terrein
gaan bewegen, fin de sociaal-democra
ten worden opgezweept door de com
munisten, en maar weinigen dur\en
zich tegen dien krachtigen uiterst link—
schen stroom te keeren.
De Vrijheidsbond wil echter de
Vrijheid herwinnen, Op het jongstleden
te Utrecht gehouden congres voor
sociale verzekering is gebleken dat de
katholieken en de sociaal-democraten
zich op veel punten de hand reiken.
Spr. wilde dit den vrouwen goed duide
lijk maken. De vrouwen, die politiek
ongeschoold zijn, worden zoo vaak aan
getrokken door het woord, „moeder-
schapszorg," dat de socialisten zich
hebben toegeëigend, uit afschuw voor
den oorlog neigen zij naar de partij,
die in haar vaandel heeft geschreven
z/Geen man en geen cent."
Religieuse vrouwen laten zich zeer
gemakkelijk overhalen tot de christ,
hist, partij. Dit laatste verwonderde
spr. in Goes niet, zoolang de heer de
Savomin Lohmau dit district vertegen
woordigde, een man van eminente
eigenschappen.
Maar die vrouwen moeten toch niet
vergeten dat die partij geketend zit en
zich ook voor de komende politieke
periode vrijwillig heeft verbonden aan
de anïï-revolutionuairen en de Roomsch-
Katholieken.
De r. k. minister van arbeid is
bez'g de grootste ellende te ont
ketenen. Wij hebben hier niet de
48-urige werkweek, zooals die in andere
landen zal worden ingevoerd, maar we
hebben een 45-urige werkweek en
juist die drie uren zullen g-oote schade
berokkenen, ook aan de schatkist.
Wordt straks bij de spoorwegen de
8-urige werkdag ingevoerd, dan zal dit
een jaarlijksch tekort van 10 millioen
beteekenen.
Spreekster betoogde, dat wij veel te
veel aan den fiscus moeten offeren. In
vergelijking met de heerendiensten (14
dagen per jaar) van vroeger, werken
we thans 4 maanden per jaar voor de
gemeenschap o. a. door de roekelooze
uitgaven van arbeid en onderwijs.
Spreekster kwam tot de ambtenarij.
Wanneer we straks de controle krijgen
op de landarbeiderswet en de 45 uren
wet zal weer een groot stuk van het volks
inkomen daardoor medegesleurd worden.
De vrouwen zijn vroeger vaak warm
geloopen voor de tuberculose bestrijding.
Spreekster wilde dat de vrouwen nu
eens warm worden voor den tering-
patient den Nederlandschen staat. Het
schip van staat is lek, wij moeten
pompen.
Ons volksinkomen was in 1915/16
1300 millioen gulden en is thans 2200
millioen gulden, maar van dit laatste
bedrag wordt op de tegenwoordige be
grooting 800 millioen gevraagd en,
naar de partij-voorzitter vreest, zijn wij
niet ver af van een begrooting van
een milliard.
Spreekster kwam hierna tot de vrij
zinnig-democraten, zij is van oordeel
dat de meerderheid der vrijzinnig
democraten niet de leiding bij
onze partij behoort. Er is de laatste
jaren met het woord democratie ge
speeld, maar dit beteekent niet de dic
tatuur van één bepaalde klasse, de
arbeidersklasse. Spr. wees er vervolgens
op hoe ook katholieken de tegenstel
ling tusschen werkgevers en werkne
mers willen verminderen, maar hoe het
collectief contract is een verstarring,
b.v. in de typografie. Daar worstelt
men om uit de greep van prof. Veraart
los te komen, men moet daaruit los
komen.
Treub heeft aan het diner, aangei
boden aan mr. Rink ter eere van zijn
70en verjai rdag, gezegd dat, als de vrij
heid, de vrijheid van handel, van ge
dachte, industrie, bedrijven, zich in ons
en in alle lauden die nog het hoofd
boven water kunnen houden, niet wordt
hersteld, ook Nederland zal verloren
zijn. Het Nederlandsche volk moet
worstelen voor de vrijheid, als in den
80-jarigen oorlog. Wij moeten worstelen
tegen de golven van de roomsch-
katholieken en van de communisten,
opdat wij weer worden het welvarende
Nederland.
Spreekster behandelde daarna een enkel
punt uit het algemeen program van
den Vrijheidsbond, dat ook alweer be
wijst dat deze partij, de partij voor
de vrouwen is. Zij wees op den eisch
//ontwikkeling van het onderwijs in
practische richting, zoodat het meer
dan tot heden opleidt tot geschiktheid
voor het maatschappelijk leven en de
i gezinstaak."
Aan jongens en meisjes moet het
besef worden bijgebracht dat zij later
als burgers en burgeressen mede ver
antwoordelijk zijn voor den maatschap-
pelijken toestand. De vrouwen die aan
het hoofd van een huishouden zullen
komen te staan, moeten de taak daar
voor weten te vervullen maar zij moeten
ook belang stellen in de zaken van
stad en land. De vrouwen zijn geroepen,
door het stembiljet, mede leiding te
geven aan het staatsleven, zij hebben
de plicht om zich op de hoogte te
stellen van den gang van het publieke
leven. De mannen moeten niet uitgaan
van het spreekwoord Wie zijn vrouw
lief heeft, laat haar thuis. (Applaus)
Spreekster memoreerde hoe veel er nog
ontbreekt aan het onderwijs der toe
komstige moeders en huishoudsters.
Wauneer we hier kregen evenals in
Canada en Engeland, de BoeriDnebon-
den, die er op uit zijn om de kennis
van kinderopvoeding hygiëne meer te
verbreiden, zou dat aan de volksge
zondheid zeer ten goede komen. We
moeten streven naar een krachtig volks
bestaan, dat is de basis van een ge»
zonde politiek.
Het huidig ministerie voelt daarvoor
niets, dit voelt alleen maar voor steun,
en nog eens steun, dat blijkt ook uit
de plannen van minister Aalberse be
treffende het Rijkskinderfonds. De werk
gevers zoudeu per arbeider iedere week
een zegel moeten plakken van 85 in
plaats van 60 cent. Dat kwartje zou
gestort worden in het kindeifonds,
waaruit uitkeeringen zouden worden
gegeten aan groote gezinnen. En een
groot deel zou weer gaan naar de
ambtenarij.
Spreker betoogde dat de productie
meer vooruit moet gaan, de productie
moet meerdere volkswelvaart verschaf
fen.
In de Betuwe is een liedje
„Generaal, dominee, advocaat,
Ik vecht voor u, ik bid voor u, ik
[pleit voor u
Hoe of je ook vecht, hoe of je ook
[bidt, hoe of je ook pleit
Het is de boer, die de eieren leit."
Spreekster wekte de vrouwen op om
den Vrijheidsbond te steunen en een
vrouwen propagandavereen'ging te
stichten.
Hierna werd gepauzeerd.
Na de pauze kreeg de heer H.
Groenewout (Santpoort) het woord.
Spreker voelt zich volslagen overbodig,
hij voelt zich als het vijfde rad aan een
wagen en roept niet om water maar
om stof. Dit is een hulde aan het
adres van mevrouw Wijnaendts-Fran-
keu, die ons mannen de zakken vol
gestopt heeft, maar 't was verdiend en
we beloven beterschap.
Spreker bracht in herinnering wat
we hebben beleefd en geuoten op 16
April van dit jaar toen groote scharen
mannen en vrouwen optrokken naar
het concertgebouw in Amsterdam om
daar den "Vrijheidsbond te stichten.
Repetitio est mater studiorum, herhaling
is de moeder der wetenschap en spreker
zal nog eens repeteeren wat mevrouw
Wijnaends-Francken heeft gezegd.
In 1918 bij de verkiezingen voor
de Tweede Kamer, stonden spreker cn
mevr. W. F. niet achter hetzelfde
kathedertje. De laatste vond een onder
dak bij den Economischen Bond en
spreker behoorde tot de Liberale Unie
en sprak heel veel kwaads over den
Economischen Bond. Eu nu staan wij
hier als goede kameraden onder het
zelfde politieke dak. Spreker vindt dit
gelukkig. Spreker heeft de overtuiging
gekregen, hoezeer 5wij als liberalen
elkaar verzwakten in den dagelijkschen
strijd. x
De verschillen van 1918 zullen er
nu ook nog wel zijn. Of waren er geen
verschillen? Want in 1906 waren
beiden hoofdbestuursleden van de Vrijz.
dem. bond.
Zeven groepen hebben nu alle kleine
verschillen op zij gezet en zijn opge
nomen in hetzelfde politieke verband,
Want wij kunnen elkaar niet missen
in onzen strijd tegen rood en zwart en
het liberalisme moet meer dan ooit
bevruchtend werken op het maatschap
pelijk leven.
Spreker ^betoogde hoe de punten
van het algemeen programma moeten
