32 <7
Stuken en schelven verdwijnen uit landschap
Bewoners hofje Lange Jan
in actie tegen sloop
I
TRADITIONELE VLASTEELT VOORGOED VERLEDEN TIJD
'wm&mn -v';" "'r
-h
Grachtenfeesten Middelburg jaar uitgesteld
z.o.z.
C
Samen met je
huis-aan-huis
krant
De Faam en
De Vlissinger
ALLE FOTO'S
2i AFOEDfOT
IWAARDEBON1
VAK
VOO
rDEÉl
-AKT|E
lA»tstE
Zie pagina 6 en 14
de gehele 2e set
voor maar 25 cent
VERSCHOORE
mmmw mm <shblhjjiiib>
VLISSINGEN
door Jan Zwemer
Wie in de zomer van
1994 nog zoekt naar de
bekende 'stuken' en
'schelven' vlas in de
Walcherse dreven,
komt er bekaaid af.
Binnenkort als de vlas
oogst begint, zullen
alleen nog percelen te
zien zijn waar het vlas
in lange stroken uitge
spreid ligt om op het
land te 'roten'.
PZC WEEKBLADEN
TO
De Wijkvereniging Nieuw en Sint
Joosland bestaat 25 jaar. Ter
gelegenheid van dat jubileum
organiseert de vereniging een aantal
activiteiten, waaronder een expositie
over de ooit zelfstandige gemeente.
De tentoonstelling 'Nieuwland
Niemandsland' is ingericht met
materiaal van de 'dorpsbewoners'
zelf en toont het eigene van Nieuw
en Sint Joosland - een voormalig
eiland tussen Beveland en Walcheren.
Piet Boone, caféhouder in
Meliskerke, heeft zijn ouderwetse
bruine kroegje verwisseld voor een
fris verbouwd etablissement waar het
bier tegenwoordig ook uit de tap
stroomt. In vroeger tijden werden
alleen flesjes geserveerd. Toeristen
en jongeren zijn aan de vaste
klantenkring toegevoegd, al blijft
café Boone een echt bier-borrelcafé.
Maar vroeger: 'da benne tieje, die
kriege we nooit mee terug'.
•Verder in deze krant nieuws van
provincie en gemeenten en dq
rubrieken Psychoconsult en
Bedrijfskundig Bekeken.
Nie érger!
De bewoners van het
hofje onder de Lange
Jan grijpen dolle don
derdag 11 augustus
aan om handtekenin
gen te verzamelen
tegen de dreigende
sloop van hun huisjes
in het centrum van
Middelburg. Een aan
tal bewoners zal een
marktkraam in de
Nieuwe Burg beman
nen om het winkelend
publiek om steun te
vragen. Daarnaast zul
len de bewoners span
doeken aan hun hui
zen bevestigen om
hun ongenoegen over
de gemeentelijke plan
nen kenbaar te maken.
De werkgroep Grach
tenfeesten van de
Stichting Evenemen
ten Middelburg (SEM)
heeft vorige week
besloten de manifesta
tie Kunst met een Cccc
een jaar uit te stellen.
Met de manifestatie
wilde de SEM het
publiek tussen 16 en
18 september in de
sfeer van de Amster
damse Uitmarkt laten
kennismaken met
diverse culturele uitin
gen in Zeeland. De
manifestatie had een
seizoensverlengende
uitstraling moeten krij
gen.
I.x§1
per foto
Recht t.o. C&A en Blokker
24e JAARGANG NUMMER 32
10 AUGUSTUS 1994
Bij het rootproces wordt de
houtkern losgemaakt van de
vlasvezel die er omheen groeit
en die de grondstof vormt van
het hoogwaardige linnen voor
textiel. Bij de nieuwe methode,
het 'dauwroten', die al enkele
jaren her en der in gebruik is,
gebeurt dat op het land. De
vlasbolletjes worden direkt al
rnet de pluk verwijderd en op
de vlasstengel mag de natuur
haar invloed uitoefenen. De
kleefstof pectine, die houtsten
gel en vezel verbindt, moet
eerst door de regen worden
losgeweekt, maar moet daarna
weer drogen.
„Feitelijk is het risico toegeno
men", zegt Jas Pouwer, de
eigenaar van Walcherens eni
ge vlasverwerkingsbedrijf. „Je
bent erg afhankelijk van de
natuur. Als 't niet regent,
gebeurt er niks. Blijft het rege
nen, dan gaat het vlas rotten
en is het waardeloos. Het gaat
om de juiste mate van loslaten
van de vezels. Mechanisatie
helpt dan niet: rot vlas kun je
niet keren."
In de oude situatie werd het
vlas geplukt met de bolletjes er
aan en in bossen bij elkaar. Die
bossen werden met zes of acht
tegen elkaar gezet om te
drogen, de 'stuken'. Daarna
kwamen ze op grote hopen,
'schelven' van zo'n vier vijf
meter, tot de gewenste samen
stelling was bereikt voor de
verdere verwerking. Die verde
re verwerking was nu juist het
probleem: doordat de milieu
wetgeving erop van toepas
sing werd verklaard, is het hele
systeem omgegooid. Maar er
waren ook bijkomende rede
nen.
LD® X7Dflssflm^®iP
Oplage: 24.400.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Faam.
Totale oplage: 49.000.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant b.v.
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18, 4380 AA
Vlissingen.
Steunpunt:
Boekhandel Bikker,
Walstraat 94, Vlissingen.
Advertentieverkoop:
G.J.A. van den Eeden
Tel. 01184-72283.
Redactie: Ad Hanneman,
01180-81271 en Liesbet
Mallekoote (ai), 01180-81270.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. 01180-81215
Bezorging: 01184-84215.
Druk: Vink-Rotadruk b.v.,
postbus 36, 4570 AA Axel.
Druktechniek: oftsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Oost-Souburgseweg
10, 17.00 uur. Postbus 18, 4380
KA Vlissingen, tel. 01184-84000
(Boekhandel Bikker vrijdag
16.00 uur).
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-huisbladen
In Zeeland.
Totale oplage: 170.025.
1 r
->
-
Vlas schelven op de traditionele manier.
„Traditioneel gebeurde het
roten dus niet bij de boer r
het land", legt Pouwer uit,
„maar bij vlasbedrijfjes voor
namelijk in België. Dat was
beulenwerk. De bossen moes
ten in een betonnen bunker
gestouwd worden waar ze in
een grote hoeveelheid water
moesten roten. Een uitstekend
beheersbaar proces, dus zon
der risico's, maar heel inten
sief werk. Want de bossen
moesten daar weer uit gehaald
worden, de touwtjes doorge
sneden en naar droogweiden
gebracht. Daar had je ook nog
verschillende fasen."
„Dat proces leverde daar aan
de Leie behoorlijk vervuild
sloot- en rivierwater op en dat
is nu zo goed als verboden.
Veel kleine bedrijfjes waren er
overigens al mee opgehou
den: het nieuwe systeem van
het dauwroten had al een tijdje
bewezen veel minder kosten te
vergen. Dat vlas gaat direct
van het land naar de grote
afnemers, de textielfabrieken.
Wanneer het weer tenminste
het vlas op het land niet bedor
ven heeft. Dat was vroeger
met stuken en schelven beter
beheersbaar."
'Vroeger.' Jas Pouwer zegt het
met een nuchter soort wee
moed. „Je weet gewoon zeker
dat de oude methode nooit
meer terugkomt. Juist nu het
belangrijkste eindprodukt, het
linnen, in opkomst is. Stoffen
uit menggarens, ten dele vlas
linnen en ten dele kunststof,
zitten voor de komende jaren
in het modebeeld." Vooral op
Walcheren is de situatie
ongunstig. Was de onregelma
tige structuur van de grond
voor de traditionele teelt al
ongunstig, de grotere machi
nes voor de nieuwe methode
(zoals de grote-balenpers)
maken de teelt op de kleine
Walcherse percelen minder
geschikt.
„Veel boeren vinden het jam
mer", aldus Pouwer. „Vlas is
een mooi produkt en vergt
weinig kunstmest en sproei
middelen. Het handwerk werd
o; de kleine boerenbedrijfjes
op de koop toe genomen, al
werd je er wel vuil van." Zwe
tende mannen die gezamenlijk
een vlasschelf bouwen beho
ren anno 1994 tot de verleden
tijd; schone boerinnen hebben
voortaan weer een reden min
der om te mopperen.
Wat heb ik gelachen, die
keer toen de dominee
belangstellend aan Jos
vroeg hoe het met hem
was. Het antwoord kwam
direkt en ontegenspreke
lijk: 'Nie érger!' De beste
man is niet meer verder op
Jos' toestand ingegaan - hij
had zo'n antwoord dan ook
niet verwacht.
In deze repliek hoor je het typi
sche verweer tegen een min
der gewenste vraag. Ze is niet
alleen licht humoristisch, maar
in feite ook kritisch ten opzich
te van de vraagsteller. In Zee
land is het, in tegenstelling tot
in moderne stadssamenlevin
gen, niet zo gebruikelijk om de
vraag 'Hoe is 't?' te stellen.
Wanneer de aangesprokene
dan niet begrijpt dat het een
beleefdheidsformulering is en
niet wilt antwoorden 'Goed!'
omdat dat de waarheid niet
juist weergeeft, heeft zo'n
Zeeuw de neiging om te ant
woorden met een uitgebreid
verslag van zijn toestand van
dat moment. Ik heb dat dik
wijls genoeg gedaan tot ik
begreep dat dat niet van me
verlangd werd. Het alternatief
is dan het antwoord van Jos:
'Nie érger!' Een domme vraag
verdient immers een dom ant
woord en de persoon in kwes
tie die (voor jouw gevoel
althans) te diep in je binnenste
heeft willen kijken, zal zich wel
wachten om nog eens zo'n
onbescheiden vraag te stellen.
Door dat soort 'aanvaringen'
word je je bewust van de ver
schillen tussen de oude platte
landscultuur en de modernere
stadscultuur. Heel logisch is
ook dat je in een dorpssamen
leving nauwelijks leert om uit
gebreid afscheid te nemen. Je
zegt 'salu' of 'eu' of 'eueu' en
verdwijnt omdat je er zeker
van kan zijn dat je de ander
binnenkort weer tegenkomt.
Toen ik in 'Holland' ging
wonen, stond ik dan ook dik
wijls met mijn mond vol tan
den, tevens niet wetend of de
situatie plechtig genoeg was
om tot het schudden van han
den over te gaan! Pas veel
later heb ik begrepen dat ik
vóór die tijd 'afscheid' eigenlijk
niet echt kende.
Hans van der Kam, Ad Rie-
mens en Arend de Jonge van
de SEM zeggen diverse rede
nen te hebben voor het uitstel
van de kunstmanifestatie. De
belangrijkste is volgens hen
dat de combinatie van groot
enthousiasme onder de deel
nemers en een gebrek aan tijd
tot onoverkomelijke moeilijk
heden zou leiden.
De eerste plannen voor de
manifestatie Kunst met een
Cccc ontstonden in januari dit
jaar. Na een aarzelende start -
zowel potentiële deelnemers
als sponsors en subsidiege
vers waren maar matig geïnte
resseerd - bleek volgens de
werkgroepleden onder moge
lijke deelnemers uiteindelijk
een zodanig grote belangstel
ling te bestaan, dat bijstelling
van de totale opzet van de
manifestatie noodzakelijk was.
Hans van der Kam: „We kre
gen zoveel positieve reacties
van participanten dat het
moeilijk werd ze op korte ter
mijn optimaal te kunnen pre
senteren. Om de deelnemers
tot hun recht te laten komen
hadden we meer tijd en geld
nodig."
De SEM heeft overwogen met
de beschikbare middelen dit
jaar nog een kleinschalige
manifestatie met een beperkte
uitstraling op te zetten. Van
der Kam: „Met de sponsorgel
den en de subsidies die we
toegezegd hadden gekregen
zouden we een verantwoord
klein programma volledig kun
nen financieren. Maar dan doe
je geen recht aan de partici
panten."
De werkgroep heeft inmiddels
alle deelnemers, artiesten en
sponsors ingelicht over het
besluit de manifestatie een
jaar op te schuiven. „En die
waren er blij mee," zegt Van
der Kam. „Ze waren het met
ons eens om vast te houden
aan het eerste concept, om
een volwaardige en verant
woorde manifestatie op te zet
ten." Ad Riemens vult aan:
„De bedoeling is om de Grach
tenfeesten jaarlijks te laten
terugkeren. Als je nu een
slechte start maakt, krijg je in
de toekomst niemand meer
terug. Zeker de Middelburgse
ondernemers, die nogal lang
hebben gewacht met het doen
van toezeggingen, zullen een
volgende keer niet meer willen
meedoen als de manifestatie
de eerste keer niet goed is."
Sinds januari is de werkgroep
bezig geweest met de organi
satie van de Grachtenfeesten,
die half september hadden
moeten plaatsvinden. Nu
beroept de werkgroep zich op
een gebrek aan tijd. Toch ont
kennen de leden de organisa
tie die een dergelijke manifes
tatie met zich meebrengt te
hebben onderschat. „Wat we
misschien hebben onderschat
is het enthousiasme," zegt
Arend de Jonge. „Bijvoor
beeld voor het onderdeel van
de 'zondagsschilders' en der
gelijke kunstenaars hadden we
een lijst met honderd namen.
Bij een eerste telefonische ron
de om de belangstelling te pei
len, verwachtten we tien tot
vijftien positieve reacties. We
kregen er tachtig! Ook bleek
bijvoorbeeld een toneelgezel
schap dat we wilden uitnodi
gen om te grimeren graag een
try out te willen spelen. Voor
dergelijke toevoegingen aan
het programma heb je meer
ruimte nodig, extra podia, licht
en geluid, noem maar op. En
daarvoor is meer geld en meer
tijd nodig."
De SEM-leden zijn blij nu als
nog de tijd te hebben de resul
taten tot nu toe op een rijtje te
kunnen zetten. Bovendien
denkt de werkgroep het
komende jaar te kunnen
benutten door op zoek te gaan
naar onder meer goedkopere
faciliteiten. Voor het volgend
jaar wordt niet gewanhoopt:
„De wethouder van cultuur (J.
van Dijk-Sturm) is het eens
met onze beslissing en wil zich
volledig inzetten om de subsi
die voor volgend jaar veilig te
stellen. Ook sponsors die voor
dit jaar hun geld al hadden ver
deeld, hebben toezeggingen
gedaan voor volgend jaar."
Vorige week maakte de
Woningbouwvereniging Mid
delburg (WVM) bekend dat de
na-oorlogse woningen onder
de Lange Jan mogelijk al vol
gend jaar onder de slopersha
mer zullen verdwijnen om
plaats te maken voor nieuw te
bouwen winkels.
De gemeente Middelburg wil
op die manier de winkelring
Lange Delft, Nieuwe Burg,
Onder de Toren compleet
maken. Het algemeen econo
misch belang van de gemeen
te wordt verkozen boven het
persoonlijk belang van de
bewoners. Ook de financiële
positie van de WVM zal heb
ben meegewogen. De woning
bouwvereniging moet steeds
meer op eigen benen staan en
verkoop van de grond aan de
projectontwikkelaar Ondeto
levert aanzienlijk meer op dan
de huren of eventuele particu
liere verkoop van de huizen.
De gemeente heeft geen
sloopvergunning nodig voor
de woningen in het hofje: ze
staan niet op de monumenten
lijst omdat ze pas na de oorlog
zijn gebouwd en nog geen vijf
tig jaar oud zijn - wat is vereist
om als monument te worden
aangemerkt.
De berichten die vorige week
in de pers verschenen, hebben
veel reacties losgemaakt bij de
bewoners en andere Middel
burgers. P. Meliefste, een van
de bewoners van het hofje,
voelt zich gesterkt door de
spontane steunbetuigingen
van winkeliers in de binnen
stad, de Vereniging Vrienden
van Middelburg en 'gewone'
burgers. De huurdersvereni
ging Middelburg is volgens
Meliefste 'des duivels' over de
plannen. Een advocaat in Mid
delburg heeft inmiddels gratis
zijn diensten aangeboden bij
gerechtelijke stappen die de
bewoners 'natuurlijk' gaan
ondernemen.
„Bijna iedereen vindt het plan
faliekante onzin," zegt P.
Meliefste. „Je moet er toch
niet aan denken dat er tegen
over de Lange Jan zo'n moder
ne kolos komt. Eigenlijk zou ik
voor de handtekeningenactie
nog een maquette willen
maken om te laten zien hoe dat
eruit ziet. Maar daar was geen
tijd meer voor." Meliefste is
vooral erg kwaad over de
manier waarop de woning
bouwvereniging de plannen
aan de bewoners bekend heeft
gemaakt. „Een half jaar gele
den tijdens een vergadering
over huurverhoging is nog
gevraagd of plannen beston
den het hofje af te breken.
Toen was het antwoord dat die
plannen nog heel ver weg
waren, maar dat wij het als
eerste zouden horen. Nu hoor
den we vijf dagen van te voren
dat dinsdag er vergadering
zou zijn. Twee weken geleden
wist ik nog van niets en nu zit
ten we midden in een actie."
Ook is Meliefste niet te spre
ken over de houding van wet
houder J. van Dijk-Sturm
(stadsvernieuwing). „Ze
neemt niet eens de moeite om
in het hofje te komen kijken."
Meliefste wil er niet aan den
ken dat hij wellicht strijd voor
een verloren zaak, nu de
gemeente, de WVM en de pro
jectontwikkelaar de plannen al
rond lijken te hebben. „Het is
wel moeilijk. Je kunt zeggen,
weer zo'n actie, dat haalt toch
niets uit. Maar wat kun je
anders doen.
Misschien is het een verloren
zaak, maar dan heb ik er in elk
geval met voldoening tegen
gevochten."
10
amsten
