KLEUR
VERGROTING
'Ik zie me niet aan een boerinnetje
vragen of ik een aidstest mag doei
'Eerbied voor de culturele erfenis'
E
'Tatoeage?
"LASERASE"
SPIJT?
CHIRURGEN STREEKZIEKENHUIS WALCHEREN LUCHTEN HUN HART
SOUBURGER ONDERZOEKT GEBRUIK WALCHERS DIALECT
15 x 21 cm
VERSCHOORE
VLISSINGEN
door Ad Hanneman
Medisch specialis
ten gaan dagelijks
niet bepaald flui
tend met hun lunch-
trommeltje onder de
arm naar hun werk.
Dat geldt met name
voor de wat oudere
medisch geleerden,
die betere tijden
hebben gekend.
PZC WEEKBLADEN
Aids
Status
door Jan Zwemer
Plaatsnamen in uitdrukkingen
NIEUW VERSCHENEN
KONINKLIJKE
JAVA-CHINA-
PAKKETVAART LIJNEN
PRIJS: 79,90
Libris.
Er valt nu iets aan te doen...
Alléén deze maand bij ont
wikkelen en afdrukken van
uw volle kleurenfilm
mmmLm
Recht t.o. C&A en Blokker
24e JAARGANG NUMMER 14
6 APRIL 1994
Chirurg R. Hanemaaijer en
KNO-arts P. van der Sluijs,
beiden van het Streekzie
kenhuis Walcheren met
respectievelijk 28 en 22,5
dienstjaren achter hun
naam, praten bijna verte
derd over de tijd dat er nog
zekerheden waren en dat
de heren medici in het hos
pitaal door patiënt en over
heid met respect werden
behandeld. Ze bezweren
dat hun kritiek geen gevolg
is van hun ouder worden:
vroeger was niet alles
beter. „Maar als je nu een
hele klas afgestudeerde
verplegers moet ontslaan,
kun je toch niet anders vast
stellen dan dat er een steek
je loszit".
Hanemaaijer lijkt in een voor
afje met scherp te schieten als
hij zegt: „Tegenwoordig zie je
meer stofjassen dan witte jas
sen in het ziekenhuis". Hij rela
tiveert dat later tot een losse
flodder die misschien beter
niet afgevuurd had kunnen
worden, maar het blijkt wel
een opmerking die de kern
raakt van zijn gevoel van
machteloosheid. En de on
macht die als een net rond zijn
beroep is getrokken, wordt
gevoed door vooral de op z'n
minst vreemde beslissingen
van de heren politici. „Alleen
het werken met de patiënten is
nog leuk", beamen Van der
Sluijs en Hanemaaijer volmon
dig. Maar: „Ik zou mijn kinde
ren nooit adviseren om medi
cijnen te gaan studeren".
KD© WOfissdrngcsip
Oplage: 24.400.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Faam.
Totale oplage: 49.000.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant b.v.
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18.4380 AA
Vlissingen.
Steunpunt:
Boekhandel Bikker,
Walstraat 94, Vlissingen,
Advertentieverkoop:
G.J.A. van den Eeden
Tel. 01184-72283.
Redactie: Ad Hanneman,
01180-81271 en Liesbet
Mallekoote (ai), 01180-81270.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. 01180-81215
Bezorging: 01184-84215.
Druk: Vink-Rotadruk b.v.,
postbus 36, 4570 AA Axel.
Druktechniek: otfsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Oost-Souburgseweg
10, 17.00 uur. Postbus 18, 4380
KA Vlissingen, tel. 01184-84000
(Boekhandel Bikker vrijdag
16.00 uur).
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-huisbladen
in Zeeland.
Totale oplage: 170.025.
P. van der Sluijs (links) en R. Hanemaaijer.
De schoen wringt op een hoop
plaatsen. Aids, wel of geen
dienstverband voor de specia
listen, de toenemende bureau
cratie, agressie van (sommige)
patiënten, het ene moment
voldoende en het andere
moment onvoldoende me
disch personeel, te weinig
bedden en het benoemen van
'het ziekenhuis' tot 'een
bedrijf' - het zijn allemaal
zaken die de rode draad van
het medische werk, het beter
maken van de patiënten, drei
gen weg te drukken. „Opval
lend is", stelt Van der Sluijs
vast en hij noemt het een teken
aan de wand, „dat steeds meer
vrouwen afstuderen als arts. Ik
vind vrouwen trouwens uitste
kende chrirurgen. Maar vrou
wen hebben niet zoveel carriè
redrang als mannen. Op een
gegeven moment raken ze
zwanger en vervolgens gaan
ze minder uren werken". Voor
beide medici blijkt daaruit dat
mannen die carrière willen
maken eieren voor hun geld
kiezen en afstuderen in een
vak met een betere toekomst.
„Let wel: we verdienen goed.
Maar er zijn mensen met
dezelfde capaciteiten die het
aanzienlijk beter hebben".
van de vervelende kwaal kon
verlossen. Maar de maat
schappij is mondiger gewor
den. „Als een kind een ontsto
ken oortje heeft en de huisarts
bijvoorbeeld zegt dat'ie pas
om zes uur kan komen, nemen
ouders vaak zelf de beslissing
om dan maar meteen naar het
ziekenhuis te komen. Hoewel
de huisarts medisch gezien
volkomen gelijk heeft, moet ik
dan meteen zo'n oortje behan
delen. Zou ik het weigeren,
dan ben ik volgens de regels
helemaal fout", geeft Van der
Sluijs als voorbeeld. En fouten
worden er uiteraard gemaakt.
Maar ook nu is het verschil
met vroeger merkbaar. „Vroe
ger zeiden ze:''hij heeft z'n best
gedaan, maar...'. Nu zeggen
ze: 'had'ie niet beter
gekund...".
Hun gelijk dat het ziekenhuis-
beleid niet echt kits is, halen ze
feitelijk uit het rapport (Bies
heuvel) waarin tot de verande
ringen is aangespoord. „Uit
dat rapport", verklaart Hane
maaijer verongelijkt, „blijkt dat
we met onze ziekenhuizen in
Nederland tot de top drie van
Europa behoren. Uit dat rap
port blijkt ook dat we met de
kosten op een goed gemiddel
de zitten. Als je dat na een
onderzoek vaststelt, waarom
moet je dan veranderen. Waar
om veranderen wat goed is".
Van der Sluijs vult aan. „Ik kan
van die zaken echt wakker lig
gen. Het is bijna Kafkiaans. Het
is goed, dus moeten we veran
deren. Ik ben trots op m'n werk
en doe het met overtuiging. Ik
werk met gemotiveerd perso
neel en nu moet er weer zo
FOTO ANDA VAN RIET
nodig van alles. Waar is m'n
toekomst dan. Ik ben nu 55 en
wil nog graag tien jaar in het
zelfde tempo doorgaan. Maar
of dat lukt, ik weet het niet".
Aids is ook al zo'n heikel pro
bleem waar de heren medici
de zeggenschap is ontnomen.
Ethici hebben vastgesteld dat
het bloed van een patiënt die
behandeld moet worden niet
automatisch mag worden
onderzocht op aids. „We
mogen het wel vragen. Maar
de gemiddelde patiënt zal
beledigd zijn. Bij zwangere
vrouwen wordt of werd, dat
weet ik niet zeker, het bloed op
syfilis onderzocht. Onge
vraagd.
Maar onderzoeken op aids
mag niet. Wij en ons personeel
lopen daarentegen wel een
geweldig gevaar".
„Ik heb", geeft Van der Sluijs
als voorbeeld, „ooit eens een
patiënt geopereerd die achter
af besmet bleek te zijn. Ik kan
je verzekeren dat ik me een
half jaar niet op m'n gemak
heb gevoeld. De huisarts wist
het, maar uit oogpunt van
medisch geheim heeft hij het
niet doorgegeven. Nu wordt
wel geadviseerd om met dub
bele handschoenen en
gezichtsmaskers te werken -
want het bloed spettert soms
alle kanten op - maar ik moet
toch mijn werk heel precies
kunnen doen". Aan iedere
patiënt vragen of ze bezwaar
hebben tegen een dergelijk
onderzoek, gaat Hanemaaijer
en Van der Sluijs te ver. „Ik zie
me niet aan een boerinnetje uit
Serooskerke vragen of ik een
aids-test mag doen. Zo'n
vrouwtje zou zich rot schrik
ken".
Beide heren hebben nog wat
cijfers uit de la gehaald. Van
der Sluijs: „Het aantal behan
delingen in mijn praktijk is
sinds 1989 met twintig procent
gestegen. Omdat we met het
zelfde aantal mensen zijn, wer
ken we dus gewoon veel lan
ger".
Hanemaaijer: „Voor ons geldt
hetzelfde. De eerste hulp is na
de fusie met vijftien a twintig
procent gestegen en we wer
ken nog steeds met vijf chirur
gen". Beiden vermelden dan
nogmaals dat aan de overkant,
het gebouw waar de admins-
tratie is gevestigd, steeds
meer mensen zijn aangeno
men voor niet-medisch werk
en dat op de mensen in de wit
te jassen moet worden bezui
nigd.
Hanemaaijer tot slot „De hele
examenklas verplegers is ont
slagen. Die mensen hebben
meer dan drie jaar keihard
gewerkt en gestudeerd. Dat
doet pijn. Ook bij ons. Ook wij
hebben ons altijd ingezet om
die leerlingen goed les te
geven.
Door dit soort zaken weet je
vandaag niet waar je morgen
zit. Ik moet dit jaar nog afma
ken. Per 31 december ga ik met
pensioen. Maar voor m'n col
lega's staat er nog een zware
tijd op het programma".
„Er wordt gepraat over een
vast dienstverband met de zie
kenhuizen. In loondienst dus.
Nu nog zijn we als het ware
zelfstandige ondernemers die
een contract hebben met de
ziekenhuizen. Maar dan krijg je
het probleem van een CAO.
We houden weliswaar onze
medische verantwoordelijk
heid, maar hoe het allemaal
moet worden ingevuld weten
we niet. En als we in vaste
dienst komen moeten we inle
veren. Dat werkt demotive
rend. Nogmaals, we verdienen
redelijk. En daar stel je je
levensstijl op in. Maar zoals
het er nu naar uitziet, weten
we vandaag niet wat we mor
gen verdienen. In ieder geval
minder". Van der Sluis noemt
als voorbeeld zijn beide broers
met een universitaire oplei
ding. „Met de een wil ik zeker
ruilen. Beiden zitten in het
bedrijfsleven".
En door dat gehamer op de
salarissen van de specialisten
is het publiek anders naar de
'witte jassen' gaan kijken. Een
specialist had vroeger status.
Het was de man die de patiënt
De toekomst van het Wal-
chers dialect ziet er niet
erg rooskleurig uit, zo con
cludeert Marco Evenhuis,
student aan de HEAO in
Vlissingen. Het gaat hem
aan het hart, al vermoedde
hij al langer dat het Wal-
chers werd bedreigd. Als
'import-Zeeuw' groeide hij
op in West-Souburg en nam
daar van de dorpskinderen
een aantal Walcherse woor
den en klanken over. Dat
het aantal dialectsprekers
er sindsdien zo snel is
gedaald, merkte hij pas
goed toen hij vorig jaar
zomer enquêtes ging hou
den voor zijn scriptie over
dialectgebruik op Walche
ren.
'Het einde van een tijdperk?'
heet de scriptie, waaraan enke
le honderden interviews ten
grondslag liggen. Evenhuis
fietste alle dorpen van het
eiland rond en confronteerde
de mensen op straat of thuis
met een doordachte vragen
lijst. Zo combineerde hij zijn
studierichting 'marktonder
zoek' met de wensen van zijn
opdrachtgever, de Zeeuwse
Vereniging voor Dialectonder
zoek.
Op onderdelen beantwoordde
de uitkomst van Evenhuis'
onderzoek niet helemaal aan
zijn verwachtingen. Van de
dorpen is, zoals hij had
gedacht, het dialect er op Sou
burg wel het slechtst aan toe,
maar niet zozeer op Koudeker-
ke. Dat dorp heeft nog veertig
procent dialectsprekers en
komt daarmee in de buurt van
Nieuwland, Serooskerke en
Veere. Een andere veronder
stelling van Evenhuis bleek
daarmee ook verkeerd: dat in
de grotere toeristendorpen als
Domburg en Zoutelande het
dialect sterk aangetast zou zijn.
In het noorden van Walcheren,
in de gemeente Veere, spreken
de inwoners het minste dia
lect. Domburg komt met 62
procent precies op het gemid
delde van de Walcherse dor
pen en op Zoutelande trof de
onderzoeker felle types aan die
Hollandssprekers maar liever
de rug toe keren.
Die mensen bedoelden, zo legt
Marco Evenhuis uit, jongeren
uit het dorp zelf die geen Wal-
chers meer willen spreken.
Wat dat betreft constateerde
Evenhuis grote verschillen. In
Westkapelle praat nog bijna
alle jeugd dialect, in Biggeker-
ke bestaat een grote tegenstel
ling tussen de jeugd boven de
25 jaar, die sterk vóór het dia
lect is, en de jeugd jonger dan
25, bij wie het dialect bijna 'uit'
is. Vrij algemeen wordt trou
wens door ouders tegen de
kinderen Nederlands gespro
ken, behalve in het westen van
Walcheren. In Arnemuiden is
het ook nog niet zover: tussen
ouders en kinderen gaan de
gesprekken in het Watchers,
maar kinderen onderling spre
ken wel Nederlands.
Spreekt in de dorpen nog 61
procent van de mensen Wal-
chers, in Middelburg en Vlis
singen is dat nog maar zestien
procent. Die zestien procent
spreekt het 'Burgerzeeuws',
met de zware ao-klank, dat in
Middelburg nog gescheiden is
in het dialect van de burgerij
en 'plat' Middelburgs. Veel
mensen in de steden spreken
echter, net als op Souburg en
Koudekerke, een 'regiolect',
oftewel een soort Zeeuws-
Nederlandse mengelmoesje
met veel trekken van het Bur
gerzeeuws. Ook op de jonge
ren van de andere dorpen
oefent deze mengtaal aantrek
kingskracht uit. In de zuidoost
hoek van Walcheren tenslotte,
het boerenland van Welzinge
waar men erg op de steden is
aangewezen, praten mensen
alleen thuis een 'afgesleten'
soort Walchers, waarin nog
een stel oude woorden voor
komen die elders al verouderd
zijn.
De Zeeuwse Vereniging voor
Dialectonderzoek doet er goed
aan, zo stelt Marco Evenhuis,
om zo veel mogelijk van het
Walchers te registeren. Hij
vindt bovendien dat er projec
ten moeten komen op lagere
scholen - net als in het oosten
van Nederland en in het bui
tenland - om het dialect te hel
pen in de strijd om het
bestaan. „Eerbied voor de cul
turele erfenis", vindt Evenhuis.
„Ringrijden wordt in stand
gehouden, molens gerestau
reerd, waarom dan niet het
dialect dat nog dichter bij de
mensen staat?"
Met zijn pleidooi voor dialect
op de basisschool geeft hij in
ieder geval de mening van een
deel van de dorpsbevolking
weer. Een 'bijzonder grote
behoefte' daaraan blijkt te
bestaan in de naaste omge
ving van de steden. Voor Mid
delburgers hoeft het niet zo
nodig, Vlissingers hechten
veel waarde aan boeken in dia
lect, maar zo goed als unaniem
verklaarden de ondervraagden
in Arnemuiden, Gapinge en
Souburg zich voor een aantal
lessen in dialect. Via de media
en van thuis leren de kinderen
het Nederlands al zo vroeg, dat
het dialect voor de officiële
taal geen enkele bedreiging
meer vormt.
•De Souburgse toneelvereniging STEC viert dit
jaar het 45-jarig bestaan met een Huis zonder
Vensters van Richard Reich. Deze jubileumpro-
duktie is volgens regisseur Burt van der Waals
nogal hoog gegrepen. Anderzijds belooft hij het
publiek dat "zijn' spelers de belofte waar maken
en iets goed op de planken zetten.
Het Middelburgse constructiebedrijf Hillebrand
bv heeft de grootste opdracht uit zijn bestaan vol
tooid: de vervaardiging van dertien hoofdsteigers
en veertig vingerpieren voor de Jachthaven in
Delfzijl. „Ik ben er trots op dat het zo goed is
gelopen," zegt directeur C. van Belzen.
Verder in deze krant informatie van gemeente,
provincie en Thuiszorg Walcheren en de rubrieken
Psychoconsult en Bedrijfskundig Bekeken.
Moete julder ook aol je geld nè
de Noordstraete brienge Dat is
een uitdrukking die op Walche
ren 'aolleman' (iedereen) begrij
pen zal. Wie weet niet dat het
belastingkantoor in de Middel
burgse Noordstraat staat -
alleen moppert de één daar har
der over dan de ander. Sinds
jaar en dag stond ook de gevan
genis op één en de zelfde plaats
in Middelburg. Dat betekende
dat het woord 'gevangenis'
nooit gebruikt werd, maar alleen
de plaatsaanduiding: 'Ze moch-
te (moesten) d'n is een stuitje op
den Blauwen Diek 'ouwe!'
Als iedereen de kenmerken van
een bepaalde plek kent, blijft
zo'n staande uitdrukking wel in
het spraakgebruik bewaard.
Sommige slaan echter terug op
een situatie die niemand (meer)
kent. Een voorbeeld: wanneer je
voor 'een orlevienksen' versle
ten wordt, is het niet best. Dan
ben je tamelijk onhandig: orle-
vienks is een verbastering van
'Aarlanderveens' - een dorpje
waarvan de inwoners waar
schijnlijk ooit iets doms gedaan
hebben. Hoewel het in het noor
den van Zuid-Holland ligt, is het
een typisch Zeeuwse uitdruk
king.
Veel dichter bij huis ligt de Peke-
lienge - een vlak en leeg weide
gebied tussen Grijpskerke, Aag-
tekerke en Oostkapelle. Wan
neer van voorwerpen gezegd
wordt dat ze ergens voorkomen
'as kèrktorens in de Pekelienge'
is dat duidelijk. Je zult er geen
één tegenkomen. Een 'Ooge-
landse middag' komt van de
nog verlatener weihoek rond
Hoogelande. Wanneer je daar
vroeger als boerenarbeider
moest gaan werken, kon je op
een lange werkdag rekenen
voordat je terug was op je dorp.
Kjenjt
COLOR ME BEAUTIFUL
kleur
U bent graag
goed gekleed
U «til geen
miskopen
meer
Maak dan
een afspraak
voor een
professioneel
bel: Ferry Vroom tel: 01181 - 2234
(K.J.C.P.L.)
met vele foto's en vlootlijsten
B IJK K E R
BO E KEN
Walstraat 94, Vlissingen
Rotterdam
010-4339888
(werkdagen van 10.00 uur tot 19.00 uur)
Antwerpen
00-32.3.220.50.34
