Ergonoom Wil Schoenmaker: "In een niet-ergonomische
keuken moet steeds geïmproviseerd worden'
I
1
I
I
I
I
I
I
1
1
1
I
1
I
I
i
I
i
s
Energiegebruik en het broeikaseffect
Nota Energiebesparing
Seks op leeftijd
I
I
1
1
i
i
1
1
1
1
i
i
y
:ft
1
Prettig wonen en leven in de eigen
woonomgeving wordt niet alleen
bepaald door persoonlijke smaak.
Naast de esthetische waarde,
draagt ook de functionaliteit een
steentje bij als het gaat om het
leefgenot. Ergonomie in huis
speelt in toenemende mate een rol
bij het ontwerpen van meubels
voor thuis, of dat nu voor wonen,
slapen, koken of studeren/werken
geldt.
Bevolkingsonderzoek
Bewustwording
Niveauverschillen
«git
i
ENERGIEBESPARING KAN: VIER SEIZOENEN LANG
I
:j:j
1
i
In de zomer staan wij niet alle da
gen stil bij ons energiegebruik. De
kachel is uit (als de zon een beetje
wil meewerken) en de dagen zijn
lang, zodat de lampen in onze
huiskamer pas laat op de avond
hoeven te worden aangedaan.
Het broeikaseffect
Kooldioxide
10 procent verspilling
Routing
Gelijkmatig verwarmen
blijft moeilijk
bij magnetrons
Het testrapport
I
1
1
ft
1
1
1
il
ft
1
Woensdag 4 december 1991
DE VLISSINGER
V A
ijij
ft:
•jij
X;
Ergonomie is de studie naar aanpassing
van de werkomstandigheden van de
mens, waarbij rekening wordt gehouden
met de aard en de beperkingen van de
mens. Een jonge tak van wetenschap die
nauw verwant is aan de leer van de be
wegingswetenschappen. In het bedrijfsle
ven, waar zaken ten aanzien van
veiligheid, gezondheid en welzijn vastge
legd zijn in de Arbo-wetgeving, is de aan
dacht voor veilige en gezonde
werkomstandigheden sterk vergroot. Ook
in huis werkt dat nu geleidelijk aan door.
Gezond werken betekent bijvoorbeeld aan
dacht voor een juiste zit- of andere werkhou
ding. Rugklachten vinden vaak hun oorzaak in
niet passend zit- of werkmeubilair. Uit een on
derzoek enkele jaren geleden in een middel
grote Nederlandse gemeente gehouden, bleek
dat meer dan de helft van alle inwoners wel
eens last heeft van rugklachten. Ze vormen
dan ook het grootste probleem bij arbeids
machten. Maar ook thuis zijn oorzaken aan te
wijzen. Iemand die jarenlang de afwas doet
aan een te hoog of te laag keukenblad, zal on
getwijfeld daar de relatie met zijn of haar rug
klachten moeten zoeken. Toch leert de
praktijk dat de consument zich nog te vaak
laat verleiden door uiterlijke vormgeving.
Meestal ligt het accent bij het ontwerp, ook in
de keuken, dan ook op een fraai gestyleerd
uiterlijk en minder op de functionaliteit. Er zijn
echter uitzonderingen. Sommige fabrikanten
zijn wel degelijk actief als het gaat om ergono
mische toepassingen in de keuken. Zo ont
wierp Almanova, keukenfabrikant van Almat
Keukens een bijzondere ergonomische keuken
met een variabele werkhoogte: de Almat Va-
rio. Een druk op de kop is voldoende om iede
re gewenste werkhoogte tussen 72 en 105
centimeter te realiseren. Op deze wijze kan de
keuken aangepast worden aan de lengte en
aard van werkzaamheden van de gebruikers.
Een keuken voor mensen met een lengte van
175 tot 195 centimeter, de Almat Maxio, is
eveneens een opmerkelijk resultaat van 'ergo
nomisch denken' van deze fabrikant uit
Oisterwijk. Voor mensen die langer zijn dan
195 centimeter werd zelfs de Almat Ultimo
ontwikkeld.
Ergonoom Wil Schoenmaker, directeur van de
Stichting Ergonomie en Gezond Bewegen is
van mening dat ergonomie thuis veel be
wuster toegepast kan worden. 'Mensen zijn
nog te weinig doordrongen van de relatie die
er tussen de inrichting van het huis en hun ge
zondheid bestaat. Bij beroepsgroepen die
zware lichamelijke arbeid moeten verzetten,
zoals bouwvakkers en stratenmakers is dat
verband duidelijker herkenbaar. Maar bij een
typiste die jarenlang op een verkeerde werk
hoogte achter een beeldscherm zit, ligt dat al
moeilijker. Die brengt haar rug- en nekklach-
ten niet meteen in verband met haar zithou-
ding'. In de privé-sfeer blijkt die relatie echter
nog minder duidelijk te zijn. 'Er is veel voor
lichting nodig om mensen meer bewust te
maken. De overheid en instanties als onze
stichting geven informatie over onder meer
een juiste zit- of werkhouding. Maar ergono
mie in huis werkt niet alleen tegen lichamelij
ke klachten. Een goed en efficiënt ingerichte
werkplek geeft ook meer plezier tijdens het
werk en levert tijdsbesparing op. Een keuken
die niet aangepast is aan de persoon die er in
moet werken, geeft veel ongemak omdat er
steeds geïmproviseerd moet worden. Je moet
jezelf constant aanpassen aan de keuken in
plaats van andersom. En dat veroorzaakt veel
overbodig zoeken en vaak dubbele hande
lingen'.
ledereen met een gezond verstand kan ergo
nomisch leren denken. Belangrijk is eerst en
vooral duidelijk de persoonlijke eisen en ver
wachtingen ten aanzien van de keuken te be-,
palen. Wil Schoenmaker: 'Je zult met de
fabrikant in zee moeten gaan die in zijn assor
timent en mogelijkheden het meest voldoet
aan de persoonlijke eisen. Dat betekent een
goede oriëntatie vooraf.
Het zou een goede zaak zijn als leveranciers,
adviseurs op het gebied van ergonomie in
huis zouden hebben. Zij kunnen de functione
le eisen waaraan een keukenopstelling moet
voldoen beter beoordelen, terwijl een verkoper
juist meer technisch advies kan geven. Wie
zich persoonlijk wil laten informeren zou eens
Juist bij het koken blijkt de werkhoogte vaak onjuist te zijn: veelal aanleiding tot rug-,
schouder- en nekklachten.
Keukenfabrikant Almanova ontwikkelde daarom een keuken met een variabele werkhoogte.
Met een druk op de knop kan een perfecte werkhoogte voor zowel zittend als staand werk
gekozen worden.
i
1
jij:
X;
X:
X;
jij!
ijij
j:j:
SS
I
ijij
x.
:j::
Toch is zuinig omgaan met energie iets voor
alle seizoenen, óók voor de zomer. Om een
paar huiselijke voorbeelden te noemen: de
was kan op zomerse dagen buiten drogen, zo
dat de wasdroger 'vrijaf' kan krijgen. De zo
mer is bovendien bij uitstek het seizoen om
uw cv-installatie een onderhoudsbeurt te la
ten geven, zodat hij van de winter weer zuinig
kan branden. Wanneer u de cv niet als heet-
watervoorziening gebruikt, kan de waakvlam
in de zomermaanden uit en kunt u een pomp-
schakelaar laten monteren die ervoor zorgt
dat het water niet nodeloos wordt rond
gepompt.
Met een verstandig energiegebruik kan milieu
vervuiling worden teruggebracht. Dat is de
boodschap die ons van diverse kanten wordt
voorgehouden door energie- en milieudeskun
digen van de overheid en andere organisaties.
In de afgelopen jaren is het wereldwijd stij
gende energiegebruik mede oorzaak van het
broeikaseffect en de dreigende gevolgen voor
het milieu en voor onszelf. Wat is nu precies
het broeikaseffect en hoe ligt de relatie met
ons energiegebruik.
Ons klimaat op aarde wordt voor een belang
rijk deel door de dampkring bepaald. De
dampkring is te vergelijken met een deken, die
als een beschermende laag rond de aarde ligt.
Hij beschermt tegen een teveel aan ultravio
lette straling van de zon. Tegelijkertijd voor
komt hij dat de aarde teveel warmte verliest
en zorgt hij ervoor dat de temperatuur op aar
de voor ons precies goed is om te kunnen
leven.
De dampkring is opgebouwd uit een mengsel
van verschillende gassen, waaronder kooldi
oxide, methaan en ozon. Deze gassen zijn al
tijd al in een natuurlijke verhouding in de
dampkring aanwezig geweest. Dit evenwicht
is in de tweede helft van deze eeuw echter
verstoord geraakt. De mens heeft de afgelo
pen decennia te veel schadelijke gassen de
lucht in gestuurd, waardoor de werking van
de beschermende deken om onze aarde is
aangetast.
Het teveel aan gassen in de dampkring hee ft
Wat de regering tussen nu en het jaar 2000 aan energiebesparing wil gaan doen, is beschreven
in de nota Energiebesparing, die in 1990 is opgesteld door het Ministerie van Economische Za
ken. De overheid wil jaarlijks ongeveer 2% besparen, zodat er in het jaar 2000 in totaal 20%
minder energie is gebruikt dan wanneer er geen maatregelen waren genomen. Omdat ook de
welvaart ondertussen zal toenemen - waardoor er meer huizen, bedrijven en auto's komen - zal
er tegen die tijd toch niet meer energie worden gebruikt dan nu.
De overheid, energiebedrijven en gemeenten trekken tot de eeuwwisseling per jaar samen 900
miljoen tot een miljard gulden uit om energiebesparing te stimuleren. Een deel hiervan is
bestemd voor bedrijven en huiseigenaren voor het aanbrengen van isolatie en energiezuinige
installaties.
uiteindelijk tot gevolg dat de aarde warmer
wordt. Dit proces werkt net als een broeikas.
Vandaar dat we spreken van het broeikas
effect.
Het broeikaseffect heeft verschillende oorza
ken. De grootste boosdoener is kooldioxide.
Dit gas ontstaat onder andere bij de verbran
ding van steenkool, aardolie en aardgas. Dit
verbranden vindt plaats bij de opwekking van
elektriciteit in elektriciteitscentrales, in de in
dustrie, in het verkeer en in het huishouden.
Hoe meer energie we gebruiken, hoe meer
kooldioxide er vrij komt en hoe zwaarder het
milieu wordt belast.
Doordat de mens almaar meer energie ge
bruikt, komt er ook steeds meer kooldioxide in
de dampkring terecht. Met als gevolg een
steeds ernstiger verstoring van het natuurlijke
evenwicht hierin. Door deze verandering van
de dampkring dreigt een wereldwijde klimaat
verandering en een stijging van de tempera
tuur op aarde.
Dit kan tot gevolg hebben dat op de duur het
poolijs smelt en het water in zeeën en ocea
nen gaat stijgen. Laaggelegen gebieden, die
niet of onvoldoende door dijken worden be
schermd, lopen in de volgende eeuw dan het
gevaar onder water te verdwijnen. Een ander
gevolg kan zijn dat de weersomstandigheden
gaan veranderen. Hittegolven, orkanen en
overstromingen kunnen vaker en in andere ge
bieden dan nu op aarde voorkomen.
Aangezien vaststaat dat we tot ver in de vol
gende eeuw voor onze energiebehoeften voor
het grootste deel blijven aangewezen op olie,
gas en steenkool, betekent dit eenvoudigweg
dat we minder van deze brandstoffen moeten
gebruiken willen we het milieu ontzien. Vooral
de uitstoot van kooldioxide mag niet nog méér
worden. Natuurlijk kunnen we niet zonder
energie, daar is iedereen het over eens. Onder
zoek heeft echter uitgewezen dat van het to
tale energiegebruik in Nederland maar liefst
10% pure verspilling is. Of omgekeerd: dat we
zonder veel moeite te doen gemakkelijk 10%
energie kunnen besparen.
Dat is ook de kernboodschap van de energie
campagne die het Ministerie van Economi
sche Zaken vorig jaar is gestart met de
bekende slogan: 'Een beter milieu begint bij
jezelf'. Het doel van de campagne is in de ko
mende jaren de 10% energieverspilling met de
helft te verminderen. In 1994 zou het mogelijk
moeten zijn al 5% bespaard te hebben.
Bij energiebesparing denken we al snel aan
minder stoken. Energiebesparing is echter een
kwestie van vier seizoenen. Ook in de zomer
maanden kan men bewust omgaan met
energie
Men kan apparaten die onnodig aanstaan uit
zetten, lampen uitdoen op plaatsen waar men
niet of nauwelijks komt, en vaker de fiets pak
ken. Het uitdoen van de waakvlam van de cv-
ketel of gashaard in de zomermaanden
scheelt al zo'n 75 m3 gas, ofwel bijna 40 gul
den. Het uitschakelen van de cv-pomp maakt
ook een groot verschil; daarmee bespaart
men circa 200 kWh ofwel ruim 40 gulden aan
elektriciteit. Ook kan men in de zomerperiode
vast nadenken over isolatie en concrete plan
nen maken voor het aanbrengen van isolatie.
Uitgebreide informatie en advies over de ver
schillende mogelijkheden om in huis energie
te besparen is te verkrijgen bij het energiebe
drijf. Ook voor het aanvragen van subsidie
voor isolatie en bij de aanschaf van een hoog
rendementketel kunt u daar terecht.
Voor nu en in de nabije toekomst is energie
besparing vooral een kwestie van bewust ge
drag: een beter milieu begint bij jezelf.
contact kunnen opnemen met het Bouwcen
trum in Rotterdam. Daar zijn bijvoorbeeld
lengte-tabellen verkrijgbaar waar geschikte
werkhoogten bij staand of zittend werk ver
meld staan. Soms betekent dat werken met
verschillende niveaus, die in het werkblad te
rug moeten komen. Een stahoogte voor het
voorbereiden van het eten en de afwas, een
verlaagde kookhoogte of een nog lagere
hoogte voor zittend werk. Een aangepast
kookniveau belast de nek en schouders min
der tijdens het roeren in de pannen, vooral als
die achter op het blad staan. Toch zie je in mo
derne keukens juist vaak het kookvlak in het
werkblad op één niveau liggen met de rest.
Als daar de pannenhoogte nog eens bij komt,
betekent dat vaak een te grote hoogte om nog
goed te kunnen kokkerellen'.
Niet alleen de werkhoogte is belangrijk bij het
ergonomisch inrichten van de keuken, ook
een logische indeling van de keuken in ver
band met de verschillende werkzaamheden
speelt een rol: de routing. Schoenmaker:
'Hierbij is het van belang van tevoren goed te
realiseren wèt, wéér gedaan moet worden.
Een goede routing betekent zonder al te veel
verplaatsingen de maaltijd comfortabel kun
nen voorbereiden en klaarmaken. Uiteraard
werken linkshandigen daarbij meestal in de te
gengestelde richting van rechtshandigen. Het
keukenblad moet als een 'lopende band' aan
de achtereenvolgende handelingen plaats'
kunnen bieden. Aan de ene zijde zal de voor
raad en de attributen die nodig zijn bij de voor
bereiding een plaats krijgen, bijvoorbeeld het
snijden van groente. Vervolgens wordt er
schoongemaakt en gespoeld. Daarna gaat de
groente de pan in en het fornuis op. Na het
eten komt een tweede routing die loopt vanaf
het plaatsen van het gebruikte serviesgoed
tot het opbergen er van na de afwas. Dan
moet er een logische werkvolgorde zijn, waar
bij rekening wordt gehouden met werkruimte
voor de vuile en schone vaat, de (tijdelijke) af-
valopslag en de afwasplaats. Sommige func
ties, zoals de afvalplek, komen zowel bij de
eerste als de tweede routing terug en moeten
logisch in elkaar overgaan'.
Een laatste belangrijk aspect ligt tenslotte bij
de functies die de keuken heeft. Moet er ge
geten worden of alleen voedsel klaargemaakt
en opgeborgen worden? Dat bepaalt de loop
ruimte maar ook de plaats en de invulling van
laden, kasten en apparatuur. Kies bewust voor
een kastenindeling. Schoenmaker: 'Het heeft
weinig zin hoge bovenkasten te nemen, als je
klein van stuk bent. De praktijk leert dat er
dan weinig gebruik gemaakt wordt van die
ruimte. Beter is het in zo'n geval voor zoveel
mogelijk kastruimte onder het werkblad te
kiezen. Soms moet je dan, zeker bij een kleine
ruimte, andere accessoires als bijvoorbeeld
een dubbele spoelbak laten vervallen'.
Informatie over ergonomie in de keuken is ver
krijgbaar bij Stichting Ergonomie en Gezond
Bewegen, Postbus 3, 5087 ZG Diessen, tele
foon 04254-2201.
Voor het ontdooien, verwarmen en koken van
kleine porties kunnen magnetrons handig zijn.
Het verwarmen gebeurt echter vaak niet zo
gelijkmatig. Dat concludeert de Stichting Ver
gelijkend Warenonderzoek naar aanleiding van
een onderzoek van 16 magnetrons, alle met
een opgegeven nuttige inhoud van 20 tot 33
liter. Vier van de 16 magnetrons hadden nog
een grillelement ingebouwd.
Een gerecht moet tenminste tot 70CC ver
warmd worden, willen mogelijke ziektema-
kende (temperatuurgevoelige) bacteriën
gedood worden. Is dat niet het geval, dan kan
de consument een voedselvergiftiging oplo
pen. Slechts één magnetron verwarmde de
onderzochte gekoelde kant-en-klaar maaltij
den op alle plaatsen tot boven de 70°C. Eén
magnetron presteerde het sommige plaatsen
van de onderzochte gerechten te verwarmen
tot ca. 95°C en andere plaatsen te verwar
men tot tussen de 30 en 40°C. Ronduit
slecht dus!
Het bereiden van kleine porties in een magne
tron is energiezuiniger dan het bereiden op
een fornuis. Tevens bespaart het tijd, maar
hoe groter de porties, hoe kleiner de tijdwinst.
De opwarm- of bereidingstijd wordt met be
hulp van een electronische of mechanische
tijdschakelaar ingesteld. De eerste is heel
exact in te stellen, terwijl aan de nauwkeurig
heid van de mechanische tijdschakelaar het
een en ander mankeert.
De consument hoeft niet bang te zijn voor
lekstraling. Alle onderzochte magnetrons ble
ken, ook wat betreft lekstraling, veilig te zijn.
De resultaten van dit onderzoek zijn in de
vorm van een brochure verkrijgbaar door over
making van f 4,50 op postgiro 1477321
t.n.v. Stichting VWO, Sweelinckplein 74, 2517
GS Den Haag onder vermelding van 'mag
netrons'.
De resultaten van dit SVWO-onderzoek wor
den ook gepubliceerd in de Consumenten
gids, in Koopkracht en in de Woonconsument.
Een man van tachtig jaar vertelt: 'Sinds vijf jaar heb ik een nieuwe partner. Ik had niet gedacht
dat we dat op mijn leeftijd nog zou overkomen. We hebben samen ontdekt dat we het ook op
het gebied van seks nog fijn kunnen hebben. Het is wel anders dan vroeger maar net zo
spannend'.
Seksualiteit en ouderen: voor veel mensen hoort dit niet bij elkaar. Als je jong bent dan wil je
wat, maar als je oud bent?
Ook oudere mensen hebben behoefte aan intimiteit en seksualiteit, zo blijkt uit de brochure
'Seks op leeftijd'. De brochure is uitgebracht door de PSVG, een landelijke stichting die voorlich
tingsmateriaal maakt over seksualiteit en relaties. In de brochure wordt beschreven hoe oudere
mensen vorm kunnen geven aan hun seksualiteit. Daarbij wordt uitgegaan van ouderen in ver
schillende levensomstandigheden. Ouderen met een partner of alleenstaand, oudere mensen
die zelfstandig wonen en ouderen die in een verzorgingstehuis verblijven. Voor deze laatste
groep en met name ook voor hun partners, verandert er vaak veel. 'Als ik hem ga opzoeken
in het verpleegtehuis, zit hij hand in hand met een andere vrouw. Hij weet niet meer dat ik met
hem getrouwd ben', vertelt een vrouw.
In de brochure wordt speciaal ingegaan op de lichamelijke ongemakken waar mensen met het
ouder worden mee te maken krijgen. Minder goed kunnen bewegen, een ziekte of een handicap
kunnen het vrijen belemmeren en de zin om te vrijen verminderen. In de brochure worden tips
gegeven hoe oudere mensen op een andere manier kunnen vrijen.
'Seks op Leeftijd' is een brochure speciaal voor ouderen. De brochure is tevens van belang voor
mensen die veel met ouderen te maken hebben. De brochure kan worden besteld door f 3,30
over te maken op giro 659712 t.n.v. PSVG, Den Haag, o.v.v. 'seks op leeftijd'.
I
1
I
X;
•x
iji;
ijij
8
ft
ft
ij:
xi;XWX:X:X:X:X:X:XvX;X;X;X;XWX;X-X-X-X-:-X-X-X-X-X;X-:-X-X;.;.;^
X
