Die moet jegezien hebben
B A T A V I A
mj&m
STICHTING NEDERLAND
BOUWT
V.O.C. - RETOURSCHIP
Werken aan een schip
Van splitsen en benselen,
van grommers en lijnbaan
Alle zeilen
worden
bijgezet
Ambachtelijk beeldsnijden
Met zo'n 500 blokken kom je niet voor het blok te staan
100 j aar oude Mississippi raderboot Mark Twain
als bezoekersrestaurant van Batavia-project
attractie op zich
"Randgebeuren"
Batavia is boeiend
OPENINGS
TIJDEN
BATAVIA
HET SCHIP
TUIGERIJ
Prachtig
tentoonstellingsproject
ZEILMAKERIJ
BEELDSNIJDERSATELIER
BLOKKENMAKERIJ
16
DE VLISSINGER
Woensdag 4 september 1991
BATAVIA: TOPATTRACTIE IN FLEVOLAND
In Flevoland, land uit water, is aan de oevers van het IJsselmeer
een unieke attractie te vinden. Die attractie heet de "Batavia".
Sinds de kiellegging in oktober 1985 heeft dit toeristisch project
een kleine half miljoen bezoekers getrokken. Zij stelden met
verbazing vast hoe aan de Oostvaardersdijk in Lelystad de na
tuurgetrouwe reconstructie vordert van de 17e-eeuwse Oostin-
diëvaarder "Batavia". Deze reconstructie betekent een cultuur
historisch project van internationale allure. En of dat nog niet
genoeg is: het is niet alleen een bouw- en opleidingsproject.
Scheepsbouwmeester Willem Vos en zijn medewerkers hebben
het letterlijk en figuurlijk verheven tot een tentoonstellings
project dat in ons land zijn weerga niet kent. Wanneer over eni
ge tijd dit stoere schip de wereldzeeën zal gaan bevaren kunnen
vele honderdduizenden bezoekers en donateurs uit binnen- en
buitenland zeggen: "ik ben blij dat ik dit schip nog heb zien bou
wen."
::x:x:x:: x;: x:x:x- x ::x:
Toen Willem Vos het plan opvatte voor de reconstructie van een
Oostindiëvaarder, stonden hem een paar dingen voor ogen. In
de eerste plaats: Nederland, dat aan de wal zoveel prachtige mo
numenten rijk is, de beschikking te geven over een zeilend mo
nument. Maar minstens even belangrijk vond hij het dat op deze
manier jonge mensen in de gelegenheid konden worden gesteld
om scholing en opleiding te krijgen in ambachtelijk werken.
Op de dekken wordt druk gewerkt Het bakdek, halfdek en campagnedek zijn in
middels al dichtgelegd.tFoto: Axi Press)
Aanvankelijk betrof dat alleen
scheepstimmeren. maar later ook
beeldsnijden, blokken maken, tuiga
ge en zeilmaken. Nu hebben inmid
dels zo'n 150 jonge mensen kennis ge
maakt met deze opleiding en het feit
dat daarvan al een kleine honderd is
doorgestroomd naar het bedrijfsle
ven. is tekenend voor het succes. U
kunt deze mensen in opleiding, in de
praktij k op de werf aan het werk zien,
de weekends en vakanties uitgezon
derd. Een bijzondere ervaring.
De tuigage voor de Batavia wordt in de eigen tuigerij op de werf
vervaardigd. Er is nogal wat tuigage nodig om het schip straks
goed te laten varen.
Het bewerken van het touw, zoals het
splitsen, bekleden, benselen, het ma
ken van de grommers en de leerbe-
werking zijn volledig handwerk. Deze
werkzaamheden worden in het tuig
huis uitgevoerd.
De Batavia wordt geheel authentiek
getuigd. Dat betekent dat voor het
touw hennepvezel wordt gebruikt.
Het touw is op een 400jaar oude lijn
baan in Oudewater geslagen. In het
tuighuis kan men de bewerkingen van
het touw en het benselen van de blok
ken in grommers op de voet volgen.
Een boeiend schouwspel.
In de tuigerij wordt al het touwwerk voor de Batavia voorbereid. Foto: Axi
Press)
Een uniek stuk (scheeps-)bouwhisto-
rie herleeft in Lelystad.
Sinds oktober 1985 werkt een team
van vrijwilligers aan de reconstructie
op ware grootte van het VOC-Retour-
schip "Batavia". Willem Vos zegt
daarover: "Wij denken dat deze recon
structie in de komende tijd één van de
belangrijkste toeristische attracties
van ons land zal zijn. Wij willen dat
graag nu vertellen en niet pas als het
project af is. De mensen hebben nu de
kans om dit schip te zien bouwen. Het
is een prachtig, levend tentoonstel
lingsproject. waar je naar kunt kijken,
het aan kunt raken en er in rond kunt
dwalen. Om nog maar niette spreken
over al die dingen die rondom het
schip zijn te bezichtigen. U leest daar
alles over op deze pagina".
Op de werf staat letterlijk en figuurlijk
het schip, de reconstructie van de Ba
tavia, centraal. Maar ook rondom het
schip vinden heel veel boeiende acti
viteiten plaats. Men zou dat het "rand
gebeuren" van de Batavia kunnen
noemen. De rondleiders wijzen u de
weg naar het tuighuis, het beeldsnij
dersatelier en het 'Pakhuis', waarde
blokkenmakerij en de zeilmakerij zijn
gevestigd. Wat voornamelijk jonge
mensen daar presteren, dwingt be
wondering af', zegt Vos. "Ik kan be
grijpen dat mensen daar graag naar
kijken. En dat kan, want wij geven on
ze bezoekers volop de gelegenheid dat
van heel dichtbij te volgen."
In de zeilmakerij worden alle
zeilen bijgezet om het oude
ambacht van zeilen maken te
doen herleven. Ook de zeilen
worden namelijk op de werf
en geheel authentiek ge
maakt, met ronde naden. De
voor de Batavia benodigde
(10) zeilen hebben
een totale oppervlakte van
1.172 m2.
Het zeildoek is gemaakt van vlasdoek,
dat in Schotland is geweven met een
authentiek weeftouw. Er wordt vlas
doek in vier dikten gebruikt. Het
zwaarste doek is 1140 gram per vier
kante meter.
Het grootste zeil, het grootzeil of scho
verzeil heeft een oppervlakte van 221
vierkante meter en wordt gemaakt
van 37 banen zeildoek, elk 11,50 meter
lang en 61 cm breed. Het totaal ge
wicht is ongeveer 500 kg. In de zeilma
kerij wordteen aantal medewerkers
opgeleid tot zeilmaker. Op werkdagen
kan men deze aan de slag zien.
Centraal op de Batavia werf aan deOostvaardersdijk in Lelystad, ligt de "Batavia", trotse Oostindiëvaarder in wording. In.openrondom het schip is enorm veel te zien. Jong en oud brengt hier met genoe
gen meerdere uren door. Foto: Axi Press)
In het beeldsnijdersatelier wordt de laatste hand gelegd aan de halffiguren.
(Foto: Axi Press)
Een lust voor het oog is het werk van de beeldsnijders. Schepen
uit de tijd van de "Batavia" waren rijk versierd met beelden en
ornadienten. De ongeveer 300 gesneden stukken die straks de
nieuwe Batavia zullen sieren, worden op ambachtelijke wijze
vervaardigd in het beeldsnijdersatelier. 4
Het vervaardigen van het boegbeeld,
de leeuw en de kamdie een plaats
hebben gekregen voorin het schip in
het galjoen, is al achterde rug. evenals
het snijden van de groteske maskers
die inmiddels op en rond de achter-
spiegel geplaatst zijn. De tritonen
(half mens/half vis) zijn of worden bin
nenkort aangebracht in het holle wulf.
Ook met de halffiguren zijn de beeld
snijders volop bezig en met de thema
figuren wordt spoedig een begin ge
maakt. Verder is er nog heel wat werk
in de spiegel, bak- en stuurboordzijde
aan de achterzijde van het schip. Ten
slotte komt nog het snijwerk van het
interieur en aan het galjoen aan de or
de.
De blokken of katrollen, die in de blokkenmakerij in het "Pak
huis" worden vervaardigd, hebben een functie bij de bevesti
ging en de bediening van het touwwerk aan boord van de Bata
via.
Die blokken, zeker 500 in getal, kunt u
in de blokkenmakerij zien maken. Er
zijneral ruim 300 gereed, maar voorlo
pig kan de blokkenploeg dus nog wel
even vooruit. Er zit een goede voort
gang in de produktie, zodat men in de
blokkenmakerij wat dit betreft zeker
niet voor het blok komt te staan.
Zo'n 90 procent van deze blokken
wordt gemaakt uit essehout, een taaie
houtsoort die licht is en goed te bewer
ken Alleen de hele grote blokken
worden uit eikehout gemaakt omdat
niet zulke grote stukken essehout be
schikbaar zijn.
Tegenover de bouwplaats van de Batavia ligt een uniek schip
afgemeerd, dat als bezoekersrestaurant een nuttige functie ver
vult voor de tienduizenden bezoekers van het Batavia-project.
Het schip is uitsluitend toegankelijk voor bezoekers en dona
teurs van de Batavia.
Zij kunnen deze nostalgische "show
boat" bezichtigen en constateren dat
dit historische schip een attractie op
zich is. Maar dankzij een goede- be
scheiden - keuken en een doelmatig
ingerichte zelfbedieningscounter op
het B-dek kunnen de gasten hier op
aangename wijze de inwendige mens
versterken met een kopje koffie,
drankjes, broodjes en vooral een grote
variatie aan pannekoeken.
Het C-dek is vooral beschikbaar voor
vergaderingen, bijeenkomsten, semi
nars, recepties, een aangeklede borrel
(er zijn twee bars beschikbaar), maar
in beginsel uitsluitend tijdens de ope
ningsuren van de Batavia-werf en al
tijd in com binatie met een bezoek aan
de bouwplaats.
De Mark Twain werd in 1896 als duw
boot gebouwd op de scheepswerven
te Mc Kees Rocks, Pennsylvania. Ze
woog 600 ton, was 200 voet lang, 33
voet breed en 55 voet hoog 1 voet is
30,48 cm).
Na de tewaterlating in 1896 stoomde
de "raderboot" op naar St. Louis (Mis
souri), waar hij onder de naam "James
Y.Lockwood" gedurende dertig jaar
voer als duwboot ten behoeve van de
Missouri Pacific Railway.
In 1926 werd het schip verplaatst naar
Natches (Mississippi), waar ze als "Sa
ri S" dienst ging doen als showboat. In
1961 verliet de Sari Sop eigen kracht
Natches om in de haven van Chicago
verbouwd te worden vooreen nieuwe
carrière als drijvend restaurant.
In 1971 lichtte zij het anker en zette,
onder de naam Mark Twain, koers
naar een aanlegplaats op de Niagara
River. In 1975 werd het schip voor een
grondige restauratie versleept naar
een aanlegplaats in Port Credit aan de
rand van de Canadese stad Toronto. In
1982 vertrok de Mark Twain weer naar
Amerika om een jaar later de over
steek te maken naar Nederland. Daar
besloot de huidige eigenaar, Mam
moet Shipping BV, in 1989 de heck-
wheeler, na een eerste restauratie op
de Oranjewerf te Amsterdam, te be
stemmen tot bezoekerscentrum van
de Batavia.
De Batavia-werf is dagelijks te
bezichtigen, 7 dagen per week,
van 10.00 tot 17.00 uur. Op woens
dagen van 10.00 tot21.00uur. Op
25 december en 1 januari geslo
ten.
ENTREEPRIJZEN:
volwassenen: 12,50 p.p.
65+: 7,50 p.p.
Kinderen 6 t/m 15: 5,00 p.p.
Donateurschapvoor minimaal
40,- per jaar kan men donateur
worden en heeft men gedurende
één jaar met huisgenoten gratis
toegang tot de werf.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Groepsafsprakentelefoon
03200-61409
In het bezoekersrestaurant, de Mark Twain, kan men de inwendige mens verster ken. (Foto: Axi Press)
Het vervaardigen van de blokken is secuurwerk. (Foto Axi Press)
Bouwplaats: Oostvaardersdijk 01-09 - Postbus 119 - 8200 AC Lelystad. Telefoon 03200-61409 - Fax nr. 03200-61360
