r
Middelburgse winkeliers
vereniging steekt licht op
Zin en onzin in
Sinterklaaspoëzie
De Sint verraadt u de geheimen
over het maken van zijn rijmen
Twee warme dranken
voor pakjesavond
Wat is een gedicht?
Bisschopswijn
Zwarte Pietendrank
m
Na ongeveer 10 jaar van contributieverhoging en
veel nadenken is de Middelburgse winkeliersvereni
ging er dit jaar in geslaagd de winkelende klant van
een sfeervolle service te voorzien. Geheel zonder
hulp van de Gemeente is het gelukt om het zicht van
de stad op te vijzelen door de Segeerstraat, Lange
Delft, Herenstraat, St. Janstraat, Korte Delft en de
Koorkerkstraat in een zee van licht en muziek te zet
ten. Donderdagavond 22 november om 19.30 uur
neemt locoburgemeester Schoenmakers het geluid
en de verlichting officieel in gebruik door symbolisch
een zeer grote stekker in een stopcontact te steken.
Dat gebeurt op de hoek van de Segeerstraat en de
Lange Delft. Aansluitend op deze gebeurtenis is er
voor genodigden een receptie in de koffieshop van
de V&D, The Corner.
Metrum of ritme
Hulpmiddelen
DE FAAM - DE VLISSINGER
Woensdag 21 november 1990
vSW
MIDDELBURG surprisestad
Als het heerlijk avondje is geko
men en de wind koud en kil om
het huis blaast is het tijd om een
paar hartverwarmende dranken
op tafel te zetten. De vertrouwde
Bisschopswijn mag natuurlijk
niet ontbreken. Omdat de Sint
toch zelf niet hoeft te rijden kan
een tikje alcohol geen kwaad.
Anders is het voor de zwarte pie
ten en andere mensen die nog rij
den of werken moeten. Voor hen
dus ook een pittig drankje maar
dan zonder alcohol.
Allereerst het speciale Sint Nico-
laasdrankje, pittig, geurig, maar
bovenal hartverwarmend op een
koude avond.
Benodigdheden: 1 fles vruchten
wijn, 1 sinaasappel, 3 kruidnage
len, een stukje pijpkaneel van
ongeveer 5 cm, foellie en saf
fraan, 2 glaasjes Cointreau, sui
ker naar smaak.
Borstel de sinaasappel schoon en
steek de kruidnagelen in de schil.
Doe de inhoud van de fles wijn in
een pan en vlij de 'versierde' si
naasappel erin. Doe de kruiden in
een katoenen lapje en eveneens
een goed gesloten pan aan de
kook. Doe er twee glazen Coin
treau bij en laat deze drank op
een zeer lage warmtebron onge
veer anderhalf of twee uur trek
ken. Verwijder de sinaasappel en
het zakje kruiden en voeg naar
smaak suiker toe. Natuurlijk
warm opdienen.
Voor de hardwerkende zwarte
pieten hun eigen drankje. Hoewel
hier geen alcohol aan te pas
komt, is het drankje net zo geurig
en pittig.
Benodigdheden: 150 gram suiker,
1 liter melk, 1 liter sterke koffie,
een kwart liter slagroom en cho
colade voor de garnering.
Doe de suiker in een gietijzeren
pannetje en brandt haar tot cara
mel, roer er pas op het laatst in
en wacht tot het mengsel een
beetje bruist. Breng de melk aan
de kook ën los de caramel hierin
op. Haal de pan van het vuur en
roer de koffie door het mengsel.
Sla de slagroom dik, maar niet
stijf. Doe de zwarte pietendrank
in grote mokken en laat er voor
zichtig een dikke laag slagroom
op glijden. Dan wat geschaafde
chocolade erop en u kunt opdie-
in de pan. Breng dit mengsel in nen.
Verlichting ook in de Segeerstraat.
Er zijn heel zinvolle Sinterklaasversjes en er is een heleboel onzin. De
verzen die onze kinderen op school leren of die wij uit den treure via
luidsprekers, radio en televisie moeten aanhoren zijn tamelijk zinvol.
Ze bevatten begrijpelijke volzinnen, een redelijke tekst en zijn goed in
metrum geschreven omdat ze nu eenmaal gezongen moeten worden.
Maar er is ook een onafzienbare reeks verzen waar soms kop noch
staart aan te ontdekken valt.
Daarnaast verblijdt Sinterklaas
met vier knechten op zaterdag 1,
maandag 3 en dinsdag 4 decem
ber de Middelburgse binnenstad
met zijn aanwezigheid. Hij deelt
dan onder andere waardebonnen
ter waarde van f5,-, f10,- en f25,-
uit aan de winkelende mensen.
Die kunnen dan bij de onderne
mer die op de bon vermeld staat
besteed worden. Ook de kleintjes
ziet de kindervriend niet over het
hoofd, zij kunnen rekenen op een
kleurplaat. Als ze die dan ook
voor 1 januari inleveren bij Shoe-
rette in de Segeerstraat, dingen
ze mee naar de prijzen die daarbij
te winnen zijn. De eerste prijs is
een moutainbike, de tweede een
skateboard en de derde een
walkman. De vierde tot de der
tiende prijs is een verrassing.
Sint Niklaas, goed heiligman
trek je beste tabbert an.
Rij ermee naar Amsterdam
Van Amsterdam naar Spanje
Appeltjes van Oranje
Peertjes van de bomen
Rijke, rijke ome!
Rijke, rijke juffertjes Die dragen
lange mouwen
Hansie, willen wij trouwen
Hansie sprong al over de sloot En
hij brak zijn (linker-) poot.
Tien pond suiker,
Leg de lepel op de ketel,
Brandewijn met suiker.
Hoe komen wij hieraan? Wel, dit
gerijmel bestaat op zijn minst uit
drie liedjes of rijmen. De eerste
vijf regels zijn zinvol; de appeltjes
van Oranje zijn sinaasappelen.
Wat daarna volgt is gerijmel
waarvan niemand precies weet
wanneer het ontstaan is of wat
het betekent. Als u de bekende
bundel 'Nederlandse baker- en
kinderrijmen' van Van Vloten
raadpleegt (hij wordt nog steeds
herdrukt al is hij dan meer dan
een eeuw oud), dan ziet u hon
derden van die rijmen. Ze zijn op
het eerste gezicht zinloos. Hoe
komen wij eraan? Wel, kinderen
hebben behoefte aan aftel-,
plaag-, speel-, en dansrijmen en
ga zo maar door. Zodra zo'n rijm
het spel, de dans enz. overleeft,
herkent men de zin niet meer,
maar het wordt niet vergeten.
Het kan dan achter allerlei andere
verzen geplakt worden, ook ach
ter Sinterklaasverzen. Als u goed
oplet ziet u dat in de volgende
voorbeelden:
Sinterklaas, nobele baas.
Breng wat in mijn schoentje.
Een appeltje of citroentje,
Een nootje om te kraken,
Dat zal wat beter smaken,
Een pintje om te drinken,
Dat zal wat beter klinken.
Dat is Vlaams. De pogingen om
in Sinterklaasgerijmel zin van on
zin te scheiden heeft wel eens
geleid tot nieuwe onzin. Zo heb
ben literaire psychologen Sinter
klaas geanalyseerd en er een
sexistisch geval uit gepeurd. Sin
terklaas kapoentje..een kapoen is
een gecastreerde haan (vroeger
welbekend), want de Sint doet
toch niets met zijn natuurlijke ga
ven. De schoorsteen is een gesti
leerde penis, waardoor..wij
besparen u de verdere uitpluizerij.
Je kunt voor hetzelfde geld zeg
gen dat kapoentje een kleurige
vlinder is, omdat de bisschop uit
Smirna zo'n leuk pak aan heeft.
In werkelijkheid is het een nood-
rijm op schoentje en vérder niets.
Tja, de een schudt ze uit zijn mouw alsof het niets is, de ander
kauwt zwoegend en zwetend op een stompje potlood en dan
lukt het nog niet. Kun je dichten dan leren? Wis en waarachtig
wel! In de 18e eeuw wemelde het in ons land van dichtgenoot
schappen. Nil volentibus arduum (niets is te moeilijk voor hen
die willen) enz. enz. Zo heetten de die genootschappen en al
hebben ze geen van alle échte dichtkunst opgeleverd, gladde
verzen leerde men daar wel in elkaar draaien. Daar willen wij
het dan nu eens over hebben. Dacht u dat u het niet kon leren?
Kom nou, een schriftelijke cursus van één les lijkt ons voldoen
de. Die volgt hier dan.
Alles wat rijmt heet in de
volksmond een gedicht. Goed,
maar wat is rijm? Rijm is (behalve
een natuurverschijnsel) overeen
komst in klank. Klank rijmt op
stank, dank, gejank, mank, enz.
Het vinden van rijmwoorden is
dus doodeenvoudig: u probeert
gewoon andere letters aan het
begin te zetten. Rijmwoorden op
tante Toos? Daar gaat ie: Moos,
poos, roos, boos, doos hoos,
Koos, soos, voos, loos. U ziet dat
wij gewoon het hele abc afwer
ken. Zodra u dit onder de knie
hebt leren wij u dat u zich
volstrekt niet hoeft te bepalen tot
éénlettergrepige kreten zoals wij
deden. Op Toos rijmen ook: ge-
minnekoos, altoos, hopeloos (dus
alle woorden met achtervoegsel -
loos en dat zijn er duizenden).
Waar u bij rijmen wel aan moet
denken is dat rijm weliswaar
overeenkomst in klank is
maar...alleen bij beklemtoonde
lettergrepen. Want onze lieve tan
te Toos rijmt weiswaar op alles
wat op -oos eindigt, maar pas op,
Ome Daan rijmt beslist niet op
stilstaan, omdat de klemtoon
heel sterk op stil ligt en niet op
staan. Wilt u een kreupeldicht
maken dat nergens op lijkt en
slecht in het gehoor ligt, dan
moet u uw regels laten eindigen
op woorden met verschillende
klemtoon:
Bij de schoorsteen zag ik stiekem
ome Daan En daar bleef hij waar
achtig stilstaan.
U ziet het al: dit gaat niet. Het
gerijmel opzeggen met de opzet
telijk verkeerd gelegde klemtonen
(bij nieuwslezers sterk in de mo
de) stempelt u tot prutser. Doe
dit dus nooit; laat alleen rijmen
wat de klemtoon heeft. 0 ja,
denk er wel om: gelijkluidende
lettergrepen rijmen bij ons niet.
Wel in het Frans (rime riche)
maar daar hebben we nu geen
boodschap aan. Dus op ome
Daan rijmt niet: vandaan, ge
daan, verdaan, ontdaan enz. ook
al zit het met de klemtoon toeval
lig net goed. Is dat duidelijk? Dan
gaan wij nu verder. Want al rijmt
u nu geen kreupeldicht, daarmee
is het nog geen poëem. Bij lange
na niet,
Voor u een gedicht begint moet u
eerst beslissen of u zuiver me
trisch te werk zult gaan of niet.
Heus, het mag allebei. Zuiver me
trisch zijn alle gezongen sinter
klaasgedichten:
Zie GINDS komt de STOOMboot
uit SPANJE weer AAN.
Ziet u dat dit hele gedicht te ver
delen is in versregels en dat elke
versregel bestaat uit een zeer re
gelmatige afwisseling van één
onbeklemtoonde lettergreep
(zie), gevolgd door één beklem
toonde (GINDS) en dan weer een
onbeklemtoonde (komt)? Dat
noemen we nu versvoeten. Som
mige zijn doodeenvoudig: telkens
een beklemtoonde.gevolgd door
een onbeklemtoonde lettergreep:
Alle EENDjes ZWEMmen IN het
WAter. of net omgekeerd: 't is
GAUW weer VIJF deCEMber,
oJONGens WAT een FEEST. Nu
moet u één ding onthouden: of
uw versvoeten zo kreupel zijn als
een reumatiekerige keuterboer
moet u zelf weten, maar als uw
gedicht bestemd is om te worden
gezongen, bijvoorbeeld op een
bekende melodie, moet het zaak
je terdege kloppen, anders wordt
het een rommeltje.
Is dat duidelijk? Dan gaan wij
niettemin toch verder. Want u
kunt ook zeer duidelijk elk me
trum of ritme aan uw leren laars
jes lappen. Als u dat maar
consequent doet, hindert het he
lemaal niet, als u maar zorgt voor
een eenvoudig en duidelijk rijm
en voor regels die niet al te veel
in lengte variëren:
Ofschoon vader de avonden
doorbrengt met vergaderen zag
hij de vijfde december met blijd
schap naderen Hij dacht ze-
ker:„Wat zal ik dit jaar in
vredesnaam krijgenJe zag elke
dag op zijn tronie de spanning
stijgen
Ziet u wel? Van het metrum of
het ritme klopt geen fluit, toch
leest dit lekker. Het is ook ge
makkelijker te onthouden en voor
te dragen. Men noemt dit 'be
rijmd proza'. Want het kenmerk
van poëzie is niet het rijm (zoals
u altijd hebt gedacht) maar de
maat, het metrum of de versvoe
ten. Nou, dat zal u een zorg zijn.
Toch is één ding bij het berijmde
proza dodelijk: een verkeerd rijm.
Dat ontstaat als u bijvoorbeeld
verjaardag met alle geweld wilt
laten rijmen op zag, mag, lach
enz.
Na u aldus in de put te hebben
gewerkt is een kleine aanmoedi
ging zeker op haar plaats. Er zijn
Waarom
eigenlijk
rijmwoordenboeken. U denkt dat
u die niet nodig heeft omdat u bij
het begin van de les het kunstje
leerde van de verwisselde letters
vooraan bij ieder woord. Zo leer
den wij rijmen: op schoen rijmt
oen, poen, toen, zoen, koen.
Maar zo komt u er niet. Zo vindt
u nooit de langere woorden die
ook op schoen rijmen: fatsoen,
blazoen, lamoen, donkergroen.
Vandaar dat een rijmwoorden
boek toch wel helpen kan. Laat u
echter nooit verleiden door die
rijmwoorden. Omdat geld rijmt
op gesteld mag u nog niet zeg
gen dat neef Kees zo op zijn
centjes gesteld is. Beter een wat
stuntelig gedicht dat precies
weergeeft wat u bedoelt, dan
een volmaakt ding dat net niets
zegt. Ga dus, voor u een gedicht
gaat maken, eerst na wat u wilt
zeggen. Schrijf gerust het hele
verhaal in proza op. Bijvoorbeeld:
Peter heeft een oogje op Wilma,
maar is veel te verlegen om er
voor uit te komen. Toch zou hij
een leuk joch zijn als hij zijn tan
den op tijd poetste en wat min
der in rafelige jasjes liep. Wat
minder pilsjes naar binnen wer
ken zou ook goed zijn voor zijn fi
guur.
Hoe verwerken wij dat nu in een
gedicht? Nou, dat gaat aldus:
VOOR PETER
Een tandenborstel en een tube
tandpasta, gewis,
Zijn een cadeau dat hier wel toe
passelijk is,
Vervolgens nog een jasje, precies
op maat,
Dat ongetwijfeld heel wat beter
en netter staat.
Dan het rafelige vod waarmee hij
gewoonlijk verschijnt
En waarmee hij ook weer in de
kroeg verdwijnt
Die vele pilsjes maken hem zo
rond als een vat
Kom Peter, drink minder en fiets
of zwem eens wat
Ik weet zeker dat Wilma je dan
veel liever ziet Zoals je er nu bij
loopt ben je voor haar een
verdriet
Maar ik weet zeker, binnenkort
gaat het veel beter
Met onze vriend, onze teerbemin
de Peter.
Sint Nicolaas is een naam die ons
wel bijzonder vertrouwd in de
oren klinkt. Reeds van onze
prilste jeugd zijn we met die
naam en de bijbehorende figuur
goed bekend. Aanvankelijk was
hij voor ons de zeer, zeer oude
grijze bisschop uit Spanje, die
eenmaal in het jaar naar ons lage
landje bij de zee kwam om daar
bij nacht en ontij over hoge daken
te rijden op zijn prachtige schim
mel. Zijn zwarte knecht luisterde
dan aan elke schoorsteen om te
horen of er nog stoute kinderen
waren.
De Sint was voor ons de kinder
vriend bij uitstek, de goedheilig
man waarvan je als kind de
vurigst gewenste cadeautjes
kreeg, maar ook was hij de boe
man, die stoute kinderen mee
nam naar Spanje, een land heel
ver van het vertrouwde thuis
vandaan, een boeman, waarvoor
het kind een heilig ontzag had.
Maar heel langzaam verdwijnt dit
oude kinderbeeld om plaats te
maken voor het begrip hier te
maken te hebben met een wel
heel bijzonder traditioneel feest,
dat zich, ondanks de loop der ge
schiedenis, reeds honderden ja
ren in Nederland heeft weten te
handhaven. Ja, wonderlijk eigen
lijk! Dat het Sint Nicolaasfeest
vroeger enthousiast gevierd werd
lag gezien de omstandigheden
voor de hand. In die oude tijden
greep men iedere gelegenheid
aan om vooral 's winters een ge
zellig, intiem, huiselijk feest te
vieren. De dagen waren kort, de
avonden zeer lang, ook al ging
men veelal heel wat vroeger naar
bed dan wij moderne mensen.
Maar tijdens die betrekkelijk lan
ge winteravonden had men toch
wel behoefte aan iets bijzonders,
en dan was een feest van harte
welkom. Vooral het Sint Nico
laasfeest mocht zich in een grote
belangstelling verheugen, omdat
dit feest bovendien de mogelijk
heid bood tot een minstens da
gen lange voorpret. Maar dat dit
feest tegenwoordig nog zo alge
meen gevierd wordt en zeker niet
met minder enthousiasme dan
vroeger is opvallend. Eigenlijk
heeft de hedendaagse mens in
zijn jachtend bestaan en de zee
van ontspanningsmogelijkheden
die hem daarbij nog worden ge
boden, weinig behoefte aan zo'n
feest. Men zou verwachten dat
de moderne mens er eigenlijk
nauwelijks tijd voor heeft. Het ze
nuwslopend, jachtend bestaan
eist hem helemaal op. Wat er aan
vrije tijd overblijft, och, die is zo
makkelijk te vullen. De een leest
graag of heeft een hobby, de an
der doet aan sport en er zijn er
vele lid van een vereniging, dan
zijn er nog de passieve media,
waar het grootste deel zich door
laat ontspannen, zoals de bio
scoop, de radio en de televisie
Kortom, waarom nog een Sint Ni
colaasfeest?
Voor het feit dat het Sint Nico
laasfeest in onze moderne tijd
nog altijd volop leeft in alle lagen
van de bevolking, en dat men ook
nu nog de tijd vindt om het in vol
le glorie te beleven is een goede
verklaring te geven. Het Sinter
klaasfeest, zoals we dit in Neder
land noemen, heeft een aparte
charme. In wezen gaat het echt
niet meer om de Bisschop van
Myra en de mythe die aan hem is
verbonden. Hij is hoogstens nog
de symbolische figuur op de ach
tergrond. Het gaat echter wel om
de diepere waarde van het feest.
Ook al beseffen velen het mis
schien niet, onbewust voelen ze
het toch goed aan. Het appelleert
namelijk aan het goede in de
mens en los van de normale le
venswandel vindt vrijwel ieder
een het leuk om eenmaal in het
jaar eens echt iets voor anderen
te doen. Misschien wel in het bij
zonder in onze tijd, waarin harde
zakelijkheid en egoïsme hoogtij
vieren, biedt zo;n traditioneel
schenkfees* een uitlaat voor op
gekropte gevoelens, die in de
normale strijd om het bestaan
verdrongen moesten worden.
Al zullen we het niet willen toe
geven, in ons hart weten we allen
dat gedeelde vreugde dubbele
vreugde is, want welk een vreug
de en blijdschap genieten we
zelf, wanneer we zien hoe een
ander verheugd is met iets dat
wij hem of haar schonken. Het is
de beloning van onze goede wil.
We weten dit, maar het komt in
het dagelijks leven meestal in de
verdrukking en slechts weinig tot
uiting. Het Sint Nicolaasfeest
biedt ieder van ons de mogelijk
heid dit te
beleven zonder dat we daarbij
ons gezicht verliezen of dat we
uit de toon vallen, wanneer men
dat niet van ons gewend is. Dat
is de reden dat ook in onze tijd dit
feest nog bloeit, tervyijl zoveel an
dere feesten reeds lang verwater
den en in de vergetelheid
verzonken. Daarom zal het Sint
Nicolaasfeest blijven leven tot in
lengte van dagen, omdat het ap
pelleert aan de goedheid in de
mens en...dat maar eenmaal per
jaar!
X
1
