Staking? Volgens de bonden was
er eerder sprake van uitsluiting
I 2
Revalidatie in Zeeland
EEN HETE ZOMER
AMICELLI
KWARTET
IN
KAPEL
ST. MAARTEN
Scheerwinkel
Valkenisse
FOTOTENTOONSTELLING
ONDERSTEUNT DAKLOZEN
Woensdag 11 november 1987
DE FAAM - DE VLISS1NGER
COMMISSIES
Verspreid over de provincie worden deze maand en begin
december inspraakbijeenkomsten gehouden met het pro
vinciaal fietspadenplan 1987 als onderwerp.
Uitgangspunten
Nieuwjaarsreceptie
Inspraak
($k>
Verkrijgbaar
IN
DEN
Échte staking
Snikheet
Vreemden
A B I) IJ
IEUWS
Zeehospitium Zonneveld, Oostkapelle.
In Goes is begonnen met de bouw van een dagbehandelingsge
bouw voor volwassenen, die revalidatie nodig hebben. Het ge
bouw komt op het terrein van het Oosterscheldeziekenhuis. Hier
mee is een begin gemaakt met de concentratie van de revalidatie-
voorzieningen in Zeeland in Goes.
Verdere uitvoering van de plan
nen houdt in, dat de kinderreva-
lidatie en de Mytyl-Tyltyl-
school in het zeehospitium Zon
neveld moeten verhuizen naar
Goes.
Gedeputeerde Staten - het da
gelijks bestuur van de provincie
- hebben de staatssecretaris
van volksgezondheid geschre
ven, dat de kwaliteit van de
zorg en het onderwijs bij de ver
huizing gewaarborgd moeten
worden. Met de verhuizing
moet worden gewacht tot het
moment, dat de nieuwe school
en het kinderrevalidatiecentrum
tegelijk kunnen worden betrok
ken. De samenhang tussen het
onderwijs en de revalidatie kun
nen zo het beste blijven be
staan. Als laatste voorwaarde
hebben gs gesteld, dat er een
goed gezinsvervangend tehuis
moet komen in Goes.
Het bestuur van Zonneveld
heeft alleen medewerking toe
gezegd, als aan alle voorwaar
den, die de provincie tegenover
het rijk heeft gesteld, wordt vol
daan. Het zijn de staatssecreta
rissen van volksgezondheid en
die van onderwijs, die de zeker
heid kunnen verschaffen.
In het Oosterscheldeziekenhuis
in Goes moet een voorziening
komen voor 28 mensen, die ge
bruik moeten maken van klini
sche revalidatie. Mensen dus
die voor de revalidatie in het zie
kenhuis moeten worden op
genomen.
Bij het ziekenhuis De Honte, dat
nu in Terneuzen wordt ge-
Op donderdag 12 november,
9.45 uur, is er een vergadering
van de commissie geestelijke
gezondheidszorg en zwakzinni
genzorg uit de provinciale raad
voor de volksgezondheid
(Ravoz).
De leden van deze commissie
zullen het voorlopig concept
voorontwerp van het provinci
aal plan geestelijke gezond
heidszorg bespreken.
Plaats van samenkomst is
hotel-restaurant Terminus, F.
den Hollanderlaan 37, Goes.
Het kleine kernenprogramma
voor 1988 en de provinciale
emancipatienota komen aan de
orde in een vergadering van de
statencommissie voor welzijn.
Deze agendapunten zullen be
sproken worden op maandag
16 november, 14.00 uur.
De commissie verpleeghuizen
en gezondheidszorg voor oude
ren uit de Ravoz komt op
woensdag 18 november bijeen
bouwd, moet een dependance
komen voor de dagbehandeling
van revalidatiepatiënten. Het
gaat om vier plaatsen: één voor
kinderen en drie voor vol
wassenen.
In Goes wordt de dagbehande
ling nu verzorgd in het gebouw
van het Sint Joannaziekenhuis.
Zodra het gebouw bij het
Oosterscheldeziekenhuis klaar
is, is dat afgelopen.
Gs hebben de staatssecretaris
van volksgezondheid geschre
ven ervan uit te gaan, dat hij al
les in het werk zal stellen de
verhuizing van Zonneveld zo
goed en vlug mogelijk te laten
verlopen. De provincie rekent
zelf met een termijn van zo'n
drie jaar, dus begin 1991. h
in het verpleeghuis Corneli-
astichting in Zierikzee. Op de
agenda staan onder meer een
pré-advies over dagbehandeling
in de Corneliastichting, een ad
vies van de nationale raad
volksgezondheid over geriatri
sche afdelingen in algemene
ziekenhuizen, de ontwerpher-
ziening, plan bejaardenoorden
en het ontwerpspreidingsplan
voor de Zeeuwse bejaardenoor
den.
De vergadering begint om 9.45
uur.
Vrijdag 20 november, 9.30 uur,
worden in een vergadering van
de statencommissie voor ruim
telijke ordening twee uitgaven
uit het toeristisch recreatief
ontwikkelingsfonds besproken.
Het gaat om gelden voor
promotie-activiteiten in 1988
van de provinciale VVV en voor
een gidsenopleiding van de
stichting provinciale VVV
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Om 12.00 uur zal deze commis
sie gezamenlijk met de staten
commissie voor milieuhygiëne
de milieu-effect-rapportage be
spreken die is opgesteld voor de
vergunningaanvraag van de
COVRA voor de opslag van ra
dioactief afval in het Sloe-
gebied.
De statencommissie voor mi
lieuhygiëne zal na de bespre
king over de opslag van radio
actief afval om 14.00 uur een
vergadering houden om het mi
lieuverslag over 1987 en een
notitie van de onderzoekcom
missie Bleijko Walsoorden te
bespreken.
Alle vergaderingen zijn open
baar. Ze worden, behalve de
Ravoz-commissies, gehouden
in het provinciehuis, Sint Pie
terstraat 42 in Middelburg.
Aan het begin van de vergade
ringen kan gebruik worden ge
maakt van het spreekrecht. H
Inspraak
fietspadenplan
In het plan staat welke fietspa
den de provincie de komende
tien jaar wil aanleggen en ver
beteren, waar gevaarlijke situa
ties voor fietsers moeten wor
den opgelost en waar de be
wegwijzering moet worden
aangepast.
Bij de opstelling van het plan
hebben gedeputeerde staten
onderscheid gemaakt tussen
fietspaden voor bestemmings
verkeer en toeristische fietspa
den.
Fietspaden voor bestemmings
verkeer liggen doorgaans langs
de wegen en zij worden vooral
gebruikt door fietsers en brom
fietsers om van hun huis naar
bijvoorbeeld het werk of de
school te gaan en omgekeerd.
Toeristische fietspaden worden
in de eerste plaats gebruikt om
zo maar een eindje te gaan fiet
sen en dat doet men dan bij
voorkeur in een mooie omge
ving. Toeristische fietspaden
liggen dan ook meestal vrij in
het landschap en zijn piet ge
bonden aan doorgaande we
gen.
In de tien jaar, dat het plan
geldt, wordt ervan uitgegaan,
dat er jaarlijks 2,5 miljoen gul
den aan fietspaden kan worden
besteed, wat dus neerkomt op
totaal 25 miljoen gulden. Daar
van is twintig miljoen bestemd
voor aanleg en verbetering van
fietspaden voor bestemmings
verkeer, drie miljoen voor toe
ristische fietspaden en twee
miljoen gulden voor de verbete
ring van gevaarlijke verkeerssi
tuaties.
Van al dat geld kan zo'n zeven
tig kilometer fietspad worden
aangelegd.
Voor het bestemmingsverkeer
komt dat op veertig kilometer
nieuw en tien kilometer verbe
tering.
Als eerste projecten staan op
het programma de Oude Vlis-
singseweg tussen Middelburg
en Groot Abeele, de Juliana-
straat in Zierikzee, de Verbartel-
weg in Goes en de Laone in
Renesse.
Bestaande fietspaden in deze
categorie, die verbeterd moeten
worden zijn onder meer Middel-
burg-Koudekerke, Terhole-
Hulst Tivoliweg en Middelburg-
Buttinge.
Langs een weg wordt een
fietspad aangelegd als er dage
lijks ten minste tweehonderd
fietsers en zevenhonderd auto's
overheen komen. In de recrea
tiegebieden van Zeeland wor
den die aantallen in het seizoen
wel gehaald, maar in de winter
niet.
Voor de veiligheid wordt dan
soms toch besloten ook die we
gen van fietspaden te voorzien.
Ook weegt in het algemeen
mee of de fietsers scholieren
zijn of volwassenen. In het eer
ste geval wordt eerder tot de
aanleg van een fietspad
besloten.
Bij toeristische fietspaden zijn
rondrijroutes te onderscheiden
en lange-afstands-trajecten. De
rondrijroutes zijn te herkennen
aan de bewegwijzering van de
ANWB - zeskantige bordjes met
een fiets en een brommer en
een pijl die de richting aangeeft.
Op Schouwen-Duiveland zijn
twee toeristische routes, die
aan elkaar gekoppeld gaan wor
den. Er wordt gedeeltelijk ge
bruik gemaakt van bestaande
fietspaden en wegen. Tussen
Zierikzee en Schelphoek komt
een nieuw pad en ook tussen
Renesse en Brouwershaven.
Tussen Oud-Vossemeer, Scher-
penisse en Tholen moet een be-
wegwijzerde rondrijroute ko
men. Als de wegen op de
Philips- en de Oesterdam klaar
zijn, kan de route dienen als
noord-zuidtraject voor lange-
afstandsfietsers.
Voor Noord-Beveland is er het
plan een fietspad aan te leggen,
dat zoveel mogelijk langs het
Veerse Meer loopt. Op Zuid-
Beveland wordt hetzelfde voor
zien met een doorloop naar de
Oosterscheldeboorden. In de
Zak van Zuid-Beveland moet
een fietsroute worden gemaakt
met een goede verbinding naar
Goes.
Op de lijn Zoutelande-Veere
wordt voor Walcheren een nieu
we fietsroute voorzien. Het
fietspad tussen Westkapelle en
Vlissingen is 's zomers te druk.
Bekeken wordt of hier een apart
wandelpad kan worden
gemaakt.
De fietsroute in Zeeuwsch-
Vlaanderen kan worden uitge
breid in de richting van Bres-,
kens, zodra de dijkversterkin
gen daar klaar zijn. Er zijn nieu
we fietspaden nodig tussen
Breskens en Nieuwvliet-Bad en
langs Het Zwin in de richting
van Knokke. Verder wordt ge
dacht aan nieuwe paden in de
De nieuwjaarsreceptie van de
provincie wordt gehouden op 9
januari in de Statenzaal in Mid
delburg.
Gebruik is, dat de commissaris
der koningin en zijn echtgenote
de ontvangst namens het pro
vinciaal bestuur houden.
Voor de vroege planners zij bo
vendien vermeld, dat de recep
tie duurt van vier tot zes uur 's
middags. m
Braakman, bij Hengstdijk en bij
Hulst.
Drie Zeeuwen zullen op dinsdag
1 7 november de door hen inge
diende beroepschriften tegen
over de tweede kamer uit Gede
puteerde Staten toelichten.
Hun gemeentebesturen, Goes
en Borsele (2x) hebben gewei
gerd algemene bijstand te
verlenen.
De zittingen beginnen om
10.00, 10.20 en 10.40 uur.
De heer H.G. Dirix uit Biggeker-
ke heeft twee wegen die naar
zijn schuur en woning leiden.
Nu wil hij één van die wegen,
die uitkomen op de Koolesweg,
verbreden en tevens verleggen.
Het Wegschap Walcheren heeft
hier afwijzend op beslist.
De eerste kamer uit gs zal het
beroepsschrift van de heer Dirix
behandelen in een zitting op 17
november om 11.00 uur.
De zittingen worden in het
openbaar gehouden in het pro
vinciehuis in Middelburg, Sint
Pieterstraat 42. h
Maandag 16 november is er in
de openbare bibliotheek van
Terneuzen, Oostkant 1, gele
genheid tot inspraak. Vertegen
woordigers van de provincie
zijn daar aanwezig tussen drie
en vijf utir 's middags en tussen
half zeven en kwart over acht 's
avonds.
r- m,
Dinsdag 17 november is de pro
vinciale vertegenwoordiging in
de openbare bibliotheek in Sint-
Maartensdijk, Markt 58, van
15.00-17.00 uur. Later in de
maand zijn er nog inspraakmo
gelijkheden in Zierikzee, Oost
burg, Goes en Middelburg.
Daarvan zal in Abdijnieuws mel
ding worden gemaakt.
Behalve de mogelijkheid om
mondelinge reacties op het plan
te geven tijdens de inspraakbij
eenkomsten, is er gelegenheid
schriftelijk op het plan te reage
ren. Die reacties moeten voor
31 december binnen zijn bij Ge
deputeerde Staten van Zeeland,
postbus 6001, 4330 LA Middel
burg.
Het voorontwerp-fietspaden
plan is voor vijf gulden te koop.
De belangrijkste gegevens uit
het plan zijn verwerkt in een in
formatieblad. Dat informatie
blad is gratis verkrijgbaar.
Het plan en het blad kunnen
worden aangevraagd bij het in
formatiecentrum van de provin
cie, Abdij 9, postbus 6001,
4330 LA Middelburg, telefoon
01180-31400. m
W't'' b'u
tyéSiv
Abdijnieuws is de
informatierubriek van de
provincie Zeeland.
Redactie:
bureau voorlichting
Sint Pieterstraat 42,
4331 EW Middelburg
telefoon 01180-31402
Droog was het in het jaar
1921 - en warm. De Wal-
cherse boeren trokken be
denkelijke gezichten: je kon
wel beter óm regen verlegen
zitten, dan er teveel van heb
ben, maar nu zou een buitje
alleen maar goed kunnen
doen. Mei, juni, juli - heel
de groeiperiode van de ge
wassen was eigenlijk te
droog geweest. En in de
tweede week van juli werd
het ook nog heet, smoor-
heet, terwijl in de aardap
pels allerlei ziektes begon
nen te woekeren. Gelukkig,
dat de prijzen nog zo opper
best waren.
Maar het was op méér manie
ren een hete zomer in 1921.
Vooral in de industrie, maar
ook wel elders, werden de lo
nen van de arbeiders terugge
draaid. Het optimisme over de
economische groei uit 1919 was
ongegrond gebleken, evenals de
angst van de kapitaalbezitters
voor de beweging der socia
listen in 1918. Vergden vraag
en aanbod offers, dan zouden
ze ook gebracht moeten wor
den, en wel door de werklieden.
En zo kwam het in het hele land
tot stakingen: mijnwerkers
staakten, kelners staakten,
ambtenaren klaagden over
loonsverlaging. Ook op Wal
cheren werd soms het kook
punt bereikt.
Het begon die zomer bij de be
kende ijzergieterij van Bod-
daert in Middelburg. Staking,
schreven de kranten. Staking?
Volgens de vakbonden was er
eerder sprake van uitsluiting.
Al wekenlang was er geen werk
meer voorhanden - en op 20 ju
ni had de directie de steuntrek
kende arbeiders ineens laten
weten dat ze op vijf cent min
der per uur moesten rekenen
wanneer er weer werk zou ko
men. Daar viel niet over te pra
ten. Basta. De Ionen waren
toch al hoog geweest. O nee,
zeiden de werklui, dan wachten
we liever nog wat langer op
werk - géén loonsverlaging. En
de Metaalarbeidersbond voerde
aan dat de Middelburgse lonen
- gemiddeld 73 cent per uur, in
cluis toeslagen - zeker niet bij
de landelijke top hoorden. De
districtsbestuurder. Van Hat-
door Jan Zwemer
tem, die de directie ging bezoe
ken, moest vernemen dat ook
bij het verlaagde loon géén
werk voor ieder kon worden
beloofd op termijn. De gieterij
ging dicht - de arbeiders liepen
de kans van tijdelijk werkeloos
langdurig werkeloos te worden.
Stakers zijn het, zei de directie.
De elfde juli waren het de lood
gieters van Middelburg die het
werk neerlegden - elf gezellen
en een aantal leerjongens. Dit
keer was het een echte staking -
en heel de kwestie liet duidelijk
zien hoe snel de crisis de partij
en tegenover elkaar gebracht
had. Nog geen tien maanden
was het geleden dat de loodgie
terspatroonsbond had voor
gesteld om een voor het hele
land geldende CAO, een collec
tief contract, te sluiten. Vervol
gens was er onderhandeld, en
de vakbond was ingenomen ge
weest met de bereidheid van de
patroons. Maar die bleek van
korte duur. Na zes maanden
had de patroonsorganisatie
haar voorstel ingetrokken. De
arbeiders, die rustig de uit
komst van de onderhandelin
gen hadden afgewacht, waren
teleurgesteld en moesten mer
ken dat ook de Middelburgse
bazen niets van een contract
wilden weten. Tweeënzeventig
cent per uur was allang te laag
- en ze gingen in staking om
hun eisen kracht bij te zetten.
Korter duurde de staking bij de
Fokker-fabrieken te Veere - één
dag, de 25e juli. Middenin de
hete zomer was aan een deel der
Duitse arbeiders opgedragen
voortaan 's avonds te werken in
plaats van overdag - maar zon
der vergoeding. De zes Duitsers
weigerden en werden ontsla
gen, waarop alle werknemers in
staking gingen. Snelle tussen
komst van directeur Kruze van
de Middelburgse arbeidsbeurs
leidde tot terugname van de
ontslagenen. Met de vakbon
den zou over een regeling voor
het avondwerk overlegd wor
den. De zaak liep met een sisser
af - in tegenstelling tot andere
kwesties in de industrie. Later
zou men 1921 de 'kleine crisis'
noemen - maar niemand wist
op dat moment hoe lang het
nog zou duren. Sommigen ble
ven meer dan een jaar werk
loos, zoals een aantal werkne
mers van de Vitrite, die in sep
tember op straat gezet werden.
De 28e juli leek het even of ook
het zomerweer met een sisser
zou aflopen. Tegen tien uur
ontlaadde zich een zware bui
boven Walcheren - maar de
volgende dag was het weer on
genadig warm. Goed weer voor
de vakantiegangers, minder
best voor wie moest werken.
Waar mogelijk, zocht men ver
koeling - maar dat kon proble
men opleveren. In de Middel-
burgsche Courant werd een
brief geplaatst van een ont
hutste burger of burgeres van
Middelburg die in het kanaal
jongens had gezien die naakt
aan het zwemmen waren en
zich nota bene aan de kant van
het Jaagpad uitkleedden.
Schande, grote schande! Nu,
dat was geen wonder - welke
jongen had er geld voor een
zwembroek? De jongens van de
Walcherse dorpen die 's avonds
in zee gingen zwemmen, zwom
men allemaal in hun blote
baadje - daar was alleen nie
mand om er zich aan te erge
ren. In Oostkapelle was het zo,
dat je op een zomerse zaterdag
middag bij de Duinweg het
strand op kon gaan, en dat er
misschien één of twéé anderen
op het strand te bekennen
waren...
Dat was bij de badplaats Dom
burg natuurlijk een stuk an
ders. Het bezoek van verpozing
zoekende lieden was er zelfs zo
danig - vooral op zondag - dat
de duinen er van te lijden had
den. Midden in de hete zomer
van '21 nam de Middelburg-
sche Courant een brief op van
de eerwaarde dokter Mezger uit
Domburg die zich daarop be
klaagde. "Hoé zijn die heerlij
ke duinen de laatste twintig ja
ren achteruitgegaan!" Vooral
het op- en afklimmen van de
duinen aan de zeekant was een
doorn in het oog van de dokter.
Bordjes moesten er komen, en
streng toezicht voor het behoud
van de natuur!
De hete zomer zou de natuur af
en toe al te dicht bij de mensen
brengen. Begin augustus woed
de er een wespenplaag waaraan
vooral picknickers in de Dom-
burgse bossen pijnlijke herin
neringen overhielden. Duin-
brandjes kwamen in dezelfde
omgeving regelmatig voor - en
in de krant werd ergernis uit
gesproken over de geringe be
reidheid tot blussen van die
brandjes door de dorpsbevol
king: een troep Oost koppe
laars stond rustig toe te kijken
zonder een hand uit te steken.
Het betreffende brandje moest
door Middelburgse dagjesmen
sen en "eenige anderen der
daar wonende families" geb
lust worden.
Luiheid of zondagsrust? Of
vond men het wel aardig die
deftige lui ook eens in de weer
te zien? Al die "vreemden",
daar kon je hoogstens een in
perking van je vrijheid van ver
wachten. Vijf jaar later, in
1926, zouden in dezelfde omge
ving pas geplaatste borden met
'Verboden Toegang' systema
tisch vernield worden. Protest
van de dorpelingen tegen het
inpalmen van de duinen?
In 1926 was de hete zomer van
1921 al weer vergeten. De oogst
was toch niet zo slecht geweest
- en ondertussen hadden de
boeren wel ergere dingen mee
gemaakt. Wie de zomer van '21
nog niet vergeten was, was de
meid van een boerderij aan de
Middelburgse weg, die op de
13e augustus door een hevige
bliksemontlading "versuft
geslagen" was toen ze zat te
melken. Ze was uitgeteld ge
vonden in de wei, op tien meter
afstand van een dodelijk ge
troffen koe. Het onweer van
die dag betekende het einde van
een hete zomer - althans wat
het weer betreft. De arbeidson
rust in de industrie was nog niet
gestild. Van alle officieel gere
gistreerde arbeidsconflicten uit
de periode 1901-1939 vond de
helft plaats in de jaren
1919-1925. Het was heter dan
je zou denken, begin jaren
twintig...
*ln de Openbare Bibliotheek van Vlissingen is van 13 tot en met
26 november te zien hoe daklozen moeten leven. Dat gebeurt op
initiatief van het evangelische hulp- en ontwikkelingsfonds Tear
Fund. Deze organisatie vindt dat het jaar van daklozen 'te on
dersteunen. Met deze fototentoonstelling wil ze laten zien hoe
daklozen er voor staan. Zeeland is de laatste provincie waar de
exclusieve expositie is te zien. Elders kwamen velen kijken, al
dus Tear Fund.
De bibliotheek is op maandag geopend tussen 13.30 en 20 uur,
op dinsdag donderdag en vrijdag van 10 tot 20 uur en op zater
dag van 10 tot 12.30 uur.
*Het Amice lli Kwartet brengt werken ten gehore van Rosen mul
ler, Jongen, De Swert, Tansman, Popper, Strauss en MiFune.
Het concert zondag 15 november in de Kapel van St. Maarten
te Hoogelande begint om 14.30 uur.
At' 101 tl f
—'"ski»'5
