TV-geluid horen zoals 't hoort.
ALS JE ALLES GO
De oude ketelmakerij van KMS
Archiefcprokkels
schoonenberg
Groeneveld opticiens
DE FAAM - DE VLISSINGER
Woensdag 10 december 1986
Volkstuin vergrijst
Energiebesparing
Adventszangdienst
Lesbisch
Bibliotheek
Chili
Anglicaans
VVV/Tuinstad
Kerstbeurs
Samenspel
Motorsport
Parkeerpassen
D66
Culturele Raad
Wintmvandeltoclit
Bloemschikken
Dierententoonstelling
Experimentele Dienst
Westkapelle
Honden
Volkskerslzangavond
Wellinge
Kinderdagverblijf
Als u de t.v. harder moet zetten om het geluid te
kunnen horen, is dit meestal voor anderen onaangenaam.
Sennheiser lost dit probleem op. Met de Sennheiser
apparatuur kunt u duidelijk
horen wat er wordt uitgezonden
zonder anderen te hinderen. Draadloos
d.m.v. infra-rood techniek en ook te
gebruiken in combinatie met uw
hoortoestel. Wij informeren u graag
over de mogelijkheden.
hcortoestellen
1 mooie
,7* hoed
0f
bontmantel
MAIS0N VISSER
Geslaagden
Orchideeën
Der Boede
Moeders
PCOB
Turks
COC
Bazar
PvdA
Econoom
Cultuur
Diwassport-parkloop
Natuur
Vlissingen
Hoger Onderwijs
Decembermaand
Het 'konsiante aanbod
uit de internationale modewereld dat permanent
bij ons in de winkel aanwezig is geeft u de zekerheid er altijd
modieus bij te lopen.
Kunst rond kerst
Rap
Sociaal-cultureel
Jubilarissenavond
Recreatie
Veere
Wat is er zo speciaal aan kapsalon De Kam?
Service net even anders!
Het ledenbestand van de Volks
tuinvereniging Levenslust is aan
het vergrijzen. Mede daardoor is er
een aantal tuintjes vrijgekomen
aan de Gerbrandylaan in Vlissin-
gen. ledereen die interesse heeft
voor groenten, fruit en bloemen
van eigen kweek kan zaterdag 20
december terecht in het tuinhuis
aan de Gerbrandylaan. Tussen 10
en 11 uur staat de koffie klaar.
De stichting Voorlichting Energie
besparing Nederland zal in 1987
een grote campagne voeren voor
een vergroting van de doelmatig
heid in het energieverbruik in
schoolgebouwen. De ministeries
van Landbouw en Visserij, Econo
mische Zaken en Onderwijs en
Wetenschappen en de bestuursor
ganisaties verlenen daarbij geza
menlijk hun hulp.
Ds. A. Brons zal zaterdag 13 de
cember de meditatie verzorgen op
een adventszangdienst in de Gast-
huiskerk in Middelburg. Het evan
gelisatiekoor Internos, een
jeugdkoor en organist P. Fey zullen
muziek maken. De deuren van de
kerk gaan om 19 uur open. De
dienst begint om 19.30 uur.
De werkgroep Prima Donna laat
lesbiennes vrijdag 12 december
spelletjes doen tijdens een spelle
tjesavond. Het begint om 21 uur in
de Zusterstraat 13 te Goes.
Een uur rondgeleid worden door
de Openbare Bibliotheek Vlissin-
gen kan vrijdag 12 en zaterdag 13
december om respectievelijk 19 en
11 uur. De rondleidingen vinden
plaats op de volwassenenafdeling
en de begane grond. Op verzoek
kan ook de Annie M.G. Schmidt
afdeling gezien worden.
Amnesty International is zaterdag
13 december met een kraam aan
wezig op de Lange Zelke in Vlis-
singen. De schendingen van de
mensenrechten in Chili staan cen
traal. Ook zijn er diverse kerst
kaarten te koop waarvan de
opbrengst naar Amnesty gaat.
Tussen 10 en 17 uur staat de actie-
kraam er.
De Anglicaanse kerk in Zeeland
gaat dit jaar de Service of Nine
Lessons and Carols houden op
woensdag 17 december in de Koor
kerk in Middelburg. Het zingen
van de Engelse Kerstliederen wordt
begeleid door de Zeeuwse Koor
school. De dienst begint om 20
uur. De algemene leiding berust bij
de chaplain Father Aidan S.S.F.
van de Mission to Seamen in Vlis-
singen.
Op een openbare vergadering van
het bewonerskomitee
VVV/Tuinstad in Vlissingen zijn
een aantal vragen aan de vereni
ging tot Verbetering van de
Volkshuisvesting te Vlissingen en
omliggende gemeenten opgeko
men. Het gaat vooral om de huur
prijzen van de nieuw te bouwen
woningen en de veranderingen die
in het oorspronkelijke bouwplan
zijn gemaakt. Het bewonerskomi
tee vraagt de Vereniging tot Ver
betering van de Volkshuisvesting
om op de hoogte gehouden te
worden van de ontwikkelingen.
De vragen die gesteld zijn wil het
komitee nog voor het eind van het
jaar beantwoord zien.
In het documentatiecentrum
van/voor de kerken is een Kerst-
beurs ingericht. Er liggen boekjes,
suggesties voor vieringen, werk
mappen met spelen, diaseries en
voorlecsboekjes. De beurs is ge
opend van 9 tot 17 uur en bevindt
zich op de zolder van het Provinci
aal Kerkcentrum aan de Sin
gelstraat 19 in Middelburg.
"Samen muziek maken is veel leu
ker", is het motto waaronder de
Samenspcelgrocp van de Landelij
ke Vereniging voor Huismuziek za
terdag 13 december een
samenspeelbijeenkomst houdt. Ie
dereen die ongeveer drie jaar les
heeft kan meedoen. Onder profes
sionele leiding kan men kennis ma
ken met het ensemble-spel. De
middag wordt gehouden in de Mu
ziekschool aan de Zusterstraat in
Goes en duurt van 14 tot 17 uur.
Nadere inlichtingen geven Elly
Baijens (01100-23954) en René
Kleingeld (01131-2206).
Garage Kuzee onder de half-hoge
brug in Vlissingen staat zaterdag
20 december geheel in het teken
van het indoor motorsport festijn.
Het programma begint om 10 uur.
Te zien zijn onder meer een moto-
cross 125/250 cc, Karting, Off the
Road en 50 cc Fun-race. De Mo
torsport Stichting Zeeland is de or
ganisator.
De uitgifte van parkeerpassen in
Middelburg is de laatste maanden
onderwerp van gesprek geweest in
de Verkeerscommissie en de com
missie van Economische Zaken.
Aanleiding hiertoe is dat sommige
ondernemers met hun parkeerpas
sen lange tijd parkeren bij parkeer-
meters en -automaten. Dit gebeurt
zelfs bij de zogenaamde ultra
korte meters. Juist deze laatstge
noemde moeten zoveel mogelijk
beschikbaar blijven voor het win
kelend publiek. Het college heeft
daarom in principe besloten om in
1987 geen parkeerpassen meer uit
te geven waarmee ook geparkeerd
mag worden bij ultra-korte meters.
Het verdere beleid over de uitgifte
van parkeerpassen voor 1987 zal
dit jaar niet meer gewijzigd wor
den. Het college zal zich daar pas
het volgende jaar over buigen.
De nieuwe regelingen omtrent de
parkeerpassen worden woensdag
10 december besproken in een ver
gadering van de vaste commissie
van advies en bijstand voor het
verkeer. Deze begint om 19.30 uur
in de maquettekamer van het stad
huis in Middelburg.
D66 regio Walcheren houdt zater
dag 13 december een algemene re
gio vergadering in het verenigings
gebouw De Arne aan de Raderma-
chersstraat in Arnemuiden. Op de
agenda staat onder meer de be
handeling van de amendementen
voor het verkiezingsprogramma
van de staten van Zeeland, een
toespraak van Jacob Kohnstam en
één van de lijsttrekker verkiezing
leden Staten van Zeeland. De ver
gadering begint om 10 uur.
De Zeeuwse Culturele Raad zal
donderdag 11 december vergade
ren over de Zeeuwse Culturele
Dag. Verder wordt aandacht be
steed aan de subsidieverzoeken
van het alfabetiseringswerk in Ter-
neuzen, het Vormings- en Ontwik
kelingswerk in Terneuzen, De
Vleeshal in Middelburg, de Goese
Operettevereniging en de stichting
Jong Muziektalent. De vergade
ring wordt in het gebouw van de
Stichting Zeeland gehouden aan
de Dam in Middelburg en begint
om 14 uur.
De wandelsportvereniging Willen
is Kunnen uit Vlissingen houdt za
terdag 13 december de jaarlijkse
winterwandeltocht. tussen 13.30
en 14 uur kan er worden gelopen
over de afstanden 5, 10 of 15 kilo
meter vanaf het clubgebouw aan
de Oranjestraat in Vlissingen.
Voor meer informatie kan men
bellen met het secretariaat, tele
foon 01184-60294/16295.
Bloemschikkers kunnen woensdag
10 december inspiratie op doen in
het Wapen van Middelburg aan de
Pottenmarkt. De afdeling Walche
ren van de KMTP, kortom Groei
en Bloei genaamd, heeft de heer F.
van de Paal uit Oostkapelle bereid
gevonden om een demonstratie te
geven. De avond begint om 19.30
Kunsthandel De Horn uit Vlissin
gen opent vrijdag 12 december een
tentoonstelling "Dieren in de na
tuur IV" in het Zeeuws Mu-
seum/Natuurhistorie aan de Duin-
vlietweg in Oostkapelle. De ten
toonstelling is in samenwerking
met de Zeeuwse Museumstichting
georganiseerd. De openingstijden
zijn dagelijks van 10 tot 17 uur be
halve 25 december en 1 januari.
Ds. W.M. de Bakker is zondag 14
december de voorganger in een ex
perimentele dienst met het thema
"Zijt Gij het...zijn wij het?". De
dienst wordt om 16.30 uur in de
Hofpleinkerk.
De gemeenteraad van Westkapelle
vergadert donderdag 18 december
over de voorlopige vaststelling van
de gemcenterckening van het
dienstjaar 1985. Verder staat op
de agenda de vaststelling van de
nieuwe kampeerverordening, de
lijst van culturele activiteiten en de
subsidie-aanvraag voor het jaar
1987 van de Stichiing Welzijn
voor "Ouderen op het platteland
van Walcheren. De vergadering
begint om 20 uur.
De hondenvereniging Howa
spreekt dinsdag 16 december over
de natuur in het algemeen. Her
man Stcgcmc.ii Iaat zien hoe hij de
natuur beleeft als jager en foto
graaf. De kontaktavond wordt ge
houden in Hotel Walcheren te
Koudekerke om 20 uur. Nadere
informatie is te verkrijgen bij Kees
de Waardt, telefoon 01184-15334.
Het Souburgse Mannenkoor,
meisjeskoor Con Anima en het
koperensemble van de muziekver
eniging Vlijt en Volharding spelen
woensdag 17 december op de jaar
lijkse volkskerstzangavond in de
gereformeerde kerk te Oost-
Souburg. Het gesproken woord
wordt verzorgd door de heer J.
van de Putte. De aanvang van het
programma is om 20 uur.
ledereen die weer eens in de
schoolbanken wil zitten kan
woensdag 17 december terecht in
De Wellinge. Zij houdt openbare
lessen tussen 14 en 16 uur en 19 en
21 uur. Het gebouw staat aan de
Kruisweg in Middelburg.
Vrijwilligers en kinderen tussen de
zes weken en vier jaar zijn van har
te welkom in het nieuwe kinder
dagverblijf aan de Commandoweg
in Vlissingen. Geïnteresseerden
kunnen zich aanmelden bij het
verblijf of telefonisch:
01184-19856. De openingstijden
zijn: maandag tot en met vrijdag
van 8 tot 18 uur.
Goes, Oostsingel 94, tel. 01100-27215
Middelburg, Korte Geere 27, tel. 01180-13113
Terneuzen, Axelstraat 33a, tel. 01150-30233
-*<L voor een
naar:
Uw hoeden- en bontspecialist
Papegaaistraat 9-11, Goes.
Zeventien leerling-
ziekenverzorgenden van het ver
pleeghuis Der Boede zijn geslaagd
voor het diploma ZV. De gelukki
gen zijn: Hannie Berkman, Ellen
Brasser, Paul Jongeneel, Marina
de Witte, Lenny Maljaars, Anette
Kaljouw, Ingeborg van Oevelen,
Sarina Verhage, Rebecca Mol, Ur
sula Höck, Evelien Krijger, Rita
de Bart, Bianca Mors, Desiree van
de Berg, René van de Hummel,
Marja Bosgra en Isabel Gabriëlse.
Zij hebben inmiddels een arbeids
overeenkomst aangeboden ge
kregen.
De orchideeën kwekerij Wek king
in Koudekerke houdt vrijdag 12
en zaterdag 13 december een open
dag. Tussen 9 en 17 uur kan men
er komen ruiken en zien. De ver
eniging Onze Parkieten zorgt voor
de papagaaien.
De Stichtingraad van de Stichting
Verpleeg- en Rusthuizen Zeeland
vergadert vrijdag 12 december in
verpleeghuis Der Boede in Koude
kerke over de begroting voor
1987. Verder staat op de agenda
de verkiezing van de stichtingraad
en leden van het bestuur. De open
bare vergadering begint om 10.30
uur.
De organisatie Moeders voor
Moeders zamelt urine in van vrou
wen die in de eerste vier maanden
van hun zwangerschap zijn en
vrouwen van boven de 55. Beide
groepen hebben een hormoon dat
andere mannen en vrouwen on
vruchtbaarheid kan ontnemen.
Vóór meer informatie kan men te
recht bij mevrouw W. Lelie-
Haarsma (01180-27565), mevrouw
T. Nijboer-Wijgaarden
(01184-13261) en mevrouw J.
Boeijen-Janssen Daalen
(01100-32217).
De afdeling Middelburg van de
Protestants Christelijke Ouderen
Bond houdt op woensdag 17 de
cember een ledenvergadering in
kerstsfeer. Op het programma
staat onder meer zang, declamatie
en een kerstmeditatie door ds. M.
de Boer. Ouderen zijn welkom in
de Schakel in Middelburg om 14
De Turkse Werknemers Vereni
ging stelt zaterdag 13 december
het gebouw Demerary ter beschik
king voor muziek en dans uit an
dere culturen. Turkse, Antilliaan
se, Hindoestaanse en Indonesische
groepen zullen vanaf 19 uur optre
den in het gebouw aan het Oost
kerkplein in Middelburg.
Tineke en Matthieu houden
woensdag 10 december spreekuur
voor homoseksuelen. Tussen 19 en
21 uur kan iedereen komen praten
over homoseksualiteit en alles wat
daarmee samenhangt in het jonge-
rengebouw van de FNV op de
Dam in Middelburg.
Ouderen verkopen donderdag 11
december zelfgemaakte handwer
ken. Op de handwerkbazar Bach-
ten Komme zijn sokken, tafelkle
den, schortjes en poppen te zien.
De bazar wordt in Bachten Kom
me gehouden en duurt van 13.30
tot 16 uur.
De Partij van de Arbeid afdeling
Westkapelle houdt vrijdag 12 de
cember haar jaarlijkse ledenverga
dering. Op de agenda staan onder
meer jaarverslagen van secretaris,
penningmeester en raadsfractie, de
verkiezing van de gewestelijke af
gevaardigde en de bestuursverkie
zing (het bestuur treedt volgens de
reglementen af, maar is direct her
kiesbaar). De vergadering vindt
plaats in H.C.R. Noordzeegalm
en begint om 20 uur.
S.M.P. Jongepier uit Serooskerke
studeerde op 27 november af aan
de Katholieke Universiteit Bra
bant. De studierichting is econo
mie met als specialisatie Bedrijfs
economie.
De bestuurscommissie voor Cultu
rele Zaken in Middelburg praat
donderdag 11 december over de
subsidieverzoeken van de Jazz ac
tiviteiten Stichting Zeeland en het
Middelburgs Kamerkoor. Verder
staat op de agenda het proces
verbaal met betrekking tot de
gestolen BKR-werken, de beëindi
ging van de overeenkomst met de
stichting Zeeuws Instituut voor
Kunstzinnige Vorming en de
oprichting van het Middelburgs
Instituut voor Kunstzinnige Vor
ming. De vergadering wordt ge
houden in de maquettekamer van
het stadhuis in Middelburg en be
gint om 15.45 uur.
Zaterdagmiddag wordt in Middel
burg de Diwassport-Parkloop ge
houden, een prestatieloop door
het park Toorenvliedt met naar
keuze de afstanden van één, twee,
vier of zes ronden (een ronde is 2,5
km). De inschrijving van het eve
nement, dat in samenwerking met
de atletiekvereniging Dynamo'70
wordt gehouden, is bij de Prinses
Ireneschool aan de Piet
Heinstraat. De start van de tocht,
waarvoor iedere deelnemer een
herinnering krijgt, is om twee uur.
De heren R. Struyk en J.P. Bek-
ker spreken vrijdag 12 december
over wintergasten en marterachti-
gen. De organisatie is in handen
van de Koninklijke Nederlandse
Natuurhistorische Vereniging af
deling Walcheren. De 'dialezing'
wordt gehouden in de C.S.W. aan
de Elzenlaan in Middelburg en be
gint om 20 uur.
Gedeputeerde staten van Zeeland
hebben voor 1987 tien projecten in
Vlissingen voor subsidiëring uit
het rijksbudget aangemeld. Het
gaat om de aanleg van de Plaza op
de Boulevard Blankert, de loop
brug over de sluis van de toekom
stige jachthaven en de toeristische
ontwikkeling van het Arsenaalge-
bied. De totale kosten worden ge
raamd op 5 miljoen gulden.
De provinciale onderwijsraad
heeft op woensdag 4 februari een
studiedag georganiseerd. Deze dag
zal in het teken staan van de
deeltijd-lerarenopleidingen in Zee
land. De studiedag /al zich ken
merken door het besloten karak
ter, de beperkte deelname van niet
leden en het streven om als deelne
mers aan de studiedag gezamenlijk
conclusies te trekken.
'Decembermaand' is het thema
van de dienst die zondag 14 de
cember in de Petruskerk in Vlis
singen wordt gehouden. Voorgan
ger ds. H. Makkinga, de heer Van
de Akker en het Middelburgse
koor Sheborim verlenen hun me
dewerking. De dienst begint om
9.30 uur en naderhand is er koffie.
Goes, Lange Vorststraat 106.
Middelburg, Lange Delft 24.
Vlissingen, Lange Zelke 93.
Kunsthistorica, drs. C.O.C.
Portheine-Caudri zal zondag 14
december een lezing verzorgen in
de Kapel van Sint Maarten in
Hoogelande over 'Kunst rond
Kerstmis'. De lezing begint om
14.30 uur.
Rap-muziek, een Rap-film en een
Rap-demonstratic zijn vrijdag 12
december te horen en te zien in
buurthuis De Paraplu in Vlissin
gen. Het Rap-festijn begint om 20
uur.
De bezuinigingen van het rijk op
het sociaal-cultureel werk voor
Zeeland zullen uitkomen op een
bedrag van 333.500 gulden. Het
dagelijks bestuur van de provincie
Zeeland heeft daarom een aantal
instellingen voor sociaal-cultureel
werk geschreven. Zij zullen de ko
mende jaren rekening moeten
houden met inkrimping van de
provinciale bijdrage. De organisa
ties die op de hoogte zijn gesteld
zijn dezelfde die zijn opgenomen
in het deelprogramma Sociaal-
cultureel werk.
De Koninklijke Maatschappij De
Schelde viert vrijdag 12 december
haar jaarlijkse jubilarissenavond
in het ontspanningscentrum aan
de Van Dishoeckstraat in Vlissin
gen. De werknemers die 25 of 40
jaar werken bij de Schelde worden
gehuldigd door de directie. Boven
dien zullen de heren S. van As, C.
Marijs, L. van den Dries en J. van
de Plasse koninklijk onderschei
den worden. De avond begint om
20 uur.
Gedeputeerde staten van Zeeland
hebben voor 1987 tien projecten
aangemeld bij de minister van
landbouw en visserij voor een
rijksbijdrage (van 75 procent) uit
het rijksmeerjarenprogramma
openluchtrecreatie en toerisme
1987-1991. Zeeland mag tot en
met 1991 jaarlijks rekenen op een
bedrag van 2,6 miljoen gulden;
anderhalf miljoen hiervan is
bestemd voor werken in de Greve-
lingen.
Op de openbare raadsvergadering
van de gemeente Veere, die woens
dag 17 december gehouden wordt,
zal gesproken worden over de aan
koop van een nieuwe brandweer
auto. Verder staat op de agenda
de aankoop van een nieuwe
vrachtwagen, de uitbreiding van
het sportpark Noordhout in Se
rooskerke en het houden van een
economisch onderzoek. De verga
dering vindt plaats in de raadszaal
van het stadhuis en begint om 15
uur.
In de voorlichtingsrubriek van (Ie
gemeente V lissingen in De
Vlissinger van 5-11-1986 hebben
we kunnen lezen dat de oude
ketelmakerij van de KMS aan de
Aagje Dekenstraat op de
nominatie staat om afgebroken
te worden. Het gebouw heeft
afgedaan, na meer dan honderd
jaar.
Wat was liet dan voor gebouw,
was liet zo bijzonder?
Eigenlijk wel, want het vormde
een van de weinige nog bestaande
monumenten van industriële ar
cheologie, zou je kunnen zeggen.
Het was gebouwd op de plaats
waar tot 1 juli 1881 de machinefa
briek van de KMS had gestaan.
Op die dag brak er in dat gebouw
om ongeveer half vier brand uit.
Daardoor werden in één klap niet
alleen de machinefabriek met alles
erop en eraan, maar ook de teken
kamers en de kantoren van de in
genieurs verwoest. Ook ging een
schat aan materiaal verloren, zoals
kostbare mallen en modellen. De
schade zou 400.000,— hebben
bedragen.
Na afwikkeling van een en ander
besloot men onmiddellijk tot her
bouw over te gaan van de machi
nefabriek. Volgens de plannen
moest het "een gebouw van ijzer
en steen met glas worden, opge
richt naar de eischen des tijds en
gedeeltelijk in te richten als ketel
makerij".
De "eischen des tijds". wat hiel
den die in?
Allereerst moesten de fabrieks-
ruimten luchtig en overzichtelijk
worden, naar men zei het oog op
verbetering van het lot van de ar
beiders in de fabrieken. Bovendien
waren er bepaalde voorschriften in
verband met brand.
Voor de vernieuwing viel daarom
de keus op gebruik en verwerking
van veel ijzer. Een voordeel daar
van was dat systeembouw moge
lijk werd. De verwerking van ijzer
en dan met name gietijzer, latei-
zal dat staal worden, was in ons
land nog vrij nieüw in die tijd.
Trouwens in de hele bouwwereld
was het nog een vrij modern mid
del in de architectuur. Weliswaar
was het al lang bekend maar dan
als nuttig hulpmiddel. In de 19e
eeuw werd het echter meer en
meer een vervangingsmiddel voor
de baksteen omdai het ijzer goed
koper werd. Die prijsdaling hield
verband met het feit dat het na de
slag bij Waterloo (1815) minder
nodig was voor kanonnen en an
der oorlogstuig. Daardoor ont
stond er een gevaar van overpro
duce. Daarom zocht men naar
een groter afzetgebied voor de
produkten van de industrie. Dit
trachtte men te bereiken door sti
mulering van de markt door mid
del van wereldtentoonstellingen
(vanaf 1851) waar van alles met
gebruikmaking van ijzer werd
vertoond.
Engeland had wat dat betreft al
een straatlengte voorsprong op het
vasteland in de ervaring met het
gebruik van ijzer in de architec
tuur. Een oud voorbeeld is de ijze
ren brug van Coalbrookdale in
Shropshire uit het eind van de 18e
eeuwDat Engeland voorop liep is
logisch omdat in dat land de in
dustriële revolutie al vanaf het
midden van de 18e eeuw aan de
gang was.
DOOR CHRIST PETERS
'Archiefsprokkels' is een
rubriek die in principe we
kelijks verschijnt. Voor de
inhoud tekenen per keer
de gemeentearchivarissen
Christ Peters (Vlissingen)
of Peter Sijnke (Middel
burg).
Eindredactie Ad Hanne-
Die wereldtentoonstellingen, zoals
gezegd vanaf 1851, waren aanlei
ding tot experimenten van bouwen
in ijzer. Wat later in die eeuw, om
precies te zijn in 1889, zouden dan
ook in Parijs twee voorbeelden
komen van wat allemaal mogelijk
was in bouwen met ijzer namelijk
de Eiffeltoren en de Halle des Ma
chines.
Maar nu terug naar 1882 te Vlis
singen.
Het nieuwe gebouw moest worden
gebouwd van steen, ijzer en glas.
Het zou de volgende afmetingen
krijgen: lang 120 m.; breed 26 m;
en hoog 22 m. Het dak zou gedra
gen worden door 42 gietijzeren
kolommen, terwijl er boog
vensters in de muren zouden wor
den aangebracht. Als het een kerk
was zou je kunnen spreken van het
gebouw heeft een basiliek vorm.
De gehele opzet van het projekt
was door de hoofdingenieur van
de KMS verzorgd. Dat was W.H.
Martin, op 4-6-1850 te Glasgow
geboren. Ongetwijfeld is hij daar
al in aanraking gekomen met de
verwerking van gietijzer bij de
bouw van fabrieken.
De gietijzeren kolommen kwamen
ook uit zijn geboorteland nl. van
de Scheepswerf en machinefabriek
Bow-Mclachlan en Co. te Paisley.
Aan de opbouw van het gebouw
heeft het Vlissings bedrijf van de
gebrs. Tromp ook nog mee
gewerk t
De kosten bedroegen: voor het ge
bouw 150.000,—; voor de in
richting 250.(XX),—.
Hoewel diverse bronnen zeggen
dat via de 42 holle gietijzeren ko
lommen aansluiting op een
stroom verwarmingsnet mogelijk
was, moet op grond van onder
zoek door mensen van de TH
Delft daaraan ernstig worden ge
twijfeld. Desalniettemin was het
een zéér modern gebouw voor die
tijd. Niet alleen wat architectuur
betreft, ook anderszins, want vrij
wel direct na gereedkoming eind
1882 werd het voorzien van elec-
trisch licht.
Er waren twee afdelingen in ge
vestigd: de ketelmakerij en dc ma-
chinefabriek. Men sprak alom vol
bewondering over dc nieuwe aan
winst van de KMS waarin onder
meer 10 stoommachines met 13
ketels stonden en waarin op een
hoogte van 13 meter over de gehe
le lengte een loopkraan was aange
bracht met een hefvermogen van
50.000 kg.
Nu, in 1986, zijn de dagen van dit,
zoals gezegd, eigenlijk industrieel
archeologisch monument geteld.
Het efficiënt en modern besturen
van een bedrijf laat geen treurnis
toe en staat soms wel eens op
gespannen voet met behoud van
zaken uit het verleden.
Met dank aan: J. Wisse, Bouwbu
reau KMS.
r
w
35
O
35
—1
01107
"O
CA
c
S
A
r-
z
O
Z
lllllp
r.
C/>
O
m
m
z
X
T-
m
D
X
m
co
ro
co
2
