□eVLissinge
I
Stichting Oude Zeeuwse
Kerken bestaat 10 jaar
J.A. VAN DE PUTTE: BOEK ALS EERBETOON
...van een stuk glooiing kan
ik helemaal lyrisch worden...
Niets elitairs, gewoon gezellig
HET WEEKBLAD VOOR WALCHEREN
CASSETTES
FEEST
BIJ BURGER
CkocototeJue
Cu).1
Eén gulden
Donateurs
Prinses Marianne
Weinig Frans
Cursus
Over de
Zandkreek
Nostalgie
Veranderde werk
omstandigheden
TREFCENTER
MAAKT RUIM
BAAN VOOR DE
NIEUWE
KOLLEKTIE
In onze winkel en op
pagina 2 van deze
krant treft u enkele
grandioze plank
kortingen.
J. P. A. Rossël
tandprotheticus
Dr. L. de Jong
Het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog
Deel 11 C Nederlands-lndië III
Dr. L. de Jong brengt nieuwe belangrijke
feiten aan het licht.
Prijs, gebonden f 49.50
Bikker Boeken - Walstraat 94
Vlissingen
BIKKER
BOE KE N
oplage 22.800. wekelijks gratis huis aan huis op geheel walcheren in combinatie met de faam. totale oplage 44 950. uitgave provinciale
zeeuwse courant b.v administratie: markt 51, postbus 5017, 4330 ka middelburg, 01180-81162 advertentie: walstraat 56-60, postbus
18, 4380 aa vlissingen, 01184-84000, privé w melse, 01184-62320 redaktie: ad hanneman, 01180-81170.
De actie 'Zeeland helpt Nepal' zit
er bijna op. Een van de laatste ac
tiviteiten staat echter zaterdag 25
oktober te gebeuren, wanneer de
'sponsorloop' van start gaat. In
meer dan 25 plaatsen zijn start
punten en de bedoeling is natuur
lijk om weer zo veel mogelijk geld
voor Nepal binnen te krijgen. Ie
dereen kan er dan ook aan mee
doen want er is geen verplichte af
stand ingesteld.
De sponsorloop werkt als volgt:
de sponsors kunnen bestaan uit
buren, familie of de winkel in de
straat. Er wordt een bepaald be
drag afgesproken voor iedere af
gelegde kilometer.
Het aantal ki
lometers dat men wenst te lopen
kan men zelf bepalen. Het geld
dat men van de sponsor heeft ont
vangen wordt direct bij het staf
bureau ingeleverd en de loop kan
beginnen. Aan dit evenement
hebben reeds meer dan honderd
basisscholen in Zeeland hun me
dewerking toegezegd.
Wie meer wil weten over deze
sponsorloop of opstapplaatsen
kan bellen naar heet provincie
huis: 01180-31397 of naar Hans
J ongepier01155-1915.
DEZE WEEK IN
Uit het zakenhart:
Herfst week Schot in de
roos.
A rchiefsprokkels:
Nieuw en St. Joosland.
Rubrieken: podium,
film, uit, van bougie tot
bumper en korte in
formatie.
n
Ruim elf jaar geleden begon het.
De provinciale staten stelden aan
de Provinciale Kerkvoogdij Com
missie (PKC) voor om een stich
ting op te richten die het behoud
van oude Zeeuwse kerken moest
waarborgen. De PKC stelde een
onderzoek in naar de mogelijkhe
den van de stichting. Voorzitter
van de PKC, drs. H.W. Hiet-
kamp, maakte een acte en zond
hem aan mr. J. van Aartsen. De
acte viel in goede aarde, want
kort daarop was de Stichting
Oude Zeeuwse Kerken (OZK) een
feit met als voorzitter Van Aarts-
en. Nu, precies tien jaar later,
blikt de stichting terug tijdens een
jubileumexcursie op 25 oktober.
Vandaag wordt onze nieu
we zaak geopend.
Morgen donderdag begint
de verkoop.
Als feestelijke aanbieding
hebben wij voor U:
Slagroombonbons
Eigen fabrikaat,
500 gram10.00
Merci chocolade
2 stuks voor8.00
Rocher hazelnootbonbons
1 ds. nu6.95
FEESTAANBIEDING VOOR
DIABETICI
Mocca roomtablet choco
lade 4.25 NU3.50
Bonbons Sympathie assorti
12.95 NU9.95
Aanbiedingen twee weken gel
dig tot 6 november.
Korte Delft 6 - Middelburg
De excursie zal onder meer gaan
naar het kerkje in Baarland. Daar
zullen de huidige voorzitter, Hiet-
kamp en de heren ir. L. van Dru-
ten en J. de Ruiter spreken over
respectievelijk de OZK, de negen
tiende eeuwse kerken op Zuid-
Beveland en de geschiedenis van
de Zak van Zuid-Beveland. De
tocht zal vervolgd worden naar
Heinkenszand en Nisse.
Dat een groot gedeelte van de ex
cursie in Baarland plaatsvindt, is
geen toevalligheid. Want de Ne
derlands Hervormde Kerk van het
plaatsje is in bezit van de stich
ting. In april 1984 kocht zij deze
voor het wettelijk bepaald mini
mumbedrag van één gulden,
waarna zij voor de restauratie en
de exploitatie van het gebouw
zorgde. "Met de Grote Kerk in
Zierikzee is het precies eender ge
gaan. De vervallen staat van die
kerk was de directe aanleiding
voor het oprichten van de stich
ting. We kochten 4iem tien jaar
geleden voor een gulden en heb
ben er sindsdien al voor drie mil
joen aan verspijkerd", zegt
Hietkamp.
De OZK koopt niet iedere kerk
die vervallen is. Er is een aantal
voorwaarden aan verbonden. Ten
eerste moet de kerk erkend zijn
als monument door Monumen
tenzorg in Zeist. Hietkamp: "Dat
komt neer op kerken van vóór
1850. Maar mocht er een kerk
zijn die veel nieuwer is en toch
vervalt, en werkelijk de moeite
van het behouden waard is, dan
valt daar natuurlijk over te pra
ten". Ten tweede moet de ge
loofsgemeenschap te klein zijn ge
worden of om een andere reden
niet meer in staat zijn de kerk zelf
te restaureren. En tenslotte draagt
het kerkbestuur niet alleen het ge
bouw over. maar ook de exploita
tie ervan. Hietkamp: "Wij maken
er een multifunctioneel gebouw
van. Dat wil zeggen dat het behal
ve als religieus gebouw ook ge
bruikt moet kunnen worden voor
tentoonstellingen of concerten. In
Arnhem zijn ze er heel ver in ge
gaan, daar zijn in een kerk ka
mertjes getimmerd voor éénper
soons huishoudens".
Behalve het behoud van oude
Zeeuwse kerken heeft de OZK
nog een andere doelstelling. Na
melijk het aanwakkeren van inte
resse bij de Zeeuwen voor kerk
bouw. Daartoe houdt de OZK
twee maal per jaar een excursie
voor haar ruim zeshonderd dona
teurs. Zij doen dan één of enkele
plaatsen in Nederland of België
aan om oude kerken te bezichti
gen. De deelnemers kunnen zich
op zo'n reisje voorbereiden door
het bulletin dat de stichting
zesmaandelijks uitgeeft goed te
lezen. Daarin staat de beschrij
ving en de geschiedenis van de
kerk uitgebreid beschreven.
De donateurs leveren slechts een
percentage van het bedrag dat no
dig is voor de restauratie van de
kerken in Zierikzee en Baarland.
Het grootste gedeelte komt uit
subsidies van het rijk, de provin
cie en de gemeenten. "Soms voe
len we ons particuliere bedelaars,
die geld proberen los te peuteren
op plaatsen waar het een kerk
bestuur niet lukt", zegt secretaris,
drs. F. Pos van de OZK. Tot nu
toe heeft de stichting alles nog
kunnen betalen, maar voorzitter
Hietkamp vreest voor het mo
ment dat dat niet meer zal gaan.
"Misschien is er dan een bedrijf
te vinden dat wil sponsoren, al
kan ik me dat nauwelijks voor
stellen. Welk bedrijf heeft er be
lang bij de restauratie van een
oude Zeeuwse kerk?"
Vorige maand verscheen van de hand van J.A. van de Putte
(voor zijn vrienden Jan) een boek dat de stoomvaart op
Middelburg en de veerdiensten van de Zand kreek behandelt.
Van de Putte - chef telecommunicatie bij de PZEM in
Middelburg - legt uit over het hoe en waarom van dat boek.
Alle exemplaren (1000) zijn al verkocht. Een tweede druk is
in de maak.
Van de Putte is geen Zeeuw; hij groeide op in Delft. "Maar ik ben geboren uit
Zeeuwse ouders. En - trots - "ik heb een Zeeuwse vrouw. Als kind kwam
ik vaak in Zeeland. Ik bezocht dan met mijn ouders familie. De provincie was
toen nog verstoken van Deltadijken. Dat betekende veel varen om van de ene
plaats naar de andere Ie komen. Het maakte toen op mij een geweldige indruk.
En die enorme indruk van die reizen is steeds gebleven. Tot op de dag van van
daag ben ik mateloos geboeid door oude havens, oude vissershavens, oude vis
sersboten en paalhoofden. Van een stuk glooiing kan ik bijvoorbeeld helemaal
lyrisch worden". En die liefde voor alles wat met het zilte water heeft te maken
lagen ten grondslag aan het boek.
De honderd pagina's tellende uit
gave - verlucht met leuke en toe
lichtende foto's - is niet louter en
alleen tot stand gekomen uit lief
de voor het zeewater. Hij spit
graag in het verleden en het
Zeeuws Documentatiecentrum in
de Zeeuwse Bibliotheek biedt
daar alle mogelijkheden toe. Ook
zijn werk bij de PZEM brengt
hem in alle hoeken en gaten van
de provincie. En deze herinneren
aan het roemrijke maritieme ver
leden en aan de jongensjaren dat
Jan van de Putte familiebezoek
bracht. Het schietklare foto
toestel is altijd zijn metgezel, En
meer dan achthonderd opnamen
van Zeeuwse haventjes zijn keu
ring opgeborgen in zijn privé-
archief.
Bij het neuzen en spitten in de ar
chieven stootte Van de Putte op
Waar de ene vereniging, stichting
of wat dan ook fraaie volzinnen
gebruikt om een doelstelling dui
delijk te maken is de Alliance
Fran^aise des Pays-Bas er in
geslaagd dat terug te brengen tot
één simpel zinnetje: 'Nederlan
ders, die daar belang in stellen, in
contact te brengen met de Franse
cultuur en dus met de Franse
taal'. De Alliance Fran^aise. Een
elitair clubje? Een vereniging van
frankofielen?
"Nee hoor, verre van dat", grin
nikt Anne-Marie Verboom,
bestuurslid van de Walcherse af
deling van de Alliance. "We zijn
doodgewone, normale mensen
met een voorliefde voor Frank
rijk, de Franse cultuur en de
Franse taal. En dat proberen we
zo goed mogelijk op andere men
sen over te brengen of met elkaar
te delen".
"Maar vroeger was het inderdaad
een elitaire aangelegenheid",
geeft ze toe. "Want wie spraken
er nu Frans? De aristocratie, de
notabelen en de diplomaten. Ver
der bijna niemand. Later werd
Frans op de scholen onderwezen
en een toch wel groot aantal men
sen beheersten in meer of mindere
mate de taal. Bovendien werden
vakanties 'over de grens' doorge
bracht. Mensen kwamen in con
tact met de Franse cultuur, wilden
daar iets meer over weten en kwa
men terecht bij de Alliance Fran-
paise. In totaal zijn er 38 afdelin
gen in Nederland, en Walcheren
is daar één van. En als we het le
denbestand eens bekijken dan is
het elitaire er echt wel van af".
Dat er in zijn algemeenheid zo
weinig in Nederland aan de Fran
se cultuur wordt gedaan zit haar
dwars. "Je ziet bijna nooit iets
over Frankrijk op de tv. Bijna al
les is Engelstalig. Hetzelfde geldt
voor de kranten. Wat er meestal
instaat is een bomaanslag. Vrij
wel nooit iets 'leuks', terwijl er
toch genoeg over dat land valt te
vertellen. Het lijkt wel of we er
niets van willen weten". Een an-
*Een deel van het '(llliance-bestuur'. Links Anne-Marie Verboom, naast haar Marie-France Bonestoppel-
l.emonsu
der punt dat haar niet lekker zit is
het taalonderricht op de scholen.
"De laatste jaren is het Frans op
school een 'ondergeschoven kind'
geworden en daarmee wordt de
leerlingen vanzelfsprekend een
stukje cultuurgeschiedenis ont
houden. Jammer, maar het is nu
eenmaal zo. En daar spelen wij
als Alliance Fran^aise op in. Wat
wij bijvoorbeeld graag willen is de
mensen die echt geïnteresseerd
zijn in Frankrijk en haar cultuur
in contact brenger, met de Fran
sen, met de mensen van alledag.
Dat betekent dat wij vrij veel
doen aan taalonderricht. Het is
toch prachtig als je naar Frank
rijk gaat en je kunt zo maar lek
ker kletsen met iemand? Met han
den en voeten praten gaat natuur
lijk altijd wel, maar als je meer
kunt spreken en met allerlei men
sen kunt converseren dan leer je
het land beter begrijpen en het
maakt je vakantie natuurlijk óók
plezieriger".
Marie-France Boonstoppel-
Lemonsu valt haar bij. Marie-
France is cursusleidster, Franyai-
se en spreekt vloeiend Neder
lands. "Dat is vaak zo jammer.
De mensen weten allés van gram
matica af, maar een simpel ge
sprek is vaak moeilijk. Dat heb
ben ze niet geleerd. Met een boek
je in de hand van 'hoe zeg ik het
in het Frans' lost ook niets op,
want je kunt het misschien wel
vloeiend uitspreken, maar als een
Fransman dan antwoord geeft
heb je vaak geen Hauw idee waar
over het gaat".
De cursussen Frans die Marie-
France geeft zijn dan ook groten
deels gericht op conversatie.
"Alles-nou ja, vrijwel alles- gaat
in het Frans. Al vanaf de eerste
les. Fouten maken is dan ook he
lemaal niet erg, als het maar be
grijpelijk overkomt. Dan blijkt
dat de mensen ook fouten durven
maken en dat praat direct al een
stuk gemakkelijker".
Overigens zijn de eisen die de Al
liance aan de docenten stelt vrij
hoog. Allereerst moeten de do
centen Franstalig zijn en een ge
degen opleiding hebben gevolgd.
"Bij die cursussen, die variëren
van 'de eerste beginselen' tot
'Frans voor handel en toerisme' is
de sfeer natuurlijk belangrijk.
Het moet ontspannen zijn en ge
zellig. Wij geven dan ook geen
taalles in strikte zin, maar doen er
als het ware iets extra's bij: een
stukje cultuuroverdracht. Het is
moeilijk uit te leggen hoe dat nu
precies gebeurt, maar de cursisten
leren in ieder geval méér dan 'pa
pa fume une pipe'.
Behalve het taalonderricht heeft
de Walcherse'afdeling van de Al
liance Fran<;aise nog meer activi
teiten. Zo worden er regelmatig
lezingen gehouden, treden (Fran
se) chansonniers op, worden er
tentoonstellingen georganiseerd
en is er de maandelijkse
koffiecontact-ochtend.
"En dat is nu juist zo leuk, je ont
moet dan allerlei mensen waar
mee je lekker Frans kunt praten
en nieuwtjes uitwisselen. En niets
elitair hoor, gewoon gezellig. Net
of je in Frankrijk bent".
zekere dag op een radarboot, een
boot met twee schoepen aan
weerszijden van de huid. Deze, zo
bleek uit de afbeelding, lag afge
meerd aan de Middelburgse
Dwarskaai. Het betreffende schip
de "Prinses Marianne", werd ge
noemd naar de dochter van Ko
ning Willem I, ook wel Koning
Koopman geheten. De radarboot,
die de voorkant van het boek Van
de Putte siert, onderhield sinds
1825 een beurtvaartdienst vanuit
Middelburg op Rotterdam en om
gekeerd. Tot na de Tweede We
reldoorlog meerde de Rotterdam
se boot af in Middelburg. Van de
Putte heeft als kind deze tocht
meerdere keren meegevaren.
De reis werd in vroeger dagen ge
maakt met de 'Stad Middelburg I'
en 'II' en de bij de oudere Middel
burgers nog bekende 'Koningin
Wilhelmina'. De geschiedenis van
deze beurtvaartdienst heeft Van
de Putte vrij nauwkeurig opgete
kend. Daartoe heeft hij onder
meer gesprekken gevoerd met
oud-kapiteins, -schippers,
opvarenden en als ze overleden
waren, met hun weduwen.
Met dit alles geeft de PZEM-er
weer glans aan het zeevaartverle
den van Middelburg, dat maar al
te vaak onderschat wordt. Of zo
als hij het zelf zegt: "Wat de
meesten zijn vergeten is, dat Mid
delburg omstreeks 1920 een bloei
ende haven had, waar wekelijks
22 vrachtschepen onder stoom af
meerden om te laden en/of te
lossen".
Het tweede gedeelte van het boek,
dat uitgegeven en gedrukt is door
Meulenberg Middelburg, handelt
over de kleine veerdiensten die
voeren over de Zandkreek, het
vaarwater ten noorden van Mid
delburg. Reden om dit op papier
vast te leggen is volgens Van de
Putte het feit, dat er geen of wei
nig geschiedschrijving over deze
veerdiensten bestond. Weliswaar
heeft de Provinciale Boot veel te-
boek gesteld over veerdiensten,
dat handelt evenwel over de para-
depaardjes die de Westerschelde
kruisten. Over die stoet "prinses
sen" en "koninginnen" is heel
wat geschreven. Wolphaartsdijk-
Kortgene, Katse Veer-Kats en
Katse Veer-Zierikzee, kwamen er,
meent de auteur bekaaid af.
Van de Putte vertelt dat hij al
spittend tot leuke ontdekkingen
kwam. Zo bleken alle schippers
van de veerdiensten de familie
naam Schippers te bezitten èn...
ze bleken ook familie van elkaar
J.A. (Jan) van de Putte: over overlegorganen of ja dan nee een stoker kan worden aangenomen, zoals
dat anno 1986 gaat, kan hij nooit schrijven. Niet echt, vindt hij.
te zijn! Dat stukje onderzoek
werd verricht door Van de Putte
senior, die meer gegevens voor dit
boek heeft nagetrokken. Het
boek heeft Van de Putte dan ook
opgedragen aan zijn ouders.
"Emotioneel ben ik ouderwets,
een tikkeltje nostalgisch en sterk
gericht op het verleden", meldt
hij op de vraag wat hem trekt aan
het nautische verleden. Hij ver
volgt: "Verstandelijk leef ik in de
huidige informatica-
maatschappij, werk ik in mijn
functie bij de PZEM met de aller
modernste computers, glasvezel
kabel en elektronica. Ik vind deze
nieuwe ontwikkeling een uitda
ging". Ook voor het creatieve ele
ment van de informatica-
maatschappij blijkt de auteur oog
te hebben. Als oud-
luchtmachtman die nog gevlogen
heeft in Dakota's, zet hij zich
thuis in Middelburg dikwijls ach
ter de flight-simulator. Als voor
beeld noemt hij de reis die hij de
avond voor ons gesprek heeft on
dernomen. Opgestegen in La Gu-
arcia, koers zettende hartje New
York, via een rondje langs het ge
renoveerde vrijheidsbeeld, tussen
de flats van New York door en
onder de Manhattan Bridge door
zette Van de Putte uiteindelijk
zijn toestel behouden neer op
Kennedy-Airport- Leuk en span
nend vindt hij het, maar het blijft
natuurlijk fictie.
Realiteit voor Van de Putte is de
geschiedenis die achter ons ligt.
Met zijn boek zet hij de schijn
werpers op het zeevaartverleden
van Middelburg en de veer
diensten van de Zandkreek. Niet
alleen staan in zijn werk de sche
pen centraal, maar juist de opva
renden die deze schepen beman
den en naar illustere namen
luisterden als Koeckebakker, de
eerder genoemde Schippers, Min-
neboo, Roeleven en Noordhoek.
Van de Putte ziet zijn boek ook
als eerbetoon aan de mensen die
hard hebben geploeterd en een
Chinese wacht liepen: altijd op,
nooit af. Geen vakantie. Hard
sjappelen op een gammel bootje,
dat op weg was met een handjevol
passagiers naar dezelfde gammele
steiger.
"Dan zijn het tegenwoordig an
dere tijden", vervolgt Van de
Putte met enige spot in zijn stem.
"Nu worden er werkgroepen in
het leven geroepen om te kijken
of er een hulpstoker op het veer
over de Westerschelde bij moet.
Die discussie wordt dan gevoerd
in tal van overlegorganen. De
Provinciale Staten moeten dan
uiteindelijk de knoop doorhak
ken. Of de hulpstoker dan wel of
niet meer nodig is, is dan al die
maanden niet meer aan de orde.
Over zulk soort zaken zal ik nooit
kunnen schrijven".
"sfeervol tafelen"
t WILKENS
B.S.F.
KELTUM
CHRIST0FLE
Kom eens kijken naar onze
nieuwe modellen!
de cassette-specialist
SERVICE KWALITEIT GARANTIE
IANGE DELFT SO MIDDELBURG
01180 13221
Kunstgebitten
reparaties
en
vernieuwingen
Spec, voor
slechtzittende protheses
en ingevallen gezichten
Spoedig klaar.
Tel. afspraken 01184-14533
Hobeinstraat 52 Vlissingen