Landverhuizers
De
Zelkes
Schoolfoto uit de oude doos
r\ BUIT
- ER
\f UIT..!
Over
straten
ZEE LAM)
IN DE PEN
Dienstweigeraar
voor Scouting
IN BE HOE I'
Kak
Woensdag 12 juni 1985
DE FAAM-DE VLISSINGER
Deze week brengen de leden van de statencommissie voor
verkeer en waterstaat een bezoek aan scheepswerf De Mer-
wede in Hardinxveld-Giessendam. Doel van het bezoek is de
voortgang van de bouw van de derde dubbeldeksveerboot
voor de Westerschelde te bekijken.
Prinses Juliana
Kenmerken
Capaciteit
Doop
Aanleginrichtingen
COM MISSIES
Volwassenenedu
catie
V erkeerstellingen
Nonstop surfrace
Opbouwcommissie
Nolleboswandeling
Nollebosexpositie
Euthanasie
Praatshow Meccano
V.V.D. - Walcheren
■6
ABDIJ
In de negentiende eeuw verliet een groot aantal Zeeuwen het moeder
land richting "nieuwe wereld". De emigranten waren doorgaans land
arbeider, een beroep dat in die tijd steeds minder bestaansmogelijk
heden bood. De losse arbeiders behoorden tot de allerarmsten in de
agrarische samenleving, aangezien ze alleen tijdens de oogsttijd verze
kerd waren van werk en dus van inkomsten. Gedreven door economi
sche noodzaak vertrokken tussen 1858 en 1862 enkele honderden
protestantse West-Zeeuws-Vlamingen naar Brazilië.
De cultureel-antropoloog Frans
Buysse heeft onderzocht hoe het
deze landverhuizers temidden van
emigranten uit het Duitse Pom-
meren en Braziliaanse kleurlingen
verging. Het resultaat van deze
studie is gepubliceerd onder de
titel "De Zeeuwse gemeenschap
van Holanda, Brazilië (1858-
1982)" in het tijdschrift "Bijdra
gen tot de geschiedenis van
West-Zeeuwsch-Vlaanderen" van
de Heemkundige Kring.
In de Braziliaanse deelstaat Espi-
rito Santo wonen nu nog mensen
die Laurett heten of de achter
naam Heuls dragen.
Toen in 1 978 onder de Zeeuwse
bevolking bekend werd, dat de
migranten van Zeeuwse herkomst
een hard en armoedig bestaan
leidden, reageerde men geschokt.
Geconfronteerd met het trieste lot
vair deze verre verwanten ont
stond de behoefte geld in te za
melen om de levensomstandig
heden van de "Zeeuwen" in Bra
zilië te verbeteren.
Frans Buysse komt in zijn docto
raalscriptie, na langdurig onder
zoek ter plaatse, tot de conslusie
dat de Zeeuwen in Brazilië niet
IEUWS
bestaan. Anno 1 984 is er slechts
sprake van Brazilianen met vene
Zeeuwse voorouders.
In de periode 1 860-1 903 behiel
den de Zeeuws-Vlamingen hun
eigen identiteit temidden van an
dere bevolkingsgroepen in Holan
da. Die identiteit, het gevoel Ne
derlander te zijn, manifesteerde
zich in het huwen binnen eigen
kring, het spreken van dialect, het
handhaven van de eigen gods
dienst en typische Zeeuwse ge
woonten, zoals het ringsteken.
Van 1903 tot 1976 werd het
Portugees langzamerhand als
voertaal geaccepteerd, er kwamen
steeds meer gemengde huwelij
ken met andere blanken en de
godsdienst veranderde van calvi
nistisch naar Luthers.
De sociaal-economische positie
van de "Zeeuwen" verslechterde:
zij werden in toenemende mate
afhankelijk van de Pommeranen.
Hadden de Hollanders in 1900
nog vijf keer zoveel grond in de
kolonie Holanda in bezit als de
niet-Hollanders, in 1976 was de
verhouding precies omgekeerd.
Het gevoel Nederlander te zijn,
brokkelde gedurende het integra
tieproces af.
Door de belangstelling vanuit Ne
derland werd het historische be
wustzijn van de nakomelingen
van de migranten sterker. De se
lectieve hulp van organisaties als
Zeebra (Zeeland-Brazilië) die niet
op de hele gemeenschap maar op
de Zeeuwen was gericht, maakte
dat de Hollandse identiteit een
middel werd om vooruit te ko
men.
De actie "Auto open? Buit er uit. ter voorkoming van diefstal vanuit
auto's wordt in 1 985 voortgezet. De actie werd voor het eerst in 1 982
gehouden en werd sindsdien ieder jaar herhaald.
De actievoerders - het bureau voorkoming misdrijven in samenwerking
met de plaatselijke politiekorpsen en de koninklijke marechaussee -
hebben zich ten doel gesteld diefstal vanuit of vanaf auto's zoveel
mogelijk te beperken. Zij willen dat bereiken door het plaatsen van
borden bij parkeerterreinen, waarschuwingsacties door kaartjes te leg
gen in auto's die niet zijn afgesloten en het vertonen van een dia in de
bioscopen. Aan het eind van het (toeristen)seizoen wordt bekeken of de
doelstelling is bereikt.
Sinds 1 982 werden bij de politie 847 diefstallen vanuit auto's gemeld:
289 in 1 982, 247 in 1 983 en 31 1 in 1 984.
Uit enquêteformulieren, verstrekt aan mensen die hun auto niet afge
sloten hadden geparkeerd, blijkt dat het begrip "waardevolle voor
werpen" verschillend wordt uitgelegd. Kleding en boodschappentas
sen vallen er niet voor iedereen onder. Sommige mensen lieten weten
hun auto bewust niet af-te sluiten om bij diefstal schade aan de auto zelf
te voorkomen. Anderen maakten er melding van dat zij beter zouden
opletten en in het vervolg alle deuren en de kofferbak zouden contro
leren.
Ook was er de suggestie het politiekaartje met daarop de waarschuwing
de auto voortaan af te sluiten, niet zo zichtbaar neer te leggen, daar op
die manier het inbrekers iets te gemakkelijk wordt gemaakt.
Bouw derde
dubbeldekker
De nieuwe dubbeldekker, die gaat
varen op het veer Breskens-Vlis-
singen, maar ook inzetbaar is op
het veer Kruiningen-Perkpolder,
krijgt de naam Prinses Juliana.
Voor de boot is een krediet van
58,5 miljoen beschikbaar, in
clusief 1 miljoen voor het ont
werp. Eind vorig jaar heeft gede
puteerde J.D. de Voogd, die de
bootdiensten in zijn portefeuille
heeft, de kiel voor de veerboot
gelegd. Sindsdien wordt er met
voortvarendheid aan gewerkt.
De Prinses Juliana wordt een die
sel-elektrische dubbeldeksveer
boot met koplading. Voor en
achter komen een voorstuwings-
schroef, een dwarsschroef en een
roer. Verder krijgt het schip twee
generatorkamers en twee voort-
stuwingsmotorkamers. De lengte
komt op 113,60 meter en de
breedt&op 19,15 meter. Het be-
nedenrijdek krijgt een hoogte van
7,50 meter, het bovenrijdek
12,67 en de hoogte tot het brug
dek wordt 18,37 meter. De diep
gang van het schip is 4,5 meter.
Er komen zes dieselgeneratoren
van elk 1.100 kW, vier voortstu
wingsmotoren van elk 2.000 kW
en twee stuurschroefmotoren van
elk 1.100 kW. Verder komen er
twee v cortstuweingspropellers
van elk drie meter. De dieselmo
toren zijn gemaakt door Stork
Werkspoor en de elektromotoren
en generatoren door Holec in
Slikkerveer. Na proefdraaiingen
zijn zij op de boot gemonteerd. De
stuurhuizen en de salons zijn in
sectiebouw gemaakt en zij wach
ten op montage.
Aanlegsteiger Vlissingen
Op het benedendek is ruimte voor
30 vrachtauto's, wat overeen
komt met een file van 345 me
ter. Verder zijn er op het bene
dendek twee rijwielgalerijen.
De opstelruimte op het bovendek
is goed voor zo n 1 1 6 personen
auto's. Als die auto's op een rij
zouden staan, kom je aan 510
meter. De dubbeldekker kan per
overtocht maximaal duizend pas
sagiers meenemen. Op het dek en
in de salons zijn rond de 700 zit
plaatsen. De ontwerpsnelheid van
de Prinses Juliana is 16,5 knopen
of 30 kilometer per uur, de
dienstsnelheid is 14 knopen.
Donderdag 5 september wordt het
schip gedoopt en daaropvolgend
is de tewateriating. Als alles vol
gens schema verioopt, wordt de
Scouting Zeeland heeft bij de
provincie een subsidie van
18.000,— gevraagd.
Met dit geld wil Scouting een
dienstweigeraar aantrekken, die
gedurende anderhalf jaar zijn ver
vangende dienstplicht vervult op
het bureau van de organisatie. Het
gaat om een ondersteunende
kracht voor de functionaris die
Scouting vast in dienst heeft.
De organisatie wijst de staten
erop, dat er juist op het ogenblik
veel werk is door de viering van
het 75-jarig jubileum. Een ander
punt is, dat Scouting in Zeeland
gestaag groeit. In tien jaar tijd
steeg het aantal leden van 2057
naar 2976. Scouting heeft in
middels 661 kaderleden en het
bureau heeft het hierdoor steeds
drukker gekregen.
In voorgaande jaren werd gebruik
gemaakt van arbeidskrachten
volgens werkverruimende maat
regelen. Scouting wil trouwens
activiteiten richten op plaatsen
waar nog geen groepen zijn om ze
zodoende daar op te richten. Ook
dat brengt veel werk.
Provinciale staten wordt voorge
steld de subsidie eenmalig te ver
lenen uit het fonds sociaal-cultu
reel wedt. Zij beslissen op 5 juli.
dubbeldekker begin januari 1 986
opgeleverd. Na een "invaarperio-
de" kan de veerboot dan in bedrijf
worden genomen.
De gebruikers van de veerdienst
Vlissingen-Breskens hebben al
het nodige ervaren van de gevol
gen die de nieuwe boot mee
brengt: de aanpassing van de
aanleginrichtingen in de veerha
vens. Het ergste leed is inmiddels
geleden, nu vrachtverkeer ook
weer van de dienst Vlissingen-
Breskens gebruik kan maken en
niet meer is aangewezen op de lijn
Kruiningen-Perkpolder of op om
rijden via Antwerpen.
Er is enige vertraging ontstaan
door de twee vorstperioden, af
gelopen winter, en door de sta
kingen die onlangs de bouw heb
ben getroffen.
Het oponthoud trof de veerhuizen
(wachtlokaal en kaartverkoop) en
de verkeerstorens op beide terrei
nen. Desondanks hoopt rijkswa
terstaat dat het totale werk eind
september kan worden opgele
verd.
De aanpassing van de aanlegstei
gers en de opstelterreinen is be
groot op 53 miljoen.
De afdeling volwasseneneducatie
van de Provinciale Onderwijsraad
vergadert maandag 17 juni,
14.15 uur in het Provinciehuis.
Er wordt o.a. gesproken over de
leergang en de adviesstructuur
van de volwasseneneducatie en
het voorontwerp deelplannen on
derwijs, educatief en sociaal-cul
tureel werk, kunst en cultuurbe
houd 1986-1989. De vergade
ring is openbaar.
De tweede kamer uit Gedeputeer
de Staten houdt dinsdag 18 juni,
10.00 uur tweemaal zitting om
beroepsschriften tegen gemeen
telijke beslissingen over bij
standszaken te behandelen Be
slissingen van de colleges van B
en W. van Vlissingen, Terneuzen
en Axel worden aangevochten.
De zittingen beginnen om 10.00,
11.00 en 11.20 uur.
Om 1 1.00 uur die dag (1 8 juni)
behandelt de eerste kamer uit GS
een beroep van de heer J.J.P
Spitters uit Oudelande. De heer
Spitters heeft schorsing en ver
nietiging gevraagd van het besluit
van het dagelijks bestuur van het
waterschap Noord- en Zuid-Beve
land over het verwijderen van be
planting in de berm van de Kam
perpolderdijk in de gemeente
Borsele.
Alle zittingen zijn openbaar en
worden gehouden in het Provin
ciehuis, Sint Pieterstraat 42 in
Middelburg.
Abdijnieuws is de
informatierubriek van de
provincie Zeeland.
Redactie:
bureau voorlichting.
Sint Pieterstraat 42,
4331 EW Middelburg,
telefoon 01180-31392
of 31402
«I Ie »Hdrn
BH. •1180-27651
Pinlhus 5017
4.YWK* MMriburz
Een achteloos bezoeker van
de Vlissingse binnenstad zou
het niet meer herkennen.
De beide Zelkes, de Lange en
de Korte, behoren tot het
oudste deel van de stad
Vlissingen. Ze moeten
ontstaan zijn vóór het begin
van de 14e eeuw, vóór de
aanleg van de nieuwe havens
aldaar.
Voor een verklaring van het ont
staan is het nodig ons te verplaat
sen in de tijd. Er bestond een
dorpje Oud-Vlissingen, in de
buurt waar nu de watertoren staat.
Dit dorpje had een haven en een
deel van de bewoners leefde van
de visserij. Voor de verwerking
van deze vis was zout een nood
zakelijk produkt. Voor dit zout
zorgde men zélf.
Zeinering
Dit gebeurde door middel van de
zeinering. De bewoners hadden
ontdekt dat het veen onder de
zeeklei een uitstekende brandstof
was. Dit veen, turf of darink (der
rie zoals men het in Zeeland
noemde) werd de oorzaak van een
"industrie": het darinckdelven of
de moernering. Daartoe werd de
bovenlaag van de grond afge
schept en de moer of derrie werd
met een spade in langwerpige
stukken gestoken en gedroogd.
Daarna kon het als brandstof die
nen.
Deze gedroogde derrie kon ook
voor een ander doel gebruikt
worden. Na vermenging met zee
water kon men er zout uit winnen.
Dat werd zeinering genoemd. Zei
betekent zout. Het ging als volgt
in het werk. De gedroogde derrie
ging naar de zoutketen, een deel
diende tot brandstof voor de ze
iovens, een ander deel werd tot as
verbrand. Dat as werd in de pan
nen die op de ovens stonden ge
daan, waarna het spul in de pan
overvloedig met water werd over
goten tot een verzadiging bereikt
was. De ovens werden aangesto
ken en na verdamping van het
water bleven de zoutkristallen
over. De as werd verzameld. De
huurder van het vuilnis haalde het
op en gooide het op een grote
hoop: De Zeikheuvel. (Zeik
as).
Deze hele nering moest in ver
band met het brandgevaar (denk
aan houten huizen, bedekt met
rieten daken) buiten het dorp of
stad plaatsvinden. In dit geval dus
buiten het dorpje Oud-Vlissingen.
Om het vervoer van de turf naar
de zoutpannen en het zout met de
as daar vandaan te vergemakke
lijken ontstonden er weggetjes.
Eén zo'n weggetje naar de asheu-
vel toe was de Korte Zelke. Een
weg langs de zuidkant van de
heuvel was de Lange Zelke. Beide
straten kwamen in rechte lijn
westwaarts uit in wat nu de Slijk
straat is. (Destijds was daar de
haven van Oud-Vlissingen).
Later zou deze omgeving bij
Nieuw-Vlissingen getrokken wor
den. Toen was hier de zeinering al
over het hoogtepunt heen. In de
loop van de 15e eeuw gingen de
vissers namelijk al om zout naar
Frankrijk en Spanje omdat deze
van betere kwaliteit was en nog
minder kostte. Nóg weer later,
maar dan zitten we al in de 17e en
18e eeuw, ging men van Vlissin
gen naar het Caraïbisch gebied
om zout te halen.
Verbod moernering
In 1515 was trouwens de hele
moernering door Karei V al ver
boden i.v.m. het gevaar dat deze
vorm van nijverheid opleverde.
Buitendijks voor de dijken (dijk-
vallen kwamen voor omdat men
'Archiefsprokkels' is een ru
briek die in principe weke
lijks op deze pagina ver
schijnt. Voor de inhoud te
kenen per keer de gemeen
tearchivarissen Christ Peters
(Vlissingen) of Peter Sijnke
(Middelburg). Eindredactie
Ad Hanneman.
te ver tot aan de dijk dóór ging) én
binnendijks omdat het de vrucht
baarheid van de grond vermin
derde. Overigens was de overheid
al sinds de 13de eeuw bezig ge
weest om via allerlei maatregelen
paal en perk te stellen aan het da
rinckdelven. Dit alles met wisse
lend resultaat.
Nadat de zeinering teniet was ge
gaan kon er op de zelkheuvel ge
bouwd worden.
Eerst had hier een molen opges
taan. In 1643 werden er 23 huisjes
op gebouwd. Dit complex staat er
nu nog: het huidige Zeemanserve.
Sloop
De bebouwing van de Lange Zel
ke heeft het loodje moeten leggen
in de moderniseringsdrift van de
jaren zestig. Vandaar dat de arge
loze bezoeker van dit gebied ver
baasd kan zijn dat men daar toch
in het oudste deel van de stad
Vlissingen loopt.
Burgemeester en wethouders van
Westkapelle willen verkeerstel
lingen laten uitvoeren in de Zuid
straat. Dat is nodig in verband met
de wet geluidhinder. Belangstel
lenden voor het uitvoeren van de
tellingen, waar een financiële ver
goeding tegenover staat, kunnen
zich aanmelden op de gemeente
secretarie van Westkapelle. Dat
kan alleen donderdag 13 en vrij
dag 14 juni.
De jaarlijkse vier uur durende
nonstop-surfrace van de Middel
burgse windsurfvereniging Zuid-
West-Zeven staat dit jaar op zon
dag 18 juni op het programma. De
deelnemers die om 11.30 uur bij
surfcentrum De Schotsman bij
Kamperland van start gaan, ko
men pas om 15.30 uur weer aan de
kant. In de tussenliggende vier uur
ronden zij drie boeien, waarvan er
één zeer dicht bij de oever ligt.
Inschrijven is mogelijk van 10 tot
11 uur. Omstreeks 16.30 uur wor
den de prijzen uitgereikt.
De Opbouwcommissie Oost-Sou
burg vergadert vanavond (woens
dag 12 juni) om 19.30 uur in
wijkcentrum Middenhof aan de
Kanaalstraat in Oost-Souburg.
Verschillende werkgroepen en
huurderscomité's brengen verslag
uit. Informatie: 01184-61042.
Een ervaren gids van het Instituut
voor Natuurbeschermingseduca
tie (IVN) begeleidt donderdag 13
juni een wandeling door het Nol-
lebos in Vlissingen. De wandeling
begint om 19.30 uur op het par
keerterrein aan de President
Rooseveltlaan.
De Dienst Openbare Werken, de
Openbare Bibliotheek en de
Werkgroep Natuur- en Milieue
ducatie hebben een tentoonstel
ling over het Nollebos ingericht,
die vanaf donderdag 13 tot en met
29 augustus te zien is in de etalage
van de Openbare Bibliotheek aan
de Spuistraat in Vlissingen.
Als voorbereiding op het lande
lijke JOVD-congres heeft de af
deling Zeeland van de JOVD een
discussie-avond over euthanasie
georganiseerd. Vrijdag 14 juni
houden het VVD-kamerlid A.
Lucassen-Stauttener en het SGP-
statenlid R. van Ommeren een
inleiding over deze kwestie. Dat
gebeurt vanaf 20.30 uur in café
Baarends aan de Voorstad in
Goes. Informatie: 01184-65799.
In het filmtheater Meccano te
Middelburg is op woensdag 19
juni de laatste praatshow met
filmregisseur Leon de Winter, Ate
de Jong, Hans Scheepmaker.
George Schouten en Nouschka
van Brakel. Tot half tien worden
enkele trailers vertoond, in Mec
cano voor het eerst op een 35 mm
projector. Tijdens deze laatste
praatshow van het seizoen treedt
de band 'The Directors* op, be
staande uit filmregisseurs.
De ondervoorzitter van de V.V.D.
mevrouw E. van Raalte-Tuijn-
man, verzorgt op maandag 17 juni
een spreekbeurt voor de Wal-
cherse ondercentrale. Naast en
kele actuele politieke vraagstuk
ken zal Van Raalte in het bijzon
der spreken over vorming en
scholing binnen een politieke
partij. Spreekster coördineert, sa
men met anderen de werkzaam
heden van de Haya van Some-
renstichting, een organisatie
waarin de vormings- en scho
lingswerkzaamheden van de libe
ralen worden voorbereid. De bij
eenkomst wordt gehouden in ho
tel-café-restaurant "Walcheren"
te Koudekerke. De bijeenkomst is
voor iedereen toegankelijk en be
gint om 20.30 uur.
Foto's: De 'Zelke', vroeger en nu.
AAP, NOOT, MIES
Mevrouw J. Maas-Meijers. die
woont aan de Vrouwenpolderse-
weg 65 in Serooskerke (W) zond
ons deze foto uit 1937. Het betreft
de leerlingen van de derde en
vierde klas van de gereformeerde
school in Serooskerke. De foto
werd genomen - zo meldt de in
zendster ons - aan de laan van de
boerderij 'Luiksberg', toen be
woond door Cornelis Christiaan-
se. Mevrouw Maas noemt ons ook
de namen van de kinderen anno
1937.
Achterste rij: juffrouw Vroon on
derwijzeres 1ste klas. Gerard Job-
se onderwijzer 4de klas. Johannis
de Wolf hoofd der school. Bart
Goedbloed en Krijn Melis onder
wijzers 2de en 3de klas. Cornelis
Jobse onderwijzer 6de klas. Juf
frouw de Jager handwerkjuf
frouw.
Tweede rij kinderen staande van
af links: Neeltje Geldof. Jo den
Hollander, Janna Wondergem.
Jannetje Wondergem, Jo Ge-
schiere. Jan Sturm, Lisa Louwer-
se. Johannis Minderhoud. Lina
Flipse, Suus Broerse.
Tweede rij zittend vanaf links:
Mina Meijers (inzendster). Pietje
Tavenier, Leintje Boone. Pau-
lientjc Meijers, Nellie Boone, Li-
neke Lamain, Dina Louwerse,
Janneke Lamain. Tina Ton, Ma-
rietje Meijers. Laura de Pagter.
Sien Jobse.
Onderste rij: Gerard Jobse, Ko
van Keulen, Chris Louws, Piet
Louws, Piet Boone. Ko de La.ter,
Jan de Later. Jos Geldof, onbe
kende, Henk Tavenier.
