informatiepagina van de gemeente vlissingen
Wat betekent vrijheid nu werkelijk?
lüe strijd om Vlissingen
t
I Vlissingen herdenkt
I Exposities
lm Bewoneits van
Eiiariden in de 'Bonding
de Rivier de Sche
Verkeer
^srve?
DE VLISSINGER
Woensdag 31 oktober 1984
Sr
12 W SI
Vrijheid
Racisme, fascisme...
s singe>
Opdracht...
In de praktijk....
WAAKMISm
-n
Strategisch
Operatie Infatuate I
De inundatie
Het burgerleven
De eindfase
Kranslegging
Kerkdienst
l ïlf 8111 Iff** II»
IN DEN BLAUW GERUITEN KIEL
redactie: stafbureau voorlichting en inspraak, stadhuis vlissingen, telefoon 01184-87000, toestel 333, 335 en 337.
3 November 1944. Deze datum
staat waarschijnlijk bij de oudere
Vlissingers in het geheugen ge
grift als de dag waarop Vlissingen
bevrijd werd van de Duitse onder
drukker. Komende zaterdag is dat
precies veertig jaar geleden. Voor
het gemeentebestuur een reden
om, samen met bevrijders van
toen, dit feit op passende wijze te
herdenken. Dat kan, ik wil dat niet
ontkennen, zo nu en dan de vraag
doen rijzen of het zinvol is stil te
staan bij iets dat zo lang geleden
plaatsvond. Dat is begrijpelijk. Er
is een nieuwe generatie opge
groeid die aan de oorlog en de be
vrijding geen enkele herinnering
heeft, ook niet kan hebben. Van
die groep zullen er velen geneigd
zijn te denken: "Ach, zo n her
denking, dat is iets voor de oude
ren die het meegemaakt hebben.
Daar hebben wij nu toch niets
meer mee te maken?". Niets is
minder waar. Misschien is het in
derdaad zo dat het aantal bewo
ners dat de jaren 1940-1944 be
wust heeft meebeleefd geringer in
aantal wordt. Desondanks is het
nog steeds de moeite ons te reali
seren wat er toen gebeurd is: het
met veel strijd, verwoesting en
menselijk leed bereiken van vrij
heid.
Nu is vrijheid een uiterst moeilijk
begrip. Voor hen die nooit in on
vrijheid hebben geleefd is het las
tig om aan te geven wat vrijheid
werkelijk inhoudt in het dagelijks
leven. Maar zelfs als dat lukt is de
vraag op de plaats: "wat hebben
we in de afgelopen veertig jaar van
de toen zo moeizaam verworven
vrijheid gemaakt?". Mijn ant
woord daarop is, en ik wil daarin
heel eerlijk zijn, dat we achteraf
bezien minder gerealiseerd heb
ben dan we toen hoopten. Na de
bevrijding was voor een ieder het
uitgangspunt: zo 'n verschrikke
lijke oorlog mgg nooit weer ge
beuren. Velen hadden de vaste
overtuiging, vanuit een grote
blijdschap, een groot enthousias
me, dat er nu een samenleving
zonder oorlog kon worden ge
creëerd. Maar wel een samenle
ving waarin plaats zou zijn voor
solidariteit, wederzijds begrip en
bereidheid om met de ander reke
ning te houden.
Maar, helaas, we worden nog
steeds op vele plaatsen ter wereld
geconfronteerd met oorlogshan
delingen, onderdrukking en dis-
criminatie. Vooral bij het laatste
realiseren we ons dat, wat we in
1944 nooit voor mogelijk hielden,
nu gebeurt, allerlei redenen, onder
meer door een afgrijselijke toena
me van de werkloosheid, steken
racisme en fascisme de kop op.
Dat gebeurt zelfs in ons, naar ver
houding toch welvarende Neder
land. Nu is dat nog in beperkte
mate, maar het is niet ondenk
beeldig dat deze afgrijselijke za
ken zich sluipend verder in onze
samenleving zullen invreten.
Als we ons dat realiseren krijgt
een bevrijdingsherdenking anno
1984 een heel andere betekenis.
Het is niet alleen maar iets her
denken wat zich veertig jaar gele
den afspeelde: het is vooral een
bezinning op de vraag hoe we nu
zullen moeten trachten deze vre
selijke zaken de kop in te drukken.
Want het is voor mij zonder meer
duidelijk dat het de opgaaf is van
de nu levende generatie ojv ervoor
te zorgen dat fascisme en racisme
inderdaad geen kans meer krijgen
in onze samenleving. Dat bete
kent, voor een ieder van ons,
waakzaamheid, verdraagzaam
heid. maar zeker ook begrip voor
de medemens.
Dat is,, dacht ik, de kern van de
herdenking van een bevrijding in
deze tijd: je op z'n minst trachten
te realiseren wat vrijheid in al z'n
facetten nu werkelijk inhoudt. Ik
hoop dan ook dat heel wat Vlis
singers hier, zeker de komende
dagen maar ook daarna, in de
praktijk van alledag, bij stil zullen
staan. En dan niet alleen de ou
deren, die de oorlog en de bevrij
ding meemaakten, maar vooral
ook de jongeren die nu mede-ver
antwoordelijk zijn voor het reilen
en zeilen van deze maatschappij!
Drs. Th.J. Westerhout,
burgemeester van Vlissingen.
Vlt£f»viiar«lij&d thw-r h**
h.witrtU*r van ihm
heliiter van liet l»eii!ilee-rdte
HU* U* j&er.
Op 10 mei 1940 wordt de "Aufmarsch anweisung Gelb" gegeven;
Duitsland valt Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland aan met
land- en luchtmacht. Nederland capituleert op 14 mei. De strijd in
Zeeland gaat echter nog enige dagen door.
ijk, ï>m
idc-n
Sm
1) m k
op sr<--i
fstchfbatt&mtréelxizi
<ie< 'K-
'gaasjó d*i <k bufgvrhivi'kiog mi.
pswxlifpea v»a 4s<e
tMk KKi-
mktmmrkmz fetRfciuigt evèmem w* fe-
- I) MmUm -k *>t 'mik*
fyw r, sm am fassifo
èc. -«aVadi?».
i n «scn er' iaav*Kfc
vrm m
ik vwmmms: «fcr
maM hue. vm
das va» w tk/MMm,
r- k": mntföfa hi rrhMM
MM: CM, VS!
kMï; f?SjttMMW
Mk&kPpkhpk: km
sÉ&s»Éè ëhk-mi.
«4toft's
v».
Auhmti iis
firn-.
4
te -KH U
m
s iü mm i|l§
ktmütmé
«rndus ''■//'.mmk
tioaêi i:
ésKkn kkéM
m?
Dit pamflet werd over heel Walcheren door vliegtuigen uitgeworpen
voordat de geallieerden de zeewering op verschillende punten gingen
bombarderen.
Het gat in de No!led ijk (1944)
De Vlissingse oud-wethouder
W. Poppe geeft in zijn dagboek,
dat de jaren 1940-1945 omvat,
weer hoe hij dat heeft ervaren:
"17 meiDe capitulatie der
laatste Nederlandse troepen
van land- en zeemacht en de
evacuatie van een gedeelte der
marine-eenheden naar Bres-
kens is geschied. Zware bom
bardementen op de haven,
luchtgevechten boven de stad,
mitrailleurbeschietingen, een
brandend jachtvliegtuig in de
Verkuyl Quakkelaarstraat en
vier bomexplosies in de Schel-
destraat hebben paniek ge
zaaid en Vlissingen veranderd
in een uitgestorven stad. Vrij
dagavond 17 mei rolden enige
Duitse tanks de stad binnen en
postten zich op de trottoirs n.l.
één in de Scheldestraat, Bad
huisstraat en één in de Coosje
Buskenstraat. Middelburg
brandde na een hevig bombar
dement. De verwarring en de
schrik was algemeen
Vanaf die datum behoort ook
Vlissingen tot bezet gebied.
Wat dat betekent zou de bevol
king in de loop van de volgende
jaren merken: leren leven met
angst als gevolg van een luch
talarm, vorderingen of, om wat
voor reden dan ook, opgepakt
te worden. Het voert in dit ver
band te ver uitvoerig op deze
jaren in te gaan. We beperken
ons daarom tot het, althans
voor Zuid-Nederland laatste
jaar van de oorlog: 1944. Met
als centraal thema: de bevrij
ding van Vlissingen.
Na de landing van de geallieer
den (op 6 juni 1944 (D-Day) in
Normandië duurt het tot 11 juni
voor er een aaneengesloten
front ontstaat. Op 26 juni valt
Cherbourg in handen van de
geallieerden. De haven is ech
ter zodanig beschadigd dat hij
pas in augustus bruikbaar is
voor de bevoorrading. Echter:
in een moderne oorlogvoering
is de constante (en tijdige)
aanvoer van goederen één van
de belangrijkste zaken.
Dat was ook de belangrijkste
aanleiding tot de strijd om Vlis
singen. Want als op 4 septem
ber de haven van Antwerpen
onbeschadigd in geallieerde
handen valt beseft men dat men
op dat moment daar nog weinig
aan heeft. Wil men namelijk van
die haven gebruik kunnen ma-
een onneembaar fort herscha
pen. Om zo snel mogelijk tot
succes te komen en daarbij
zoveel mogelijk levens te spa
ren wordt door de geallieerden
besloten tot het onder water
zetten van Walcheren.
Nadat de bevolking daarover
via uitgeworpen pamfletten ge
waarschuwd is, wordt op 3 ok
tober de zeedijk bij Westkapelle
gebombardeerd. Op 7 oktober
volgen dan de Nolledijk en de
dijk bij de Oostwatering bij
Rammekens, op 11 oktober de
dijk tussen Veere en Vrouwen
polder. Na nog enkele bombar
dementen is op 18 oktober de
inundatie voltooid.
ken dan moeten de beide oe
vers van de Schelde in geal- - De aanval van de geallieerden
lieerde handen zijn. Met het aan op Vlissingen wordt vastgesteld
De landingsplaats 'Uncle Beach', nabij het Slijkhaventje. Op de voor
grond een achtergebleven landingsboot (november 1944). Aan de
achterzijde van de, inmiddels versterkte zeedijk, staan hier de monu
menten waar zaterdag de herdenking plaatsvindt.
de monding gelegen Vlissingen
als belangrijke voorpost
Hoewel de Duitse bezetting van
Walcheren niet bestaat uit een
keurkorps van troepen, is het
eiland door de aangebracht
versterkingen (zowel op het
land als op het strand) bijna in
op 1 november, 's morgens om
kwart voor zes. De plaats van de
landing is in de buurt van het
Slijkhaventje (Uncle Beach).
Een nauwkeurige plaats wordt
niet aangegeven. Dat was ook
moeilijk vanwege de zware ver
dediging van de kust ter plaat
se. Na een zware artilleriebe
schieting van ruim een uur
vanuit Breskens - waardoor de
Duitsers enigszins versuft ra
ken - komen de eerste com
mando's bij het Slijkhaventje
aan. Binnen drie kwartier zijn
ongeveer 550 man aan land. In
de tussentijd hebben de Duit
sers zich echter hersteld; de hel
lijkt losgebarsten. Onder venij
nig Duits vuur, soms tot aan hun
kin in het ijskoude water, lukt
het de commando's toch aan
land te komen.
Het is dan zaak om zo snel mo
gelijk goede bruggehoofden te
vormen en door te stoten. De
versterkingen zullen later vol
gen. Dat zullen de Kings Own
Scottish Borderers (K.O.S.B.)
zijn; in eerste instantie het
vierde bataljon, veel later op de
dag na enorme moeilijkheden,
het vijfde.
Al deze gevechten maken het
leven voor de burger in zo'n
stad er niet gemakkelijker op.
Zeker niet voor de bewoners
die betrokken waren bij een
hulpverlenings-organisatie als
het Roode Kruis.
In het jaarverslag over 1944 van
die organisatie staat hierover;
"Dat tijdens deze straatge
vechten onze helpers gespaard
zijn gebleven mag wel een
wonder genoemd worden, ech
ter dient opgemerkt te worden,
dat zowel de geallieerden als de
Duitschers het vuur staakten
als een Roode Kruis brancard
passeerde. Die gewonden die
het ziekenhuis niet bereikten
werden afgevoerd naar den
Engelsch Militair Geneeskundi
ge Dienst, waar zij een uitste
kende verzorging ontvingen en
naar Biervliet werden geëva
cueerd".
Op 3 november wordt de eind
fase in de strijd om Vlissingen
ingeluid. Het hoofdkwartier van
de Duitsers, Hotel Britannia
met de bunkers, moest nog
De Anjelierenlaan eind 1944: onder water
Britanniahet voormalige hoofdkwartier van de Duitsers zoals het er na
de capitulatie uitzag (1945).
Boulevard De Ruyter, gezien in de richting
(1945).
veroverd worden. W. Poppe
schrijft hierover:
"Hier lag de kern van de Duitse
tegenstand. Het zevende en
Boulevard Bankert
Zaterdag a.s. wordt het feit herdacht dat veertig jaar geleden
Vlissingen werd bevrijd van de Duitse overheersing. Dat gebeurt
tijdens een plechtige bijeenkomst bij het Landingsmonument aan
de Commandoweg. Dit gebeuren is openbaar; belangstellenden
zijn dan ook van harte welkom. De aanvang is om 10.30 uur. Zoals
gebruikelijk bij deze lustrumherdenkingen zal een deputatie van
'The Old Comrades Association' van het regiment "The King's
Own Scottish Borderers" (K.O.S.B.) voor de herdenking overko
men naar Vlissingen. De 19 echtparen en 19 alleenstaande
Schotse oudstrijders vinden een gastvrij onderkomen bij diverse
gezinnen en in pensions. Ook een deputatie van "The Royal
Scots" zal aanwezig zijn; zij zijn ondergebracht bij het garni
zoenscommando in Middelburg.
Het programma voor de her
denking bij het Landingsmonu
ment a.s. zaterdag ziet er als
volgt uit:
10.46 uur
)0.30 uur
10.35-
10.37 uur
10.37-
10.41 uur
10.41-
10.45 uur
Neerhalen van de
Nederlandse vlag;
Welkomstwoord
door de
heer jhr. D.C. Valc-
kenier von Geu-
sau, voorzitter van
het Comité Bevrij
ding Vlissingen;
Korte toespraak
door
de heer drs. Th.J.
Westerhout, bur
gemeester van
Vlissingen;
Korte toespraak
door
een vertegenwoor
diger van de
Schotse oud-strij
ders, brigadier F.H.
Coutts; Schotse
piper speelt "The
Lament';
Last Post (hoorn
signaal) gevolgd
door één minuut
stilte. Vervolgens
wordt het Neder
landse en Engelse
volkslied gespeeld.
De Koninklijke Harmonie 'Ons
Genoegen' en de Vlissingse
Oratorium-vereniging verlenen
hun medewerking aan het pro
gramma.
Vervolgens zullen er kransen
worden gelegd namens:
-het gemeentebestuur van Vlis
singen (zowel bij het Landings
monument als bij de herden
kingssteen van The Kings's
Own Scottish Borderers);
-de waarnemend Commissaris
der Koningin in de provincie
Zeeland;
-de Engelse militair attaché;
-de provinciaal militair com
mandant Zeeland;
-The Old Comrades Associa
tion of the K.O.S.B.;
-The Royal Scots;
-het Korps Commandotroepen;
-het Veteranenlegioen;
-buitenlandse vertegenwoordi
gers en eventueel door overige
deputaties of belangstellenden.
Tot slot van de herdenkings
plechtigheid volgt een rond
gang langs de monumenten, 's
Middags zullen de Schotse
oudstrijders om half drie op de
Noorderbegraafplaats een
krans leggen op het graf van
wijlen de heer W. Poppe. Aan
sluitend rijdt het gezelschap
naar Arnemuiden, waar bij het
monument op de Sloedam
eveneens een krans wordt ge
legd. Daarna ontvangt het ge
meentebestuur van Arnemui
den het gezelschap in het ver
enigingsgebouw 'De Arne'.
Zondag a.s. belegt de Wijk-
Zuid van de Hervormde Ge
meente een kerkdienst in de St.
Jacobskerk. Daarbij wordt on
der leiding van ds. R.C.A. van
Voorst Vader speciale aan
dacht besteed aan de bevrij
ding. Ook hier verleent de Vlis
singse Oratoriumvereniging
medewerking. De dienst begint
om 10.00 uur.
(foto: Cor Schuilwerve)
'Vlissingen, tijdens en kort na de tweede wereldoorlog'. Dat is het
thema van de expositie in het Stedelijk Museum die vrijdag wordt
geopend door burgemeester drs. Th.J. Westerhout. Deze ten
toonstelling is een project van de werkgroep 'lokale geschiedenis
Vlissingen'. De werkgroep wil ermee laten zien welk effect de
oorlogsomstandigheden èn die in de jaren erna op de bevolking
hadden. Bijvoorbeeld de economie en werkgelegenheid, toeris
me, evacuatie en terugkeer, onderwijs, bevrijding, drooglegging...
maar ook de Joden. Zwijgend zal het verhaal worden verteld van
de gang van Vlissingse en Joodse familie Peereboom. Een gang,
die voor allen op één na, eindigde met de dood in een concentra
tiekamp.
Het Stedelijk Museum is geves
tigd aan het Bellamypark 19. De
openingstijden zijn: dinsdag tot
en met vrijdag van 10.00- tot
12.30 uur en van 13.30- tot
17.00 uur; bovendien 's zater
dags van 13.00- tot 17.00 uur.
Zaterdagmorgen zal, tijdens
een besloten bijeenkomst in
het stadhuis, burgemeester
Westerhout ook de tentoon
stelling 'Vlissingen in oorlogs
tijd' openen. Deze expositie zal
onder auspiciën van het Co
mité Bevrijding Vlissingen
worden ingericht door de heren
P.G. Eekman en J. Tuynman.
Behalve met foto's zal er ook
met authentiek materiaal een
beeld worden gegeven van
Vlissingen in de oorlogsjaren
1939-1944.
Deze tentoonstelling in het
stadhuis is voor het publiek tot
en met vrijdag 16 november
(behalve zaterdag en zondag
11- en 12 november), dagelijks
van 08.30- tot 12.30 uur en van
13.30- tot 17.00 uur. Op woens
dagavonden kan men er
bovendien van 19.00- tot 20.00
uur terecht.
Tijdens de herdenking van de
bevrijding bij het Landingsmo
nument zal de Commandoweg
voor gemotoriseerd verkeer zijn
afgesloten Dit wordt gedaan om
te voorkomen dat dit verkeer
het plechtige karakter van de
herdenking zal verstoren.
De
afsluiting duurt van circa 10.30-
tot na afloop van het gebeuren
omstreeks 11.00 uur.
De bewo
ners van de Commandoweg en
het Eiland zijn begin deze week
reeds per brief van deze ver
keersmaatregel op de hoogte
gebracht.
De bevrijdingsparade van de Schotse bevrijders in november 1944. Op
de achtergrond links de huidige scholengemeenschap 'Scheldemond',
rechts de Pet rus kerk.
negende bataljon van de Royal
Scots, geholpen door enige
eenheden van de no. 4 K.O.S.B.
zetten de aanval in. Ze hadden
reddingsgordels om; bij het be
gin van het gevecht stond er 1
m. water, het water drong bin
nen bij de Nolledijk en het
duurde niet lang of men stond
tot de oksels in het water. Het
werd een zeer moeilijk gevecht,
een menselijke ketting worste
lende tegen een sterke stroom
van ijzig water, bijna zonder
mogelijkheid van dekking tegen
vijandelijk vuur".
Tenslotte slagen ze erin om
'Brit' te nemen. Om 11.30 uur
geeft de Duitse commandant
van de vesting Vlissingen zich
over. Vlissingen was vrij!
Toch blijft de toestand in de
stad slecht: erbarmelijke wo
ningtoestanden, matige voed-
selaanvoer en een, soms
onverdraaglijk, isolement. Het
puinruimen kan beginnen, zij
het met de nodige problemen
voor zowel burgers als militai
ren. Waar beginnen? Met welke
middelen? Wie kunnen er al te
rugkeren naar Vlissingen en
wanneer?
Het is onmogelijk om in dit
korte bestek èlles te beschrij
ven wat zich in die tijd heeft af
gespeeld, de angst die er was
tijdens de oorlog en speciaal
ook tijdens de slag om Vlissin
gen. Duidelijk is dat er in die
tijd een eensgezindheid bij al
len was, noem het een ideaal in
de oorlog ontstaan, om er na de
oorlog iets beters van te ma
ken, samen iets op te bouwen.
Is die strijd al ten einde?
C.H.J. Peters,
gemeentearchivaris.
