Dominee Pieter Fagel
ontmoet Adriaen Valerius
in 'Zeven eeuwen Veere'
Braderie '83
GEOPEND
Vogelaars bezorgd over
jacht bruine kiekendief
HET WEEKBLAD
WALCHEREN
de'WLissinger
Do Isfeir' Van der Moer :Mrn||É
conservatiefvolkje met zijn aparte taa^
minimi ii
min
BAAS UBU EEN WERVELEND
SPEKTAKELSTUK BEGIN JULI
IN OPENLUCHTTHEATER
Groeneveld
"Monsterlijk stuk"
J.P.A. R0SSËL
TANDPROTHETICUS
KUNSTGEBITTEN
REPARATIE
Middelburg K>-i7-ii8juni l'olklorestad
Feodaal
Van Hemert
Bevallingen
Notabelen.
Receptie
Voor nog meer service
zijn wij ook
maandagmiddag
lllllllllllll
Voor tiende keer
fietsavondvierdaagse
in Middelburg
Woensdag 1 juni 1983
HSSINGER
oplage 22.305. wekelijks gratis huis aan huis op geheel Walcheren in combinatie met de faam, totale oplage 43.200. uitgave: provin
ciale zeeuwse courant b.v. administratie: markt 51, postbus 5017, 4330 ka middelburg, 01180-27651. advertentie: waistraat 56-60,
Dostbus 18 4380 aa vlissingen, 01184-15144, privé: w. melse. 01184-62320. redaktie:ad hanneman, 01180-27651. toestel 54.
Het Zeeuws Vogelaarsoverleg is
verontrust over de toegenomen
verstoring van broedende bruine
kiekendieven. Er 'wordt zelfs op de
vogels geschoten en ook vergifti
gingen zijn gecon stateerd.
Er heerst de opvatting, aldus het
Vogelaarsoverlegdat er teveel
vogels zouden zijn. Dat is een
misverstand. De bruine kieken
dief is een bes;chermde vogel.
Zelfs jagers, die o ver het algemeen
toch goed op de hoogte zijn van
wat er in de natuur mag en niet
mag, schieten op deze bescherm
de roofvogel, betreurt het Voge
laarsoverleg. Maar de gevederde
natuurlijke jager vervult een re
gulerende functie in de natuur,
een functie die de menselijke jager
ook graag vervult.
Bruine kiekendieven zijn grote
roofvogels. Ze zijn goed te onder
scheiden vanwege hun jaagmet-
hode. Ze 'zeilen' laag boven het
riet, sloot of weiland, terwijl de
vleugels in een lichte V-vorm zijn
gespreid. Het vrouwtje is hele
maal bruin, het mannetje heeft
zwarte vleugelpunten, licht grijze
plekken op de vleugels en een
grijze staart.
Tussen 1955 en 1965 verminderde
het aantal bruine kiekendieven in
Zeeland sterk. Na 4965 consta
teerde men een langzame toena
me.
Het Zeeuwse Vogelaarsoverleg
waarschuwt verder tegen het fo
tograferen van deze roofvogel,
Nestfoto's vooral kunnen het na
tuurlijke verloop behoorlijk ver
storen.
Voor informatie 01178-1891.
DEZE WEEK IN
Op de voorlichtingspagi
na van de gemeente
Vlissingen staan brand-
weerwedstrijden uitvoe
rig beschreven.
Welke specifieke maa
tregelen worden geno
men om de bevolking te
waarschuwen? Deze
week deel 2 van het gè-
zamenlijke Walcherse
rampenplan.
Korte Informatie op on
ze binnenpagina bevat
een breed scala aan in-
AFSCHEID DORPSARTS
Repetitie in het openluchttheater Toorenvliedt (Foto John Siwabessy).
Hoewel Baas Ubu van de Franse
schrijver Alfred Jarry op papier
een bezetting van enkele tientallen
spelers voorschrijft, brengt de
Stichting Middelburgs Theater dit
spektakelwerk met zeventien per
sonen. Regisseuse Anke Brouwer
acht dit aantal echter meer dan
voldoende. Het Amsterdamse Pu-
bliekstheater bracht Ubu Roi
zoals de onvertaalde titel luidt,
met slechts zes personen en de to
neelgroep Centrum uit Arnhem
acteerde ook al met een bezetting
van minder dan tien spelers.
Niettegenstaande is Baas (Jbu een
enorm moeilijk werk. Knap en
gedurfd dus van het Middelburg
se gezelschap om dit werk op het
repertoire te nemen. Anke Brou
wer: "Er zijn maar weinig gezel
schappen die het aandurven dit
stuk te spelen. Dat geldt ook voor
beroeps. Desondanks is het ons
gelukt om met amateurs rondom
ervaren spelers als Bram Kwek-
keboom en Lea Minnaar in de
hoofdrollen goed voor de dag te
komen".
Baas Ubu wordt gespeeld in het
Openluchttheater Toorenvliedt op
de vrijdagen en zaterdagen 1, 2, 8
en 9 juli. Nog ongeveer een kleine
maand heeft de regisseuse dus de
mogelijkheid om de uiterst moei
lijke passages bij de spelers in te
prenten.
"Het grootste probleem", zo ver
woordt ze de kleine haperingen,
"zit in het cabaretachtige van dit
stuk. De spelers moeten goed ge
timed op elkaar reageren. Ook al
omdat het een openluehtproduc-
tie is, en de tekst kan vervliegen
met de wind, móest worden ge
zocht naar een ^wervelende vorm
geving".
Alfred Jarry schreef het stuk in
1896 als een soort kwajongens
streek. Hij zat toen nog op de
middelbare schoo.. Centraal staat
baas UBU (Bram (Kwekkeboom)
die opgehitst door zijn vrouw Ma
Ubu (Lea Minnaar) op een rigou
reuze manier de macht grijpt. Hij
stoot koning Wenceslaus van de
troon en maakt zichzelf tot ko
ning. Ubu voert vervolgens een
schrikbewind en het enige wat hij
belangrijk vindt is dat hij zelf ge
noeg te eten krijgt.
"Het is een waanzinnig spel van
hebben en houwen, dat bij de
premiere en in de literatuur in de
beginjaren werd afgedaan met de
betiteling 'monsterlijk stuk'", legt
Anke Brouwer uit. "Tegenwoor
dig oordelen we er positiever over.
Het is ook bijzonder goed qua
taalgebruik".
De hoofdrolspeler Bram Kwek
keboom verwacht overigens dat
het publiek schuddebuikend Baas
Ubu zal bekijken. "Het komt over
als een soort stripverhaal en Anke
Brouwer heeft gezorgd voor die
wervelende vormgeving. Bewe
ging en kostuums spelen een erg
belangrijke rol".
"Het publiek kan inderdaad naar
hartelust lachen", geeft Anke
Brouwer toe "om alle dwaasheden
die in dit spel worden geopen
baard. Maar biet publiek aal on
getwijfeld door het lachen heen
tot de ontdekking kómen dat alle
macht die zich tot op de dag van
vandaag in de wereld manifes
teert, op alle 'fronten waanzinnig
is".
Kaarten voor de voorstellingen
kunnen gekocht worden bij de
VVV's in Midldelburg en Vlissin
gen, Uoek's Boekhandel in Mid
delburg, Hij Herenmode in Mid
delburg en bij een kraam op de
Middelburgse braderie op 16, 17
en 18 juni.
Eigenlijk was hij bij zijn komst
in Arnemuiden een vreemde
eend in de bijt die dokter M.L.
van der Moer. Niet-kerkelijk,
iemand die van een lekker
glaasje wijn en heerlijk eten
houdt en bovenal een huisarts
die geen huisarts had willen
worden. Hij stak - zo grinnikt
hij nu - in 1945 zijn licht op in
de vissersplaats bij gebrek aan
beter. En het zou allemaal
maar even duren....
Dat even duurde tot 1 juli 1983.
Dan neemt hij officieel afscheid
van Arnemuiden en Arnemuiden
van hem. Op zaterdag 4 juni kan
de bevolking hem alvast de hand
drukken in het verenigingsge
bouw De Arne.
Wie nu rondvraag doet naar de
huisarts Van der Moer hoort al
snel hoe Arnemuiden zich De
Moer, zoals (ook) hij zijn bijnaam
kreeg, zal herinneren. Een bour-
gondisch type. zo omschrijft een
schoolmeester hem. Iemand an
ders. die nooit een dokter nodig
had, maar van horen vertellen
weel, dat De Moer 'een goeie' is,
kent hem slechts als de chauffeur
van een grote amerikaanse slee,
waarmee hij stapvoets door Arne
muiden rijdt. En verder vertelt
Arnemuiden de buitenstaander
dat De Moer alles zelf deed tot
kiezen trekken en een wond
opensnijden toe.
Burgemeester M.M. Markusse
noemt De Moer iemand die boven
alle lof verheven is, juist vanwege
de enorme inzet die hij in de af
gelopen 38 jaar ontplooide.
Maar de toegezwaaide eerbetui
gingen zijn wederzijds. In zijn
sjofel gestoffeerde huiskamer ("Ik
vind mijn boot belangrijker dan
meubels en mijn vrouw vindt dat
ook") waar we elke vijf minuten
Spoedig klaar
Tel. afspraken 01184-14533
Hobeinstraat 52, Vlissingen
Vorige week kwam dan einde
lijk een boekwerk over Veere
uit. Uitgeverij Den Boer in
Middelburg tekende voor de
productie. De titel luidt 'Zeven
eeuwen Veere' en is van de
hand van de Veere-kenner bij
uitstek Pieter Fagel. De foto's
zijn onder meer van Wim Rie-
mens (recent) en het Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschap
pen. De gemeente Veere en het
Anjerfonds Zeeland hielpen fi
nancieel bij de totstandkoming.
Hoewel Pieter Fagel in zijn inlei
ding stelt dat het boek geen we
tenschappelijk werk is -want
de schrijver is geen historicus
- wordt toch behoorlijk diep
op Veere ingegaan. Fagel toont in
elk geval dat hij met recht de
naam 'Veere-kenner' draagt. Vóór
de Tweede Wereldoorlog was hij
predikant in Veere. Toen al begon
hij historische feiten -over het
stadje te verzamelen. Hij ging er
mee door. In de jaren zeventig
kwam hij terug naar Veere. na een
leven in binnenen buitenland. Bij
zijn terugkomst doopte hij de pen
in de inkt en legde vastberaden
vast wat hij wist over Veere. Het
resultaat van dat schrijfwerk staat
in 'Zeven eeuwen Veere'.
Lezend en bladerend komt men al
ras tot de ontdekking dat Fagel
aardig diep in Veere is gedoken.
Hij mag zijn werk dan 'niet-we-
tenschappelijk' noemen, de beti
teling 'populair-wetenschappe-
lijk' verdient het minimaal. En tot
die conclusie zal elke lezer al ko
men na de eerste bladzijde van het
eerste hoofdstuk, dat Zanddijk
('Toen Veere nog niet of nauwe
lijks bestond was Zanddijk al een
heerlijkheid met een slot') behan
delt. Zanddijk (tegenwoordig
de kerst. Het is in een tijd (eind
zestiende eeuw) dat het water, de
pest en armoede dé grote vijanden
zijn of zijn geweest van Veere en
de wereld er omheen. Fagel ont
moet Valerius op een avondwan
deling voor het raadhuis. Op de
Goese Koornmarkt ontboezemt
Valerius zijn vriend Fagel met de
'Nederlandtsche Gedenek-clanck'
bezig te zijn. Valerius zingt zacht
jes 'wilt heden nu treden....' voor,
een danklied voor de overwinnin
gen van prins Maruits in 1597.
Fagel voert de lezers vervolgens
mee naar de kerkdienst op kerst
ochtend. In de koude kerk waar
elke stand zijn eigen plaats heeft
predikt dominee Garson Brucerus
.De gemeente zingt een psalm,
langzaam en plechtig, onder lei
ding van een voorzanger, want een
orgel in de kerk mocht toen nog
De scheidende huisarts M.L. van der
Ruben Oreel).
de telefoon horen rinkelen en hij
x .nmaal wordt weggeroepen om
de doodsoorzaak van een vader
aan een zoon uit te leggen, me
moreert h ij uitvoerig: "Het volk
onderscheiidt zich nadrukkelijk.
Het volk van Arnemuiden is altijd
verschrikk elijk arm geweest. Des-
alniettemin maakte het lol. Dal
zag je ook na de oorlogstijd, toen
ik hier kv,/am". En dan noemt hij
'het volk je' heerlijk conservatief
met zijp aparte taal en kleding.
"Het trok me eigenlijk al vanaf
het begin, hoewel ik nooit had
niet. Dan keert dominee Brucerus
de zandlioper op de kansel, dit om
te kunmen controleren hoe lang
zijn preek duurt
Fagel zi et dan Valerius. Hij zit in
eengedoken. 'Beste brave Vale
rius, de nk ik, wat is hij de laatste
tijd oud geworden.... Hij stierf in
1625, op de zeventwintigste janua
ri
Een mooi stukje proza, die brief
aan zi jn kleinkinderen. Ook een
goede keuze om die brief in het
boek op te nemen. Temeer omdat
er behalve historische feiten, sfeer
in wordt geschilderd, die Fagels
liefde voor Veere overduidelijk
illustreert.
Blathasar van Moucheron ('Het is
verbazingwekkend hoeveel men
sen van formaat zich aan het eind
van de 16e begin 17e eeuw binnen
Veeres muren ophielden', schrijft
Fageïl), is het hoofdstuk na Vale
rius. Dan beschrijft dominee Pie
ter Fagel Enige schilders in Veere,
de slavenhandel. De Schotse sta
pel, dominees, veerdiensten, de
Waalse Kerk, de Engelse invasie
in 1809, en tot slot de bevrijding.
De foto's en illustraties in 'Zeven
eeu wen Veere' geven een over
zichtelijk beeld van de ontwikke
lingen binnen de zo aantrekke
lijke Walcherse plaats. Het boek is
ver krijgbaar in de boekhandel en
kost 57,50 (250 pagina's en zeer
veel fotomateriaal).
Zanddijk) wordt tamelijk diep
gaand omschreven. De kerk (De
eerste bewoners van Vrouwen
polder en Veere gingen er ter
Kerke), de processies in de mid
deleeuwen. de Spaanse oorlog en
de beeldenstorm tpt aan de ver
koop van een hofstede met wo
ning.
Vervolgens behandelt Pieter Fa
gel Het kasteel Sandenburgh,
'Heren en Vrouwen van Veere',
waarin de beelden op het stadhuis
van Veere worden uitgelegd,- de
Onze Lieve Vrouwekerk, de Gro-
P ie ter Fagel (foto Ruben Oreel).
te Kerk na de Reformatie, Veere
in de ref'ormatietijd, Oranje en
Veere, vie r eeuwen markizaat. De
Van Reygersberghen (Maria van
Reygersbergh huwde in 1608 met
Hugo de Groot) en hoofdstuk 9 -
er zijn er twintig - Adriaen Vale
rius waar we wat meer aandacht
aan schenken.
Fagel begint dat hoofdstuk met
een kerstverhaal aan zijn klein
kinderen. Hij droomt boeiend een
hele periode in de tijd terug en
ontmoet Valerius op de avond voor
De kinderen worden natuurlijk n iet vergetenZo is er op
braderie-zaterdag voor hen de mogelijkheid om eens echt te doen
aan ringrijden op pony's.
De kinderboerderij is ook aanwe zig.
Iedere dag een wedstri jd waarmee fraaie prijzen
zijn te winnen.
Moer, bijgenaamd 'De Moer' (foto
gedacht het zo lang vol te hou
den".
Dokter van der Moer werd 69 jaar
geleden in Colijnsplaat geboren.
Later verhuisde hij met zijn ou
ders naar Middelburg, waar hij op
de Rijks-HBS aan de Singelstraat
school ging. Na zijn artsenoplei
ding werkte hij vanaf 1942 in
Rotterdam. De praktijk daar in
die na-oorlogse dagen van wede
ropbouw vlotte echter niet zo erg.
Tijdens een bezoek aan zijn ou
ders in Middelburg begin 1945
ontdekte de jonge huisarts Van
der Moer de vrije plaats in de vis
sersplaats.
Terwijl buiten zijn woonhuis
praktijk, de riante villa aan het
Stationsplein, de patiënten af en
aan zijn opvolger (dokter Bouw
meester) bezoeken, diept hij ver
der herinneringen op. "In Arne
muiden gebruiken vooral de ou
deren nog de term 'een flesje
meestergoed'. Een betiteling voor
een drankje dat de chirurgijn in de
middeleeuwen aan zieken gaf'.
Dan heft de huisarts zijn - zoals hij
het zelf enigszins vermanend
noemt - te zware lichaam ("ne
gentig kilo is nog minstens vijf te
veel voor mij") en geeft toe in het
begin in Arnemuiden feodaal ge
leefd te hebben, "ik had twee van
die dienstbodes. Van die echte,
met witte schortjes. Maar", zo
vergoeilijkt hij, "in die periode
kon je ook bijna niet anders. Er
was nog nauwelijks iemand met
telefoon. Alles speelde zich af aan
de voordeur. Ik had opgeveer
3400 patiënten".
Later kreeg Van der Moer een
echte doktersassistent. "Dat was
de grote "Van Hemert. Die man
deed werkelijk alles. Het was een'
echte duizendpoot. Hij maakte
poedertjes in de apotheek, ver
zorgde de tuin, als mijn vrouw
ziek was maakte hij pap voor de
kinderen klaar en voor de mensen
in Arnemuiden was hij een soort
tussenpersoon. Een man die
bovendien een geweldige kennis
van zaken had. Aan hem vroegen
de dorpelingen of ze eigenlijk wel
naar de dokter konden gaan. He
laas is hij drie maanden geleden
gestorven. Hij was mijn beste
vriend....".
Voor het overgrote deel van de
periode dat de huisarts in Arne
muiden praktijk deed, was hij ook
tandarts. Ook als er een patiënt
kwam met een ontsteking, schrok
hij er niet voor terug de zweer
open te snijden. Vastberaden alsof
hij het weer moet doen legt hij uit:
"De mensen waren vaak bang
voor een ziekenhuis. Bovendien
waren er weinig specialisten in die
tijd, zodat je wel moést snijden.
Overigens leerden wij tijdens onze
artsenstudie de kleine chirurgie
erbij. En ik geloof inderdaad dat
ik vooral voor wat betreft kiezen-
trekken enige roem verwierf. Ook
uit andere Zeeuwse plaatsen be
zochten mensen me met kiespijn.
Zelfs uit Terneuzen kwam eens
een schipper een weekeinde over
om van zijn zieke kies verlost te
worden".
Met ënige spijt constateert dokter
Van der Moer dat dat tegenwoor
dig allemaal anders is. De echte
dorpsarts, de man die van alle
(medische) markten thuis is bes
taat niet meer. "Voor het minste
geringste verwijst de tandarts al de
mensen door naar een kaakchi-
rug.
Met die constatering komen we op
een geliefkoosd onderwerp van de
scheidende dorpsarts, de verlos
kunde. Hij vertelt zonder veel
poeha zelf alle bevallingen te heb
ben gedaan in Arnemuiden. De
tegenwoordige huisartsen, doen
alleen maar de 'snelle gevallen',
"Ik heb hier rond 1946 nog een
prenatal bureau opgericht en een
soort consultatiebureau voor zui
gelingen"
In zijn onderzoekkamer bouwde
hij daarvoor enkele houten hokjes
waar de zuigelingen konden wor
den uitgekleed. Ook de aanstaan
de moeders stond hij met raad en
daad bij. "Vergeet niet, Arnemui
den was na de oorlog enorm arm.
Nagenoeg alle vissers liepen in de
steun. En daarbovenop komt nog
dat het bijzonder kinderrijke ge
zinnen waren in Arnemuiden. Ik
heb nog een moeder gekend, die
24 kinderen ter wereld bracht. Het
was dus bittere noodzaak dat de
arts ze medisch begeleidde. Toen
ik hier kwam hoorde je pas .van
een vrouw die in verwachting was
als de weeën begonnen".
Een arts in een plaats als Arne
muiden hoort ongetwijfeld bij de
notabelen van het dorp, samen
met de dominee en de burge
meester. "We komen inderdaad
elke maand met dat drieman
schap bij elkaar en spreken dan
over problemen van allerlei aard.
Opvallend genoeg ben ik als niet-
kerkelijk persoon toch geaccep
teerd door de overwegend kerke
lijke inwoners. Opvallend genoeg
waren alle artsen hier sinds 1900
niet kerkelijk. Kennelijk rede
neert men 'een arts is voor het li
chaam en de dominee voor de
geest'. Maar dat neemt niet weg
dat je als huisarts begrip moet
hebben voor het geloof. Ik heb
wel eens aan een stervende gezegd
dat ik jaloers op haar was. Ze had
in elk geval iets om zich aan vast te
houden".
Dokter M.L. van der Moer, die ei
genlijk vlieger of piloot had willen
worden, neemt met enige me
lancholie op zaterdag 4 juni af
scheid van de bevolking. Voor hem
en zijn vrouw heeft een speciaal
voor dat afscheid ingesteld comi-
tee een bijeenkomst vastgesteld
vanaf 13.15 u. in het verenigings-
DE BETERE
STAALWAREN
VICTORINOX.
DE ENIGE ECHTE1
SERVICE - KWALITEIT - GARANTIE
LANGE DELFT 50 MIDDELBURG
V 01180-13221 J
gebouw De Arne. Het officiële
deel duurt tot half vier. Om vier
uur brengt de muziekvereniging
Arne's Genoegen een serenade. Zo
rond kwart over vier tot zes uur is
er receptie.
Tot slot zegt de heer Van der
Moer die na zijn afscheid ver
huist naar de Vlissingse boule
vards: "Vroeger was Arnemui
den arm, enorm arm. Nu gaat
het ze beter. Ik gun het ze en
hoop dat het zo blijft
Middelburg, Lange Delft 24,
tel. 01180-12083
wl'Ut 27 Vliumgtn T« 12300
Kort» Om 17 MKMWOurg T.I 37772 1
Lang» Kartuirui 31 Gom T« 2732»
Van maandag 6 juni tot en met
donderdag 9 juni wordt in Middel
burg voor de tiende keer een fiet-
savondvierdaagse gehouden. De
organisatie - de toerafdeling van
de Zeeuwse ren- en tourclub Theo
Middelkamp - gaat aan dit tweede
lustrum extra aandacht besteden.
Op de laatste dag van dit sportieve
treffen wordt onder de deelnemers
zelfs een racefiets (waarde bijna
duizend gulden) verloot.
Voorts krijgen de deelnemers bij
het vertrek op de eerste avond een
fietsvlag. Ook zijn er prijzen be
schikbaar voor de oudste en de
jongste deelnemer. Vorige jaren
varieerden de leeftijden van zes
tot tweeënzeventig jaar. Bij de
controleposten onderweg worden
de deelnemers ook op kauwgom
en fruit getracteerd.
Er kan op twee afstanden naar
keuze worden gereden, namelijk
25 of 50 kilometer. De deelnemers
aan de langste afstand rijden ook
door Noorden Zuid-Beveland en
evenals de rijders op de 25 kilo
meter over de mooiste wegen van
Walcheren.
De start is elke avond tussen zes
en zeven uur bij rijwielhandel Piet
Voskamp (tevens de sponsor van
het fietsevenement) aan de Bree-
weg. De eindcontrole is eveneens
aan de Breeweg maar dan in de
kantine van sporthal de Voor-
borch. De start van de eerste
avond wordt muzikaal opgeluis
terd door de showband 'Juliana
Middelburg'. Rijwielhandel Vos
kamp stelt ook een servicewagen
beschikbaar die per avond enige
malen de route rijdt. Voor Frans
Hercules betekent het tweede lus
trum een jubileum. Hij schreef
namelijk voor de tiende keer in.
b
