500 300 150 25 7 JULI s A No. 158 72e Jaargang 1934 Uitgave: firma F. VAK DE VELDE Ir., Walstraat 58-60, Vlissingen. Telei. 10. Postrekening 66287 Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zondag en algemeen erkende Christelijke feestdagen Dit nummer bestaat uit vier bladen. - Eerste blad. EEN SAMENZWERING TEGEN PRINS WILLEM VAN ORANJE EN VLISSINGEN DOOR EEN VLISSINGSCH OUD-SCHEPEN IN 1584 HET EINDRAPPORT VAN DE COMMISSIE UIT DEN KON. NED. MIDDENSTANDSBOND. STADS- EN PROVINCIENIEUWS VLISSINGSCHE COURANT ABONNEMENTSPRIJS: Voor alle gemeenten op Walcheren en waar agentschappen geves tigd zijn /2.20 per 3 maanden. Franco door het geheelerijk/2.50. Voor België, Duitschland en Frankrijk 3.40. Voor de overige landen bij wekel. verz. 3.20. Afzonderlijke nrs. 5 cent. ADVERTENTIEPRIJSVan 1—5 regels 1.25iedere regel meer 25 cent. Bij abonnement speciale prijzen. Reclames 50 ct. p. regel. Kleine advertenties van 15 regels 50 ct. Iedere regel meer 10 ct (max. 10 regels). Bij 3 maal plaatsing van 1—5 regels ƒ1.alles bij vooruitbetaling De abonné's in 't bezit eener Polis, zijn GRATIS verze kerd tegen ongelukken voor gulden bij levens lange ongeschikt heid tot werken. gulden bij dood door een ongeluk. gulden bij verlies van een hand, voet of oog. gulden bij verlies van een duim gulden bij verlies van een wijsvinger gulden bij verlies van eiken anderen vinger AANGESLOTEN BI] HET BUREAU VOOR PUBLICITEITSWAARDE, INGESTELD DOOR DE VEREENIGING „DE NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS'3 en lan :ie- ke. ra- JS. .H. 75, JM, opt nd, leet .75. ter- El., de- art lam tott uur Hans Hanssen, van geboorte buitenlander, -wordt poorter in 1578schepen 1580 en 1581. Plannen Vlissingen in handen van den vijand te spelen- De Prins waarschuwt per briefVlissingen voor hem ter oo.re gekomen plannen, van verraders. 'Een Middelburger, Antheuriis Auckema, Fries van geboorte, brengt uit, dat Hans Hanssen met plannen van hoogverraad rondliep. -- Ge committeerde Raden van Zeeland bevelen inhechtenis neming te Vlissingen van Hans Hanssen 3xp. elel. 282. 153. Sedert,den glorierijken opstand.van 1572 was Vlissingen,door Karei V reeds van- \vege zijn belangrijke haven „koningin en sleutel van Nederland" genpemd zeer in welvaart en bevolking toegenomenhet kon toen reeds „een der principaelste zee havens" van Europa heeten. Gelegen aan den mond der Schelde, op een punt, waar de vier gaten, waarmee de rivier in zee uitliepWielingen, Spleet, Deurloo en Oostgat, eigenlijk convergeerden, mits men maar al de geheimen der zandplaten ken de, was zij het aangewezen uitgangspunt voor kaperij in den vrijheidsoorlog, was zij tevens de maritieme haven bij uitnemend heid om het eventueel vijandig wordende Antwerpen in haar greep te worgen. Geen wonder dus, dat er. den vijand alles aan ge legen was haar in handen te krijgen, Alva had het tevergeefs beproefd, maar ook na zijn vertrek en ook na den val van Middelburg, toen de Zeeuwsche admiraliteit een prijzennof in optima forma te Vlissingen gevestigd was en den handel op 's vjjands land ten zeerste belemmerde, wer den herhaaldelijk plannen uitgebroed, zoodat de Prins 30 November 1580 aan „Burge meester, Schepenen en regeerders der stad Vlissingen" o.a. schreef„Alsoo ons daghelycx van gheloofwaerdighe Persoonen verscheyden tydinghen comen van prac- tycken ende heymelycke. aenslaghen die de vyanden hebben op eenighe Havenen ende zeesteden van deese Nederlanden ende in 't besundere op der stede van Vlissingen, ende aenmerekende hoe hoochelyken daer- aene zy ghelegen dat alomme alsulcken opsicht ghenomen ende soo goeden wachte ghehouden worde, dat de vyandt tot al sulcken synen boosen voornemen nyet en come, overlegghende oock daerbeneffens van wat importancie die stadt Vlissingen zijnde, is daeromme d'oorsaecke deeses ons schrijvens, u lieden versoeckende, ende des nyet te min amptshalven vermaenende, dat ghylieden alsulcken goeden toesicht laet nemen, houdende soo by daghe als by nachte alsulcken 'goeden scherpen wachte, dat ulieden onvoorsienlyck egheen incon venient of onghenae en overcome, ons mette eerste ghelegéntheyt verwittighende van 't ghene ghylieden van des vyants voir- nemen oock zult moghen vernomen heb ben", enz. Eenige maanden daarna had de vijand werkelijk een aanslag op Vlissingen in den zin en wel in het voorjaar van 1581, op touw gezet door den Spaanschen ambassa deur de Mendoza, te Londen. Waar telkens Nederlandsche schepen de Theems bezoch te- had hij onderhandelingen aangeknoopt me4- een paar hoplieden, Willem Jansz. van Hoorn en Kornelis Leenhouder, die deden of ze op het plan ingingen, maar intusschen den Prins waarschuwden. De bedoeling was, dat de schepen van beiden, vergezeld van andere schepen bemand met Spanjaar den, de Vlissingsche haven zouden binnen varen. Ik hoop er later nog eens breeder op in. te gaan. 't Zij genoeg hier te vermel den, dat dank zij de eerlijkheid der beide Nederlanders en de waakzaamheid van den Prins, het plan niet ten uitvoer werd ge bracht. 't Zal den oningewijden lezer onbegrij pelijk voorkomen en nu kom ik terug- op mijn alarmeerenden titel dat een ge wezen Vlissingsch schepen, tevens koopman, zich leenen wilde om Vlissingen in 's vijands handen te spelen en een aanslag op den Prins te helpen bevorderen. Men vergete echter niet, dat allerlei avonturiers van heinde en verre zich in het Vlissingen dier dagen vestigden, de hoop op rijken buit lokte velen aan en het was voor den Prins een reuzentaak orde en tucht te scheppen. Had hij nog niet pas, ook in 1581, de vaart op Spanje en Portugal verboden, den Zeeuwschen waterbaljuw Robert Leeman, die toch vrijbrieven verleende, geschorst, zoodat een niet-Nederlandsch koopman, zooals dan toch Hans Hanszoon was, het bloed naar het hoofd steeg als hij bedacht, dai geld-yerdienen toch zijn eenig y.esti- gingsdoel hier was geweest. En met het ombrengen van. den Prins 'en'het verraden van Vlissingen was dieel veel geld te ver- - dienen.. De ban in 1580 uitgevaardigd op 'raad van Granvellè en tegen den zin van .Parma, waarbij de Prins tot vijand van het menschelijk geslacht werd verklaard, een prijs van 25000 gouden schilden op zijn hoofd gezet werd, terwijl verheffing in den- adelstand een eventueel moordenaar boven dien in uitzicht werd gesteld, had reeds menigeen verleid, hóe groote afschuw deze maatregel ook alle weidenkenden inboe- .zemde. Nu het weldra 350 jaar geleden zal zijn, dat de Vader des Vaderlands 10 Juli 1584 den dood vond door een maar al te wel ge richt. sohot, zal men zeker wel belang stel len in het feit, dat te Vlissingen eenige maanden 'vroeger van dat zelfde jaar plan nen ontdekt werden tot een aanslag op den Prins,, maar ook op Vlissingen, zij het dan ook door een nieuwbakken Vlissinger, die eerst 14 Mei 1578 poorter der stad geworden was. Naar de begrippen dier dagen was hij een buitenlander, immers afkomstig uit „Zevender", d.i. Zevenaar, toen nog in het land van Kleef hij had zich hier als koop man gevestigd en wel om de eenvoudige reden, "dat hij gehuwd was met een Vlis singsche van geboorte, die met haar ouders „om der religie wille" was uitgeweken. Hij bewoonde het pand op de plaats waar nu ongeveer het politiebureau zich bevindt, dit pand werd na aankoop uit de gerechtelijk verkochte nalatenschap op 7 Juli 1584 toegevoegd aan het aangrenzende Weeshuis en als weesschool gebruikt. Tot het jaar 1630 heeft het als zoodanig dienst gedaan. De verwanten van den kant zijner vrouw waren van ouder tot ouder poorters van Vlissingen geweest en behoorden blijkbaar tot de notabelen. Vandaar dat het niet moeilijk was voor den aangehuwde, in de kringen van reeders en kooplieden te komen en zoo werd hij door de relatie's van zijn vrouw weldra, l'eeds in 1580 en 1581 schepen, dus een achtbaar magistraatspersoon. Blijkbaar had de gouddorst hem weldra te pakken, want in 1582 werd hij beschuldigd van ,,'t ver handelen van haech ende verboden mun- te" zoodat het met zijn invloedrijke po sitie weldra gedaan was. Hij bleek een avonturier. Erger was het in 1583, want tóen was hij al blijkbaar zoo diep gezon ken, dat hij onderhandelde met den vijand om Vlissingen in 's vijands handen te spelen en den Prins te dooden. Was hij door de algemeene verachting in 1582 zóó diep ge troffen, dat hij een desperado werd, zijn vrouw was intusschen ook overleden, of zocht hij naar een middel om er weer bo venop te komen en tevens zijn wrok te koelen Op het Vlissingsche archief berust nog een schreven, waarin de Vlissingsche magistraat namens den Prins verzocht wordt, geen vonnis te wijzen inzake „de groote mesusen" 3) begaan door Hans Hanssen, voordat de Prins uitvoerig is in gelicht over de feiten. Vermoedelijk is hij er genadig afgekomen, want in 1583 had hij gelegenheid om zijn luguber samen- zweerdersbedrijf uit te oefenen. Toch ontdekte men het plan eerst in Februari 1584 en wel doordat degeen, die in vertrouwen genomen was en als hand langer móest dienen, Antheunis Auckema, een Fries, maar Middelburgsch poorter, eveneens sinds Mei 1578, de plannen uit bracht. Reeds 23 Augustus 1583 was er een anoniem schrijven by den tresorier Man maker gekomen en door dezen opgezonden aan den Prins, zonder eenige nadere aan duiding. Einde Februari 1584 had de schrij ver zich nader bekend gemaakt en volgens zijn zeggen gewacht met verdere mede- deelingen, totdat hij de handgift ontvangen had, die tevens tot overtuigend bewijs kon dienen. Tenminste, 28 Februari in den avond waren bljjfcbaar „eenighe uuten Col- legie" nl. van gecommitteerde raden van Zeeland nog bij elkaar geweest en hadden de gevangenneming van Hans Hanssen ge last. „In der nacht omtrent den XII uren" was het bevel nog geschreven aan Alexan der Haultain, gouverneur van Vlissingen of aan zijn plaatsvervanger, indien Haultain afwezig was, Jhr. Pallant. Dit schrijven werd natuurlijk nog per extra koerier be zorgd. Hun werd „met aider ernst vanwege Zijn Ex.ie" bevolen de poorten der stad niet voor 8 of 9 uur in den morgen te openen, met behulp van soldaten zich van den persoon van Hans Hanssen meester te maken, te waken, dat hij niets kon verstop pen of vernietigen, en hem aan den baljuw over te leveren. De gouverneur zou daar door aan Zijne Excellentie een goede dienst bewijzen. Eveneens te middernacht werd den baljuw te Vlissingen uitvoerig geschre ven. Hem werd medegedeeld, dat ge schreven was „aen den sergeant-major der stadt Vlissingen", evenals aan den plaatsvervanger van Haultain, die zelf uitstedig was, dat hij na het openen der pooort acht zou slaan op Hans Hanssen, „om zekere merckelvjcke oirsaecken impor terende de welvaart van den lande van Zeeland in 't bijzonder die der stad Vlissin gen", zoodat deze niet de poort uit kon, verder moest men onderzoeken als hij ge arresteerd was, welke brieven of geschrif ten hij bij zich had. Gecommitteerde raden zouden dezen maatregel niet gelasten, in dien zij niet vreesden, dat Hans Hanssen zou ontsnappen en zich -ontdoen van be zwarend materiaal. Zij verzekeren nog eens, dat zij weten te spreken namens Zijne Excellentie „soo daeraen grootelijcx- gele gen is". Indien hij niet uit zou gaan voor 9 uur 's morgens moet de baljuw toch zich van zijn persoon trachten meester te maken, huiszoeking houden en alles verzegelen. 1) In dat jaar bouwde men in de Wal straat een nieuwe weesschool. 2) „haech" of hagemunt reeds in de mid deleeuwen is een munt van slecht allooi, of niet erkende munt. Het woord hage heeft, in samenstellingen, uit de beteekenis „van buiten" of „van buiten af" een ongunstige beteekenis gekregen. Vgl. ook „haagpredi kant" en „hagepreek" resp. rondzwervend predikant, die overal waar 't uitkomt, op treedt (sinds 1566 in gebruik) en preek op allerlei plaatsen, maar niet in de kerk. Een hageweduwe was een ongehuwde dochter, die moeder was. 3) Vgl. Fransch mésuser (de) mis bruik malzen van. 4) Zie „Collegiaelhoeck van Gecomit- teerde Raden van Zeelandt" d.d. 29 Febr. 1584, in handschrift op het Rijks Archief te Middelburg. H. G. VAN GROL. Archivaris. H. (Slot). De laatste drie conclusies van het eind rapport, dat door de commissie ter be-stu- deering van hét verplichte lidmaatschap va,n vak- en standsoirganisatie is uitge bracht, betreft de organisatie van de staatsbemoeienis met hét bedrijfsleven. De commissie wil een verordenende be voegdheid toekennen aan de Kamers van Koophandel en Fabrieken en daaraan ver binden de instelling van een toporgaan in den vorm van een. Centrale Kamer van Koophandel en Fabrieken. In ons eerste artikel lieten wij ons gun stig uit over de conclusies van bovenge noemde commissie. Wij behandelden daarin de eerste vier. Wat deze laatste drie be treft, kunnen wij echter minder enthou siast zijn. Het lijkt ons een volkomen onbegonnen werk, om de Kamers van Koophandel zoo om te vormen, dat zij in staat zijn de taak, die verbonden is aan verordende bevoegd heid, naar behooren te vervullen. In hoofdzaak meenen wij hiervoor twee redenen te moeten aanvoeren. Vooreerst hebben de Kamers van Koophandel in hun tegenwoordigen vorm veel te weinig con tact met de centraal georganiseerde be drijfstakken. Juist de crisis heeft aan het licht gebracht, dat de bedrijfstak in ver schillende opzichten als een eenheid moet beschouwd. Spreekt men over verordende bevoegd heid, dan wordt practisch altijd gedacht aan maatregelen, die een geheele bedrijfs tak betreffen en waarvan wij er juist in den laatsten tijd zooveel tot stand hebben zien komen. Zonder overdrijving kan ech ter gezegd worden, dat de Ka.mers van De afgebroken draaikraan op de voorplecht van het s.s. „Nieuwkerk". Koophandel geen wezenlijke banden met die centraal georganiseei'de bedrijfstakken hebben, zoodat het uitoefenen van een verordenende bevoegdheid op de meeste punten o.i. volkomen vast zou loopen. Daarenboven moet er echter op gewezen worden, dat de Kamers van Koophandel bijna uitsluitend locale belangen beharti gen en uit adressen kan men heel dikwijls afleiden, dat zij weinig oog toonen voor algemeene belangen. En het is juist weer in de laatste jaren, dat de locale belangen steeds meer op den achtergrond zijn ko men te staan tegenover de nationale. In dit licht bezien zouden dus de Kamers van Koophandel eerder in de laatste plaats dan in de eerste plaats in aanmerking ko men, om de verordenende bevoegdheid op economisch gebied Uit te oefenen. Dit is inderdaad ook onze meening. Langs dezen weg zal nooit een goed-functionneerend orgaan geschapen kunnen worden, dat de banden tusschen Staat en bedrijfsleven legt en onderhoudt. In dit verband is het niet ondienstig, om te wijzen op de brochure, die enkele maan den geleden gepubliceerd is door de Maat schappij voorr Nijverheid en Handel. Ook deze Maatschappij had aan een commissie opdracht gegeven tot het bestudeeren van de hier aanhangige kwestie. Daarin komt men echter tot geheel an dere conclusies en o.i. tot veel juistere. Het uitgangspunt wil die commissie gevormd zien door de verschillende georganiseerde bedrijfstakken. Ieder vormt een raad, zoo dat er een zevental verschillende raden ontstaan Raad voor de Nijverheid, Raad voor den Landbouw, Raad voor de Zee scheepvaart, Raad voor den Groothandel, Raad voor den Middenstand, Raad voor het Verkeer, Raad voor het Bank- en Verzeke ringswezen. Die raden kiezen gezamenlijk den Econo- mischen Raad. Deze laatste heeft een bu reau, dat belast is met de dagelijksche werkzaamheden. In de practijk zal het er dus op neerko men, dat de leider van het bureau een groo- ten invloed zal hebben. Bij hem komen ten slotte alle draden samen en doordat hij op den duur het meest met de finesses van de werkzaamheden op de hoogte raakt, zal zijn advies steeds een groot gewicht in de schaal leggen. Dit systeem draagt een geheel ander ka rakter, dan wat thans voorgesteld wordt door de commissie van den Kon. Ned. Mid denstandsbond. Is in dit laatste de „streek" de eenheid, waarvan uitgegaan wordt, het stelsel van de Maatschappij voor Nijverheid en Handel baseert zich op de „bedrijfstak" als de fundamenteele eenheid. Dit laatste schijnt ons onder de tegenwoordige ver houdingen veel redelijker en veel kans op succes biedend dan het eerste. Dat een streek een eenheid van belan gen heeft, komt practisch niet meer voor, terwijl juist daartegenover de eenheid van belangen van een bepaalden bedrijfstak zich steeds meer doet gelden. Bij die ontwikkeling zal alles zich heb ben aan te passen. Scheldebeker-Zwemwedstryd. Dat deze wedstrijd zich in een groote po pulariteit verheugt, blijkt wel uit het aan tal inschrijvingen, dat 33 bedraagt, t.w. 27 heeren en 6 dames. Daar in verband met het safety first 25 zwemsters en zwemmers mogen starten, heeft er selectie plaats ge had, terwijl van de afgevallenen enkelen als reserves voor eventueele niet opkomenden en afkeuringen zijn aangewezen. Behalve de door ons reeds gepubliceerde Engelsche, Belgische en Nederlandsche cracks (mej. Olsen, Kuyper, Stender, Kern- per) komen de deelnemers (deelneemsters) uit Schiedam, Breskens, Haarlem, 's-Gra- venhage, Amsterdam, Tïel, Arnhem, Til burg, Middelburg, terwijl ook de V.Z.C. en de V.R.B. vertegenwoordigd zijn. Alzoo verscheidenheid genoeg, waardoor het aan spanning geenszins ontbreken zal en de 5 de internationale Scheldebeker- Zwemwedstrijd in geen. geval onder zal doen voor zijn voorgangers. Zaterdag 14 Juli be looft en voor de zwemsport en voor Vlissin gen een schitterenden dag te worden. Kinder-Herstellings- en Gezondheids- v kolonies. Gisteravond hield de af deeling Vlissingen van bovengenoemde vereeniging in het Con certgebouw haar jaarlijksche algemeene vergadering. De waarn. voorzitter, de heer H. B. J, Knoop opende de niet druk bezochte verga dering en herdacht allereerst het smartelijk verlies, dat ons Vorstenhuis heeft getroffen in de laatste maanden. Beiden, Koningin. Emma en Prins Hendrik hebben in hun le ven getoond zeer veel gevoel te hebben voor het zwakke en misdeelde kind. Koningin Emma in de t.b.c.-bestrijding, hetwelk nooit vergeten zal worden en Prins Hendrik in zijn groote belangstelling voor Roode Kruis en Reddingswezen, en spreker herinnerde in dit verband nog aan de „Berlin"-ramp. Vervolgens werd door den heer Knoop, als secretaris, uitgebracht het jaarverslag over 1933, waaruit bleek dat in het afgeloo- pen jaar voor rekening der vereeniging 30 kinderen werden uitgezonden, waarvan 17 kinderen naar Nunspeet met 1948 verpleeg- dagen en 11 naar De Steeg met 726 ver- pleegdagen en 2 naar Bergen aan Zee met 70 verpleegdagen (deze 2 gedeeltelijk voor rekening van het Bio-vacantieoord) De resultaten der uitzending waren zeer bevredigend te" noemen. Het ledental der vereeniging gaat jam mer genoeg achteruit en verminderde dit jaar met 9. Juist in dézen tijd, nu door de economische omstandigheden de hulp der vereeniging zoo noodig is, valt de vermin dering van het ledental en dus ook van de contributie, zeer te betreuren en de secre taris sprak de hoop uit dat het ledental zich weer zal uitbreiden. De rekening van de penningmeesteresse, mej. C. Lagaay, gaf te zien in ontvangsten 4021.41, w.o. een subsidie van het gemeen tebestuur ad 3000 en 154 aan contribu tie der leden. De uitgaven bedroegen 3983.18, waar van 3668.06 aan verpleeggelden. Nadat de bescheiden van de penningmees teresse waren nagezien en in de beste orde bevonden, werd aan haar, onder dankzeg ging voor het nauwkeurig beheer, décharge verleend. De begrooting voor het loopende jaar werd in ontvang en uitgaaf vastgesteld op 3250. Na korte rondvraag werd de vergadering daarna gesloten. Industrie- en Huishoudschool Middelburg. Afdeeling Vlissingen. Op Donderdag 12 Juli zal in het voorma lig Burgerweeshuis, Badhuisstraat 64, de tentoonstelling plaats hebben van bovenge noemde afdeeling,

Krantenbank Zeeland

Vlissingse Courant | 1934 | | pagina 1