500
300
150
25
7 JULI
s
A
No. 158
72e Jaargang
1934
Uitgave: firma F. VAK DE VELDE Ir., Walstraat 58-60, Vlissingen. Telei. 10. Postrekening 66287
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zondag en algemeen erkende Christelijke feestdagen
Dit nummer bestaat uit vier bladen. - Eerste blad.
EEN SAMENZWERING TEGEN PRINS WILLEM VAN ORANJE EN
VLISSINGEN DOOR EEN VLISSINGSCH OUD-SCHEPEN IN 1584
HET EINDRAPPORT VAN DE
COMMISSIE UIT DEN KON. NED.
MIDDENSTANDSBOND.
STADS- EN PROVINCIENIEUWS
VLISSINGSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS: Voor alle gemeenten op Walcheren en waar agentschappen geves
tigd zijn /2.20 per 3 maanden. Franco door het geheelerijk/2.50. Voor België, Duitschland
en Frankrijk 3.40. Voor de overige landen bij wekel. verz. 3.20. Afzonderlijke nrs. 5 cent.
ADVERTENTIEPRIJSVan 1—5 regels 1.25iedere regel meer 25 cent. Bij abonnement
speciale prijzen. Reclames 50 ct. p. regel. Kleine advertenties van 15 regels 50 ct. Iedere regel
meer 10 ct (max. 10 regels). Bij 3 maal plaatsing van 1—5 regels ƒ1.alles bij vooruitbetaling
De abonné's in 't bezit eener
Polis, zijn GRATIS verze
kerd tegen ongelukken voor
gulden bij levens
lange ongeschikt
heid tot werken.
gulden bij dood
door
een ongeluk.
gulden bij verlies
van een
hand, voet of oog.
gulden bij verlies
van
een duim
gulden bij verlies
van een
wijsvinger
gulden bij verlies
van eiken
anderen vinger
AANGESLOTEN BI] HET BUREAU VOOR PUBLICITEITSWAARDE, INGESTELD DOOR DE VEREENIGING „DE NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS'3
en
lan
:ie-
ke.
ra-
JS.
.H.
75,
JM,
opt
nd,
leet
.75.
ter-
El.,
de-
art
lam
tott
uur
Hans Hanssen, van geboorte buitenlander, -wordt poorter in 1578schepen
1580 en 1581. Plannen Vlissingen in handen van den vijand te
spelen- De Prins waarschuwt per briefVlissingen voor hem ter
oo.re gekomen plannen, van verraders. 'Een Middelburger,
Antheuriis Auckema, Fries van geboorte, brengt uit, dat Hans
Hanssen met plannen van hoogverraad rondliep. -- Ge
committeerde Raden van Zeeland bevelen inhechtenis
neming te Vlissingen van Hans Hanssen
3xp.
elel.
282.
153.
Sedert,den glorierijken opstand.van 1572
was Vlissingen,door Karei V reeds van-
\vege zijn belangrijke haven „koningin en
sleutel van Nederland" genpemd zeer in
welvaart en bevolking toegenomenhet
kon toen reeds „een der principaelste zee
havens" van Europa heeten. Gelegen aan
den mond der Schelde, op een punt, waar
de vier gaten, waarmee de rivier in zee
uitliepWielingen, Spleet, Deurloo en
Oostgat, eigenlijk convergeerden, mits men
maar al de geheimen der zandplaten ken
de, was zij het aangewezen uitgangspunt
voor kaperij in den vrijheidsoorlog, was zij
tevens de maritieme haven bij uitnemend
heid om het eventueel vijandig wordende
Antwerpen in haar greep te worgen. Geen
wonder dus, dat er. den vijand alles aan ge
legen was haar in handen te krijgen, Alva
had het tevergeefs beproefd, maar ook na
zijn vertrek en ook na den val van
Middelburg, toen de Zeeuwsche admiraliteit
een prijzennof in optima forma te
Vlissingen gevestigd was en den handel op
's vjjands land ten zeerste belemmerde, wer
den herhaaldelijk plannen uitgebroed, zoodat
de Prins 30 November 1580 aan „Burge
meester, Schepenen en regeerders der stad
Vlissingen" o.a. schreef„Alsoo ons
daghelycx van gheloofwaerdighe Persoonen
verscheyden tydinghen comen van prac-
tycken ende heymelycke. aenslaghen die de
vyanden hebben op eenighe Havenen ende
zeesteden van deese Nederlanden ende in
't besundere op der stede van Vlissingen,
ende aenmerekende hoe hoochelyken daer-
aene zy ghelegen dat alomme alsulcken
opsicht ghenomen ende soo goeden wachte
ghehouden worde, dat de vyandt tot al
sulcken synen boosen voornemen nyet en
come, overlegghende oock daerbeneffens
van wat importancie die stadt Vlissingen
zijnde, is daeromme d'oorsaecke deeses ons
schrijvens, u lieden versoeckende, ende des
nyet te min amptshalven vermaenende, dat
ghylieden alsulcken goeden toesicht laet
nemen, houdende soo by daghe als by
nachte alsulcken 'goeden scherpen wachte,
dat ulieden onvoorsienlyck egheen incon
venient of onghenae en overcome, ons mette
eerste ghelegéntheyt verwittighende van
't ghene ghylieden van des vyants voir-
nemen oock zult moghen vernomen heb
ben", enz.
Eenige maanden daarna had de vijand
werkelijk een aanslag op Vlissingen in den
zin en wel in het voorjaar van 1581, op
touw gezet door den Spaanschen ambassa
deur de Mendoza, te Londen. Waar telkens
Nederlandsche schepen de Theems bezoch
te- had hij onderhandelingen aangeknoopt
me4- een paar hoplieden, Willem Jansz. van
Hoorn en Kornelis Leenhouder, die deden of
ze op het plan ingingen, maar intusschen
den Prins waarschuwden. De bedoeling
was, dat de schepen van beiden, vergezeld
van andere schepen bemand met Spanjaar
den, de Vlissingsche haven zouden binnen
varen. Ik hoop er later nog eens breeder
op in. te gaan. 't Zij genoeg hier te vermel
den, dat dank zij de eerlijkheid der beide
Nederlanders en de waakzaamheid van den
Prins, het plan niet ten uitvoer werd ge
bracht.
't Zal den oningewijden lezer onbegrij
pelijk voorkomen en nu kom ik terug-
op mijn alarmeerenden titel dat een ge
wezen Vlissingsch schepen, tevens koopman,
zich leenen wilde om Vlissingen in 's vijands
handen te spelen en een aanslag op den
Prins te helpen bevorderen. Men vergete
echter niet, dat allerlei avonturiers van
heinde en verre zich in het Vlissingen dier
dagen vestigden, de hoop op rijken buit
lokte velen aan en het was voor den Prins
een reuzentaak orde en tucht te scheppen.
Had hij nog niet pas, ook in 1581, de vaart
op Spanje en Portugal verboden, den
Zeeuwschen waterbaljuw Robert Leeman,
die toch vrijbrieven verleende, geschorst,
zoodat een niet-Nederlandsch koopman,
zooals dan toch Hans Hanszoon was, het
bloed naar het hoofd steeg als hij bedacht,
dai geld-yerdienen toch zijn eenig y.esti-
gingsdoel hier was geweest. En met het
ombrengen van. den Prins 'en'het verraden
van Vlissingen was dieel veel geld te ver-
- dienen.. De ban in 1580 uitgevaardigd op
'raad van Granvellè en tegen den zin van
.Parma, waarbij de Prins tot vijand van
het menschelijk geslacht werd verklaard, een
prijs van 25000 gouden schilden op zijn
hoofd gezet werd, terwijl verheffing in den-
adelstand een eventueel moordenaar boven
dien in uitzicht werd gesteld, had reeds
menigeen verleid, hóe groote afschuw deze
maatregel ook alle weidenkenden inboe-
.zemde.
Nu het weldra 350 jaar geleden zal zijn,
dat de Vader des Vaderlands 10 Juli 1584
den dood vond door een maar al te wel ge
richt. sohot, zal men zeker wel belang stel
len in het feit, dat te Vlissingen eenige
maanden 'vroeger van dat zelfde jaar plan
nen ontdekt werden tot een aanslag op den
Prins,, maar ook op Vlissingen, zij het dan
ook door een nieuwbakken Vlissinger, die
eerst 14 Mei 1578 poorter der stad geworden
was. Naar de begrippen dier dagen was hij
een buitenlander, immers afkomstig uit
„Zevender", d.i. Zevenaar, toen nog in het
land van Kleef hij had zich hier als koop
man gevestigd en wel om de eenvoudige
reden, "dat hij gehuwd was met een Vlis
singsche van geboorte, die met haar ouders
„om der religie wille" was uitgeweken.
Hij bewoonde het pand op de plaats
waar nu ongeveer het politiebureau zich
bevindt, dit pand werd na aankoop uit de
gerechtelijk verkochte nalatenschap op 7
Juli 1584 toegevoegd aan het aangrenzende
Weeshuis en als weesschool gebruikt. Tot
het jaar 1630 heeft het als zoodanig dienst
gedaan.
De verwanten van den kant zijner vrouw
waren van ouder tot ouder poorters van
Vlissingen geweest en behoorden blijkbaar
tot de notabelen.
Vandaar dat het niet moeilijk was voor
den aangehuwde, in de kringen van reeders
en kooplieden te komen en zoo werd hij
door de relatie's van zijn vrouw weldra,
l'eeds in 1580 en 1581 schepen, dus een
achtbaar magistraatspersoon. Blijkbaar had
de gouddorst hem weldra te pakken, want
in 1582 werd hij beschuldigd van ,,'t ver
handelen van haech ende verboden mun-
te" zoodat het met zijn invloedrijke po
sitie weldra gedaan was. Hij bleek een
avonturier. Erger was het in 1583, want
tóen was hij al blijkbaar zoo diep gezon
ken, dat hij onderhandelde met den vijand
om Vlissingen in 's vijands handen te spelen
en den Prins te dooden. Was hij door de
algemeene verachting in 1582 zóó diep ge
troffen, dat hij een desperado werd, zijn
vrouw was intusschen ook overleden, of
zocht hij naar een middel om er weer bo
venop te komen en tevens zijn wrok te
koelen
Op het Vlissingsche archief berust nog
een schreven, waarin de Vlissingsche
magistraat namens den Prins verzocht
wordt, geen vonnis te wijzen inzake „de
groote mesusen" 3) begaan door Hans
Hanssen, voordat de Prins uitvoerig is in
gelicht over de feiten. Vermoedelijk is hij
er genadig afgekomen, want in 1583 had
hij gelegenheid om zijn luguber samen-
zweerdersbedrijf uit te oefenen.
Toch ontdekte men het plan eerst in
Februari 1584 en wel doordat degeen, die
in vertrouwen genomen was en als hand
langer móest dienen, Antheunis Auckema,
een Fries, maar Middelburgsch poorter,
eveneens sinds Mei 1578, de plannen uit
bracht.
Reeds 23 Augustus 1583 was er een
anoniem schrijven by den tresorier Man
maker gekomen en door dezen opgezonden
aan den Prins, zonder eenige nadere aan
duiding. Einde Februari 1584 had de schrij
ver zich nader bekend gemaakt en volgens
zijn zeggen gewacht met verdere mede-
deelingen, totdat hij de handgift ontvangen
had, die tevens tot overtuigend bewijs kon
dienen. Tenminste, 28 Februari in den
avond waren bljjfcbaar „eenighe uuten Col-
legie" nl. van gecommitteerde raden van
Zeeland nog bij elkaar geweest en hadden
de gevangenneming van Hans Hanssen ge
last. „In der nacht omtrent den XII uren"
was het bevel nog geschreven aan Alexan
der Haultain, gouverneur van Vlissingen of
aan zijn plaatsvervanger, indien Haultain
afwezig was, Jhr. Pallant. Dit schrijven
werd natuurlijk nog per extra koerier be
zorgd. Hun werd „met aider ernst vanwege
Zijn Ex.ie" bevolen de poorten der stad
niet voor 8 of 9 uur in den morgen te
openen, met behulp van soldaten zich van
den persoon van Hans Hanssen meester te
maken, te waken, dat hij niets kon verstop
pen of vernietigen, en hem aan den baljuw
over te leveren. De gouverneur zou daar
door aan Zijne Excellentie een goede dienst
bewijzen. Eveneens te middernacht werd
den baljuw te Vlissingen uitvoerig geschre
ven. Hem werd medegedeeld, dat ge
schreven was „aen den sergeant-major
der stadt Vlissingen", evenals aan den
plaatsvervanger van Haultain, die zelf
uitstedig was, dat hij na het openen der
pooort acht zou slaan op Hans Hanssen,
„om zekere merckelvjcke oirsaecken impor
terende de welvaart van den lande van
Zeeland in 't bijzonder die der stad Vlissin
gen", zoodat deze niet de poort uit kon,
verder moest men onderzoeken als hij ge
arresteerd was, welke brieven of geschrif
ten hij bij zich had. Gecommitteerde raden
zouden dezen maatregel niet gelasten, in
dien zij niet vreesden, dat Hans Hanssen
zou ontsnappen en zich -ontdoen van be
zwarend materiaal. Zij verzekeren nog eens,
dat zij weten te spreken namens Zijne
Excellentie „soo daeraen grootelijcx- gele
gen is".
Indien hij niet uit zou gaan voor 9 uur
's morgens moet de baljuw toch zich van
zijn persoon trachten meester te maken,
huiszoeking houden en alles verzegelen.
1) In dat jaar bouwde men in de Wal
straat een nieuwe weesschool.
2) „haech" of hagemunt reeds in de mid
deleeuwen is een munt van slecht allooi, of
niet erkende munt. Het woord hage heeft,
in samenstellingen, uit de beteekenis „van
buiten" of „van buiten af" een ongunstige
beteekenis gekregen. Vgl. ook „haagpredi
kant" en „hagepreek" resp. rondzwervend
predikant, die overal waar 't uitkomt, op
treedt (sinds 1566 in gebruik) en preek op
allerlei plaatsen, maar niet in de kerk. Een
hageweduwe was een ongehuwde dochter,
die moeder was.
3) Vgl. Fransch mésuser (de) mis
bruik malzen van.
4) Zie „Collegiaelhoeck van Gecomit-
teerde Raden van Zeelandt" d.d. 29 Febr.
1584, in handschrift op het Rijks Archief te
Middelburg.
H. G. VAN GROL.
Archivaris.
H. (Slot).
De laatste drie conclusies van het eind
rapport, dat door de commissie ter be-stu-
deering van hét verplichte lidmaatschap
va,n vak- en standsoirganisatie is uitge
bracht, betreft de organisatie van de
staatsbemoeienis met hét bedrijfsleven.
De commissie wil een verordenende be
voegdheid toekennen aan de Kamers van
Koophandel en Fabrieken en daaraan ver
binden de instelling van een toporgaan in
den vorm van een. Centrale Kamer van
Koophandel en Fabrieken.
In ons eerste artikel lieten wij ons gun
stig uit over de conclusies van bovenge
noemde commissie. Wij behandelden daarin
de eerste vier. Wat deze laatste drie be
treft, kunnen wij echter minder enthou
siast zijn.
Het lijkt ons een volkomen onbegonnen
werk, om de Kamers van Koophandel zoo
om te vormen, dat zij in staat zijn de taak,
die verbonden is aan verordende bevoegd
heid, naar behooren te vervullen.
In hoofdzaak meenen wij hiervoor twee
redenen te moeten aanvoeren. Vooreerst
hebben de Kamers van Koophandel in hun
tegenwoordigen vorm veel te weinig con
tact met de centraal georganiseerde be
drijfstakken. Juist de crisis heeft aan het
licht gebracht, dat de bedrijfstak in ver
schillende opzichten als een eenheid moet
beschouwd.
Spreekt men over verordende bevoegd
heid, dan wordt practisch altijd gedacht
aan maatregelen, die een geheele bedrijfs
tak betreffen en waarvan wij er juist in
den laatsten tijd zooveel tot stand hebben
zien komen. Zonder overdrijving kan ech
ter gezegd worden, dat de Ka.mers van
De afgebroken draaikraan op de voorplecht van het s.s. „Nieuwkerk".
Koophandel geen wezenlijke banden met
die centraal georganiseei'de bedrijfstakken
hebben, zoodat het uitoefenen van een
verordenende bevoegdheid op de meeste
punten o.i. volkomen vast zou loopen.
Daarenboven moet er echter op gewezen
worden, dat de Kamers van Koophandel
bijna uitsluitend locale belangen beharti
gen en uit adressen kan men heel dikwijls
afleiden, dat zij weinig oog toonen voor
algemeene belangen. En het is juist weer
in de laatste jaren, dat de locale belangen
steeds meer op den achtergrond zijn ko
men te staan tegenover de nationale.
In dit licht bezien zouden dus de Kamers
van Koophandel eerder in de laatste plaats
dan in de eerste plaats in aanmerking ko
men, om de verordenende bevoegdheid op
economisch gebied Uit te oefenen. Dit is
inderdaad ook onze meening. Langs dezen
weg zal nooit een goed-functionneerend
orgaan geschapen kunnen worden, dat de
banden tusschen Staat en bedrijfsleven legt
en onderhoudt.
In dit verband is het niet ondienstig, om
te wijzen op de brochure, die enkele maan
den geleden gepubliceerd is door de Maat
schappij voorr Nijverheid en Handel. Ook
deze Maatschappij had aan een commissie
opdracht gegeven tot het bestudeeren van
de hier aanhangige kwestie.
Daarin komt men echter tot geheel an
dere conclusies en o.i. tot veel juistere. Het
uitgangspunt wil die commissie gevormd
zien door de verschillende georganiseerde
bedrijfstakken. Ieder vormt een raad, zoo
dat er een zevental verschillende raden
ontstaan Raad voor de Nijverheid, Raad
voor den Landbouw, Raad voor de Zee
scheepvaart, Raad voor den Groothandel,
Raad voor den Middenstand, Raad voor het
Verkeer, Raad voor het Bank- en Verzeke
ringswezen.
Die raden kiezen gezamenlijk den Econo-
mischen Raad. Deze laatste heeft een bu
reau, dat belast is met de dagelijksche
werkzaamheden.
In de practijk zal het er dus op neerko
men, dat de leider van het bureau een groo-
ten invloed zal hebben. Bij hem komen ten
slotte alle draden samen en doordat hij op
den duur het meest met de finesses van de
werkzaamheden op de hoogte raakt, zal
zijn advies steeds een groot gewicht in de
schaal leggen.
Dit systeem draagt een geheel ander ka
rakter, dan wat thans voorgesteld wordt
door de commissie van den Kon. Ned. Mid
denstandsbond. Is in dit laatste de „streek"
de eenheid, waarvan uitgegaan wordt, het
stelsel van de Maatschappij voor Nijverheid
en Handel baseert zich op de „bedrijfstak"
als de fundamenteele eenheid. Dit laatste
schijnt ons onder de tegenwoordige ver
houdingen veel redelijker en veel kans op
succes biedend dan het eerste.
Dat een streek een eenheid van belan
gen heeft, komt practisch niet meer voor,
terwijl juist daartegenover de eenheid van
belangen van een bepaalden bedrijfstak
zich steeds meer doet gelden.
Bij die ontwikkeling zal alles zich heb
ben aan te passen.
Scheldebeker-Zwemwedstryd.
Dat deze wedstrijd zich in een groote po
pulariteit verheugt, blijkt wel uit het aan
tal inschrijvingen, dat 33 bedraagt, t.w. 27
heeren en 6 dames. Daar in verband met
het safety first 25 zwemsters en zwemmers
mogen starten, heeft er selectie plaats ge
had, terwijl van de afgevallenen enkelen als
reserves voor eventueele niet opkomenden
en afkeuringen zijn aangewezen.
Behalve de door ons reeds gepubliceerde
Engelsche, Belgische en Nederlandsche
cracks (mej. Olsen, Kuyper, Stender, Kern-
per) komen de deelnemers (deelneemsters)
uit Schiedam, Breskens, Haarlem, 's-Gra-
venhage, Amsterdam, Tïel, Arnhem, Til
burg, Middelburg, terwijl ook de V.Z.C. en
de V.R.B. vertegenwoordigd zijn.
Alzoo verscheidenheid genoeg, waardoor
het aan spanning geenszins ontbreken zal
en de 5 de internationale Scheldebeker-
Zwemwedstrijd in geen. geval onder zal doen
voor zijn voorgangers. Zaterdag 14 Juli be
looft en voor de zwemsport en voor Vlissin
gen een schitterenden dag te worden.
Kinder-Herstellings- en Gezondheids- v
kolonies.
Gisteravond hield de af deeling Vlissingen
van bovengenoemde vereeniging in het Con
certgebouw haar jaarlijksche algemeene
vergadering.
De waarn. voorzitter, de heer H. B. J,
Knoop opende de niet druk bezochte verga
dering en herdacht allereerst het smartelijk
verlies, dat ons Vorstenhuis heeft getroffen
in de laatste maanden. Beiden, Koningin.
Emma en Prins Hendrik hebben in hun le
ven getoond zeer veel gevoel te hebben voor
het zwakke en misdeelde kind. Koningin
Emma in de t.b.c.-bestrijding, hetwelk nooit
vergeten zal worden en Prins Hendrik in zijn
groote belangstelling voor Roode Kruis en
Reddingswezen, en spreker herinnerde in dit
verband nog aan de „Berlin"-ramp.
Vervolgens werd door den heer Knoop,
als secretaris, uitgebracht het jaarverslag
over 1933, waaruit bleek dat in het afgeloo-
pen jaar voor rekening der vereeniging 30
kinderen werden uitgezonden, waarvan 17
kinderen naar Nunspeet met 1948 verpleeg-
dagen en 11 naar De Steeg met 726 ver-
pleegdagen en 2 naar Bergen aan Zee met
70 verpleegdagen (deze 2 gedeeltelijk voor
rekening van het Bio-vacantieoord)
De resultaten der uitzending waren zeer
bevredigend te" noemen.
Het ledental der vereeniging gaat jam
mer genoeg achteruit en verminderde dit
jaar met 9. Juist in dézen tijd, nu door de
economische omstandigheden de hulp der
vereeniging zoo noodig is, valt de vermin
dering van het ledental en dus ook van de
contributie, zeer te betreuren en de secre
taris sprak de hoop uit dat het ledental zich
weer zal uitbreiden.
De rekening van de penningmeesteresse,
mej. C. Lagaay, gaf te zien in ontvangsten
4021.41, w.o. een subsidie van het gemeen
tebestuur ad 3000 en 154 aan contribu
tie der leden.
De uitgaven bedroegen 3983.18, waar
van 3668.06 aan verpleeggelden.
Nadat de bescheiden van de penningmees
teresse waren nagezien en in de beste orde
bevonden, werd aan haar, onder dankzeg
ging voor het nauwkeurig beheer, décharge
verleend.
De begrooting voor het loopende jaar
werd in ontvang en uitgaaf vastgesteld op
3250.
Na korte rondvraag werd de vergadering
daarna gesloten.
Industrie- en Huishoudschool Middelburg.
Afdeeling Vlissingen.
Op Donderdag 12 Juli zal in het voorma
lig Burgerweeshuis, Badhuisstraat 64, de
tentoonstelling plaats hebben van bovenge
noemde afdeeling,