1000
500
300
150
100
25
m
V\
De plechtige uitvaart
van H. M. de Koningin-Moeder
No. 73
72e Jaargang
1934
DINSDAG
Uitgave: Firma F. VAN DF VELDE Ir., Walstraat 58-60. Vlissingen. Telef. 10. Postrekening 0628?
27 MAART
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zondag en algemeen erkende Christelijke feestdagen
Dit nummer bestaat uit twee bladen. - Eerste blad.
v
1
VUSSINGSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS: Voor alle gemeenten op Walcheren en waar agentschappen geves
tigd zijn /2.20 per 3 maanden. Franco door het geheele rijk 2.50. Voor België, üuitschland
en Frankrijk /3.40. Voor de overige landen bij wekel. verz. 13.20. Afzonderlijke nrs. 5 cent.
ADVERTENTIEPRIJS: Van 1 -5 regels 1.25. iedere regel meer 25 cent. Bij abonnement
speciale prijzen. Reclames 50 ct. p. regel. Kleine advertenties van 1 —5 regels 50 ct. Iedere regel
meer 10 ct (max. 10 regels). Bij 3 maal plaatsing van 1—5 regels alles bij vooruitbetaling
De abonné's in 't bezit eenei
Polis, zijn GRATIS verze
kerd tegen ongelukken voor
gulden bij levens
lange ongeschikt
heid tot werken.
gulden bij dood
door
een ongeluk.
gulden bi| verlies
van een
hand, voet ot oog.
gulden bij verlies
van
een duim
gulden bu verlies
van een
wijsvinger
gulden bi] verlies
van eiken
anderen vinger
AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU VOOR PUBLICITEITSWAARDE, INGESTELD DOOR DE VEREENIGING „DE NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS"
-j' ■- T
i
0'
'Jn!
■S
;»N
■tfv
/7>i
Het is thans een week geleden, dat Ko
ningin Emma na een kort ziekbed aan Haar
Koninklijke Nabestaanden, aan land en volk
ontviel. Groot was de ontroering:, die door
allen ging, toen zij vernamen de Konin
gin-Moeder is niet meer.
Allerwege rouwde men, uiterlijk en inner
lijk, om het verscheiden van de zoo geliefde
Vorstinne. Deze nationale bewogenheid
bleek bij het défilé, dat in ontróerenden
eenvoud zoo treffend was zij bleek over
duidelijk bij de plechtige uitvaart van H. M.
de Koningin-Moeder, welke heden heeft
plaats g-evonden.
De schaduwen van dit oogenblik wierpen
zich reeds eenige dagen vooruit. Reeds
gisteravond vereenigden zich ontelbare
scharen van allerlei richtingen en gezind
ten in een plechtige Ure des Gedenkens om
in de kerkgebouwen in een godsdienstig
samenzijn aan haar gevoelens van droefheid
uiting te geven. De roepstem van den Raad
van Ministers had aldus alom weerklank
gevonden. Vandaag was,het dan een. dag
van rouw voor ons geheele land, maar wel
zeer in het bijzonder voor de vorstelijke re
sidentie, nu het stoffelijk overschot van de
Koningin-Moeder vanuit haar paleis aan het
Lange Voorhout wordt uitgedragen om le
Worden ter ruste gelegd in den Koninklijken
grafkelder van de Oranjes en hun Verwan
ten in de oude Prinsenstad, het naburige
Delft
Nog is het vroeg in den morgen het
ochtendgloren is nauwelijks zichtbaar en
reeds vullen zich de straten met duizenden
en nog eens duizenden, van heinde en verre
samengestroomd om getuige te zijn van den
laatsten tocht van de alom in alle lagen
onzer samenleving zoozeer geliefde Vor
stinne, die leefde in de harten van oud en
jong, omdat de ou'deren onder ons volk bij
hét klimmen der jaren Haar steeds meer
achting en liefde toedroegen en omdat het
.jf jongere geslacht vol eerbied tot Haar op-
zag, daar het steeds zooveel goeds over
Koningin Emma hoorde.
De vroege ochtenduren in de
Residentie.
Iets onzegbaars lag in die vroege och
tenduren over de stad die duizenden, wel
ke zich door de straten bewogen, met als
uiterlijk teeken van deelneming in den na-
tionalen rouw strikjes of rosetten van
oranje met zwart dragende., Men wist het
de plaatsen voor de ramen en op de tribu
nes moesten tijdig ingenomen worden.
Strenge politiemaatregelen waren noodig
om de orde te handhaven. De binnenstad
lag als het ware gevangen in een gordel
van afzetting, welke als een wijde lus ge
legd was van Staatsspoorwegstation naar
Hollandsche Spoorstation. Een plechtigheid
als deze is voor ons land zonder precedent.
Wel zijn er ook in vroegere jaren begrafe
nissen van vorstelijke personen geweest,
maar de omstandigheden waren toen geheel
anders. Dank zij de ontwikkeling van de
verkeersmiddelen, kan heden een groot deel
van onze bevolking de plechtigheid bijwo
nen. De autoriteiten hadden dan ook thans,
veel meer dan ooit te voren, te rekenen
met een massale belangstelling, welke
strenge voorschriften noodzakelijk maakte.
Dit kwam duidelijk tot uiting, toen de po
litie ertoe overging, reeds om 7 uur van,-
ochtend, den grooten ring te sluiten om de
binnenstad, waarbinnen zich geen verkeer
meer mocht bewegen. Langzaam maar dui
delijk kwam er teekening in den chaos van
het verkeer de weg, waarlangs de stoet
zou gaan, begint zich reeds te onderschei
den.
Het aanzien van de stad teekent ook
rouw af door de tallooze vlaggen, welke
halfstok zijn uitgestoken, door de om
floerste lantaarns, die aanstonds ontstoken
zullen worden, wanneer de stoet voorbij
trekt.
Het zakenleven ligt heden natuurlijk zoo
goed als stil. De meeste openbare diensten
zijn stopgezet. Aan de departementen en
andere rijksgebouwen en aan provinciale
en gemeentelijke diensten wordt niet ge
arbeid, winkels en magazijnen zijn gesloten.
Het statige Voorhout, waar, op dezen
droeven ochtend, de voorjaarsbloemen als
teeken van jong en nieuw leven uit den
grond opschieten, bood al vroeg een onge
kend schouwspel. Langs de fraaie lanen
dikten zich gaandeweg de rijen tot een
compacte menigte, welke zich daar lang?
den weg geschaard had, zoo dicht mogelijk
bij het paleis van de betreurde doode. Maar
ondanks de aanwezigheid van die duizend
koppige schare verstomde elk rumoer. Veel
eer heerschle er een aangrijpende, beklem
mende stilte, welke een pijnlijk contrast
vormde met de vreugdetonen, welke anders
in datzelfde Voorhout steeds uit de menigte
opschallen bij gelegenheid van vorstelijke
feestdagen, in vroeger jaren onder een dek
van glanzende illumineerglaasjes, in lateren
trjd in de bevlagde lanen.
De menigte realiseerde zich zichtbaar dit
contrast.
Thans, op dezen rouwdag, zweeg de me
nigte eerbiedig stil, een devote stilte, w.elke
slechts verbroken wordt door het gebeier
der klokken, waarmede wijding wordt ge
geven aan de droeve plechtigheid, welke
zich straks voltrekken gaat.
Onder den indruk daarvan wachten de
duizenden.
Inmiddels gaan de uren voorbij en wordt
het tegen half tien. De militaire troepen
komen aanmarckeeren. Zij behooren tot
onderdeelen van onderscheidene eenheden
onzer weermacht. Een detachement van de
brigade grenadiers en jagers betrekt de
eerewacht bij het paleis. Het omfloerste
vaandel met vaandelwacht van de jagers en
het muziekkorps van het 5e regiment in
fanterie.
De verdere troepenmacht dient voor de
afzetting van het begin van den te volgen
weg Voorhout en Kneuterdijk. Het is een
vertegenwoordiging van ons geheele leger,
een groote verscheidenheid van weermacht-
afdeelingen huzaren, luchtvaartafdeeling,
schoolcompagnie van den motordienst, re
giment wielrijders, veldartillerie, motor
artillerie, corps rijdende artillerie, lucht
doelartillerie, genietroepen, pontonniers,
torpedisten, hospitaalsoldaten, enz. enz.
Maar tevens komen van de richting Den-
neweg aangerukt de detachementen, be
stemd voor het militaire gedeelte van den
rouwstoet.
Inmiddels is de Koninklijke familie met
de vorstelijke verwanten van wijlen H. M.
de Koningin-Moeder en de verdere vorsten
en vorstinnen, die voor de begrafenis zijn
overgekomen, in het paleis samengekomen.
De oud-hofprediker, de hoogbejaarde ds.
Weiter, leidde daar een rouwdienst.
Op en om het Voorhout.
Het uur van vertrek nadert meer en
meer.
Voor zoo ver het Voorhout niet is afge
zet, is het één menschenmenigte. Talrijke
deputaties hebben in de omgeving van het
paleis een plaats gekregen. Daar staan o.ra.
enkele honderden burgemeesters uit ver
schillende plaatsen van ons land. Ook zijn
er opgesteld de weeskinderen, verpleeg
sters, de leden van het Haagsch Comité
voor Volksfeesten, de leden van de vereeni-
ging van oud-Indische generaals en hooge
militaire autoriteiten en voorts verschillen
de andere corporaties. Ook voor de school
kinderen was een regeling getroffen. Van
elke school waren vijf kinderen aangewe
zen, die gezamenlijk bij het paleis een
plaats gekregen hadden.
Tegen half elf wordt in de nabijheid van
het paleis de rouwstoet opgesteld. Deze
wordt geopend door een detachement ma
rechaussee te paard, met omfloersten stan
daard en standaardwacht. Daarachter volg
de de algemeene troepencommandant, gene-
raal-majoor Van Andel, als bevelhebber* in
de eerste militaire afdeeling, met zijn staf.
Dadelijk daarop volgt in den stoet de
Koninklijke Militaire Kapel onder leiding
van zijn directeur, kapitein Walther Boer.
Het militair escorte van den rouwstoet
bestond uit twee gedeelten, het eene, dat
aan den rouwwagen en de volgkoetsen
voorafging en het tweede, dat den stoet
sluit.
Het eerste militaire gedeelte omvatte een
bataljon infanterie met omfloerst vaandel
en vaandelwacht van het regiment grena
diers en wordt gevormd door vier compag
nieën, resp. uit de lie, nie, IVe en Ve in-
fanterie-brigade. Daarachter kwam een es-
cadron huzaren met omfloersten standaard
van het IHe half-regiment. huzaren.
Nadat dit gedeelte van het militair escor
te zich had opgesteld, reed de rouwstoet
van het Koninklijk huis voor. Achter de
huzaren kwam een rijknecht-majoor met
twee rijknechts te paard. Direct daarachter
volgde een hofrijtuig met een lakei, gaande
naast elk portier en waarin gezeten waren
de waarnemend kamerheer ceremoniemees
ter jhr. A. G. Sickinghe en de kamerheer
i.b.d. jhr. ir. Six. In een tweede hofrijtuig
namen plaats de oud-intendant van Soest-
dijk, de heer Groeneveldt, de secretaris van
wijlen H. M. de Koningin-Moeder, jhr. Wit-
sen Elias en de geneesheer, die wijlen H. M.
de Koningin-Moeder tijdens Haar ziekte
behandeld heeft, dr. de Jongh. Vervolgens
kwamen nog zes hofrijtuigen, waarin de 24
kamerheeren, die als dragers van het stof
felijk overschot van H. M .de Koningin-
Moeder fungeerden, gevolgd door een hof
rijtuig bestemd voor de dragers van de slip
pen van het rouwkleed. Naast elk portier
ging ook hier een lakei.
In het volgende rijtuig had plaats geno
men de opp er-ceremoniemeester van H. M.
de Koningin, graaf du Monceau. Het wordt
een lange stoet door de vele galarijtuigen
en hofkoetsen van hoogwaardigheidsbeklee-
ders.
Het ontroerend oogenblik van het
vertrek uit het paleis.
Om elf uur rijdt de rouwwagen voor het
paleis-bordes. Het plechtige moment, waar
op het stoffelijk overschot van H. M. de
Koningin-Moeder naar buiten wordt gedra
gen ter aanvaarding van Haar laatsten
tocht, is aangebroken.
De kist van blank eikenhout, op de hoe
ken met zilver gemonteerd, bevattende het
stoffelijk hulsel van de grijze Vorstinne,
wordt uit het Paleis gedragen. Kamerheeren
van de Moeder des Vaderlands verrichten
dit laatste dienstbetoon en plaatsen de kist
in den rouwwagen. Diep ontroerd ontblootte
de overtalrijke schare t hoofd. De treur
muziek van het muziekkorps van het Vde
regiment, onder leiding van zijn kapelmees
ter Van der Glas, doet klagende rouwtonen
van Grieg's „Ases Tod" kooren. Het is de
klacnt van Peer Gynt om zijn gestorven
moeder.
Rouwwagen en lijkkist dragen het stem
pel van vorstelijke soberheid. De hemel van
den wagen is afgezet met een zilveren om
lijsting en draagt een zilveren kroon, ter-
wijl aan de vier hoeken zwarte struisplui-
men met zilveren franje zijn aangebracht.
De galabok is gedrapeerd met zwart flu
weel, omzoomd met zilveren franje en
draagt ter weerszijden het Koninklijk wa
pen in zilver. De kist eveneens gedrapeerd
met zwart fluweel, afgezet met zwart zil
veren franje en galons, wordt overdekt met
een zwart fluweelen kleed, dat tot dicht bij
den beganen grond afhangt. Op het lijk
kleed worden de kroon van. de ontslapen
Vorstin, benevens haar ordeteekenèa, ge
hecht op een rood fluweelen kussen, ge
plaatst.
De rouwwagen wordt getrokken door 8
met rouwkleeden gedekte paarden, waarvan
6 van den hok bestuurd, terwijl het voorste
span door een postillon wordt bereden. De
vier slippen van het rouwkleed werden ge
dragen door hooge hofdignitarissen, het zijn
de heeren jhr. Schimmelpenninck, Juckema
van Burmania baron Rengers van Warm en-
huizen, mr. D. J. A. baron van Harinxma
thoe Slooten, kamerheer ter beschikking
van H. M. de Koningin en Sixma baron van
Heemstra.
De 24 kamerheeren, die het stoffelijk
overschot van H. M. naar buiten hadden
gedragen, stelden zich ter weerszijden van
den rouwwagen op. Ter rechterzijde reed de
chef van het Militaire Huis van H. M. de
Koningin, vice-admiraal Bauduin en ter lin
kerzijde de gouverneur der residentie, luite
nant-generaal jhr. Roëll.
Dadelijk achter den rouwwagen stelden
zich te voet de officianten en het personeel
van wijlen H. M. de Koningin-Moeder op.
Langzaam reed de stoet het voorplein af.
Officieren der landmacht van het Militaire
Huis reden er achter te paard, twee aan
twee, naar ouderdom van rang.
In het eerste hofrijtuig achter den rouw
wagen reden in den stoet mede hofdames
van de overleden vorstin. Naast elk portier
ging een lakei. Dan volgden een aantal
gala-hofrijtuigen, bestemd voor de vorste
lijke personen. In het voorste hadden plaats
genomen Prins Hendrik en de Vorst van
Waldeck, broeder van Koningin Emma.
Langs deze koets, zoomede langs verschil
lende andere dezer rijtuigen gingen ter
weerszijden hofjagers en laxeien. In deze
volgrijtuigen waren o.a. gezeten de Zweed-
sche Prins Eugen, Prins Karei van België,
Prins Felix van Luxemburg en de verdere
reeds vroeger vermelde vorstelijke familie
leden.
Vei'dsr bevonden zich in den stoet eeiïige
hooge hofdignitarissen van H. M. de Ko
ningin, zoomede de Minister-President van
Luxemburg, de heer Boeh, als vertegen
woordiger der regeering van zijn land, en
voorts onderscheidene hoogwaardigheidsbe-
kleeders, adjudanten van de buitenlandsche
vorstelijke personen benevens de aan hen
toegevoegde Nederlandsclie offiiceren.
De stoet trok langzaam verder. De kop
was reeds uit het gezicht verdwenen. Toen
kwamen de officieren en personeel van H.
M. de Koningin, die tijdens het regentschap
van Koningin Emma de thans ontslapen
vorstin gediend hebben, alle bejaarde men-
schen, die hun ontroering nauwelijks mees
ter zijn bij dezen zwaren gang.
De bloemen en kransen, welke in de laat
ste dagen in zoo overstelpenden getale bij
de baar van de Koningin-Moeder waren
neergelegd, werden in bloemenwagens ge
laden en aldus volgden ook deze laatste be
wijzen van trouw en aanhankelijkheid uit
alle kringen van Haar volk Koningin
Emma. De klaagtonen van de treurmuziek
ten gehoore gebracht door de Kon. Militaire
Kapel, zijn zoo goed als weggestorven,
slechts heel flauw hoorde men nog de klan
ken uit de verte, toen de rouwwagen zich
in beweging zette. Maar reeds klinken weer
andere tonen, nu van het muziekkorps van
het Vde regiment Het is het Waldecksche
Volkslied.
Het was elr uur toen de rouwwagen met
zijn dierbare last zich in beweging zette.
En op dit moment rolde van uit de verte
het gerommel aan van het eerste minuut
schot, door een artillerie-batterij afgegeven.
Zoowel in Den Haag als in Delft staan de
vuurmonden opgesteld, welke hun zware
klanken door de lucht zullen doen galmen,
den ganschen tijd door tot aan het einde
der plechtigheid in de oude Prinsenstad.
Het tweede gedeelte van het militair
escorte volgde. Voorafgegaan door een
hoofdofficier, marcheerde een bataljon ma
rinetroepen met vaandel, tamboers en pij
pers, gevolgd door een muziekkorps, daar
achter een bataljon infanterie met twee
batterijen veldartillerie, terwijl een detache
ment der Koninklijke Marechaussee den
stoet sloot.
Het langzame vertrek van den plechtsta-
tigeii, in alle vorstelijkheid toch zoo soberea
rouwstoet was een treffend moment, dat
niemand onberoerd kon laten. Voor de dui
zenden, die het bijwoonden, was het eea
oogenblik, dat onvergetelijk zal zijn en eon
waardevolle herinnering zal vormen voor
hun verdere leven.
Zoo ving de lange tocht naar Delft aan.
Bij het passeeren van den stoet werd
overal langs den bijna tien kilometer langen
weg de menigte zichtbaar aangegrepen
door dat onbeschrijflijk innerlijke gevoel,
dat in veler oogen een traan deed orwellen.
Zoo ging het den geheelen weg naar het
oude Delft, waar in den historischen graf
kelder der Oranje's de bijzetting van het
zielloos hulsel vanmiddag zal plaats heb'
ten.
Langs den weg.
Wellicht nooit tevoren zag Den Haag"
een menschenmenigte op hare straten als
heden. Er was geen plaatsje op de daken,
voor de vensters van de huizen, op de bal
kons, op de stoepen en bordessen onbezet.
Op de trottoirs stonden de menschen sa
mengepakt te wachten om zelfs maar een
glimp van den Koninklijken rouwstoet te
kunnen zien. Overal waar er slechts op
eenigerlei wijze gelegenheid voor was, had
men tribunes gebouwd om belangstellenden
gelegenheid te geven het schouwspel gade
te slaan. Door sommigen wordt een desl
van het geld voor de plaatsen beschikbaar
gesteld voor het Koningin Emmafonds voor
ouden van dagen, zoomede voor het Natio
naal Crisis-Comité.
Echter hing over het geheel een plechtig
zwijgen. Onder doodsche stilte trok de stoet
door de stad. Op verschillende punten wa
ren deputaties van vereenigingen en orga
nisaties opgesteld. Ook voor de leden der
Staten-Generaal waren plaatsen aangewe
zen, vanwaar zij het voorbijtrekken van dm
stoet konden gadeslaan. De leden der volks
vertegenwoordiging zaten in het departe
ment van financiën, in het bureau van deu
Generalen Staf en in de rijksgebouwen aan
den Hofweg. De Haagsche gemeenteraad
had plaats genomen in het gebouw van het
gemeente-archief aan het Rijswijkschepletn.
Zeer groote deputaties waren er van de
Burgerwacht en van den Vrij willigen Land
storm en van 'tallooze andere vereenigingen
met hun omfloerste vaandels.
Op het Lange Voorhout stonden de reser
ve-officieren opgesteld en bewezen als mill'*
taire eerefront de laatste eer aan het stof
felijk overschot van H. M. de Koningin-
Moeder. Op een andere plaats stonden de
beroeps-officieren en weer elders de onder
officieren, in grooten getale deelnemende
aan dit eerbetoon.
Langs Kneuterdijk, Hofweg, Spui en
Pletteiïjkade werd naar het Rijswrjksche-
plein gereden. Op de Pletterijkade werd eer,
oogenblik halt gehouden om aan de slip-
pendragers en de kamerheeren, die tot hier
toe de voet den tocht hadden meegemaakt,
gelegenheid te geven in de voor hen be
stemde hofrijtuigen plaats te nemen. Oox
de bejaarde officianten en leden van het
personeel, die bezwaarlijk den langen weg
naar Delft konden afleggen, namen in rij
tuigen plaats. Weer verder ging de stoet
langs den Rijswijkschen weg in de richting
van Rijswijk.
Een schets tge geven van de massale be
langstelling zou eentonig worden overal
was het hetzelfde beeld een eerbiedige
menschenmenigte, welke zwijgend het voor
bijtrekken van den stoet gadesloeg, terwijl
vaandels negen en alle hoofden ontbloot
werden.
De rouwstoet verliet het Haagsche terri
toir en was op Rijswijksch grondgebied
