500
Boek
WOENSDAG
11 OCTOBER
EERSTE BLAD
Nederland-lndië in V/i dag
:IMo. 240
71e Jaargang
1933
Hil|in: Firn I. HlM IFIDI li. Ilililint 58-60. (Iisinjtn Mil. 10. Posltttam 6628?
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zondag en algemeen erkende Christelijke Feestdagen
STADS- EN PROVINCIENÏEUWS
en's avonds een
Boekhandel D'HUY
VUSSINGSCHE COURANT
ABONNtMLNTSPRIJS: Voor alle gemeenten op Walcheren en waar agentschappen geves
tigd zijn /2.20 per 3 maanden. Franco door het geheele rijk 2.50. Voor België, Duitschland
en Frankrijk /3.40. Voor de overige landen bij wekel. verz. 13.20. Afzonderlijke nrs. 5 cent.
ADVERTENTIEPRIJSVan 1—5 regels 1.25iedere regel meer 25 cent. Bij abonnement
speciale prijzen. Reclames 50 ct p. regel. Kleine advertenties van 15 regels 50 ct iedere regel
meer 10 ct (max. 10 regels). Bij 3 maal plaatsing van 1—5 regels tl.—, alles bij vooruitbetaling
De abonné's in 't bezit eenei
Polis, zijn GRATIS verze
kerd tegen ongelukken voor:
gulden bij levens
lange ongeschikt
heid tot werken.
gulden bij dood
door
een ongeluk.
gulden bij verlies
van een
hand, voet of oog.
gulden bij verlies
van
een duim
gulden bij verlies
van een
wijsvinger
gulden bij verlies
van eiken
anderen vinger
AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU VOOR PUBLICITEITSWAARDE, INGESTELD DOOR DE VEREENK ÜNÜ „DE NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS"
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
Wat Asjes, Geyssendorffer en Slot
er zelf van zeggen.
De luchtverbinding Nederland—
Indië functionneert even regelmatig
en zonder ongelukken als de electrische
tramverbinding tusschen Amsterdam
en Rotterdam. De vliegtuigen vertrek-
ken op de minuut en komen op de
minuut aan. Van de grootschheid dezer
prestatie zijn we ons nauwelijks meer
bewustl
Maar niet tevreden met dit alleszins
schitterende resultaat, zonnen Neder-
landsche vliegtuigbouwers en Neder-
landsche vliegers op een middel om de
Nederland-Indië-tochten nog aantrek-
keiijker te maken. En dat beteekende in
de eeuw van de snélheidden afstand
in den kortst mogelijken tijd te over-
bruggen.
De nieuwe Pander-Postjager waar-
van den heer T. E. Slot de constructeur
is en wélke deezr dagen is ingevlogen,
zal binnenkort van Schiphol starten en
bemand zijn met de békende vliegers
G. J. Geyssendorffer en D. L. Asjes
benevens den marconist Van Straaten.
In den recordtijd van 3/2 dag hoopt
men in Indië te zijn.
Wij hébben den heer Slot en de beide
Indië-vliegers élk bereid gevonden ons
hun meening over doel en verwachtin
gen van dezen tocht weer. te gevenn
In alfabetische volgorde laten we ze hierna
Étan het woord i
De man van het idee over%
HOE HET PLAN RIJPTE.».
door
D. L. ASJES
Reserve-Officier-Vlieger,
Instructeur der Nationale Luchtvaart School.
Drie jaren geleden rijpte bij mij op Soes-
terberg het plan. om zoo snel mogelijk naar
Indië te vliegen om daarbij post op rendabele
wijze van Amsterdam naar Batavia te ver
voeren. Met verschillende fabrieken heb ik
onderhandelingen gevoerd over de levering
van het vliegtuig en de verschillende daar
voor benoodigde onderdeelen. Slechts de fi-
nancieele zijde van het vraagstuk moest in
dit stadium nog wel verwaarloosd blijven.
Toen liep ik op Waalhaven Slot tegen het
lijf. Direct maakte hij op mij den best mo
gelijken, uiterst betrouwbaren indruk als con
structeur van vliegtuigen.
Slot liet mij zijn project zien voor wat nu
Js geworden de Pander-Postjager»
De toestand was echter zeer somber, de
economische tijden waren slecht, geld was
moeilijk bijeen te krijgen. Behalve van de
firma H. Pander Zonen ontving ik veel
steun van overste van Santen, commandant
te Soesterberg, die mij als reserve-officier
vlieger in staat stelde grootere geoefendheid
te krijgen op snelle vliegtuigen. Ik maakte
tochten boven een snelheid van 300 K.M. per
Uur en oefende mij in het zg. nachtvliegen.
Onderwijl moest ik in alle richtingen heen
en weer rennen om de menschen voor het
plan geestdriftig te stemmen. Slot voltooide
alles op het papier, terwijl de heer Spittel
van „Het Vaderland" ons van goeden raad
diende hoe wij de zaak moesten aanpakken.
Wat kan economisch per vliegtuig naar
Indië vervoerd worden? yoorloopig alleen
post
Toestellen met groote actie-radius, ge
stroomlijnd volgens vaste principes zullen het
meest nuttig effect hebben. Voor dergelijke
toestellen is als lading noodig een kleine
substantie, die goed betaald wordt, dus dat
is alleen postNatuurlijk is het altijd mo
gelijk, dat later ook passagiers zullen wor
den vervoerd, maar het postbedrijf met
postjagers zal ook in de toekomst op de
Indië-route blijven bestaan.
Zonder nu alle leden van het Studie-
Oomité op te sommen, wil ik tóch even in
het bijzonder memoreeren de heeren Bron
sing, Van Zalinge en Rijys van de „Neder
land" en van de „K.P.M.", benevens de
heer Kolff van de Luchtvaartschool. De
vlucht wordt uitgevoerd door het Studie-
Comité.
Zoodra de gelden waven bijeen g V acV
kon Slot met het bouwen van den Postja-'
ger beginnen.
De werklieden van de firma Panderston
den hem daarbij trouw terzijde, schitteren
de arbeiders, echte artiesten in hun vak,
die al hun geestdrift schonken om het toe'
stel goed te laten vliegen, waarbij ieder zijn
eigen onderdeel van het toestel verzorgde.
Van al die tallooze kleinigheden heeft
Slot één geheel weten te maken, door alles
te combineeren en het als één groot stuk
werk te zien, zonder door de boomen den
kijk op het bosch te verliezen.
Toen eindelijk alles zoover in kannen en
kruiken was, kwam de besturing van het
toestel ter sprake. Zelf kende ik de Indië-
route niet, Geyssendorffer was ons de aan
gewezen man. Uit een zuiver sportief oog
punt werkt hij graag met ons mede. Samen
hopen wil met Van Straaten, de marconist,
de vlucht tot iets goeds te maken, waarbij
dan het vliegen op lange afstanden van het
allergrootste belang zijn.
Zoo'n tocht is alleen maar te maken, als
er groote vriendschap bestaat tusschen de
verschillende leden der bemanning. Mijn
vriend Geyssendorffer heeft reeds zeven
malen met Van Straaten naar Indië gevlo
gen, zoodat zij elkaar bij het minste of ge
ringste dadelijk begrijpen.
De tocht is momenteel, ook dank zij het
groote enthousiasme van den heer Ter
Marsch, die op de meest vriendschappelijke
wijze samenwerkte, zoo goed als geheel
voorbereid.
Na afloop zullen wij een uitgebreid rap
port indienen. De Nederlandsche aviatiek
moet vooruit komen dat is onze eenige
bedoeling. Holland heeft nu getoond ook
een snel toestel te kunnen bouwen. Laten wij
nu er in slagen het toestel naar Indië en
terug naar Holland te brengen. Want 300
K.M. per uur is nog te weinig. Wij zijn er nog
niet!
De man uit de praktijk
G. J. GEYSSENDORFFER.
meent i
HOE DE POSTJAGER ONTSTOND.
De heer Geyssendorffer meent
slechts weinig te kunnen zeggen.
Hij wü, evenals de kloeke, oude
Oost-lndïè-vaarders éérst daden
laten zien en daarom is het zooals
hij aan het slot zegt„Ik weet
niets, ik wil eerst probeeren 1"
Wie Vijftien jaren vliegerervaring bezit,
kijkt niet op tegen een nieuw tochtje naar
Indië. Zóó is het met mij gesteldNa alle
hoofdsteden van Europa per vliegtuig te heb
ben bezocht en vrijwel alle Europeesche lan
den te hebben „bevlogen", volgden de toch
ten naar Indië. Elf malen vloog ik van Am
sterdam naar Batavia en weer terug naar de
vaderlandsche dreven.
Voor dien tijd waren er al de groote rei
zen, ondernomen met nu wijlen den heer Van
Lear Black, naar Kaapstad, naar Egypte en
de Soedan, naar Calcutta, naar China en
Japan gemaakt. Ten overvloede ondernam ik
nog tallooze vluchten door de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika, waarbij ik alle
staten bezocht.
Thans ben ik met eenige maanden verlof
uit het actieve dienstverband van de K.L.M.
getreden en wijd ik mijn krachten aan het
Studie-Comité,,Snelpost Nederlandsch—
Indië",
Met veel genoegen en veel nieuwsgierigheid
heb ik de bouwplannen van den heer Slot
gevolgd, waarvan ik het uiteindelijk resultaat
vol vertrouwen tegemoet zie.
Over de mogelijkheden van de vlucht, het
welslagen daarvan, de economische en finan-
cieele vergezichten, die daarbij te pas komen,
daarover wil ik nog geen woord loslaten.
Ik wéét niets, ik wil eerst probeeren I
De constructeur J
T. E. SLOT!
zegt t
EERST PROBEEREN I
De heer Slot vertélde onzen me-
werker enkele bijzonderheden over
de vliegtuigenfabricatie in het al
gemeen en de wijze, waarop hij tot
de constructie van den postjager, is
gekomen
De Pander-Postjagef is alleen gebouwd
voor het vervoer van de post van Nederland
naar Indië met de uitdrukkelijke bedoeling
om de post op de meest economische wijze
over te brengen. Om deze economie te ver
krijgen werken we met zoo weinig mogelijk
paardekrachten en is het toestel zoo volmaakt
mogelijk gestroomlijnd.
Ik ben begonnen met Pander-sporivlieg-
tuigen te construeeren en eigenlijk heb ik mij
altijd op de constructie van vliegtuigen toe
gel Vliegtuigen te bouwen is mijn feite-
- doel.
Aanvankelijk werkte ik als leerling-vlieg
tuigmaker bij andere constructeurs, zoowel in
Nederland als in het buitenland. Zoo lang
zamerhand kwam men dan zelf aan bod. Toen
kreeg ik een verantwoordelijke constructeurs-
betrekking bij de Vüegtuigenindustrie „Hol
land", waarna ik bij Pander ben gekomen,
waar ik nu al tien jaren werkzaam ben.
De bouw van' vliegtuigen en het maken
van meubelen staan direct bij elkaar. Dit zou
men, zoo oppervlakkig bekeken, niet zeggen.
Toch is het een feit.
Voor het maken van vliegtuigen heeft men
hetzelfde materiaal en dezelfde werklieden
noodig als voor het maken van meubelen en
betimmeringen voor stoomschepen.
In een groote meubelfabriek als die van de
firma Pander, waar 1500 man werken in het
houtbedrijf, waar men eigen licht- en water
voorziening heeft en waarvan de drijfkracht
door houtafval geleverd wordt, is een groote
afdeeling van metaalbewerking noodzakelijk,
teneinde het geheel in stand te houden.
Automobielen voor de expeditie der goederen
waarvoor eveneens een uitgebreid personeel
noodig is, vormen een grondslag voor de me
taalarbeiders. Ook in een vliegtuigfabriek zijn
bekleeders, schilders, fotografen, sjouwers
enz., noodig. Deze menschen kan men ook
gebruiken in de meubelfabriek. Deze ge
schoolde werklieden kunnen fraaie meubelen
vervaardigenwelnu, dan kunnen ze ook
vliegtuigen maken.
Een vliegmachine moet tot op 0.1 mM.
nauwkeurig gemaakt zijn. Met meubelen is
dit evenzeer het geval. Een poot van een
stoel, die los zit of kraakt, is even hinderlijk,
als een slechte passing in een vliegmachine
gevaarlijk is.
Bij de firma Pander zijn tot nu toe 46
kleine Pander-sportvliegtuigen gebouwd. Het
groote toestel, de Pander Postjager die straks
naar Indië zal vertrekken, is de eerste van
een veel grooter type.
Het denkbeeld voor den postjager is ont
staan uit den drang om technisch iets snels
te bouwen, een mooi vliegtuig te maken, dat
geheel en al af is. Een mijner vrienden toon
de mij op economische gronden aan, dat wij
onze vliegtochten naar Indië alleen rendabel
konden maken door het vervoeren van doode,
betrekkelijk dure poststukken, die 50 per
K.G. opbrengen, niet met het vervoeren van
levende, goedkoope- menschenlading, die
slechts f 17.50 per K.G. opbrengen. Mijn per
soonlijke opinie is echter, dat wij ook vlieg
tuigen kunnen maken, die rendabel kunnen
zijn voor passagiersvervoer. Doch dat is weer
een volgende stap 1
Tegelijkertijd, echter geheel onafhankelijk
van elkaar, ontstond bij den luitenant-vlieger
Asjes het denkbeeld om een recordvlucht
naar Batavia te ondernemen. Deze drie fac
toren leidden mij en Asjes tot nauwe samen
werking, toen wij elkaar op het vliegveld
Waalhaven, nu alweer drie jaar geleden, voor
het eerst ontmoetten.
Het resultaat is nu de Pander-Postjager
Deze postjager heeft drie Whirl wind-mo
toren, ieder van 450 P.K.de kruissnelheid
bedraagt 300 K.M. per uurde maximum
snelheid kan men opvoeren tot 350360 K.M.
per uurhet toestel is voorzien van rem-
klappen, om daardoor bij het landen zoo min
mogelijk snelheid op den grond te hebben, de
landingssnelheid dus zooveel mogelijk te ver
minderen al zal deze toch nog altijd wel 100
K.M. per uur blijven.
De wielen zijn intrekbaar, naar het inwen
dige van den Postjager, om op die wijze de
luchtweerstand zoo gering mogelijk te doen
zijn.
Bij de landing wordt de vlieger automa
tisch gewaarschuwd, dat hij zijn landingsge
stel, waaraan de wielen, voorzien van zware
ballonbanden, zijn bevestigd, moet laten
zakken.
Er is slechts plaats voor drie personen,
twee bestuurders en marconist, benevens
ruimte voor poststukken.
Tenslotte blijft mij nu slechts te hopen, dat
de Nederlanders ons zullen steunen door
straks hun brieven en andere poststukken
voor Indië een keer met den Postjager mede
te geven naar Batavia, waar Asjes en Gey-
sendorffer die post 3]/2 dag, na het vertrek
van Schiphol, denken af te leveren.
Uitdrukkelijk wil ik nog verklaren, dat er
niet aan gedacht wordt, tegenover de K.L.M.
te staan. De rechten dier op zoo voortreffe
lijke wijze naar Indië vliegende maatschappij
worden in geen enkel opzicht ook maar eenigs-
zins aangetast. Afbreken is, noch kan de be
doeling zijn. Wij willen slechts opbouwend
werken, nooit afbrekend. De vlucht van Am
sterdam naar Batavia in den kortst moge
lijken tijd is echter een nieuw experiment.
Zonder dergelijke pogingen ware aan voor
uitgang niet te denken, verviel men tot stil
stand, hetgeen de dood in den pot zou be-
teekenen,
De storm.
Door den Zuid-Westerstorm is heden hier
en daar eenige materieele schade aangericht.
In de Wolstraat werd een groote ruit inge
drukt, op den Nieuwendijkwerd een zonne
scherm naar beneden geslagen, in de Kasteel
straat is een antenne afgerukt en een gevel
steen afgeslagen, welke steen door een ruit
viel.
Verder hebben meerdere jonge boompjes
den tol aan den storm moeten betalen, ter
wijl vele takken werden afgerukt. Verschil
lende draden van de electrische geleiding en
telefoondraden zijn mede stuk geslagen.
Hedenmiddag kwart voor één is de red
dingboot uitgevaren, om hulp te verleenen
aan visschersvaartuigen. Deze zijn evenwel
behouden te Breskens binnengeloopen.
A. G. O.
De Vereeniging Algemeene Geestelijks
Ontwikkeling zet het winterseizoen 1933
1934 in met een opvoering van een blijspel
van Noel Coward, getiteld „Week-end", door
het Groot Nederlandsch Tooneel, op Woens
dag 18 October, des avonds 8.15 uur in het
Concertgebouw.
De tweede avond is vastgesteld op 13 No
vember. Concert Zoltan Székely—Geza Frid.
MIDDELBURG.
Kovacs Lajos en zijn ensemble.
Het Kovacs Lajos ensemble, genoegzaam
bekend uit de radioprogramma's en op tour-
née door ons land, heeft gisterenavond voor
de Avro-luistervinken in Middelburg en om
streken geconcerteerd. Zooals in alle plaatsen
was ook hier de belangstelling enorm en de
'groote Concert- en Gehoorzaal tot de laatste
plaats bezet. Ook uit Vlissingen, Goes en
omgeving, zelfs uit Zeeuwsch-Vlaanderen,
waren velen opgekomen om de kennismaking
met Kovacs te hernieuwen. Het podium was
met nieuwe décors smaakvol versierd en
vormde met de stoeltjes en de opstelling
van de verschillende instrumenten een fleu
rig geheel.
Met een hartelijk applaus zijn Kovacs en
zijn mannen ontvangen. Zooals wij van dit en
semble gewoon zijn, kregen wij gisteren weer
een rijk gevarieerd program van marschen,
tango's, walsen enz., en verder eenige solo
nummers voor accordeon en xylophoon.
Ter afwisseling kregen wij de Fidelio Sin
gers te hooren, eveneens bekend uit de
Avro-programma's.
Zoowel vóór als na de pauze zongen zij
eenige liederen uit hun internationaal reper
toire, die blijkens de luide bijvalsbetuigingen,
zeer in den smaak vielen, en hunner bege
leidde op de piano. Dit vijftal heeft ongetwij
feld veel bijgedragen om het succes van de
zen avond te verhoogen.
Na de pauze betrad de heer Tindal het po
dium om namens het Avro-bestuur de luis
tervinken van Middelburg te danken voor de
hartelijke ontvangst. Spreker kwam nog even
terug op het bekende zendtijdbesluit van 1930
en wees op het concert-kerk-cinemaorgel dat
binnen niet al te langen tijd in de nieuwe
Avro-studio te Hilversum zal worden ge
plaatst.
De Avro „orgel-riks" zal dan ook dank
baar worden aanvaard.
Als een van de slotnummers van het Ko
vacs-program noemen wij vooral de musicale
show „Met Louisiana de wereld door", welk
nummer een stormachtig applaus ten deei
viel.
Aan den dirigent werd een lauwerkrans
aangeboden.
Hevige storm.
Hedenmorgen tegen elf uur nam de toch
reeds hevige wind, nog in kracht toe. Ver
schillende boomen hebben zich niet tegen
dien storm bestand gevoeld en zijn geveld
Onder hen was er een, die reeds eeuwen een
sieraad der stad was en dan doelen wij op
den fraaien, zwaren lindeboom, die geduren
de eeuwen op de Botermarkt aan de Korte
Burg heeft gestaan en aan deze markt, voor
al ook in de zomermaanden zulk een mooi
cachet gaf. De tand des tijds had den boom
inwendig steeds verzwakt en de lievige wind
heeft nu het vernielingswerk volmaakt. Ook
elders moesten boomen het ontgelden. Op
het Molenwater ligt er een op het dak van
een woning, <Jie echter iiiet ernstig bescha
digd is. Ook op den Zuidsingel en op de Lon-
densche kade liggen gevelde reuzen en op
vele plaatsen in de stad leden daken en
schoorsteenen van den wind.
Een aanrijding.
Hedenmorgen is op den Koudekerkschen
weg een wielrijdster aangereden, die daarbij
haar enkel bezeerde en na verzorging in het
gasthuis naar Koude kerke kon terugkeeren.
doch enkele weken rust zal moeten houden.
van
Tel. 348, Badhuisstr. 15
OOST- EN WEST-SOUBURG.
Gevonden voorwerper-
Een vulpen bij Roose, Ritthemschestraatj
A 127een mantelband bij A. Janse, Nieuwe
Vliss. weg C 115een horlogeketting met
goud plaatje bij Verdaasdonk, Voorstraat D
10twee damesmutsen en een jongenspeti
bij L. Vader, Concordia, Paspoortstraatre
servewiel met banden auto bij Daasdonk,
Tuindorp D 10 en manteltje by Kieboom,
Wissel C 74.
GOES.
Prov. afdeeling Zeeland Ned. Bond van
Boerinnen.
Deze bond hield gisteren te Goes onder
leiding van mevr. Groenewegen-Nelemans uit
St. Maartensdijk een algemeene vergadering.
Uit het jaarverslag van de secretaresse,
mevr. Bottenberg van Elsacker te Oudelande,
bleek, dat het ledental in Zeeland is geste
gen tot 125. Er werden twee algemeene en
vijf bestuursvergaderingen gehouden. Verder
gewaagde het verslag van gehouden lezingen
en excusies.
De penningmeesteresse deelde mede, dat de'
uitgaven 243 en de inkomsten 229 hadden
bedragen. De Z.L.M. gaf vorig jaar een sub
sidie van 50, maar kon zulks dit jaar niet
doen.
In bespreking kwam de oplichting van ge
westelijke en plaatselijke afdeelingen. Wil de
bond in Zeeland vruchtbaar werken, dan
moet gestreefd worden naar decentralisatie.
De reisgelegenheden zyn van dien aard, dat
de leden niet op een punt kunnen samenko
men. Daarom werd krachtig opgewekt tot.
oprichting, van plaatselijke- en districtsaf-
deelingen. Sterke uitbreiding van het leden
tal is mogelijk en gewenscht. Dan kunnen
meer cursussen gegeven worden.
Ten slotte werd aangenomen, dat in plaat
sen waar 10 of meer leden zijn, een afdeeling
kan worden opgericht.
Bij de bespreking werd nog gewezen op de
tegenziln onder de mannen tegen den Boe-
rinnenbond. Een lid had bedankt, omdat
haar man er tegen was. Een andere man
had de convocatie voor zijn vrouw opzette
lijk in den zak gehouden, enz.
Deze tegenwerking werd toegeschreven aan
onbekendheid met den bond.
Verder hield de heer C. Zwagerman, rijks-
zuivelconsulent voor Zeeland een lezing
over„De boerin, de melk, de zuivel", die
met veel belangstelling werd aangehoord.
WEMELDINGE.
Schepen losgeslagen.
Tengevolge van den Zuidwesterstorm zijn
verschillerde schepen, die gesleept werden,
van de sleepbooten losgeslagen. Een Rijn
schip, waarvan de naam nog onbekend is, is
nabij de Steenbergsche vliet gezonken. Om
trent de bemanning verkeert men nog in het
onzekere.
De verbinding WalzoordenHansweert.
Het voornemen bestaat dat in den Perk-
xjlder ten N.W. van Walzoorden een inloop
haven zou worden aangelegd voor de pro
vinciale boot, die dan de aanlegplaats te
Walzoorden zou vervangen, terwijl de plaats
van aanleg aan den Zuid-Bevelandschen wal
verlegd zou worden van Hansweert naar de
afwateringssluis te Kruiningen, waar even
eens een inloophaven tot stand zou komen.
Ook zou er een nieuwe weg worden aange-
egd van de inloophaven aan den Perkyolder
naar den grooten weg naar Hulst.
Dit plan van den Rijkswaterstaat, dat één
miïlioen schijnt te zullen kosten, stuit naar
men uit Zeeuwsch-Vlaanderen aan „de Maas-
>ode" schrijft op een algemeen verzet in het
>osten van Zeemvsch Vlaanderen. Aldaar te
iet plan b i ken op sen vergadering van
