flissiigsclie Courant
TWEEDE BLAD
GEESTELIJKE ONTREDDERING.
BRIEVEN UIT DE HOFSTAD
VAN AMSTEL EN IJ.
Uil de Vlissingsche Courant
van vóór 50 jaar.
van de
van
Zaterdag IQ October 1931. N° 239.
't Is niet zonder huivering, dat de menschen
kunnen terugdenken aan de bezoekingen van
den wereldoorlog. Wat een jammer heeft ons
vervuld met de ongelukkigen, die weken lang
in modderige loopgraven moesten verblijven
met den dood voor oogen Hóórden we niet
de pijnlijke kreten van de gewonden, zégen
we niet de razernij van de in koortsen ijlen-
den voelden we niet méé de smart van de
millioenen vaders en moeders, die hun kin
deren daar ergens in den vreemde begraven
wisten Dat alles heeft ons diep getroffen
en nóg schrijnt er telkens weer iets in ons,
als we de statistische cijfers lezen18 mil-
lioen dooden, zóóveel dit en zóóveel dat.
Diep getroffen heeft heel die wreede ge
schiedenis ons, toen zij plaats greep, wer
kelijk En, zooals gezegd, als we er nog eens
aan denken, dan huiveren we wéér I Als we
er aan denken....
Dat gebeurt inderdaad zoo nu en dan nog.
Maar het herdenken wordt toch minder en
óók het huiveren. We kunnen niet „ach en
wee" "blijven roepenhet leven herneemt
haar rechtenwat dood is of geleden, raakt
vergeten. Dat is normaal en goed zóó het
leven ware anders ondragelijk. De dooden
hebben hun rust, wonden genezen.
Maar wat nog lange jaren zal blijven na
werken en zelfs nog toekomstige geslachten
zal treffen, dat is de geestelijke ontreddering,
die de oorlog heeft teweeg gebracht. Die ont
reddering kunnen we niet oppervlakkig, in
één oogopslag, overzien, maar ze is er niet
minder verschrikkelijk om. Millioenen hebben
in den oorlog hun moraliteit verloren, hun
zuiver aanvoelen van wat mag en niet mag
gezag, respect, vereering, karakter, bewust
zijn en tal van andere deugden, ze gingen in
de loopgraven onder in het slijk, waarin de
soldatenschoenen persten en zogen, of aan
de grenzen, waar eer en waarheid gesmokkeld
werden voor goud. En de toen vervormde
mentaliteit der menschheid werd en wordt
overgedragen in een nieuw geslacht, dat al
dus belast wordt met nieuwe erfzonden van
voorvaderen.
Het lichamelijk leed van den oorlog is ge
leden, als de vrede wordt geteekend, maar de
geestelijke ontreddering, er door teweeg ge-
gebracht, blijft nog vele geslachten na
werken.
Strijd sleept vaak zulke geestelijke ontred
dering na zich. Slechts de sterke karakters
"kunnen er bij voldoende zelfcontrole aan ont
komen.
De strijd, dien we nu weer allen te strijden
hebben tengevolge eener noodlottige wereld
evolutie, draagt dezelfde gevaren in zich.
Eens zal ook die strijd gestreden zijner
moet en zal weer een tijd komen, waarin een
betrekkelijke orde zal heerschen, waarin werk
en brood zal zijn voor een ieder, die het
waard is. Dan zal het materieele leed geleden
wezen, maar de 'eestelijke ontreddering zal
weer nawerken.
Overal om ons heen zien we weer de beel
den er van. De strijd heeft velen tot déspe-
rado's gemaakt. Moorden, roofovervallen,
treinaanslagen, politieke terreur, we lezen
er dagelijks méér van
De Koningin kwam in de hoofdstad en
troepen samengeschoolde communisten be
groetten haar met gehoon. Niemand vroeg
een Wilhelmus van ze, maar men mocht
respect verwachten voor de meening van die
anderen, die gekomen waren om de Koningin
te begroeten, welkom te heeten.
Een politiek dagblad in Nederland bespot
ën hoont den Christus, smeurt het Kruis door
den modder van haar verachting. Wie het
geloof niet heeftis te beklagen, niet te be
rispen. Maar waar bleef bij die spotters het
ontzag voor de overtuiging, die millioenen
menschen gedurende 20 eeuwen leidde, van
de wieg tot het graf Omgekomenin de
geestelijke ontreddering, die in den strijd van
het leven de slagvelden besmet.
Meen niet, dat die ontreddering u niet be
dreigt. Controleer U eens goed, in hoeverre
ge concessies doet aan de geesten, die ge by
hun opkomst zoo verfoeidetWie niet sterk
is en zich zelf niet voortdurend controleert,
die glijdt méé en èf Langzaam en haast
onmerkbaar, maar gestaag.
Door sterking van den wil slechts en door
regelmatige zelfcontrole kunnen we ons hoe
den voor een noodlottige verminking van
geest en karakter.
Al is de leugen
Het is een bekend feit, dat het in de kunst
handel wel eens raar toe gaat. Kunstenaars
zijn in den regel geen al te beste kooplieden
en zij hebben ook meestal niet voldoend
rechtstreeks contact met de gegadigden voor
aankoop van schilderijen.
Uit deze omstandigheden is de kunsthandel
geboren, die werkstukken van allerlei schilders
in commissie neemt en bij "eventueelen ver
koop zijn percenten van de betaalde prijzen
krijgt. De kunstenaar stelt een grens waar
beneden het stuk 'niet mag verkocht worden
en dus gaat alles op het oog vrij goed.
In de praktijk doen zich echter wel eens
moeilijkheden voor de kunsthandel ziet meer
te krijgen dan als limiet is gesteld. Natuur,-
lijk kan de schilder naar dit meer fluiten. Hij
weet het trouwens niet, als regel is hij al
zeer in zijn nopjes als er iets is verkocht en
hij bovendien zijn limiet-prijs krijgt. Heel
dikwijls toch krijgt de schilder de boodschap,
dat een bod is gedaan op zijn stuk, maar dat
beneden de limiet blijft. Niet onzelden ge
beurt het, dat de schilder dan toch maar toe
hapt en de lagere prijs accepteert. Ook hier
ontbreekt in den regel iedere controle.
Als een typische illustratie van het aloude
spreekwoord, dat de waarheid den leugen toch
altijd achterhaalt, moge het volgende verhaal
dienen, dat historisch is
Vele jaren geleden had een schilder bij een
kunsthandel twee stukken in commissie ge
geven, waarvoor hij tesamen ze hoorden
bij elkaar als limiet had gesteld twee dui
zend gulden. Heel lang stonden die twee nogal
groote stukken daar en geen kooper daagde
op. Tot op een goeien dag de schilder de
mededeeling krijgt van den kunsthandel, dat
een bod op zijn stukken is gedaan. Veel lager
echter, maar twaalf honderd gulden, doch de
handelaar ried hem aan het bod eens in over
weging te nemen. Het waren moeilijk ver
koopbare stukken, er was nog nooit een bod
op gedaan, enz.
De schilder overwoog, keek eens in zijn
eigen portemonnaie, waar het er niet te roos
kleurig uitzag en besloot toe te happen. Na
aftrek van het commissie-loon kreeg hij pre
cies een lapje van duizend in de hand.
In Parijs wordt dit jaar de koloniale ten
toonstelling gehouden. De schilder uit dit ver
haal brengt er een bezoek nog vóór den
brand het Nederlandsche paviljoen vermelde.
Hij vindt daar zijn beide stukken, waarvan
we hier verhalen geëxposeerd. Daardoor komt
hij er nu ook achter wie de eigenaar er van is.
Het paviljoen brandt af, de beide stukken
worden een prooi der vlammen.
Hoe nu de eigenaar daarvan in contact
kwam met den schilder doet er niet toe, maar
zij kwamen met elkaar in contact. Er zal,
vermoeden wij, sprake zijn geweest van ver
vanging door nieuwe stukken. Zoo komt ook
het gesprek op den prijs die er voor betaald
is en de eigenaar, die zelfs de kwitantie nog
kon toonen, vertelde, dat hem aanvankelijk
drieduizend gulden voor de twee was ge
vraagd, maar dat hij ze ten slotte voor 2700
gulden had gekregen.
Alzoo, het schildertje had duizend, de kunst
handel 1700 gulden in den zak gekregen.
Al is de leugen nog zoo snel....
Het geval is interessant, evenals het vol
gende, dat ons werd verhaald
Een jonge man, zoon van bemiddelde
ouders, wilde schilder worden. Hij werd schil
der. Eindelijk bracht hij een paar van zijn
eerste stukken bij een kunsthandelaar en
geeft zijn limiet-prijs op, 150 gulden. De vader
van den jeugdigen Rembrandt wilde zijn zoon
eens verrassen en hij wist een vriend te be
wegen om naar dien kunsthandelaar te gaan
en op één dier stukken te bieden. Pa zou het
wel betalen. De vriend gaathem wordt eerst
200 gulden gevraagd, maar, wetend dat de
limiet 150 was, hield hij voet bij stuk, tot de
kunsthandelaar toegaf, mits de schilder er
mee accoord ging.
Volgende dag komt de jeugdige schilder
thuis, opgetogen, want één van zijn stukken
was verkocht. Hij had er wel niet voor ge
kregen wat hij gevraagd had, maar hij had
het maar gedaan. Na aftrek van het commis
sie-loon had hü 75 gulden in de hand ge
kregen.
Hoor je nu ook eens de andere partij, dan
heeft die ook wel wat te klagen en het is
billijk dat ook te vertellen.
Er worden vaak exposities gehouden en
iedere schilder mag dan een paar dingen in
zenden. Er wordt een lijst gemaakt van de
prijzen en de bezoekers kunnen die inzien.
In den regel zijn de commissielöonen hier nog
al hoog. Nu komt het nogal eens voor, dat
iemand, een stuk daar ziende, naar den schil
der toegaat om te vragen of hij het niet voor
lager prijs wil geven. En dan komt het voor,
dat de schilder, als het stuk op de tentoon
stelling niet wordt verkocht, het aan die aan
vrager aflevert tegen lageren prijs. Hij kan
dan alvast het commissieloon laten vallen,
dat hij nu ontloopen is.
Men ziet hoe moeilijk het is een dergelijke
zaak zóó te regelen, dat er geen bedrog kan
worden gepleegd. Niemand zal daarvoor een
regeling weten uit te «denken.
Nu we het toch over schilderijen hebben,
vermelden wij even, dat het genootschap
Pulchri Studio tegenwoordig de dagblad
critici niet meer uitnoodigt tot het bezoeken
en critiseeren. Willen zij toch komen, dan
verzei men zich daartegen niet, maar criti
seeren doet men niet meer.
We vermoeden, dat deze stap eerlang ge
volgd zal worden door den tweeden, nl. dat
geen critici meer worden toegelaten. Er zijn
reëds tentoonstellingen waarbij dit verbod is
uitgevaardigd en het komt al voor, dat bij
schilderijen het verzoek hangt geen kranten-
critiek daarover uit te brengen.
Het is een moeilijke kwestie, die van de
schilderijen-kritiek, maar daarop komen we
een andere keer wel eens terug.
EIBER.
Dudok de Wit herdacht. Men-
schenvriend en weldoener. Zijn be
faamde gruwel-kelders. Verhoogd
tramtarief onsympathiek.Averecht-
sche resultaten verwacht. Kon.
Vereen, en malaise. Oud-Amster
dammer over Ned. nood in Duitsch-
land.
Het deze week te Breukelen gehouden kin
derfeest, ter herdenking van den geboorte
dag van Dudok de Wit, vroeger in den lande
meer algemeen bekend als „Kees de tippe
laar", roept weer eens de herinnering terug
aan dezen sympathieken „Breukelaar", die
van huis uit een volbloed Amsterdammer
was.
Kees schonk, naar men weet, een vrij aan
zienlijk legaat aan Breukelen om daarvan
ieder jaar op 5 October, zijn geboortedag, de
kinderen te onthalen, zooals hij. bij zijn leven
placht te doen.
De Heer van Slangenvegt was echter niet
alleen een kindervriend maar ook menschen-
vriend. Hoewel zeer vermogend, leefde hij
allereenvoudigst. Zijn groote liefde voor de
natuur en voor geregelde lichaamsoefening,
bracht hem er toe enorme voetreizen te on
dernemen, o.a. door geheel Java, gedeelten
van Frankrijk, Duitschland en Japan, en nog
kort voor zijn dood maakte de oude heer van
uit Breukelen een „wandeling" heen en te
rug naar Luxemburg.
Op zijn maandenlange reizen leerde Dudok
de Wit menschen en toestanden kennen, als
weinigen uit zijn kring, en daar het zijn ge
woonte was slechts een klein bedrag aan geld
mee te nemen, leerde hij ook zich ontberin
gen en gepiis aan comfort te getroosten. Het
geen hem geluk deed vinden in de sobere
levenswijze op Slangenvegt en in de moge
lijkheid om daar véél wel te doen.
Zooals we vroeger al eens schreven, waren
wandelaars op Slangenvegt hem zeer welkom
en schepte Kees er steeds behagen in rumoe
rige of onbescheiden bezoekers bij den neus
te nemen. Waartoe vermommingen als kell-
ner, tuinman e.d. hem dienden.
Bekend en berucht in intiemen kring wa
ren Kees' trapjes in bepaalde gangen van
zijn slot. De onbescheiden of rumoerige be
zoekers, met. name die hun zakken met ge
stolen vruchten hadden gevuld of brutaalweg
het rosarium van de buitenplaats hadden ge
plunderd, werden door den „tuinman", die
zich na de ontdekking met een fooitje had
laten „stoppen allervoorkomendst naar het
zgn. verlaten huis geleid, waar nog een en
ander te bezichtigen viel.
En eenmaal daar gearriveerd, beleefden de
bezoekèrs allerlei ongewenschte avonturen
(de strafoefening o.a. het plotseling weg
zakken van trappen met looper en al, ge
raamten, die hen van uit een donkere nis
kameraadschappelijk de hand toestaken (me
chanisme), griezelige kelders wiaar troepen
ratten (in werkelijkheid marmotten) rond
dwaalden en soortgelijke voor den stedeling
speciaal voor de dames gruwzame ver
schrikkingen.
Zoo'n excursie door de donkere kelders van
huize Slangenvegt, waarbij de „tuinman" dan
nog de onhebbelykh 'd had allerlei moord-
verhalen uit de historie van het slot op te
disschen, leidde by het afscheid meestal tot
de stellige verzekering, dat men er méér dan
genoeg van had en het „vieze krot" nooit
meer zou bezoeken.
Dagen lang kon Dudok van deze en derge-
lijke door hem gespeelde comedies genieten.
De serieuze bezoekers van Slangenvegt
vonden er echter altijd een hoofsch en gast
vrij onthaal.
Een curiosa van de buitenplaats vormde
o.m. het „kerkhof", een imitatie dcor Kees
zelf vervaardigd en in een der vertrekken op
gesteld.
Kees placht daar, tusschen boomen en
plantengroepen, zyn „gccde vrienden en be
kenden fce „begraven", natuurlijk eerst né
hun verscheiden. Zij kregen op hun denk
beeldige laatste rustplaats een zërk met
sympathiek in memoriam of crucifix en in
een keurig kastje vond hun conterfeitsel een
plaats.
In tegenstelling met zijn broeder, den vroe
ger niet minder populairen A. G. Dudok de
Wit, ook wel „minister van sportzaken" ge
noemd een meer mondain aangelegd man,
die gaarne aan den weg timmerde en leiding
gaf aan zoowat het geheele Nederlandsche
sportwezen leefde Kees het leven van een
rustig, weinig op den voorgrond tredend bui
tenman, wiens grootste genoegen bestond in
met milde hand wel te doen en leed te ver
zachten. En waar dit overbodig bleek, was
zün streven anderer leven zoo aangenaam
mogelük te maken.
Een beminnelijke eigenschap die in onze
egoïstische wereld maar al te zeer gemist
wordt
De eerste Amsterdamsche noodverordening,
waarvan er stellig nog meerdere edities ten
stadhuize in bewerking zijn, is deze week
over ons gekomen in den vorm van een ver
hoogd tramtarief.
Beduidend is deze verhooging nu wel niet,
nl. van 10 op 11 cent per rit, maar zy brengt
ook een verhooging van de tienritten- en
schoolkaarten en de abonnementen mee. En
waar de groote afstanden tusschen buiten
wijken en binnenstad hier als vanzelf nood
zaken tot geregeld tramgebruik, beteekent
deze verhooging voor vele gezinnen een meer
dere uitgaaf van 1 tot 2 per week. Het
zyn alle onsympathieke, peuterige belastin
gen, evenals de onbillijke dubbele belasting
op de sigaretten. Een vermindering van het
trampersoneel met 250 man staat na ophef
fing der drie lynen en voorgenomen beper
king van de diensten vrywel vast.
Naar het ons wil voorkomen zal de nood
maatregel in zyn uitkomst een enorm echec
biyken. Het publiek staat nu reeds zóó on
sympathiek tegenover het 11-centsfcarief, dat
velen by wyze van protest te voet gaan. In
het begin dezer week was het zelfs opvallend
leeg in de trams. Met belangstelling zien we
tegemoet hetgeen de „Tramcourant" over
deze kwestie zal schrijven. Dit blad maakt
veel studie van het Amsterdamsche tram
vraagstuk, ontziet noch directie noch perso
neel, wanneer er billijke klachten zijn, en is
daarom in zyn beschouwingen ook van in
vloed op het publiek.
Onlangs maakten we reeds melding van de
minder gunstige financieele, positie van de
Kon. Vereeniging „Het Nederlandsch Too-
neel", een omstandigheid waarin zy helaas
41 e week 188t.
Woensdag 12 October zal de ambachtsschool
te Middelburg met 8 leerlingen worden ge
opend. «De lessen in timmeren en teekenen,
in welke vakken voorloopig alleen onderricht
zal worden gegeven, zyn opgedragen aan den
heer Ganderheijden te Rotterdam, terwyl
voor het geven van onderwijs in het smeden,
zoo zich leerlingen daarvoor aanmelden, de
heer Koppejan te Vlissingen benoemd is.
Het gemeentebestuur heeft voor deze zaak,
die geheel uit de beurs der ingezetenen is
opgericht, zijn belangstelling willen toonen
door het voorstel aan den Raad te doen, op
de begrooting een subsidie van 100 uit te
trekken.
Wegens het ontbreken van een met af
stekende kleur geverfde lyn rondom de
stoombooten der My. „Zeeland", welke lyn
den grootsten geoorloofden diepgang aanwijst,
het ontbreken van den naam der onderne
ming en het grootst aantal personen waar
voor het schip bestemd is, heeft de rechtbank
te Middelburg den directeur dier maatschappij
veroordeeld tot zes geldboeten, ieder van 1.
benevens in de kosten der procedure.
Beroepen b\j de Ned. Herv. gemeente alhier
ds. W. Briët te Voorthuizen.
Van 18 October vervoerden de mailbooten
651 van en 825 passagiers naar Queen-
borough.
De telegrafist 2e klas J. A. Valentijn alhier
is benoemd tot directeur van een der rijks-
telegraafkantoren.
In een te Brussel gehouden vergadering van
den raad van administratie der „Société
anonyme des chemins de fer économique
Néerlandais" hebben de heeren J. Gerritsen
te Breskens, H. G. Hammacher te Groede en
L. J,j M. van Waesberghe Janssens te Hulst
ontslag genomen als raden van administratie
en de heer H. A. Boogaert te Middelburg als
directeur.
Dit ontslag is het gevolg van de maatrege
len door Belgische leden van het bestuur ge
nomen en waarmede de Hollandsche heeren
zich niet konden vereenigen.
De heer Gerritsen, burgemeester van Bres
kens, heeft thans concessie aangevraagd voor
den aanleg van een stoomtramweg van Bres
kens langs den grooten ryksweg naar de
Nederlandsche grens.
niet alleen staat. Salarisvermindering bleek
noodzakelijk en het personeel heeft daarin,
na kort beraad, toegestemd de slecht be
zette zalen spreken voor zich zelf.
Het komt ons intussch^a voor, dat het ge
zelschap in den stadsschouwburg al even
weinig floreert als voorheen het ensemble-
Verkade. Nu zyn ontegenzeggeiyk de tyden
nog ongunstiger geworden, maar ernstige fi-
nancieele moeilijkheden als thans beleefde
het gezelschap Saalborn toch nooit in Volks
vlijt.
Wy hebben het vorige en dit seizoen meer
malen den stadsschouwburg bezocht en het
kwam ons daarby voor, dat dit mooie ge
bouw eigenlyk geheel uit den tyd is. Op de
hoogere, nl. de hoog gelegen rangen is de
acoustiek onduldbaar slecht, het geluid der
jongeren heeft bovendien niet het volume
als waarover kunstenaars en kunstenaressen
van een vorige generatie blijkens den schouw-
burgbouw beschikten. De entreepryzen van
ongeveer 1 tot 3 voor derde en vierde
rangsplaatsen in de nok van het gebouw, zyn
ook veel te hoog, terwijl het in hooge mate
