300
25
rdt afgelost,
2S APRIL.
EERSTE BLAD
De le reden waarom
Chief Whip de beste voor
Uw gezondheid is!
No. 9^:
69e Jaargang
1931
en f100.?
>1
n.m.
SOTTING
«NEET"
en, Trappen,
enz., enz.
Firma F. VAH SE VELDE Jr., Walstraat 58-60, Vlissingen. Tslaf. 10. Postrekening 6628?
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zondag en algemeen erkende Christelijke Feestdagen
De ontwikkeling der Vlissingsche havens in verhand
met de Vlissingsche Handelsgeschiedenis, de
laatste vooral in de Middeleeuwen.
is f I
SPECIAAL UITGEZOCHTE
VIRGINIA'TABAK! A
VIRGINIA
Ook met kurk en goud
vendien de
.500...
uni 1933,
voor houdersi
VAN
ht 344/346
NK;
NK teAlk-
Groningen,
Middelburg,
verkrijgbaar,
geschieden te
chrijving, op J
van Financiën,
iEER.
CHT l
elkleeden
e ruimen ze
:he Jongens-
vanat 1.20
ken
vanaf f 1.50
skousen
vanaf f0.60
f 0.10
thren
75—90 ct.
f 1.20
aliteii f 3.38
ons koopt,
leau.
VLISSINGSCHE COURANT
VAN BOVEN
;d worden
ABONNEMENTSPRIJSVoorVIissingenende gemeenten op Walcheren ƒ2.20per 3 maanden.
Franco door het geheele rijk 2.50. Voor België, Duitschland en Frankrijk 3:80. Voör d'ë otvè-
I rige landen bij wekelijksche verzending 3.80, met Zondagsblad 4.75. Afzonderlijke nrs. 5sct
M.
ADVERTENTIEPRIJS: Van 1—5 regels ƒ1.25; iedere regel meer 25 cent Bij abonnement
speciale prijzen. Reclames 50 ct p. regel.Kleine advertentiesbetreffendeHuur enVerbuur.Koop
en'Verkoop, Dienstaanbiedingen en-Aanvragen van 15 regels 75 ct, iedere regel meer 15 ct
I De abonné's in 't bezit eener
1 Polis, zijn GRATIS verze-
kerd tegen ongelukken voor
gulden bij levens
lange ongeschikt
heid tot werken.
gulden bij dood
door
een ongeluk.
gulden bij verlies
van een
hand, voet of oog.
gulden bij verlies
van
een duim
gulden bij verlies
van een
wijsvinger
gulden bij verlies
van eiken
anderen vinger
I AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU VOOR PUBLICITEITSWAARDE, INGESTELD DOOR DE VEREENIGING „DE NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS''
Dit nummer bestaat uit drie bladen
xr.
Fransche, maar ook andere import vóór de jaren van beroerte, die een einde
nam door Alva s verbod van uitvaart, uit vrees voor de Watergeuzen.
Vlissingen krijgt in 1581 zijn lang begeerde nieuwe haven. De Prins
koopt Vlissingen en Veere. Leycester komt hier aan.
Hoe de Vlissingsche import in den loop
der jaren toegenomen is, blijkt wel als we de
lijst van schepen nagaan, die hier ankerage-
j geld betaalden. Ik wees er reeds vroeger op,
t dit geheven werd van de vreemde sche-
11, die in de havens van Walcheren anker-
j den. De ingezetenen behoefden het niet te
betalen, doch wel, wanneer him goederen aan
vreemde kooplieden toebehoordendan wa-
J jen deze goederen ook „onvrij" en moest er
I liet ankeragegeld van worden betaald. Hierin
I was een aanleiding tot fraude, want de thuis
varende Walchersche schippers konden ge
makkelijk „onvrije goederen ende coopman-
schappen" op eigen naam verhandelen en
zoo aan 's Graven recht ontkomen.
Reeds in 1546 hadden de Middelburgers
iets dergelijks aan de Vlissingers verweten.
De retourvracht der Vlissingsche haring-
I schippers (dit zijn geen haringvisschers)
stond vaak op eigen naam, al behoorde ze
I aan den vreemden koopman en was bp die
Ij manier ..jyrü'hjlw.z. van tolrechten,
I Uit bovenstaande blijkt dui.^clat, wat ik
H nu ga mededeelen, geen volledig beeld geeft
van den import, want we kunnen alleen na-
gaan die schepen, welke hun ankeragegeld
H voldaan hebben, dus wier lading aan vreem-
delingen toebehoorde. En dan blijkt, dat in
de jaren vóór den opstand, dus voor 1572,
het aantal voor Vlissingen bestemde schepen,
de 100 nauw kon halen, bijv.
Jaartal i)
•a
<v
2
a
"SS
rn
waarbij
aantal
uit
Haven van afvaart
(voor zoover bekend)
1567—1568
1568—1569
2
14
Dieppe 1, Caen 1.
Calais 1, Dieppe 4,
Havre 5, Rouaan 4.
1569-1570 83 25 36 Calais 4, Abbéville 1,
Somme 4, Dieppe 22,
Havre 3, Rouaan 2.
1570-1571 106 27 52 Calais 1, Boulogne 3,
St.Valéry 1, Abbé
ville 8, Somme 3,
Dieppe 28, Havre 4,
Rouaan 4, Caen 1,
Cherbourg 1.
Wanneer we nu echter een staatje ter ver
vergelijking er bij zetten van de jaren van
den opstand, voorzoover te onzer beschikking,
waarbij
aantal
Jaartal i)l uit Haven van afvaart
'3 0 (voor zoover bekend)
|8 t 1
M S
I8Mei 1579-231 8 19 Calais 2, St.Valéry
H Mei 1580 1, Abbéville 2, Diep-
pe 5, Honfleur 1,
Rouaan 1, Caen 2,
Olonne 1, lie de Ré
1, Oléron 1, Bor
deaux 2.
1580—1581 284 19 28 Calais 2, St.Valéry
2, Somme 1, Dieppe
7, Fécamp 1, Havre
8.Honfleur 3, Rouaan
1, Caen 2, St. Gil
les 1.
15811582 265 36 23 Calais 1, Somme 4,
Dieppe 6, Fécamp
1, Havre 5, Hon
fleur 1, Caen 1,
Olonne 3, Maren-
nes 1.
1582—1583 262 33 18 Calais 2, Abbéville 1,
Somme 1, Dieppe 2,
Caen 4, Cherbourg
1, Olonne 5, La
Rochelle 1, Bor
deaux 1.
^an Wijkt, dat het aantal buitenlandsche
sc«epen de 300 reeds nadert per jaar, maar
tevens, dat het aantal schepen uit Frankrijk
slechts een klein deel betrekkelijk is van het
aantal buitenlanders.
De schepen uit Frankrijk en Bretagne
voerden in hoofdzaak zout aan, verder wijn,
maar zout was verre en verreweg de hoofd
zaak. Het aangevoerde zout was het grof
korrelige baaizout, dat in de bocht van
Bourgneuf ten Zuiden van den Loiremond
in enorme hoeveelheid gevonden werd. Afge
meten naar „Sent" of „Hondert" een een-
heidsmaat (404 Amsterdamsche maatjes), die
voor de Baai met ongeveer 714 Hanze last
gelijk staat ging het naar Zeeland, waar
het door de „panneluyden" werd gezoden 2)
en dan weder verder verhandeld.
Maar behalve de buitenlandsche schepen,
beoefenden de Vlissingers zelf ook de vracht
vaart en handelna te gaan b.v. is nog naar
den wijnimpost van 1565, dat schipper Geleyn
Gillis, alias Leest, handelende voor Hueghe
Joos, 1 okshoofd en 116*/, vat-3) wijn aan
bracht (waarvan 29^ vat voor rekening van
den schipper) uit Bordeaux. Zoo ook schip
per Eewoudt Jans zone, 3 okshoofden en 79
vaten wijn met 2 okshoofden brandewijn,
eigenaar was Locchum(?) uit Bordeaux ver
der bracht schipper Huybrecht Cornelis sone
uit Condado4) 33 vaten bastaard5), 9 vaten
zure bastaard, 31 y2 vat romanie6), 2 /2 vat
zure romanie, waarvan eigenaar was Jan de
Villamonte, terwijl de bootsgezellen hadden
3 vaten bastaard5); 1 vat zure bastaard en
de schipper zelf 1 vat romanie6) 6y2 vat
bastaard en 3 vaten zure bastaard. Dan
schipper Gillèyn Jans sone, uit Condado
voor koopman Jacques Zwygher 1 vat ro
manie, 3 v. en 3 okshoofden bastaard, voor
Pieter de la Palma 30 vaten, 1 okshoofd
bastaard, 13 /2 vat zure bestaard en 1 vat, 1
okshoofd romanie, voor Jean de Mosa, 3 v.
bastaard, 7 vaten romanie, 1 b.7) zure roma
nie, voor Jean de Mosa 3 v. bastaard, 7 vaten
romanie en 1 zure romanie. Schipper Cor
nelis Floris bracht uit Cadix mede, eigenaar
Jan Deyn, 9/2 V. romanie 1 b.7) zure (ro
manie) voor Wouter Fortz 9 kw.8) brande
wijn, voor Oliver Corbau 55 v. romanie, 25 V2
v. zure romanie, voor Thomas Busch 3/2 v.
romanie, 1 v. zure romanie, 2 v. 3 okshoof
den brandewijn. Het volgend jaar (1566)
staan genoteerd voor Bouwen Eeuwoudtszone
van Vlissingen, afkomstig uit Condado4),
eigenaar Pasquier de Villemonte, 86 f2 v.
bastaard, 25 v. zure bastaard, 4 vaten
arrope 9), 2 v. romanie en voor Jean de
Mosa 2i/2 v. bastaard. Schipper Gommer
Antheunis bracht van Charente, eigenaar
Pier Ladale, 48 v. 1 okshoofd, voor hem zelf
2/2 vat. Schipper Pieter Pauwels bracht uit
La Rochelle 88 y2 vat en voor hem zelf 1 vat,
schipper Andries Walen uit La Rochelle 38
vaten (eigenaar Christoffel Peys). Schipper
Jan Usen uit Charente, eigenaar Dirick de
Vrieze, 132^ vat en voor Jan Tymans 1 vat
en 3 okshoofden. Schipper Gommaar Jans
sone bracht uit Bordeaux 1041/G vat en 3
okshoofden, eigenaar Consalo Hendriksone.
Schipper Pieter Govaerts uit La Rochelle 15
vaten en 1 okshoofd, eigenaar was Laureys
Ryser. Schipper Gilleyn Gillis alias Leest van
Vlissingen bracht uit Bordeaux voor Hueghe
Joos en voor hem zelf resp. 98 vaten en 3
okshoofden en 25 vaten. Schipper Anthonis
Anthonusseuit Dieppe voor Cernelis Meys
en Matthys in den Hoirn respectievelijk 2i/2
vat brandewijn en 11 vaten, 1 okshoofd wijn.
In mijn pas uitgegeven werk over de oude
havens heb ik een staatje van 1566 gegeven
van de Vlissingsche schippers met hun lading
en den eigenaar, waarnaar ik den belang-
stèllenden lezer verwijs. Er blijkt uit, dat de
aanvoer van wijnen enz. hier geweldig was,
maar duidelijk is het ook, dat deze wijnen
niet geconsumeerd werden te Vlissingen,
maar weder door- en uitgevoerd werden.
Tevens heb ik daar de havens van afvaart
vermeld, en dan ziet men, dat de Vlissing
sche schipper niet alleen uit Fransche ha
vens den wijn aanvoert, maar ook uit Spaan-
sche havens, zooals Cadix, Condado, Gibral
tar, Malaga.
Ik wil nu volstaan met enkele schippers te
Daar op de tabaksvelden zelf, waken
eigen experts er met uiterste
nauwgezetheid voor, dat uitsluitend
de beste, speciaal uitgezochte bladen
van volkomen gezonde tabaksplanten
verscheept worden voor de fabrikatie
van Uw Chief Whip, waardoor de
grondslag gelegd wordt voor hun
prachtsmaak en zuiverheid
CHIEF WHIP
ARDATH LONDON
noemen, omdat dezen later bij de Geuzen-
vloot, toen Vlissingen de zijde van den Prins
koos, vaak een beroemden naam hebben ver
worven.
Behalve de reeds genoemde teekende ik
aan Ewoud Pietersen Worst, Lijn Leest,
Dirick Lanckstrate, Cornelis Altena, Jacob
Langhestraete, Marinus Logiersen, Jan den
Moor.
Hun voorgangers hadden zich verdienstelijk
gemaakt in den oorlog tegen Frankrijk in
15551558, immers in 1559 herinnert het
schippersgilde in Vlissingen de regeering in
Gouda eraan, dat haar gildebroeders, zoowel
als andere burgers der stad hebben geholpen
tegen de vijanden en vooral tegen de Fran-
schen, waarbij zü 20, 25, 30 en soms meer
oorlogsschepen hebben geleverd en wel zes
of zevenhonderd prijzen hebben gemaakt,
zoowel „schepen van oorlogh" als andere, en
verzocht op grond daarvan verlof in alle ha
vens der Nederlanden te mogen laden bij in-
en bij uitvoer. 10)
Wanneer men nu weet, dat aan de Neder
landers, dus ook aan de Vlissingers, in 1570
en volgende jaren hét uitvaren verboden
wordt, dan kan men nagaan, hoe de geest in
Vlissingen was in 1572. Aan al dit vertier
was een einde gekomen herleving en groei
erna waren het onmiddellijk gevolg van de
vrijmaking. Als men ziet slechts deze jaren
staan ons ten dienste welk een vlucht de
handel nam in 1579 en volgende jaren, be
hoeft het ons niet te verwonderen dat, nu
niets meer de uitbreiding van Vlissingen in
den weg stond door het privilege van Prins
Willem, weder het oude havenplan van 1545
ter sprake niet alleen kwam, maar ook werd
ten uitvoer gebracht. De braakliggende
grond van de verwoeste citadel werd uit den
aard der zaak ervoor genomen en kreeg dus
zijn oorspronkelijke bestemming terug. Dep
16en Augustus 1580 werd aan den thesaurier
Manmaker het geld gevraagd, dat tot het
doorsteken van de Nieuwe haven Potte-
kaai in de nieuwe stad „aan de poorte
t'Altena bij forme van leeninge bij de bur
gers geligt" was. Den 15en Februari 1581
„werd geresolveert de watermolen t'Altena
af te breken en de nieuwe haven door te
steken" te graven dus. Den lOen Mei
besloot men „kaarten uit te stellen tot 't
delven der nieuwe haven". Dus in 1581 kwam
deze nieuwe haven tot stand en werd ook
geoutilleerd, want den 27sten Januari wordt
gespuroken over de profijten van een nieuwe
kraan op de Altenapoort. „Zijn excellentie
en de stad half om half". Dat was ook bil
lijk, want Zijn Excellentie had ook een deel
van het werk bekostigd. Tusschen den Prins
en Vlissingen waren de banden nauwer toe
gehaald.
De Prins, Heer van Vlissingen
en Veere
We zagen reeds vroeger, dat Koning
Philips deze beide steden gekocht had de
graaf van Megen had den 5en Augustus 1567
den eed van huldiging te Vlissingen afge
legd. Adolf van Bourgondië, heer van Wacken
zou in zyn naam in de Staten van Zeeland
verschijnen, deze was weldra opgevolgd door
Antonie van Bourgondië, die in 1572 nog
trachtte te redden wat te redden viel. Ten
gevolge van de troebelen waren de financiën
van het markiezaat danig in de war, waar
toe de Allerheiligenvloed in 1570 ook nog
het zijne had bijgedragen. Een voorstel tot
oplossing van de moeilijkheden werd nog
door den Prins aangehouden in zijn desbe
treffende apostille van 26 April 1579 advies
van de Staten of Gecommitteerde Raden
moest eerst worden ingewonnen. zoo ook
wat den verkoop van Vlissingen betreft. Door
het Hof van Holland werden Vlissingen en
Veere respectievelijk den 27sten en den 29sten
Juni 1581 aan Prins Willem toegewezen, die
daar achtereenvolgens 10 en 8 Augustus is
ingehuldigd.
We kunnen er zeker van zijn, dat het de
wensch der Vlissingers was, dat hun stad
door den Prins gekocht werd. Zij hadden
zelfs uit vrees, dat een ander de stad. zou
koopen, zelf een zeer hoog bod van ƒ97.000
gedaanook hadden zij zelf den Prins ver
zocht tot dezen maatregel over te gaan, ter
wijl ze reeds in 1580 den Prins verzocht had
den, een woning inu hun stad te bouwen.12)
Zij hadden slechts hun bod gedaan „craig-
nans qu'elle viendroit en main estrangière
(brief 24 Juni 1581)13)
In den eed, dien de Prins aflegt, op den
8en Augustus 1581, noemt hij zich „erfheer
onser stede van Vlissingen", doch geen mar
kies, deze titel van Heer van Vlissingen komt
ook voor in den eed van den Baljuw, echter
wordt in een verdeeling tusschen de drie
Prinsen Philips Willem, Maurits en Frederik
Hendrik wel degelijk gewag gemaakt van het
markiezaat van Vlissingen en van Veere, dat
aan Prins Maurits wordt toegewezen. Ant
werpen had ook nog over den koop gedacht
en Middelburg had zich heftig gekant tegen
enkele der koopvoorwaarden. De Vlissingsch©
vroedschap besloot bij resolutie van 17 Ja
nuari 1582 den Prins een vergulde kop te
geven ter waarde van 80014) waarschijnlijk
zal deze hem aangeboden zijn, toen hij
eenige weken in Vlissingen vertoefde om An-
jou op te wachten, die ten slotte 10 Februari
aan wal stapte met een schitterend gevolg
van meer dan 100 Engelsche edellieden en
Fransche hovelingen en honderden bedien
den en volgelingen. Den 19den zeilde hij
weer na 6 dagen met den Prins in Mid
delburg te zijn geweest naar Antwerpen.
Ditzelfde jaar en wel den 24sten Maart werd!
door den Gouverneur der stad A. de Haultain
de eerste steen van het Prinsenhuis gelegd
(ten Z.O. van de Pottekadein 1747 ver
brand)
Nadat, van hier uit, Maurits naar dé
Academie te Leiden vertrokken was.15) ging
de Prins naar Brugge, waar hij een accoordt
sloot met den magistraat van Vlissingen (31
Juli 1582) de impost van de wijnen dus
ook van de nieuw opgerichte kraan zal
tusschen heer en stad gelijkelijk verdeeld
worden, de opbrengst van den haringtol zal
de stad krijgen. Die wijntol was het cardi-
nale twistpunt van Middelburg, dat nog altijd
met taaie volharding zich vastklampte aan
zijn wijnstapel, doch tevergeefs natuurlijk.
Men heeft uit bovenstaande wijnlijsten reeds
gezien, hoe belangrijk de wijnimport voot;
Vlissingen was.
Zooals bekend kwam de graaf van Leyces
ter hier den 20sten December 1585, opge
wacht door Prins Maurits, in de haVvii
aan.16) waar hij feestelijk werd ingehaald en
dadelijk met gevolg ter kerke ging.
H. G. VAN GROL,
Archivaris,
1) Rijks Geschiedkundige Publicatiën, Dl,
70, blz. 640 en volg.
2) Vgl. A. Agats, Der Hansische Baienhan-
delHeidelberg 1904, Dr. Z. W. Sneller, Wal
cheren 15e eeuw, blz. 95.
3) 1 vat 4 okshoofd.
4) Condado, in Spanje.
5) Bastaard, een soort zoete wijn.
6) Romanie zoete Grieksche wijn, ge
noemd naar de stad Napoli di Romania op
Morea,
