Maandag
17 November
Ot Strijd om een Gravenkroon.
No. 272
51e Jaargang.
1913.
BINNENLAND
FEUILLETON
VLISSINGSCHE COURANT
Prijs per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij de Uitgevers
Firma F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt 58.
ADVERTENTlENvan' 1-4 regels 0.40. Voor elke regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie, wordt de prijs slechts twee maal berekend. Oroote
letters en clichés naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en Feestdagen.
TELEFOONNUMMER 10.
Abonnements- Aduertentiën op zeer uoordeeiige voorwaarden.
Vrijzinnig-Democratische Bond.
Te Haarlem is Zaterdagavond ge
opend de algemeene vergadering van
den Vrijzinnige-democratischen Bond,
in tegenwoordigheid van een zeer
groot aantal afgevaardigden en tal
van belangstellenden die de schouw
burgzaal van De Kroon geheel vulden.
De samenkomst werd geopend door
den heer Herman Snijders, den voor
zitter van den Bond, met een wel
komstwoord.
Het was geen eigenlijke politieke
beschouwing die hij ten beste gaf.
Hij poogde de vraag te beantwoorden
wat staat den vrijz.-democraten te
doen in dit tijdsgewricht? Het con
centratie-besluit betreurde hij, ondanks
den voor de v. d. betrekkelijk on-
gunstigen uitslag, geenszins, dat was
de inleiding van een overzicht over
de actie voor bestendtging der con
centratie na de stembus gevoerd, en
waarover morgen de vergadering van
den Bond besluiten zal moeten nemen,
intusschen bepleite spreker deze be
stendiging reeds nu, ook in verband
met de voorspellingen van rechts, dat
de positie van het kabinet precair is.
Onderling overleg en samenwer
king der vrijzinnigen blijft geboden,
een comité van organisatie, blijft noo-
dig, dat aanleiding ken geven daar
waar gemeenschappelijk optreden
plicht is, dat verzamelen kan blazen,
om de vrijzinnigen op te roepen ter
verdediging van hun gemeenschappe
lijk beginsel, maar ook met het oog op
het verwezenlijken van de hervor
mingen, op het vrijzinnige stembus
program vermeld. De concentratie
heeft den plicht alles te donn, wat
zij kan om de beloften in te lossen,
die zij aan de kiezers heeft gedaan.
Die samenwerking behoeft niet te
leiden tot fusie, die wenscht geen
der drie groepen. In het concentratie
manifest is wel degelijk er de aan
dacht op gevestigd, dat men wilde
samenwerken „met behoud van eigen
zelfstandigheid."
Men heeft elkaar leeren waardeeren
door samenwerking en gevoeld, hoe
men op sommige punten bijeen hoort,
juist daarom kan men bij andere
vraagstukken gerust van meening
verschillen.
Wij zullen, zei de heer Snijders, in
het harmonisch vrijzinnig accoord
den democratischen toon krachtig laten
meeklinken, kan het zijn laten domi-
neeren.
Nadat eenige andere zaken van
huishoudelijken aard waren afgedaan
bracht de secretaris, de heer W. O.
A. Koster het jaarverslag uit, waaruit
o. a. bleek, dat het aantal afdeelin-
gen van den Bond was gestegen van
4348 op 4685 en het aantal personeele
Roman van G. H. v. D.
(Nadruk verboden.)
40). -o—
Een tuinmansjongen meende gezien
Ie hebben, dat de vreemde heer het
rotspad naar de kloof was langs ge
gaan; of hij er was afgedaald of om
gekeerd was, wist hij niet.
„ik zou een voorstel willen doen,
aoo nam Boltenstern het woord, toen
de lakei zich verwijderd had. „Daar
mijnheer Harley niet in het slot is,
bunnen wij, zonder zijn argwaan te
wekken, in de bibliotheek nazien,
aan welke kasten hij bezig geweest
is- Dat zal gemakkelijk zijn, daar op
de onaangeraakte boeken nog wel
wat stof zal liggen. Ik geloof niet,
dat hij documenten ontvreemd heeft,
b'j zou immers den diefstal moeten
bekennen, als hij ze te gelde wil ma-
ben. Hij heeft er zeker slechts kennis
van genomen en misschien afschriften
s'van gemaakt."
leden van 501 en 629.
Toen was het woord aan dr. D.
Bos voor zijn rede over de verkie
zingen en de crisis van den afgeloopen
zomer.
Hetgeen de gebeurtenissen van
dezen zomer hebben geleerd, ziet
men 't best onder 'toog als men bij
een is in den kring van geestver
wanten. Ter openbare vergadering
wilde dr. Boe de voorbereiding van
de verkiezingen nagaan, voor zoover
ze van algemeen belang is en de
verdere ontwikkeling van den poli-
tieken toestand bespreken.
Het moment in den strijd lag in de
samenwerking der vrijzinnigen.
Zoo werd het concentratie-manifest
opgesteld en reeds in het vorige na
jaar voor de begrootingsdiscussies
bekend gemaakt.
De rechterzijde had al den tijd om
zich te verweren. Indien ooit van een
ridderlijken strijd kon worden gespro
ken, dan wel hier.
Op den verkiezingsstrijd zelf ging
dr. Bos niet dieper in,
De aanslag op het vrijhandelsstel
sel heeft duizenden van de rechter
zijde vervreemd. Voor zoover de ver
wantschap op godsdienstig gebied
met de rechterzijde dat verhinderde,
was toch het gevolg lauwheid in
verschillende groepen van rechts.
De belastingpolitiek, welke delas
ten voor sociale hervormingen wilde
schuiven op de zwakkere schouders,
was een tweede krachtige factor.
Daarnaast waren het vooral de
plannen, welke tot uitvoering waren
gekomen in Talma's invaliditeitswet
en die in uitzicht waren gesteld in
Heemkerk's grondwetsherziening, die
in breeden kring tegenkanting vonden.
De aangekondigde herziening van
het grondwetsartikel inzake onderwijs
stelde de plicht van de overheid om
voor goed onderwijs te zorgen geheel
en al op den achtergrond.
Dat alles werkte mede, om de ne
derlaag van het ministerie-Heemskerk
mogelijk te maken, en bovendien de
overtuiging dat het ministerie te veel
invloed op zich liet uitoefenen door
heftige en verbitterde politici.
Wij vrijzinnigen hebben slechts tot
zekere hoogte reden tot juichen over
den uitslag.
Het hoofddoel is bereikt, het recht-
sche ministerie is ten val gebracht,
de protectionistische politiek is ver
oordeeld.
Ons hoofddoel is ook bereikt in
zoover de toeleg om het openbaar
onderwijs zoo snel mogelijk uit de
wereld te helpen niet is gelukt.
Maar overigens bestond er voor
ons tot juichen geen reden.
Duidelijk was gebleken, dat de
misleidende socialistische propaganda
vat had gehad op het volk.
Tegen ons programma kwam geen
Het voorstel vond bijval, de Graaf
gaf bevel, op te letten wanneer mijn
heer Harley zich liet zien en dit da
delijk te melden. Toen begaven de
heeren zich naar de bibliotheek, waar
eerst licht moest aangestoken wor
den, daar de avond reeds begon te
vallen.
HOOFDSTUK XII.
De drie heeren spraken bij het na
zoeken in de bibliotheek geheel on
gedeerd over het onderwerp, dat hen
levendig bezighield. Zij waren er niet
aan gewoon, luisteraars te vreezen,
en zoo was het voor Kathi, die in
tusschen teruggekeerd was, zeer ge
makkelijk, hen te beluisteren. Het
licht in de bibliotheek een zeld
zaam en een opvallend verschijnsel
had haar dadelijk daarheen gelokt.
„Hier trof ik hem dezen middag
aan," riep Georg, „maar hij kwam
van daar. Ik heb hem gelukkig ge
stoord. Hij vertelde mij, hoe inspan
nend dit werk was."
„Hier heeft hij gezocht," zei Bol
tenstern, die de afdeeling voor heral
diek was binnengegaan.
verzet, wél wantrouwen in de uitvoe
ring daarvan.
Het program deugde wèl, de vrij
zinnigen deugden niet.
Op allerlei manieren werd dat wan
trouwen geëxploiteerd. Overal werd
op een wijze, die dikwijls op scheeve
voorstelling berustte, het wantrouwen
in de vrijzinnigen aangestookt.
Op velen heeft dit optreden invloed
uitgeoefend. De socialisten konden
hun oogen niet gelooven, toen de
stembus voor den eersten keer open
ging-
De herstemming was voor de S.
D. A. P. opnieuw een succes, dank
zij het herstemmingsadvies van de
christelijke partijen. Onthouding was
het parool, maar waar men meende
aanvoerders der concentratie te kun
nen schaden, ging een aantal recht-
sche kiezers op den socialist over.
Het gevolg was verlies van talrijke
vrijz. zetels aan de sociaal-democraten.
Het past ons niet hun dezen steun
der rechterzijde te misgunnen.
De concentratie zou zichzelf een
slag in het aangezicht hebben gege
ven, wanneer zij niet had aangestuurd
op een ministerie, gedragen door
beide partijen. Een tijdelijk samen
gaan voor een doel, dat beide na
streefden.
In de concentratie-vergadering van
10 Juli werd dan ook deze wensch
naar een ministerie van vrijz. en
socialisten unaniem uitgesproken. Uit
drukkelijk werd bepaald, dat deze
vergadering zich slechts tot deze fase
van de oplossing der crisis zou be
palen.
Het verdere verloop van de crisis
kent men.
Zoo duidelijk mogelijk is in de
onderhandeling de groote onzeker
heid naar voren gebracht welke er
zou rijzen, wanneer de S. D. A. P.
zou weigeren. Alles hing dan in de
lucht.
Daaraan hebben de s.-d. zich niet
gestoord.
Spr. trad niet in critiek van hun
besluit. De S. D. A. P. heeft daar
mede, naar het hem voorkomt, een
grooten stap achteruit gedaan.
Niemand, die een open oog heeft
voor den ontwikkelingsgang in de
mocratische richting, kan zich daar
over verheugen. In weerwil van hef-
tigen strijd kan men toch de over
tuiging behouden, dat in de orga-
niseerende werking van de s.-d. voor
de staatkundige opvoeding van de
arbeidende klassen veel goeds is
gelegen, vooral wanneer het gevoel
van verantwoordelijkheid meer wordt
versterkt.
De groote vraag is: wat behoorde
te geschieden na deze weigering, toen
de Kroon de opdracht wenschte te
geven tot vorming van een kabinet
uit de concentratie alleen.
„Daar liggen slechts de wapenaf
beeldingen en stamboomlijsten," zei
graaf Wildenfels.
„O, zie eens hier," riep Bolten
stern triumfeerend. „Hij moet in
groote haast zijn geweest, want hij
heeft er twee folianten verkeerd in
gezet, en hier ah hier is een
portefeuille verborgen, hij heeft haar
achter de boeken willen schuiven,
maar zij was te breed zie eens
hier, de portefeuille is er met geweld
tusschen geschoven."
Het was Harley's eigen schuld,
als de portefeuille, die een gelukkig
toeval hem in handen had gespeeld,
nadat graaf Wildenfels er langen
tijd tevergeefs naar gezocht had,
door de heeren na kort zoeken ge
vonden werd. Hij toen na zijn ontmoe
ting met Adda nog eens de biblio
theek had betreden, in allerijl de
portefuille weer te voorschijn ge
haald, ze toen echter, om haar nog
beter te verbergen, achter de rij
boeken willen wringen. Dat was niet
gelukt, ofschoon hij den omslag
krom had gebogen en nu had hij er
bovendien in de haast niet op ge
let, dat hij er de uitgenomen folian-
Daaronder heeft veel verschil van
gevoelen bestaan. Thans is de over
tuiging doorgedrongen, dat de ge
vallen beslissing de juiste is.
Het is zeer begrijpelijk, dat men
toen heeft geroepen om een con
centratie-kabinet. Over steun aan de
s.-d. zou niet verder worden onder
handeld. De aangeboden voorwaarden
waren onaannemelijk.
Steunden zij niet, dan zouden zij
de eigen verantwoordelijkheid te
genover de kiezers moeten dragen.
Wat zou van de S. D. A. P.,
wanneer zij zelve niet mede de ver
antwoordelijkheid droeg van het
staatsbestuur, kunnen worden ver
wacht? Zij zou elk oogenblik vra
gen, of haar belang mede bracht
om het concentratie-kabinet aan te
vallen. Geen oogenblik zou dat mi
nisterie veilig zijn geweest.
Het zou naar spreker's vaste over
tuiging de ondergang zijn geworden
van de vrijzinnige partijen. Geen
wonder, dat en van rechts en van
uiterst links deze oplossing als de
meest gewenschte werd voorgesteld.
Schaper heeft blijkens zijn brochure
dit bezwaar ingezieri.
Het program der concentratie zou
zijn verdedigd door een kabinet,
waarin de leidende mannen dier
partijen zouden moeten zitting heb
ben. Elke aanval op dat kabinet zou
een aanval zijn geweest op die par
tijen. De kans op totstandbrenging
van het program werd verkleind.
Teen de concentratiegroepen op
nieuw bijeenkwamen om de vraag te
overwegen of de vorming van een
kabinet uit de concentratie alleen
wenschelijk was, waren de meenin
gen nog verdeeld. De vraag hoe
wordt de realisatie van het program
het best verzekerd bleek te overheer-
schen. Een deel meende dat een
extra- parlementair kabinet de meeste
kansen bood, een ander deel gaf de
voorkeur aan een coneentratiekabinet.
Eenstemmig bleek men evenwel van
oordeel, dat indien niet met alge-
heele instemming de weg van een
concentratiekabinet werd ingeslagen,
deze poging van te voren was vei-
oordeeld.
Gelukkig heeft de Koningin aan
wier constitutioneelen zin spr. warme
hulde bracht, den weg naar een
extra parlementair kabinet gewezen.
Uit de Staatscourant.
Bij Kon. besluit zijn de volgende
pensioenen verleendaan A. S.
Talma, minister van landbouw, nij
verheid en handel en aan J. H. de
Waal Malefijt, minister van koloniën,
ieder f 4000.
Staatsbegrooting voor 1914.
Aan het voorloopig verslag der
Tweede Kamer omtrent het hoofd-
ten weer verkeerd had ingezet, met
den titel onderstboven. Men kon dui
delijk zien, dat de breuk aan den
omslag versch was en hiermee was
de strafbare bedoeling bewezen. Hoe
gering de waarde der portefeuile
ook was, Harley had het eigendom
van anderen beschadigd en wel met
de bedoeling graaf Wildenfels het
vinden van documenten, die Harley
zich verbonden had te zoeken, te
bemoeilijken.
De papieren in de portefeuille wa
ren doorzocht, enkele bladen met
versch omgevouwen hoeken en het
scheen wel, dat er een aanzienlijk
deel van den inhoud ontbrak, want
de papieren lagen nu los in de por
tefeuille, terwijl men aan den band
kon zien, dat eerst de inhoud sa
mengeperst geweest was. Het geheel
zag er uit, alsof ze in groote haast
erin waren gegooid.
„Ik geloof, dat hier diefstal of
schending van vertrouwen zoo dui
delijk voor de hand liggen," zei
graaf Boltenstern, „dat het geheel
van u afhangt, welke maatregelen
u voor uw belangen het geschiktst
acht de dief behoeft niet ontzien
sluk justitie is het volgende ontleend
Aangaande de werkplannen van
den minister toonde men zich alge
meen verlangend, nadere inlichtingen
te ontvangen.
In de Troonrede wordt, voor wat
het departement van Justitie betreft,
alleen gesproken van een algemeene
herziening van het Wetboek van
Strafvordering, waarvan de spoedige
indiening zal worden bevorderd. Die
mededeeling was vrij algemeen met
instemming begroet; doch sommige
leden zouden het betreuren, indien de
minister het ontwerp der Staatscom
missie vrijwel ongewijzigd overnam
h.i. zijn de daarin aan een raadsman
van den verdachte gegeven bevoegd
heden niet voldoende ter waarbor
ging van een doeltreffende verdedi
ging en krijgt de rechter-commissaris
daarin te groote macht. Andere leden
deelden die bezwaren niet.
Eenige leden achtten bewezen, dat
de politie niet overal waar daartoe
aanleiding bestaat, optreedt tot hand
having van de bepalingen der wet,
door het feit, dat in het Lunapark
van de E.N.T.O.S. te Amsterdam ver
scheidene weken eiken avond in het
openbaar voorstellingen zijn gegeven,
waarbij h.i. openbare schennis der
eerbaarheid plaats vond.
Eenige leden meenden, dat intrek
king van het totalisatorverbod ten
zeerste aanbeveling zou verdienen.
Anderen zagen niet in, dat hiertoe
reeds nu aanleiding bestaat.
Van verschillende zijden werd ge
vraagd naar 's ministers plannen ten
aanzien van het wetsontwerp van de
commissie voor redactioneele herzie
ning der burgerrechtelijke kinder
wetten.
Eenige leden wenschten, dat de
minister dit voorstel liefst zoo goed
als ongewijzigd aanhangig zou maken.
Andere leden oordeelden een wijzi
ging met uitsluitend redactioneel
karakter onnoodig.
Naar aanleiding van de door de
Kamer van toezicht op de Notarissen
te Middelburg aan een notaris toe
gepaste disciplinaire straf van beris
ping op grond van door dezen ver
richte handelingen op politek terrein,
die met ambtelijke werkzaamheid niets
te maken hadden, drongen verschei
dene leden aan op een aanvulling in
de wet op het notariaat, om tegen
uitspraken van Ce Kamer van Toe
zicht beroep te geven.
Eenige leden wezen erop, dat bij
de laatste algemeene verkiezingen
verkiezings-circulaires zijn rondge
deeld voor een daarin aangegeven
candidaat, waarin de schijn werd ge
wekt, dat deze de candidaat was
zijner wederpartij, doordat onder aan
het biljet voorkwamen de woorden
Het bestuur der kiesvereeniging van
de aan die van den candidaat tegen-
te worden,"
De oude Graaf antwoordde pas,
nadat hij met Georg een blik had
gewisseld en tot zijn voldoening
waargenomen, dat deze de beslis
sing van zijn vader scheen af te
wachten, voor hij het waagde te
spreken. „Ik denk," zei hij, „dat het
't beste is, dat ik vasthoud aan wat
ik straks gezegd heb ik moet bo
venal den schijn vermijden, alsof ik
vreesde het geheim van den inhoud
der papieren verraden te zien. Wie
met zulk een verfijnde sluwheid zich
in het vertrouwen heeft weten te
dringen van mij en Georg, die zoekt
wapens om ons te benadeelen en
zal niet aarzelen, de infaamste leu
gens en lasteringen te verzinnen, als
hij daar zijn voordeel in ziet. Wij
moeten daarom voorzichtig zijn. Tot
nu toe is eigenlijk niets bewezen,
wij moeten afwachten, wat Harley
verder doet, hij kon anders, ais wij
hem ter verantwoording roepen, ant
woorden dat hij de bedoeling heeft
gehad, mij de gevonden documenten
voor te leggen, als hij ze heeft door
gestudeerd.
(Wordt vervolgd.)
