r.
enz.
igen
Eerste Blad.
f
Maandag
23 September
Bil aumniBf bsslaat uit 2 bladm
ond.
ken.
>ond.
le!
R
Feuilleton»
Kromme Wejen.
tlSSE,
G. H.
IEER,
IDEE.
50e Jaargang.
1912.
>es.
T.
.15 nm.
i. 6.30.
2.
BEN,
enz.
Aan den vooravond
van het Eeuwjaar.
Brieven uif de Hofstad.
sproefde
techniek,
door ons
rzaamheid.
0.225.
ran 8-12
van 2-9.
k 40 cent.
paar.
i
ierp
O
C9
voor groot
ooort.
„Vllssing-
iek
l RUH.
idan eene
lien in bet
-R.AT1ES
)BEN en
VLISSIINGSCHE COURANT
Prijs per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers S cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij de Uitgevers
Firma F. VAN DE VELDE ja., Kleine Markt 58.
ADVERTENTIÊN van 1—4 regels 0.40. Voor eiken regu
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzeifd -
advertentie, wordt de prijs slechts twee maal berekend. Qrooti-
letters en clichés naar plaatsruimte.
y»rschfjr.l dagelijks, uitgeaondsi-d op Zon» en Feestdagen. TELEFOONHUMMSB 10.
flbonnements-AduerteniiS» op zeer voordeeiige voorwaarden
Nieuwe Abonné's,
uitgezonderd bfj we-
KelijKsche betaling, ontvangen
de dagelijks verschijnende
VLISSINGSCHE COURANT
Kosteloos tot 1 October.
VI.
Toen de vereeniging van Noord en
Zuid een nieuwe grondwet noodig
had doen worden, werd die zaak
commissoriaal gemaakt. De commis
sie bestond voor de helft uit Noord-,
voor de helft uit Zuid-Nederlanders.
De invloed van Zuid-Nederland is
op verschillende punten merkbaar.
Van dien kant gingen zeer verlichte
denkbeelden uit, die nog heden na
werken.
Reeds in 1815 werd aan de Tweede
Kamer het recht van initiatief toege
kend, maar tegelijkertijd werd een
Eerste Kamer ingesteld, die over alle
voorstellen van wet moest raadple
gen. Heeft men in de instelling der
Eerste Kamer een soort van remtoe-
stel willen zien, met het oog op al
te vooruitstrevende voorstellen der
Tweede Dit wordt weersproken door
den vooruitstrevenden geest, die door
straalde in de zuidelijke denkbeelden.
Men schijnt te moeten aannemen dat
slechts theoretische redenen hebben
gegolden, 't was in overeenstemming
met dengeest des tijds. Eerst veel later
zijn de vertegenwoordigers van 't een-
Kamerstelsel opgestaan, die leeren
dat het volk niet op meer dan een
wijze zijn wil kan of behoort te open
baren. Spreekt de Eerste Kamer haar
oordeel op een andere wijze uit dan
de Tweede, door welke wordt de
natie dan vertegenwoordigd
De Belgen verlangden voorts dat de
zittingen der Tweede Kamer in het
openbaar zouden worden gehouden.
Wij, die ons geen parlement kunnen
voorstellen dat, anders dan om ge
wichtige redenen, in het openbaar
beraadslaagt, zien ook daarin een
bewijs, dat uit het Zuiden de stroo
ming in vooruitstrevenden geest zeer
merkbaar was.
Nog sterker kwam dit uit bij het
toenmalige artikel 227, dat onomwon
den dqdrukpersvrijheid proclameerde:
„Het is aan elk geoorloofd om zijn
gedachten en gevoelens doo- de
drukpers, als een doelmatig middel
O—
Het viel doorheen venster met kleine
tuitjes, die intusschen zoo vuii wa
ten, dat Walewski er onmogelijk door
'teen kon zien. Hij hoorde slechts
verscheidene mannenstemmen en
weende dus, dat hij zich voor een
herberg bevond, waarin nog bezoekers
waren.
Hij was als verblind en tastte om
"et huis rond tot hij een deur vond,
u'e bij zijn druk openging. Niet een
oogenblik weifelde hij of hij zich on-
uer de bezoekers van dit huis zou
Wagen, maar zijne lichamelijke zwak
te deed hem alle vrees overwinnen.
"9 vond eene deur, achter welke hij
weder de stemmen hoorde, zijne han-
a8n zochten de klink, daarna trad hij
finnen enbevond zich tegenover
*es Russische soldatenhij bemerkte
aus> dat hij zich in het wachthuis
ter uitbreiding van kennis en voort
gang van verlichting, te openbaren,
zonder eenig voorafgaand verlof daar
toe noodig te hebben", enz.
Voorts werd den koning het recht
ontzegd om, zonder goedkeuring der
Staten-Generaal, over grondgebied
van het Rijk bij tractaat te beschikken.
Ook hadden de Belgen gewenscht
dat Noord en Zuid, in evenredigheid
der bevolking, leden in de Staten-
Generaal zouden hebben, een denk
beeld dat met het oog op de eenmaal
uitgesproken vereeniging tot éen ge
heel, minder verdedigbaar scheen.
In hun zeer juisten en dapperen
strijd voor de ministerieele verant
woordelijkheid, waarin 1848 hun juist
inzicht 'n Noord-Nederland zou doen
erkennen, moesten wij het onderspit
delven. Volgens de grondwet van
1814 waren de ministers ambtenaren
of agenten des konings. De koning
regeerde persoonlijk en het was niet
noodig dat de regeeringsdaden de
volle goedkeuring des ministers be
zaten. Om een meeningsverschil heen
gaan was niet noodig en de raads
lieden des konings, door het parle
ment of de openbare meening aan
gevallen, konden zich verschuilen
achter koninklijken wil. Het staat
vast dat koning Willem I van de
ministrieele verantwoordelijkheid niet
veel begrepen heeft, want feitelijk
stelde hij haar met de vestiging eener
republiek op éen lijn.
Het verschil in godsdienstige over
tuiging tusschen Noord en Zuid kwam
bij het samenstellen der nieuwe
grondwet, of zoo men wil de her
ziening van 1814, ook nóg al sterk
uit. De bepaling dat het hoofd van
den staat den hervormden godsdienst
moest belijden verviel, maar tot het
geven van eenig overwicht aan de
katholieke kerk was de regeering
niet gezind.
Toen het ontwerp gereed was,
werden de Noord-Nederlandsche Sta
ten-Generaal in dubbelen getalen bij
eengeroepen. Men maakte in die ver
gadering geene ernstige bezwaren en
de goedkeuring volgde met algemeene
stemmen.
Maar in dt Zuidelijke Nederlanden
was het anders. De wijze van behan
deling werd hier gevolgd, in 1814 te
Amsterdam toegepast. Vijftienhonderd
notabelen werden opgeroepen, waar
van er 1323 opkwamen.
De goedkeuring werd geweigerd
met 796 tegen 527 stemmen. Toen
beging de regeering den misstap het
ontwerp toch maar te bekrachtigeneen
misstap, omdat de gronden voor de
bekrachtiging, ten deele zelfs tastbaar
onjuist waren en de gevolgen dus
niet konden uitblijven.
Men nam eenvoudig aan dat de
afwezigheid der notabelen, welke niet
ter vergadering verschenen, dit bewijs
van een Russischen grenspost be
vond, midden onder zijne vijanden,
op de gevaarlijkste plaats.
Hij wilde oogenblikkelijk (erugkee-
ren en naar buiten vluchten, doch
werd dadelijk door de soldaten, die
bij zijn binnentreden verschrikt wa
ren opgevlogen, achtervolgd. Walews
ki bereikte vóór hen de huisdeur,
maar achter hem kraakte een schot.
Hij voelde nog een soort slag tegen
het hoofd, en stortte daarna bewus
teloos op den grond.
Het is een eigenaardig gevoel, uit
eene lange, zware bewusteloosheid
tot het leven, tot het helder denken
terug ie keeren. Wei hem, die zich
over zijn .ontwaken verheugen kan,
die zich niet met ontzetting bewust
wordt, dat het beter voor hem zou
geweest zijn, niet tot het leven terug
gekeerd te zijn.
Toen Walewski, na wekenlang
tusschen leven en dood te hebben
gezweefd, weder tot bewustzijn kwam,
vernam hij dadelijk, dat zijn lot be
slist was. Nadat hij in dien ongeluk-
kigen nacht van den weg was afge
dwaald en buiten zijn wil over de
medebracht dat zij er zich toch wel
mee konden vereenigen.
In de twee plaats werd overwogen
dat 126 tegenstemmers de verklaring
hadden afgelegd, dat zij bepaaldelijk
tegenstemden met het oog op de
artikelen omtrent den eeredienst, wel
ke echter een uitvloeisel waren van
de bepalingen van het Weenertractaat.
Op die wijze kon men gemakkelijk
komen tot de conclusie dat de groote
meerderheid in Noord- en Zuid-Ne
derland samen, kon geacht worden
zich met het ontwerp te hebben
vereenigd.
in overeenstemming in zooverre
met de bepalingen van het Weener
tractaat, waren omtrent den godsdienst
de volgende bepalingen in het zesde
hoofdstuk der grondwet opgenomen.
„De volkomen vrijheid van gods
dienstige begrippen wordt aan elk
gewaarborgd".
„Aan alle godsdienstige gezindhe
den in het koninkrijk bestaande,
wordt gelijke bescherming verleend."
„De belijders der onderscheiden
godsdiensten genieten allen dezelfde
burgerlijke en publieke voorrechten,
en hebben gelijke aanspraken op het
bekleeden van waardigheden, ambten
en bedieningen."
„Geene openbare oefening van
godsdiensl kan worden belemmerd,
dan ingevalle dezelve de openbare
orde of veiligheid zoude kunnen
storen."
Deze bepalingen waren natuurlijk
niet aangenaam aan dat deel der
katholieke bevolking van het zuiden,
dat de katholieke kerk als godsdienst
van den staat had willen aannemen.
De oppositie daartegen viel samen
met die van vele vooruitstrevenden,
die op hervormingen in hun geest
en in hoofdzaak op ministerieele
verantwoordelijkheid aandrongen.
Daar de regeering aan geen aandrang
wilde toegeven, kwam zij tot het
besluit om de Staten-Generaal zooveel
mogelijk buiten de zaken te houden.
Gewichtige maatregelen werden, in
plaats van bij de wet, bij algemeenen
maatregel van bestuur genomen. Het
beheer der financiën en dat der
koloniën vooral, werd aan het oordeel
der openbare meening onttrokken en
toen ook daartegen zich verzet
openbaarde, werd de vrijheid van
drukpers ook weer aan banden
gelegd.
Het was een treurige tijd en de
regeering gevoelde zeer goed dat er
iets gedaan moest worden Toen de
zitting der Staten-Generaal in 1830
geopend werd, onderwierp men aan
het oordeel der Staten de vraag of
grondwetsherziening gewenscht was,
welke vraag toestemmend werd be
antwoord.
Het was echter te laat. De staat-
Russische grenzen was geraakt, had
hij zich daatdoor zelf in de handen
zijner vijanden geleverd. Zijne ver
wonding door een schampschot aan
het hoofd belette niet, dat men hem
naar Oikoetsk, de naastbijzijnde
grensstad bracht, en hier eerst ont
dekte men bij toeval, dat de gewonde
de deserteur Walewski was. Men gaf
zich nu alle moeite hem in het leven
te behouden, naluurlijk alleen om de
executie aan <hem te voltrekken, als
waarschuwend voorbeeld voor alle
Polen. Daarom werd hij ook, zoodra
hij bij kennis gekomen was, dag en
nacht op het scherpst bewaakt, op
dat hij zich niet door zelfmoord aan
de straf zou onttrekken.
Tor-n hij eenigermate hersteld was,
deelde men hèm mede, dat de gou
verneur van Warschau het vonnis
tegen hem, tweehonderd knoetslagen,
had bevestigd, en dat deze straf in
zijne vroegere garnizoensplaats zou
voltrokken worden, zoodra hij daar
heen vervoerd worden kon.
Hij wist, dat hem niets van de
voltrekking van dit vonnis, dat met
een gruwzamen dood gelijk stond,
zou kunnen redden, dat het te ver
kundige gebeurtenissen maakten
grondwetsherziening voorloopig on
mogelijk.
De moeilijkheden met de zuidelijke
Nederlanden, waarbij ook van onze
zijde zeer groote fouten begaan
waren, hadden eene hoogte bereikt,
waarvan men zich eerst ten volle
bewust was, toen aan schikking
niet meer te denken viel. Een nieuwe
opstand in Frankrijk, gaf het sein
tot de Belgische revolutie. Toen de
Belgen zich afscheidden en een eigen
koninkrijk stichtten, greep men in
Noord-Nederland met geestdrift naar
de wapens en het zou ons misschien
gelukt wezen om den opstand tijde
lijk te onderdrukkendoch de mo
gendheden zaggen hun fout in en be
sloten in de scheidingjte berusten.
Slechts tien dagen duurde de veldtocht
in België, toen kwam, daar Frankrijk
met de uitvoering der besluiten van
de mogendheden belast was, een
Fransch leger onder maarschalk
Gerard, om ons het verder voortdrin-
gen te beletten. Wel bleef generaal
baron Chassé de Citadel van Antwer
pen bezetten, die door de Franschen
langdurig belegerd werd maar het
einde was toch eene overgave en
toen was de scheiding van noord en
zuid een feit geworden, al was het
door ons niet als zoodanig erkend.
De derde Dinsdag in September is
voorbij, en daarmede behooren de
opening van de Staten-generaal en de
tweede Roode Dinsdag weer tot het
verleden
't Is behoudens eenige kleine in
cidentjes nog al ordelijk verloopen,
men kan gerust zeggen „voorbeeldig"
en dat nog wel na de bekende wei
gering van den burgemeester, om een
optocht te houden.
Dat 't verbod om een optocht te
houden, de betooging in 't water
heeft doen vallen, zal niemand kunnen
volhouden, zelfs de felste tegenstander
van algemeen kiesrecht niet, er waren
maar liefst meer dan 30.000 betoogers
gekomen, ongeveer 10.000 meer dan
verleden jaar.
Uit alle oorden van 't rijk waren
zij gekomen met extra treinen. Uit
Zuid-Limburg waren er zelfs 250, een
voorwaar niet gering te schatten aan
tal, de stemming daar in dat deel
van 't land in aanmerking genomen.
Uit Friesland waren er eenige
extra-treinen met 1000 betoogers,
terwijl Amsterdam alleen er reeds een
kleine 4000 leverde en Rotterdam
zelfs een 5000 man zond.
Natuurlijk leverde Zuid-Holland het
grootste aantal meeting-gangers. De
treinen hadden volop reizigers, zooals
zich begrijpen laat en alleen van
geefs zou zijn, indien hij verzocht
vooraf doodgeschoten te worden, dat
men in hem een voorbeeld voor an
deren wilde stellen. Juist hem, den
voornamen Pool, wilde men op deze
gruwzame wijze straffen.
Zijn arme, arme moeder 1 En Es
ther
Hij hoopte, dat zij door haren va
der of door andere rbloedverwanten
zou beschermd woiaen, ook zelfs
wanneer de eerste z ch op de vlucht
mocht bevinden.
Voorts hoopte hij, dat zij hem zou
vergeten. Hij besloot daarom ook,
haar geen bericht te zenden, om haar
van een bijna ondraaglijke smart te
sparen. Mogelijk dat zij later zijn lot
vernam, als hij reeds lang dood was,
ae smart zou dan geringer zijn, dan
hij haar nu zou veroorzaken.
Het lot was hem dan wei zeer
ongunstig.
Pas uit de Russische gevangenschap
bèvrijd, had hij een nieuwen angst
bij Peiser en Koppenhagen moeten
doorstaan, Esther moeten leeren ken
nen en beminnen, om door de liefde
nieuwe smart te verduren en dat alles
slechts, om tot dit treurig einde te
Rotterdam was 't aantal extra's legio.
Ook des avonds toen de stations de
menschen weer opstopten, moest er
extra materiaal aanrukken. De spoor
wegmaatschappijen maakten dan ook
beste zaken.
Den Haag heeft 't anders wel ge
troffen.
Twee heel verschillende demon
stratief. Eerst een plechtige, met
militaire eer-bewijzen. Dan een heel
eenvoudige, doch niet minder indruk
wekkend.
Reeds vroeg in den morgen waren
politie en marechaussée op den weg
van 't paleis naar 't Binnenhof in de
weer en een uur voor 't vertrek van
den koninkl. stoet werden de wegen
afgezet, werd tenminste een breede
haag gevormd van soldaten, schou
der aan schouder, in groot tenue op
kruispunten was cavalerie opgesteld.
Het plein vóór het paleis was reeds
vroeg in den morgen afgezet en achter
het cordon van soldaten en politie,
verdrongen de menschen zich om de
Koningin vooral goed te zien, ais
Zij uitreed.
Kwart voor één kwam de Koningin
voor een raam van het balkon en
toen de menigte H. M. zag, steeg
een overweldigend hoeraop.
Precies éen uur reed de „Gouden
Koets" voor.
Toen zou 't komen en alles werd
doodstil.
De muziek van de grenadiers speel
de het „Wilhelmus" en Koningin en
Prins kwamen de trappen van het
paleis afgetreden. Toen kwam eraan
dn ovatie schier geen einde.
H. M. was gekleed in wit-satijnen
gebloemd kleed, met henneleinen
kraag en toque met struisveeren en
was getooid met het ordelint van het
grootkruis var, den Nederlandschen
Leeuw. De Prins was in admiraals
uniform.
Op 't Binnenhof stonden de in den
morgen toegestroomde belangstellen
den in vier, op sommige plaatsen
zelfs vijf rijen, achter 't militair cor
don. Alle vensters der omliggende
Iandsgebouwen waren bezet met
kijklustigen.
De Koningin verliet met behulp
van den Prins, den gouden koets.
Vriendelijk groette zij naar alle kanten.
De op 't bordes van de voor Rid
derzaal in twee rijen opgestelde digni
tarissen werden eveneens begroet,
daarop trad zij de Ridderzaal binnen.
De Ridderzaal zag er indrukwekkend
uit, vol uniformen van allerlei kleur,
vol heeren in deftig-stemmig-zwart,
vol dames ook in magnifique toiletten.
De meeste Kamerleden waren in
ambtsgewaad. De heeren Bos, Kete
laar, Scheurer, Elhorst, Oosterbaan,
Pollema, Van Nispen (Rheden), De
Klerk, De Jong, Teenstra, Van Vliet
waren in rok of gekleede jas. De
geraken. Waarom moest juist hij,
moest zijne arme moeder, moest het
arme, ongelukkige meisje, dat hem
beminde, een zoo verschrikkelijk lot
ondergaan
Eindelijk was hij in zooverre her
steld, dat hij zich te been kon hou
den en kon beproeven te ioopen. Toen
werd hem aangekondigd dal hij in
de eerstvolgende dagen naar zijne
vroegere garnizoensplaats zou ver
trekken. Men verpleegde hem thans
nog zorgvuldiger dan vroeger, en de
gruwzaamheid, waarvan deze verple
ging het bewijs leverde, drukte hem
nog meer ter neder, dan alles wat
voorafgegaan was.
Op een bitter kouden Januari mor
gen van het jaar 1863, weid Walews
ki aan de handen geboeid en met een
ouden soidatenmantel, die hem slechts
zeer gebrekkig tegen de koude be
schuiten kon, bekleed, op een met
siroo gevulden kleinen wagen.gezet,
die door éen paard slechts met moeite
dooi de dikke sneeuw kon getrokken
worden.
(Wordt vervolgd.)
