lerste Blad.
Maandag
9 September
Immer bestaat uil 2faladan
Feuilletoii»
N<>. 213.
50e Jaargang.
1912.
TELEFOONNUMMER 10.
Bbonnements-Aduertentiën op zeer ooordeelige uoorioaarden
Aan den vooravond
van hef Eeuwjaar.
Kromme Wegen.
Brieven uit* de Hofstad.
NGSCHE COURANT
Prijs per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postd'recteuren of rechtstreeks bij de Uitgevers
Firma F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt 58.
ADVERTENT1ÊN van 1—4 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie, wordt de prijs slechts tweemaal berekend. Qroole
letters en clichés naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en Feestdagen.
IV.
Ofschoon reeds vroeger gebleken
was, dat Napoleon's legers niet geheel
onoverwinnelijk waren, bleek het toch
eerst na den slag bij Leipzig, dat,
zooals een geschiedschrijver het uit
drukt, het uur der bevrijding voor de
volken geslagen had.
Napoleon's val was voor verschei
dene volken althans een ware ver
lichting, maar geen onpartijdig ge
schiedschrijver ontzegt daarom aan
den eersten Franschen keizer groote
verdiensten en het zou hoogst on-
ijk zijn, hem die te willen ont-
Hij was volstrekt geen vijand van
een betamelijke volksvrijheid, maar
en orde gingen bij hem boven
ailes" vandaar dat hij ook niets van
de buitensporigheden der revolutie
wilde weten. In de 18e eeuw hadden
in Europa de allerdroevigste toestan-
van geweld, willekeur, wanbe
heer, kwade trouw en zedeloosheid
geheerscht en hij meende geroepen
Ie zijn om betere te scheppen, waarin
4e menschenlijke gaven en eigen-
beter tot haar recht konden
komen en dientengevolge ook plaats
was voor vooruitgang en Welvaart.
De middelen, die hij daartoe aan
wendde, waren dikwijls geweldig
maar de waarheid gebiedt te erken
nen dat hij er vaak toe genoodzaakt
was. Hij heeft wellicht niet de ware
middelen gebruikt, was misschien
zijn tijd vooruit, maar in ieder geval
stelt zijne regeering een tijdperk daar
van overgang, zoo groot, dat het niet
anders kon of talloos velen moesten
er het slachtoffer van worden en wel
vaart of leven opofferen,
leder gevoelt zijn eigen leed het
«eest. Vandaar dan ook dat de Hol-
landsche natie onder de vreemde heer
schappij diep gebukt ging,zonder altijd
Ie willen erkennen dat zij toch zeer
veel goeds had gebracht. De Fransche
wetboeken en de Fransche rechtspraak
waren oneindig beter dan de vroegere.
Ook het beheer der geldmiddelen
werd verbeterd en zoo zijn er meer
voorbeelden te noemen, maar het
spreekt van zelf dat het voor het volk
het algemeen niet aangenaam was,
onophoudelijk in aanraking te
™nen met die vreemde wetten en
gebruiken, de vreemde taal, het
weemde leger, de vreemde ambtena-
e" en de tallooze vreemde instellin
76)
Aan hare linkerzijde vernam zij
gedruisch van wagens en paar-
en sloeg dus den weg daarheen
■waardoor zij weldra op den strsat-
8 kwam. Nog aarzelde zij dezen
sra ??.n' (Saar zij echter dicht in
nabijheid een klein, alleenstaa-d
anemerl{i?. dat aan het begin
ii Bi i1 ,dorp scl,een te sfaan, b. sloot
S !k, h!er naar den Wfg te
_n. 'e Irachten een wagen te
atiV„voncl in hef huisje niets
sn kinlr dne"'lt i°nge vrouw, met
1 da| in de wieg lag. De
*opg een droefgeestig, Poolsch
d)e, en was, toen Esther de
.^rtrad, blijkbaar nietwei-
over dit vreemde bezoek.
'Oliw
j.05(le yiouw. aldus sprak Esther
"«ettblii si" gii mii vergunnen een
'«ik bij u uit te rusten? fit ben
gen. Het onderwijs werd niet goed
verzorgd,de loting was hier gehaat, de
vrijheid van spreken en schrijven
werd zeer aan banden gelegd en bo
vendien konden handel en vertier zich
niet hersteilen van de zware slagen
die ze ondergaan hadden.
Over de gebeurtenissen van vóór
1795 dacht men dan ook vrij alge
meen anders dan voorheen. Men zag
zeer goed in, dat fouten waren be
gaan en zeer zeker zou men den erf
stadhouder thans niet meer tot uit
wijken gedwongen hebben. Men was
en bleef vóór alles Hollanders, ge
hecht aan oud-vaderlandsche instel
lingen, zeden en gewoonten en daar
om was men er dan ook zeer mede
ingenomen, toen men vernam dat de
kleinzoon van den verdreven erfstad
houder, die in Engelschen dienst was,
zich in Spanje zeer onderscheidde in
den strijd van Spanjaarden en Engel
schen tegen de indringende Fransche
legers. Dat was voor de Hollandsche
harten van vrij wat meer beteekenis
dan de trouwe plichtsbetrachting der
vijftienduizend Hollanders, die Napo
leon's tocht naar Rusland moesten
meemaken. Ook daaronder waren er
die zich zeer onderscheidden, maar
het was geen wonder dat men daar
voor zeer weinig gevoelde, want die
plichtsbetrachting kon de Hollandsche
belangen niet dienen. Men had alleen
medelijden met den duizende gevalle
nen, want wat ervan terug kwam was
een meewarig klein hoopje.
intusschen, er waren nu groote
veranderingen op til, die enkelen reeds
vroeger voorzien hadden. Men had er
reeds over gedacht, welken regeerings-
vorm men, in geval het Fransche
keizerrijk viel, in Holland zou vesti
gen er. vrij algemeen schijnt men
gemeend te hebben, dat een republiek
het best allen bevredigen zou, maar
dan toch als een ondeelbaren staat en
liefst met een Oranje aan het hoofd
van het algemeen bestuur. Zoo dacht
zelfs de bekende Qijsbert Karei van
Hogendorp, die naar men wil reeds
in 1811 gewerkt moet hebbben aan
de schets eener grondwet voor die
nieuwe republiek. Aanvankelijk bleef
het, ook na Napoleon's ongelukkigen
tocht naar Rusland bij wenschen en
hopenmaar na Leipzig, toen de
keizer met zijn leger over den Rijn
terugtrok, begon men er al spoedig
over te denken om de Franschen
maar weg te jagen. In de versterkte
vestingen, waar vast Fransch garni
zoen lag, was van zoo iets natuurlijk
geen sprake. In Amsterdam evenwel
hadden al spoedig samenscholingen
plaats en moesten de wachthuisjes
der Fransche douaneambtenaren het
ontgelden. Teneinde verdere ongere
geldheden te voorkomen, stelden
eenige aanzienlijke ingezetenen een
voorloopig stadsbestuur in. In den
vermoeid en ziek. Misschien wilt gij
ook zoo goel zijn mij een dronk water
te geven
Neem plaats, en rust uit, ant
woordde de vrouw, terwijl zij opstond
om in den hoek der kamer een steenen
kom met water te vullen. Gij hebt
zeker een langen weg afgelegd?
Ja, ik ben sinds van morgen
vroeg op weg. ik moet naar Neustadt.
Dan hebt gij nog twee mijlen
voor u, en die zullen u moeielijk
genoeg vallen, als ge nu reeds zoo
moe zijt.
En toch moet ik verder, ant
woordde Esther, ik heb bericht ge
kregen, dat mijn vader ernstig ziek
Is. Kunt gij hier geen wagen voor mij
huren, die mij verder brengt Ik heb
geld om te betalen.
In het dorp zult ge wel een
eenvoudigen wagen kiijgen, want de
boeren zijn met hun veldarbeid ge
reed, en de paarden hebben dus toch
niets te doen, maar dan moet gij naar
beneden, naar het dorp.
Ik ben zoo moe, antwoordde
Esther, zoudt gij mij niet een wagen
bezorgen kunnen? Ik verlanghttnitt
voor niets. Hier hebt ge geld. Ge kunt
Haag kwamen eenige aanzienlijken
samen, die Nederland zelfstandig
verklaarden en een voorloopig alge
meen bestuur instelden. Van Hogen
dorp, van der Duijn van Maasdam,
van Limburg Stirum, Kemper en
anderen, hebben zich in die dagen
hoogst verdienstelijk gemaakt. Het
bestuur werd gevoerd in naam van
den Prins van Oranje, den zoon van
den verdreven stadhouder, die in
Engeland in spanning den loop der
gebeurtenissen volgde. Zijn vader,
Willem V, was reeds in 1806 over
leden.
Toen aldus alom de volksgeest
ontwaakte en vooral toen de Pruisi
sche generaal Blücher met zijn corps
tot bevrijding der Nederlanden begon
mede te werken en ook de Russische
kozakken hier kwamen, vloden de
Fransche ambtenaren en soldaten naar
het zuiden. Hier en daar was men
er wat al te gauw bij, om de Fransche
vlag door de oranjevlag te vervangen
zóó o. a. te Woerden, waar men
Haagsch krijgsvolk inliet en daarop
door eene afdeeiing van de Franschen,
die nog te Utrecht waren, werd over
vallen en gestraft, waarbij een aantal
menschen het leven verloren.
In die dagen vertrok een deputatie
naar Engeland om den Prins den
staat van zaken bloot te leggen en
hem uit te neodigen om onmiddellijk
naar Holland te komen en zich te
stellen aan het hoofd der beweging,
daar alles wat gebeurd was in zijn
naam was geschied en men hem de
verzekering kon geven dat allen naar
hem verlangden en er geene partij
schappen meer bestonden.
De Prins was dan ook dadelijk
bereid. De Prinsregent van Engeland
steunde hem. Hij hechtte aan alles
wat gebeurd was zijn goedkeuring
en beloofde een spoedige overkomst,
die 30 November 1813 plaats had.
Nadat nog eenige krijgsverrichtin
gen hadden plaats gehad, was Holland
van de Franschen bevrijd, met uitzon
dering van enkele versterkte vestingen.
Toen koning Lodewijk XVIII in Frank
rijk Napoleon was opgevolgd, werden
üeze plaatsen in der minne ontruimd
en teruggegeven.
Wij weten dat de oude Haagsche
schouwburg gesloten is wij weten dat
dat wat voeten in de aarde heeft ge
had, wat monden aan 't spreken en
pennen aan 't schrijven heeft gebracht.
Wij weten dat niettegenstaande de
belangrijkheid van een schouwburg
voor den Haag, bij de sluiting van
het oude gebouw, nog geen plannen
aanwezig waren voor het nieuwe.
Wij weten, dat die er nog niet zijn.
Wij weten, ten slotte, dat de boel zoo
raar geloopen is, dat tal van menschen
dan in het dorp tevens iets voor mij
te eten koopen, want er zat toch al
licht nog wel een uur snee heengaan,
voor de wagen hier is.
ik zou het wel willen doen,
sprak de vrouw, wien het geld, dat
zij in de hand hield, vertrouwen
scheen In te boezemen, maar ik ben
weduwe en woon hier alleen in dit
huisje. Ik heb dus niemand, die op
het kind kan passen. Indien gij mij
echter wilt beloven bij de wieg te
blijven en raar het kind te zien, dan
zal ik spoedig voor u naar het dorp
looptn.
Esther beloofde de vrouw, dat zij
op het kind zou letien en deze sloeg
nu een dofk over het hoofd, om zich
tegen de koude te beschutten en ver-
wij terde zich.
Esther was alUtn. Haar blik viel op
het lieve kinde-gezich je, dat daar
zoo vreedzaam sluimerde en nog niets
wist van alle ellende, allen jammer
van het menschenleven, dan bekeek
zij het eenvoudige meubilair, dat
slechts uit houten banken langs den
wand, een tafel en een bontbeschil
derde trog bestond. En toch scheen
haar deze armoedige hut met het vre
zonder brood kwamen en dat er ge
adresseerd en gerekwesteerd is van
belang.
Maar wat wij nog niet weten is,
dat een schouwburg, die gesloten
is voor brandgevaar, wel geschikt is
voor bioscoop-inrichting. Ons dacht
toch, dat een bioscoop-onderneming
nog gevaarlijker is, dan een schouw-
burg.
Niet alzoo denken de gebroeders
Alberts, deftig op zijn Fransch Alberts
frères genaamd.
Die gladde zakenlui weten 't zoo
te prakkizeeren, dat er „absoluut"geen
brandgevaar meer bestaat en na eenige
verbouwing de zaak thans als
bioscoop-theater flink marcheert.
Alberts frères dan hebben den raad
een aanbod gedaan, dat ronduit ge
zegd, nogal verleidelijk is.
Zij bieden den raad voor zes maan
den een bedrag van f 10.000, als zij
die zes maanden de vrije beschikking
krijgen over het gebouw Zij willen
dan zelfs de tribunes niet gebruiken.
Dat wordt een kleine f60 per dag.
Ook de onkosten van verbouw
willen zij op zich nemen. Zoodat
alles en alles met elkaar de onder
neming een f 100 kost per dag.
Dat wordt uit een bioscoop-voor
stelling gehaald.
Nu kan men veilig aannemen, dat
een bioscoop-onderneming geen filan
tropische instelling is en er voor de
ondernemers een „zoet" winstje
op zit.
't Is fameus.
Weet bovendien r.og, dat de firma
Alberts, als die iets onderneemt,zooiets
onderneemt op groote en grootsche
schaal, zoodat er een enorm kapitaal
in die zes maanden moet binnenko
men, omde zaak rendeerend te maken.
Conclusie, wat slikken de bioscoop
ondernemingen wei Precies komt
men dat nooit te weten, maar dat 't
niet zoo mis zal zijn, dat kan ik u op
een briefje geven.
Intusschen 't voorstel is er en met
belangstelling wordt naar 't besluit
van den raad uitgezien.
Dat zal wel negatief uitvallen, al
is de verleiding om eventjes f 10.000
te verdienen groot
Onze vroede vaderen toch, moeten
nu eenmaal konsekwent blijven, willen
zij zich in de oogen van hun kiezers
en van „Jan publiek" in 't algemeen,
niet belachelijk maken. Dat weegt
doch men kan niet weten, hoe de
heeren zullen springen, en wie weet
wat tenslotte nog het lot zal zijn van
't eertijds zoo belangrijke gebouw.
De degradatie zou anders wel wat
groot zijn.
De schouwburgkwestie op zichzelf
is ook nog niet uit, al is zij oud,
zelfs haast stokoud.
De heeren Jurriaan Kok c.s. toch,
willen 't nieuwe gebouw op „Zorg
dig sluimerende klad, als een oase in
de woestijn, door welke thans reeds
sinds maanden haar levensweg liep.
Neen, neen, zij wilde niet weenen.
Zij wilde den moed behouden, dien
zij in de eerstvolgende uren en dagen
wel zou noodig hebben.
Maar zij vouwde de handen tot
een sti! gebed en hare blikken bleven
op het gezichtje van het kind geves
tigd alsof zij uit dezen vredigen aan
blik ook tevens levenskracht en le
vensmoed voor hare eigen ziel putten
kon.
Daar werd op eens aan de deur
geklopt.
Esther verschrikte hevigwat was
dat?
Zij werd plotseling door een na-
meloozen angst overvallen, de vrees,
dat hare vervolgers zich reeds achter
die deur bevinden konden. Weder
werd er luider en dringender geklopt
Esther stond bevend op, doch waagde
het niet, te roepen.
Plotseling werd de klink opgelicht,
de deur ging open en In de opening
vertoonde zichWalewski.
Eenige oogenbllkken bleven de
vliet" stichten, te midden van de
deftigheid en in de Haagsche bladen
komt thans de directeur der Italiaan-
sche opera hiertegen zijn bezwaren
opperen.
Zorgvliet is volgens hem een aller
ongelukkigste plaats voor een schouw
burg, omdat nu eenmaal een schouw
burg in 't centrum van de stad moet
liggen, zoodat de bezoekers na de
uitvoering direct overal heen getrans
porteerd kunnen worden. Dat kan
van Zorgvliet af niet, daar daar alleen
lijn 8 van en naar Scheveningen loopt.
De directeur voegt er aan toe, dat
zijns inziens geen exploitant zich zal
durven en willen wagen aan een
exploitatie van een schouwburg daar
ter plaatse.
Dat wil wat zeggen. Als die exploi
tant dat zegt, zal hij er wel reden voor
hebben. Men kan er gerust van op
aan dat hij dat wel op goede gronden
zegt, want niettegenstaande de con
currentie, schuilen de heeren direc
teuren van publieke vermakelijkheden
onder éen hoedje, vooral als 't een
belang is voor allen, die bij den
komenden schouwburg zijn betrokken.
De gemeenteraad zij dus voorzichtig,
opdat er niet inplaats van een schouw
burg, of liever van een schouwburg
gebouw, daar ter plaatse een strop
komt.
En eerlijk gezegd, de man heeft
nog niet zoo'n ongelijk.
Vooral 's winters verlangt men er
naar, zoo spoedig mogelijk thuis te
zijn. Waarom Omdat 't dan geen
weer is voor een wandeling in mane
schijn. Of 't is ijskoud, of 't regent
of sneeuwt.
De oude schouwburg lag vlak bij
't Plein, waarheen schier alle trams
gaan en waarvan zij ook weer ver
trekken, alle richtingen uit.
De nieuwe schouwburg zou, kwam
hij op Zorgvliet, een eind van alle
richtingen afleggen en zoodoende
kans op een minder groot bezoek.
Enfin, 't zal wel in orde komen, al
duurt 't wat lang
31 Augustus is een uitgezochte dag
geweest. Daarvoor regen en daarna,
maar juist den dag zelfwas 't prachtig
weer.
Men heeft er dan ook wel van
geprofiteerd dien Koninginnedag.
Reeds vroeg was 't een heele drukte
in de stad, muziek, muziek en nog
eens muziek. Niet mooi, maar veel
Café's en restaurants stampvol.
Oranje en nog eens oranje. Toeters
en al wat lawaai kan maken werd
voor den dag gehaald.
's Avonds illuminatie, echter niet
van 't Haagsche Bosch, dank zij het
noodweer van voor eenige dagen.
Rijksgebouwen waren wel verlicht
evenals verschillende hotels. En bij
gebrek aan de Bosch-illuminatie heeft
beide minnenden van wie de een
den ander verweg en in nood en
gevaar geloofde als versteend
staan, dan klonk plotseling een dub
bele kreet, en vielen zij elkander,
weenend van vreugde en verrukking,
in de armen.
Kussen tranen afgebroken,
gestamelde woorden uitroepen
jubelkreten snikken, waren de eeni
ge klanken, die deze van zaligheid
bevende menschen in bet eerste kwar
tier konden uitbrengen.
Na zooveel leed en smart was dit
geluk opeens te groot, doch voor het
oogenblik althans was alles vergeten.
Hoe konden deze gelukkigen ook ver
moeden, dat het noodlot hen hier
slechts voor eenige oogenbllkken zou
te zamen brengen, om ben dan weder
te onverbiddelijker te scheiden.
Toen de eerste storm van harts
tochtelijke vreugde en verrukking was
voorbijgegaan, wilde Esther zich be
schaamd uit Walewski's armen los
maken, maar hij hield haar vast.
(Wordt vervolgd.)