Gemengd Nieuws.
Daarom zou hij de toekomst laten
rusten en spreken over hetgeen wij
in de tegenwoordige maatschappij
moeten doen.
Spreker wees er op, dat er tegen
woordig zooveel wantrouwen wordt
aangekweekt en er zooveel liefdeloos
heid is, dat er veel ellende en veel
treurige toestanden op maatschappe
lijk en geestelijk gebied zijn.
Vervolgens zette ds. Hogerzeil uit
een, hoe tegenwoordig door velen
met Ood geen rekening wordt ge
houden, dat zijn de zoogenaamde
verlichtte menschen, die geen licht
meer noodig hebben.
Men wil met den godsdienst niet
meer te maken hebben en onder
alle rangen van de maatschappij
vindt men deze menschen en dit
noemde spreker een bewijs dat de
mnatschappij krank is.
Het arbeidsvraagstuk noemde spre
ker, dit vooropstellende, een rechts
vraagstuk, evenwel geen machts
vraagstuk.
Dit arbeidersvraagstuk werd ver
volgens door spreker nader in den
breede uiteengezet.
De afhankelijke positie van den
arbeider werd door spreker vervol
gens ontvouwd.
Waar de arbeider zoo afhankelijk
is daar is het zeker wel gewenscht,
dat de arbeider een goed tehuis heeft.
Het vraagstuk van de volkshuis
vesting is daarom van zoo uitnemend
belang en om de sociale quaestie op
te lossen is in de eerste plaats noo
dig dat wij goede woningen hebben.
Vooral in de steden is dit woning
vraagstuk al van zeer groot gewicht,
omdat de toestanden daar dikwijls
het meeste te wenschen overlaten.
Als een der voornaamste oorzaken
noemde spreker dat vroeger de steden
steeds in zielental toenamen en geen
plaats was om woningen bij te bou
wen, omdat de steden door de wallen
in een keurslijf zaten.
Met enkele voorbeelden illustreerde
spreker welke treurige woningtoe
standen in groote steden, bijv. Am
sterdam met zijn kelderwoningen
worden aangetroffen. Ook Rotterdam
werd als treurig voorbeeld door spre
ker genoemd.
Toestanden die daar worden ge
vonden werken de onzedelijkheid zeer
in de hand.
De brochure „Arm Middelburg"
doet ons zien welke toestanden ook
daar worden gevonden. Wanneer wij
hier ter stede een onderzoek zouden
instellen, zou het eveneens blijken
dat het hier ook niet alles rozegeur
en maneschijn is.
Het huisgezin is het fundament
van onze maatschappij en als het
fundament niet goed is dan deugt
ook het verdere niet, daarom is het
van groot belang dat het woning
vraagstuk goed wordt opgelost.
Welk een invloed goede woningen
hebben bleek ten duidelijkste uit de
goede woningen welke men in Port
Sunlight heeft, waar de kinderen in
menig opzicht gunstig afsteken bij
kinderen van het naburige Liverpool.
De invloed van de woning is ook
ontzaglijk groot op de kindersterfte,
wat spreker met cijfers aantoonde.
De wijze waarop wij nieuwe wo
ningen kunnen krijgen werd vervol
gens door ds. Hogerzeil besproken
en hij noemde als zoodanig goede
bouwverenigingen, die in het geheel
niet uit philantropie behoeven te
werken, maar welke verenigingen
toch nog een matige rente opleveren.
Want het spreekt vanzelf dat deze
woning-maatschappijen niet kunnen
worden opgerient als geen uitzicht
bestond dat het in deze verenigin
gen gestoken geld ook rente ople
verde.
Bij het oprichten van deze ver-
eenigingen nu moeten wij rekenen
met 3 zaken, nl. met bouwterrein,
met dengeen die administreert en hoe
aan geld te komen.
De woningmaatschappijen trachten
geen woekerwinst te behalen en zijn
dus geen huisjesmelkers.
De sympathiekste vorm tot het
oprichten van deze vereenigingen
noemde hij de coöperatieve bouw
verenigingen.
Het gemeenschappelijk werken van
deze coöperatieve vereenigingen is
juist het groote voordeel, omdat het
belang van den één ook dat van den
ander is.
Deze coöperatieve vereenigingen
kunnen goed werken, mits de zaak
goed word opgezet.
Tegenwoordig kunnen deze ver
eenigingen gemakkelijker worden op
gericht, dank zij de woningwet, die
het verkrijgen van goede arbeiders
woningen vergemakkelijkt.
Men moet niet werken op het
verkrijgen van goedkoope woningen,
dan krijgen wij revolutiebouw. Het
doel moet zijn goede en soliedc wo
ningen te bouwen.
De tweede belangrijke vraag nu is
hoe aan geld te komen. Dit wordt
tegenwoordig gemakkelijker gemaakt,
omdat de woningwet bepaalt dat men
van de gemeente geld kan krijgen.
De gemeente heeft in de eerste
plaats te behartigen de belangen van
de volkshuisvesting en heeft dus te
zorgen dat de woningen voldoen aan
zekere te stellen eischen. Als de ge
meente dus goed haar taak opval moet
zij medewerken dat zooveel mogelijk
goede woningen worden gebouwd.
De bouwverordeningen moeten na
tuurlijk niet al te knellend zijn.
De gemeente heeft ook na te gaan
dat de huizen niet overbevolkt worden.
Thans zijn in ons land niet minder
dan I6V2 pet. der huizen overbevolkt.
De taak der gemeente op het gebied
van de volkshuisvesting is dus van
bijzonder groot belang.
De verplichtingen der bouwvereeni-
gingen werden vervolgens door spre
ker uiteengezet, onder welke verplich
tingen voorkomt dat niet meer dan 4
pet. mag worden uitgekeerd.
Op welke wijze het voorschot door
de gemeente kan worden gegeven
hangt geheel van den gemeenteraad af.
De gemeente geeft evenwel het geld
niet, dat wordt aan het rijk gevraagd.
Wanneer de gemeente het geld
vraagt krijgt zij dit dus van het rijk
tegen vergoeding van rente en aflos
sing binnen 50 jaren. De gemeente
is dus eigenlijk niet meer dan borg
en op deze wijze helpt de gemeente
mede tot verfraaiing van de stad en
verbetering van de volkshuisvesting.
Wanneer dus goede vereenigingen
worden opgericht dan zal elke ge
meente helpen, want er is nog geen
enkele gemeenteraad geweest die deze
hulp geweigerd heeft.
Ten slotte zeide spreker dat het
doel is dat alleen de leden in de hui
zen mogen wonen. De huizen moeten
evenwel het eigendom van de vereeni-
ging blijven. Verschillende moeilijk
heden doen zich voor wanneer de
huizen ten slotte het eigendom der
leden worden.
Een coöperatieve vereeniging werkt
daarom ook zoo uitstekend omdat de
arbeiders dan elkaar kunnen contro
leeren en werkelijk dan wordt geen
barmhartigheid gebruikt. Dat punt
noemde spreker ook van groot ge
wicht.
Spreker meende aan het einde van
zijn rede een bevestigend antwoord
te kunnen geven op zijn vraag of
goede arbeiderswoningen in onzen
tijd mogelijk zijn.
Hij geloofde wel, dat ook hier in
Vlissingen op dat gebied veel ge
daan kan worden.
'Hiermede eindigde spreker zijn met
aandacht gevolgde rede.
In de pauze werd gelegenheid ge
geven zich op te geven voor debat.
Hiervoor gaven zich 4 personen
op, nl. de heeren G. Mannoury, P.
Hubregtse, G. F. Lindeijer en J. G.
van Niftrik Jr.
De eerste debater, de heer G.
Mannoury, wilde op enkele leemten
de aandacht vestigen. De eerste
leemte noemt spreker licht en warmte,
want een goede woning alleen is
niet voldoende.
Het tweede punt betrof de opmer
king van den spreker, dat de toe
komst wel kan blijven rusten. Het
speet hem, omdat in dat verband het
socialisme is aangeraakt.
Vervolgens bestreed de heer Man
noury dat goede arbeiderswoningen
zullen verkregen worden, wel zijn ze
mogelijk. Dat zij niet verkregen
worden moet worden toegeschreven
aan de maatschappelijke misstanden.
Deze misstanden ontstaan door het
kapitalisme, niet door de kapitalisten.
De tweede debater, de heer P.
Hubregtse, zeide dat hij teleurge
steld is dat hij niet heeft gehoord
een uiteenzetting van verschillende
coöperatieve vereenigingen.
Hij noemde het verkrijgen van een
eigen woning voor de arbeiders het
ideaal van een bouwvereeniging.
De bezwaren die ds. Hogerzeil
had tegen het in eigendom verkrijgen
van de woningen deelde deze de
bater dan ook niet.
De heer Lindeijer, de volgende
debater, kon zich grootendeels ver
eenigen met het door den heer
Mannoury aangevoerde.
Hij noemde de sociaal-democraten
de ware strijders voor de verbetering
van de woningtoestanden, wat
trouwens ook hieruit bleek dat ds.
Hogerzeil zijn licht heeft kunnen
ontsteken over de toestanden te Rot
terdam en Middelburg uit geschriften
door sociaal-demecraten geschreven.
De debater zelte uiteen welke be
perkende bepalingen er wel bestaan
tot het verkiygen van rijksvoorschot
ten voor arbeiderswoningen. Een dezer
bepalingen is o. a. dat de huurprijs
gelijk moet zijn aan de geldende huur
prijzen in een gemeente.
Het doel tot het verkrijgen van
goedkoope arbeiderswoningen kan dus
hierdoor niet worden bereikt.
De sociaal-democraten hebben van
den aanvang af op dezen misstand in
de woningwet gewezen.
De heer Lindeijer trachtte in een be
toog van sociaal-democratisch stand
punt bezien aan te toonen op welke
wijze de arbeiders betere woningen
kunnen verkrijgen en als zoodanig
noemde hij strijden voor ae sociaal
democratische beginselen.
De arbeiders moeten zorgen dat zij
medezeggenschap krijgen in Staat en
gemeente.
De laatste debater, de heer Van
Niftrik zeide met belangstelling de
rede van den spreker van hedenavond
te hebben gevolgd.
Hij behoorde niet tot de pessimis
ten dat geen betere arbeiderswoningen
te verkrijgen zijn.
Het doel zal men evenwel niet kun
nen bereiken door coöperatieve ver
eenigingen, doch door samenwerking
van werkgevers en werklieden.
De heer Van Niftrik wilde enkele
practische wenken geven.
Bij het bouwen van arbeiderswo
ningen dient men in de eerste plaats
rekening te houden met de draagkracht
der arbeiders, en men heeft ook reke
ning te houden met den prijs van den
grond.
In deze gemeente zou, al gaf de
gemeente de grond, toch nog f 2.50
moeten betaald worden per M.s
voor o ihooging van den grond. Ver
der komen daar verschillende andere
kosten bij, als bijv. de rioleering.
De plaats waar de woningen te
zetten is dus een van de hoofdfactoren
waarmede men rekening moet houden.
Ds. Hogerzeil beantwoordde de
verschillende debaters en begon
met den heer Mannoury en be
streed zijn betoog o. a. van den toe
komststaat. Dat de socialisten het één
voor allen en allen voor één voorstaan
bestreed ds. Hogerzeil, want de so
cialisten staan op het standpunt van
den klassenstrijd
ln antwoord op het door den heer
Hubregtse in het midden gebrachte,
bleef ds. Hogerzeil van meening dat
het geen aanbeveling verdient dat de
woningen van de bouwvereenigingen
ten slotte het eigendom van de ar
beiders worden.
Daarna diende ds. Hogerzeil den
heer Lindeijer van repliek en zeide
dat hij door aanhaling van door so
ciaal-democraten geschreven brochu
res het bewijs leverde dat hij zoo
royaal is het goede ook in deze
partij te erkennnen.
Hetsociaal democratische toekomst
beeld werd door ds. Hogerzeil ge
noemd het den arbeiders met een
kluitje in het riet sturen.
Ten slotte werd de heer Van Nif
trik door ds. Hoogerzeil beantwoord.
Hij verschilde in meening met den
heer Van Niftrik dat men moet trach
ten het grond-kapitaal van de werk
gevers te krijgen dat is niet noodig.
De werkgevers kunnen als gewoon
particulier deelnemen.
Ds. Hogerzeil kon zich echter wel
vereenigen met de opvatting van den
heer Van Niftrik, dat de grond in
de stad over het algemeen te duur is.
Hierop werd aan de debaters toe
gestaan nog even van repliek te
dienen, waartoe aan elk 2 minuten
werd toegestaan.
Van deze gelegenheid maakten de
heeren Mannoury, Lindeijer en Van
Niftrik gebruik en werd door allen
nog eens nader het eerst gesprokene
toegelicht en werd door den heer
Van Niftrik vooral de wenschelijk-
heid van samenwerking tusschen
werkgevers en werklieden betoogd.
Ds. Hogerzeil beantwoordde in het
kort de sprekers en evenais de heer
Van Niftrik noemde hij de door hem
bedoelde samenwerking gewenscht,
want zooals hij reeds in den aanvang
van zijn lezing had gezegd, het geldt
hier een rechtsvraagstuk en geen
machtsvraagstuk.
Vervolgens werd de in elk opzicht
leerzame avond, op verzoek van den
voorzitter, door ds. Hogerzeil met
dankzegging gesloten.
Middelbaar Onderwijs.
Heden ontvingen wij het verslag
aangaande den toestand van het mid
delbaar onderwijs alhier over 1909,
waaraan wij het volgende ontleenen
Opnieuw kunnen wij wijzen op den
voortdurenden bloei van alle inrich
tingen van middelbaar onderwijs in
onze gemeente. Bleef aan de avond
scholen het getal leerlingen vrijwel
gelijk aan dat van het vorige jaar,
de toevloed van leerlingen tot de
zeevaartschool was zoo groot, dat
deze in de stuurlieden-afdeeling voort
durend op hare volle capaciteit was
belast en sedert Februari geen onbe
varen jongelui konden worden toege
laten. In de machinisten-afdeeling is
nog voor veel meer leerlingen plaats.
Vlissingen zelf levert voor deze af-
deeling minder leerlingen dan voor
de stuurliedenklasse en deze bezoe
ken de school ook gedurende kor-
teren tijd.
De Hoogere Burgerschool telde in
het tweede jaar van haar bestaan
reeds meer leerlingen da:i waarop voor
een voile schooi gerekend was. De
eerste klasse moest dan ook reeds in
twee afdeelingen worden gesplitst.
Het plan tot oprichten van een
Handelsschool met tweejarigen cur
sus, aansluitende aan de derde klasse
der Hoogere Burgerschool, zal tot uit
voering kunnen komen, nu door Rijk
en Provincie de daarvoor noodige
subsidies zijn toegestaan.
Burger-Avondschool met twee-jari
gen Cursus.
In het programma der lessen kwam
dit jaar geen verandering. De eerste
klasse bestond evenals 't vorige jaar
uit drie afdeelingen de tweede klasse,
die uit twee afdeelingen bestond, werd
met den aanvang van het schooljaar
1909 1910 gesplitst in drie afdeelin
gen.
Het schoolgeld bedraagt vier gulden
per jaarvan de 126 leerlingen waren
40 vrijgesteld van de betaling van
schoolgeld, terwijl nog 67 leerlingen
wel schoolgeld betaalden, doch de
leermiddelen van gemeentewege ont
vingen.
Evenals 't vorige jaar werd de heer
H, C. Beijerman aangewezen als voor
zitter der eindexamen-commissie. In
afwijking met vorige jaren, toen om
trent toelating van een candidaat door
de examen-commissie bij stemming
werd beslist, werd dit jaar tot toe
lating besloten, zoodra de candidaat
bij het examen de helft van het hoogste
te verkrijgen aantal punten behaalde.
Hierbij werden de verkregen cijfers
voor het rechtlijnig teekenen met drie,
die voor handteekenen en meetkunde
met twee vermenigvuldigd op grond
van de belangrijkheid dezer vakken.
De einddiploma's werden door den
voorzitter der examen-commissie met
een toepasselijk woord uitgereikt.
(Slot volgt.)
Naar wij vernemen is aan de heeren
Schotel en gebr. Van Loon te Dord
recht opgedragen het bouwen van 180
arbeiderswoningen, allen éénver-
diepingshuizen aan de Paul Kru-
gerstraa'i alhier.
Met het bouwen van 90 dezer wo
ningen zal zoo spoedig mogelijk wor
den begonnen.
Bij beschikking van den minister
van marine is aan den zeeloods Ary
van Gelder, op diens verzoek, met
ingang van den 1 Januari a. s. eer
vol ontslag uit den loodsdienst ver
leend, ter zake van langóurigen
dienst.
Met denzelfden datum zijn benoemd,
tot zeeloods, de loodskweekeling
der le klasse C. Schouwenaartot
loodkweekeling der le klasse, die
der 2e klasse A. J. But, en tot loods-
kweekeiing der 2e klasse, de matroos
J. Lieuwen.
De passage over de schipbrug was
heden voor rij- en voertuigen afgeslo
ten, doordien het middenstuk der brug
bij het aflaten van het water zoodanig
bekneld geraakte dat er geen bewe
ging in te krijgen was. Met 2 sleep-
booten werd getracht dit middenstuk
vlot te trekken, doch de pogingen
daartoe waren vergeefs.
Hedenmiddag was de brug weder
gerepareerd.
Bij de behandeling van de begroo
ting van waterstaat werd gisteren in
de Tweede Kamer door den heer
Blum aangedrongen op verbetering
van het station te Middelburg.
Het onderzoek naar de geoefend
heid van a. s. lotelingen en adspi-
ranten van het reservekader, ter
verkrijging van een bewijs van voor-
geoefendheid, zal door de commissie
van het 4e bataljon alhier te IJzen-
dijke plaats hebben op 7 januari a.s.
en te Ter Neuzen op 11 en ^janu
ari d. a. v.
Bij de 253 bij het 4e bataljon uit
de prov. Zeeland alhier ingedeelde
miliciens der lichting 1910 bevonden
zich 6 miliciens, die niet konden
lezen of schrijvende 41 miliciens,
herkomstig uit Noord-Brabant konden
allen lezen en schrijven.
Men schrijft ons uit Middelburg
Dezer dagen werd uit het huis van
bewaring een man ontslagen, die 12
dagen hechtenis had ondergaan
wegens landlooperij. Gedurende de
laatste dagen was de man onder
dokters handen, daar een zijner bee-
nen erg opgezet was. Ondanks deze
kwaal werd de zieke man heenge
zonden, zonder dat pogingen waren
aangewend hem elders een goede
verpleging te bezorgen. Na eenig
rondzwerven meldde de ongelukkige
zich bij de politie aan, welke mensch-
lievender optrad en voor hulp zorgde.
KERK EN SCHOOLNIEUWS.
Ned. Herv. Kerk. Bedankt voor
het beroep te Schoondijke door ds.
H. A. Munnik Jr. te Fijnaart.
Aangenomen het beroep te Rot
terdam door ds. J. C. H. Scholten te
Dieren.
Ger. Kerken. Er worden pogingen
aangewend om op het graf van ds.
L. H. Wagenaar te Middelburg een
gedenkteeken op te richten.
Rechtzaken.
Bij beschikking van de rechtbank
te Middelburg is verwezen naar de
terechtzitting met bevel tot gevangen
houding van den beklaagde de zaak
tegen H. J. A. R., 20 jaren, bakkers
knecht, geboren te Breda, zonder
vaste woonplaats, thans gedetineerd
te Middelburg, beklaagd van diefstal
van een rijwiel ten nadeele van dr.
K. te Middelburg gepleegd.
Door de rechtbank voornoemd is
tevens de gevangenhouding bevolen
van J. R., 17 jaar L. R„ 46 jaar en
J. R., 25 jaar, allen kooplieden ge
boren en wonende te Clinge (België)
verdacht van smokkelarij, thans ge
detineerd te Middelburg.
Verkoopingen en Aanbestedingen.
Door den directeur der registratie
en domeinen te Middelburg werd
heden aanbesteed
le. het leggen van een zeedijk,
lang 4108 M. ter bedijking van een
gedeelte der buitengronden aan de
Noordzijde var. den spoorwegdam
door de Oosterschelde en langs den
Caterspolder, onder de gemeenten
Rilland-Bath en Woensdrecht, bene
vens van een uitwateringsluis en
verdere werken.
Inschrijvers de heerenS. Arnst,
Millingen, f 415.800; J. P. Broek
hoven, Hengelo, f 347,400; J. Stuur
man, Amerstol en W. L. Klos, Scher-
penisse, f 347,000; H. G. den Hartog,
Den Haag, f 336,000J. B. Koch en
A. van der Straaten Jr., Hansweert,
f 303,000J. Lindenbergh Cz., We-
meldinge, f 298,000.
2e. Verharden van wegen in den
Caterspolder, gem. Woensdrecht, ter
gezamenlijke lengte van 885 M.
Inschrijvers de heerende Bree
Fz., Neuzen, f 8624M. Dekker
en Zoon, Brouwershaven, f 7560
L. van der Velde, Bruinisse, f 7500
A. Vriends, Bergen op Zoom, f7314;
W. Wandel, Nieuwerkerk, f 7300 A.
van Dijk Jr, Bergen op Zoom, f6780;
C. Chr. van de Velde, Bergen op
Zoom, f6750; J. van de Sande, Ril
land-Bath, f 6730; W. Hokken, Slie-
drecht, f 6666M. Jacobs, Goes,
f 6692; Iz. Douw, Zierikzee, f6570;
J. H. van der Ven, Middelburg, f 8570;
L. G. J. van der Ven, Koudekerke,
f 6499, J. Wolfert, Hoek, f 6400; J.
H. Theune, Woensdrecht, f 6378;
F. Thijsse, Putte, f 6185; C. Douw,
Zierikzee, f 5984.
Aan het gebouw van het provin
ciaal bestuur van Zeeland te Mid
delburg is heden aanbesteed
a. Het onderhouden van en doen
van herstellingen aan de gebouwen
der Rijkskweekschool - voor onder
wijzers te Middelburg gedurende de
jaren 1911 en 1912. Raming f3250.
Inschrijvers waren de heeren: M.
J. de With f 3301, P. Dekker, Veere,
f 3297, J. Jansen f 3295, L. Pieterse
f 3281, A. Walrave f 3267, J. Baljeu
f 3260 en A. Loois Jr. f 3249. Be
ha ve Dekker wonen alle inschrijvers
te Middelburg.
b. Idem aan de gebouwen der
Rijks Hoogere Burgerschool te Mid
delburg. Raming f 3000.
Inschrijvers de heerenP. Dekker,
Veere, f 3109, H. H. Romeijrt f 3075,
M. J. Saiiderse f 3057, H. J. Neuge-
bauer f 3039, A. Walrave f 3031, H.
J. Keulemans f 3010 en J. de Buck
f 3000. Ook deze inschrijvers wonen
behalve de eerste allen te Middelbu g.
c. Idem aan de gebouwen der
R- H. B. S. te Goes Raming f 4400.
Inschrijvers de heeren M. Buiten
dijk f 4969, J. de Bruijne f 4219,
firma W. J. van de Weert en Zonen
f 4124. Allen wonen te Goes.
d. Idem aan de gebouwen der
R. H. B. S. te Zierikzee. Raming f3400.
Inschrijvers de heerenJ. van
Ouwerkerk f 3385 en J. van Dijke en
Zonen f 3374. Beide inschrijvers
wonen te Zierikzee.
De handelsreiziger de heer J. B. te
Hoogeveen, die Zaterdagavond per
rijwiel huiswaarts keerde werd in de
onmiddellijke nabijheid van Hooge
veen door een vijftal individuen.
