rs
ai,
ik.
m
ML
1 Augustus.
OOM EN NEEF.
No. 178.
43e Jaargang.
1905.
deel
Dinsdag
Binnenlandsche berichten»
D:
VOO! I
N, welke I
>p Etiket,
Ansticl I
1ION."
IiSTINGS,
Poppen
oud.
ii
iliage,
IIELDE5
stuitkee-
ja gratia
EB.
Issingen.)
|jen f 1.20
f 0.80
■heid.
50.
Prijs per drie maanden lo80a Franco §3ei> jpos£ L50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgev er
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187-
E COURANT.
I) V ERTENTI KMvan 14 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts twee maal berekend, Groote letters
en cliché's naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Telepliooniiummer 10.
Abonnements-Advertentiün op zeer voordeelige voorwaarden.
De crisis.
„Be Stand." schrijft in een driestar,
dat de „adat", waarop het constitutio
nele staatsleven drijft, gebiedt
„dat een leidend staatsman, die in
samenwerking' met andere staatkundige
groepen het op den val van het kabinet
toelegt, en er in slaagt dit in minderheid
te brengen, zelf aan het hoofd trede van
een nieuw kabinet, dat steunen zal en
kan op diezelfde partijen, door wier
samenwerking het zittend kabinet viel.
De verantwoordelijkheid hiervoor rust,
volgens die „adat", op hem en op de
erkende leiders der overige met hem
aaamwerkende partijen.
Zoo wees nu die „adat" Borgesius als
kabinets-formateuf aan, en rust op hem
de zedelijke plicht om zelf aan het hoofd
van het kabinet te treden en het zóó
te vormen, dat het rusten kan op de
meerderheid van 52, niet op de 45, en
minder nog op de 34. Eenvoudig, wijl
dat geen meerderheden zijn.
Schiet hij hierin tekort of omdat hij
zelf niet wil, óf omdat anderen niet
willen, dan zal de aetie die hij tegen
het kabinet op touw zette, hiermede
geoordeeld zijn.
Er zal dan een toestand ontstaan van
geschonden, „adat."
De „N, Ct." merkt naar aanleiding
hiervan op: lo. dat de heer Goeman
Borgesius niet als leidend staatsman van
samenwerkende groepen het zittende
kabinet ten val heeft gebracht, zooals
bv. dr. Kuyper, aan het hoofd der
„christelijke coalitie" het deed in 1901.
Zelfs aan het hoofd van de vrijzinnige
groepen zonder de sociaal-democraten
is de heer Borgesius niet opgetreden
de vrije liberalen hebben zijn leiding
niet aanvaard. Samenwerking tusschen
deze laatsten en de Liberale Unie heeft
reeds op 16 Juni plaats gehad maar
tusschen vrije liberalen en vrijzinnig-
democraten slechts in enkele districten.
tusschen vrijzinnigen en
il-demoeraten op 16 Juni nergens.
2o. dat uit wederzijdschen steun aan
elkanders candidaten bij de herstem
mingen, geen constitutioneele verplich
tingen voor eenige partij voortvloeien,
daar herstemmingen vrijheid van be-
aan een partij uiteraard ont-
en haar stellen voor een alter
natief, een keus tusschen „twee kwaden."
"i houding van partijen zoowel als van
szers bij herstemming tusschen twee
niet-geestverwanten wordt nagenoeg
renbrug. FEUILLETON.
om tot
rrden op-
ven ondei
Vrij naar het Duitseh.
»srg TA.
je:) v.m.
5.50. -
.30, 11.-.
7--.
n.ffl.
itemisC')'
lmarkt:
'..20, 2.50,
adhuis;
T.05, 8,45,
11.15.
3.20, 7.-,
.20, 10.40,
1.25*,
1.50, 6.10,
3,10, 6.30,
10, 10.30,
LO, 12.45,
4.10, 4.35,
s nik.
22.)
„Ik heb vroeger met Stephanie een
ck over dit punt gehad," verklaarde
jjjji «en wij meenden dat wil zeggen
PJ zijn tot de overtuiging gekomen
[vat het 't beste is, dat wij u gehoorzamen,
|™ve oom".
«Ja zeker, wij zullen u onder alle
i™istandigheden gehoorzamen," verze-
.kerde Stephanie met treffende onder
Reicfaenbaeh keek van den een naar
anderen.
«Wat moet dat beduiden Niet lan-
!er geleden dan gisteren waart ge van
sok tegenovergesteld gevoelen,
r dan nu zoo plotseling die te-
pred, die manie om te ge roorzamen,
rffS' ik thans uwe gehoorzaamheid
lle' meer verlang Ik herhaal het, ik
wijn plannen op. Het staat u vrij,
:i dadelijk te vertrekken, wanneer
er verblijf pijnlijk is en uw
jicht
voor altijd vaarwel te zeggen."
«urn s hemels wil nietriep Ste-
r'Hc met ware zielssmart uit en Felix
f' driftig uit
«bat zou verschrikkelijk zijn
jjfln wordt mij de zaak al te gek
i""0 de generaal vol ergernis uit,„Wilt
steeds door afkeer, zelden door sym
pathie bepaald. Negatieve motieven
werken dan, niet positieve. Bovendien
is er in casu samenwerking tusschen
vier politieke groepen van links bij de
herstemmingen niet geweest. Liberale
Unie en Vrijzinnig-democratische Bond
hebben adviezen van algemeenen steun
uitgevaardigd de Liberale Commissie
vau Advies en het bestuur der S.D.A.P.
hebben het niet gedaan. De geheele
verkiezingaactie heeft dus geen band
hoegenaamd gelegd tusschen de sociaal
democraten en de drie vrijzinnige groe
pen tusschen de twee verbonden vrij
zinnige groepen en de vrije liberalen
geen band die regeerens-verplichtingen
oplegt, nu zij gezamenlijk niet de meer
derheid in de Kamer hebben. Dit laatste
wordt trouwens door „De Standaard"
erkend.
Noch de actie welke de heer Borge
sius, noch die welke anderen tegen het
kabinet Kuyper op touw zetten, zal
derhalve geoordeeld zijn, indien eerst
genoemde er niet in slaagt een ministerie
te vormen.
De constitutioneele „adat" waarvan
„De Std." gewaagt, heeft op de huidige
crisis geen vat, aldus eindigt het Haag
sche oud-liberale orgaan.
Nader vernemen wij, dat het dezer
dagen vermelde besluit der oud-liberale
staatslieden met betrekking tot het te
vormen ministerie, slechts in dezen zin
moet worden geïnterpreteerd, dat daarbij
alleen sprake is van hen, die behooren
tot de fractie van dien naam in de
Tweede Kamer, zoodat zeer zeker de
mogelijkeid blijft bestaan dat het ko
mende ministerie leden zal tellen die
naar hun politieke overtuiging tot oud
liberalen zijn te rekenen. („Hbl.")
Den Helder.
Men seint uit Den Helder aan de
„Stand." dat de anti-revolutionnairen
in dat district vrij algemeen hebben
besloten, tot wering van den heer mr. Z.
van den Bergh, bij de aanstaande Ka
merverkiezing hun stem op den heer
Staalman uit te brengen. Men acht in
den schoolstrijd op den heer Staalman
te kunnen rekenen, en in elk geval hem
nu te moeten kiezen, wijl herstemming
uitgesloten is. Ook de „Tijd" adviseerde
in dezen geest en de „Stand." verklaart
dit te begrijpen.
Het anti-revolutionair hoofdorgaan
noemt wel de houding van den heer
Staalman beneden alle critiek en achtte
het dan ook beneden de waardigheid
der partij steun en hulp te zoeken bij
ge eindelijk wel zoo goed zijn mij te
zeggen wat ge eigenlijk wilt Ik be
grijp geen woord van de ganscke ge
schiedenis."
Hij begreep ze wezenlijk niet, maar
spoedig zou hem alles duidelijk worden,
want Felix sloeg zijn arm om zijne
bruid en geleidde haar tot den vader.
„Het was een dwaas, rampzalig mis
verstand, dat ons van eikander scheidde",
zeide hij hartelijk, „maar het had ten
minste deze goede zijde dat daardoor
onze gevoelens jegens elkar der aan het
licht werden gebracht. Ik heb Stephanie
bemind van het oogenblik dat ik haar
wederzag en ben nu van hare weder
liefde zeker. Wij gaan gaarne en vrij
willig eene bestemming tegemoet, welke
ons onuitsprekelijk gelukkig maakt."
Generaal Beiehenbach keek zeer ver
baasd op bij deze verklaring. Hij scheen
nog niet ten volle aan dat „onuitspre
kelijk geluk" te gelooven, maar het
kwam te zeer met zijne wenschen over
een, om er eene tegenwerping op te
maken. Hij sloot dus zijne dochter in
zijne armen en schudde zijn neef de
hand, maar kon toch niet nalaten op te
merken
„Welnu, dan hadt gij u den twist
van gisteren en mij de zelfverloochening
kunnen sparen, die mij zwaar genoeg
viel."
Deze huiselijke scene werd afgebroken
door het binnenkomen van den adjudant,
die, niet vermoedende dat hij eene ver
loving stoorde, in de kamer trad en na
een korten groet aan allen, zijn chef na
derde.
hem, zoolang het om het behoud vau
het Kabinet, ging. Maar thans is deze
zaak van eer niet in het spel. En daarom
zegt de „Standaard" dat „de vrienden
in Den Helder" hun voornemen kunnen
volvoeren, zonder jegens de anti-revo
lutionaire partij in trouw tekort te
schieten.
De„Ned." kan zich in dezen verkie
zingsstrijd geen partij stellen. De heer
Staalman heeft bij de jongste herstem
ming zelfs de heeren Drueker en Bor
gesius tegenover de rechtsche candidaten
aanbevolen. Daardoor is bij dat blad
elke reden om voorkeur te toonen ver
vallen.
Ook het „Centr." beveelt bij de ver
kiezing op 4 Augustus onthouding aan.
Zelfs in zjjn qualifceit van „christen
democraat" acht dit orgaan den heer
Staalman geen steun waardig,
Predikant en Kamerlid.
De „N. R. Ct." komt op tegen het
artikel van di'. de Visser in „De Neder
lander" over deze aangelegenheid en
tegen een hoofdartikel van „De Stand."
in denzelfden geest.
Nu spreken schrijft het blad
dr. de Visser en „De Stand." wel van
liberale theologen, die, vroeger of later,
in de Tweede Kamer zitting hebben
genomen. Maar die afgevaardigden heb
ben er niet aan gedacht tevens hun
predikambt waar te nemen Zij logden
dat ambt neer en kwamen in de Kamer,
los van alle kerkelijke banden. Dat
maakt een groot verschil. Van meten
met twee maten - zooals men het
liefst wil voorstellen kan geen sprake
zijn-
En dan is er nog een ander zeer
groot verschil, dat vooral niet uit het
oog mag worden verloren. De liberale
theologen, die 't „politieke erf" betraden
en op wie dr. de Visser en „Stand."
zich met veel vertoon beroepen, wacht
ten zich wèl, godsdienst en politiek te
vermengen. Zij legden niet alleen het
kerkelijk ambt neer, maar legden ook
het karakter van theoloog af. Op het
politieke erf verschijnende, was er aan
hen niets meer, wat den bedienaar des
Woords" teekende.
Wie kon in Van Hoëvell, den eersten
ex-predikant, die in de Kamer zijne
verschijning maakte, den theoloog her
kennen Hij had zich niet alleen for
meel, maar ook in geheel zijn wezen
volkomen losgemaakt van zijne vroegere
quaiiteit. Hij was geheel staatsman, en
een staatsman van den allereersten rang,
aan wien Nederland en Indië onnoem
„U liet mij roepen, generaal?"
„Ja," zeide deze, zich snel tot hem
wendende. „Ik wilde u mededeelen dat
de gevangene Bergfeld dezen voormiddag
een bezoek van zijne moeder ontvangt.
Ik heb het verlof daartoe gegeven, maar
laat het aan de dame over, zich persoon
lijk bij mij aan te melden en gij zult
mij bij dat onderhoud vervangen. Me
vrouw Bergfeld heeft onbeperkt toegang
tot haar zoon, die bovendien niet lang
meer hier zal zijn."
„Dat weet ik", zeide Weidenau. „Hij
moet naar eene andere vesting."
„Neen!" viel de generaal hem met
de meeste beslistheid in de rede. „Hij
zal begenadigd worden."
Weidenau trad verbaasd eene schrede
terug en Felix liet de hand zijner bruid
los, terwijl hij levendig uitriep „On
mogelijk
„Het is integendeel zoo goed als
zeker. Het verzoek om genade wordt
van invloedrijke zijde zoo ondersteund,
dat ik, wat mij betreft, er niet aan
twijfel of het zal toegestaan worden.
Natuurlijk zal Bergfeld het land moeten
verlaten, waar hem toch door het ge
beurde den weg om carrière te maken
is afgesneden, maar de wereld is zoo
groot, hij zal wel ergens anders terecht
komen."
Beiehenbach sprak den kortelings nog
zoo vurig gehaten naam thans volkomen
rustig uit, maar hem ontging in het
geheel de zwijgende verbazing van zijne
toehoorders niet en daarom ging hij,
zonder hun den tijd te geven tot eene
vraag, snel tot een ander onderwerp over.
lijk veel verplichting hebben. En juist
omdat hij zich eene politieke taak had
opgelegd, liet hij, wat er nog van den
theoloog in hem mocht overgebleven
zijn, buiten de Kamer.
En niet anders was het met Blaupot
ten Cate, met Moens, en wie men nog
verder mocht willen noemen. Ook zij
hielden steeds in het oog, dat zij het
kerkelijk kleed hadden uitgetrokken.
Evenzoo de ex-predikanten, die buiten
de Kamer in vergadering oi pers
voor de liberale staatkunde optraden,
j Wat daarentegen ziet men voor de
theologische heeren uit de school van
S dr. Kuyper
In de Kamer, in de pers, in de poli
tieke vergaderingen blijven zij „bedie
naren des goddelijken Woords". Zij
kennen geen onderscheid tusschen de
politieke tribune en den preekstoel. In
's lands raadzaal, in het dagblad, in de
kiezersvergadering, zoeken zij hunne
politieke overtuiging ingang te doen
vinden door middel van godsdienstige
leuzen en kerkelijke klanken.
En het is ook dit, wat velen bezorgd
maakt nu „het politieke erf" meer en
meer overstroomd wordt door theologen
uit deze school.
Om meer bepaald op de vereeniging
van het Kamerlidmaatschap met het
ambt van predikant nog even terug te
komen en hiermede te besluiten Die
combinatie zegt dr. de Visser
moet gewenscht worden door allen, die
erop gesteld zijn, dat de verhouding
van kerk en Staat eene zoodanige blij ve,
waardoor de laatste steeds de baan
effent voor het werk der eerste.
Zoo er ooit een argument kon ge
bezigd worden, dat sterker tegen de
samenkoppeling der beide ambten pleit,
dan is het wel dit
Om van den Staat te verkrijgen, dat
hij de baan zal effenen voor het werk
der kerk, dat is dus om de staatsmacht
dienstbaar te maken aan de kerk, moe
ten de dominés naar het Binnenhof
Boni.
De correspondent te Batavia van de
„N. B. Ct." seint
De landing benoorden Badjowa is ge
lukt. De versterking is opgeruimd en
in onze handen vielen 260 gesneuvelde
Boniërs. Aan onze zijde is gesneuveld
luitenant Potharstgewond zijn twaalf
minderen.
Met luitenant Potharst zal bedoeld
zijn de tweede-luitenant der infanterie
F. Potharst, geboren in 1879.
„En nu, beste Weidenau, heb ik nog
wat nieuws voor uGij ziet hier een
bruidspaar, dat zoo even verloofd is en
van u een gelukwensch begeert."
Dit bracht de door hem bedoelde
afleiding aan. De adjudant wenschte
hun, ofschoon de zaak zelve geen nieuws
meer was, allerhartelijkst geluk. Ste
phanie zag er daarbij zeer bevangen,
maar erg gelukkig uit en Felix vergat
al hetgeen gebeurd was toen hij in het
bevallige blozende gelaat zijner bruid
staarde. Er ontspon zich nu een uiterst
vroolijk en levendig gesprek, dat dit
maal zelfs door de tegenwoordigheid
van den arnstigen vader niet gehinderd
werd. Het was een kruisvuur van scherts
en plagerij, plannen voor de toekomst
werden gemaakt en prachtige kasteelen
in de lucht gebouwd. Bijna onophoude
lijk klonk daartusschen het zilverhelder
gelach van Stephanie, terwijl Felix zich
uitputte in beminnelijkheid en lieve
attenties voor zijne bruid.
Generaal Beiehenbach greep de eer
ste gelegenheid aan, welke zich voor
deed, om naar zijn kamer te gaan. Er
lag iets in dat jeugdige, zoo vroolijk
en overmoedig ontwakend geluk, dat
hem neer drukte. Hij was, wel is waar,
zeer tevreden en zeer verheugd dat zijn
lievelingswensch vervuld was en toch
vertoonde zich een bittere trek om zijne
lippen toen hij half luid zeide „En
dat noemen die kinderen nu liefde. Zij
zullen wel nooit de stormen en de diep
ten der hartstocht leeren kennen. Die
gelukkigen
Hij had gelijk en toch verhief zich
Amsterdam in 1904.
Verschenen is het gemeenteverslag
over 1904, een lijvig en zwaarwichtig
boekdeel.
Omtrent de geldmiddelen wordt ge
zegd, dat de ontvangsten bedragen
f 40.490.571, waaronder f 7.941.653
buitengewone de uitgaven f 33.874.958
waaronder f 7.019.358 buitengewone,
sluitende derhalve met een batig saldo
van i 6.615.612, de batige saldo's van
vroegere diensten daaronder niet be
grepen. Op 1 Januari was het bedrag
der schuld f 126.152.500.
Voor de ontwikkeling van het gas
bedrijf was 1904 in vele opzichten zeer
gunstig. In 6 jaren is de productie na
genoeg verdubbeld nl. van 31.220.473
kub. meter in 1898 tot 62.238.730 in
1904. Na voldoening van rente, af
schrijving en bijdrage van de gemeente
blijft f 300.000 als reserve beschikbaar.
De exploitatie-uitgaven der gemeente
tram geven uit den aard der zaak nog
geen zuiver beeld van hetgeen voor de
toekomst mag verwacht worden, evenzoo
de gemeente electriciteitswerken.
Vlissingen, 31 Juli.
„Ds Meiboom."
Ieder, die belang stelt in den bloei
van de plaats zijner inwoning en vooral,
als die plaats aanspraak kan maken op
algemeene bekendheid, zal wel met
gretigheid onder het vele, dat bekend
gemaakt wordt, een jaarverslag lezen
van de Kamer van Koophandel. Zulk
een verslag toch geeft hem gelegenheid
een blik te slaan op de ontwikkeling
en den gang van de verschillende tak
ken van nijverheid, de bronnen van
welvaart en leven in eene plaats.
Voor Vlissingen mag na de Kon.
Mij. „de Schelde" zeker wel genoemd
worden de bierbrouwerij „de Meiboom,"
die in de nog weinige jaren na hare
herboring eene inrichting is geworden,
welke met de beste op dat gebied kan
worden vergeleken en die door hare
producten, de degelijkheid der bewer
king, onder de uitstekende leiding van
bekwame mannen, aan de overal
heerschende zware concurrentie met
succes het hoofd kan bieden.
Met zeer veel genoegen voldeden wij
aan de uitnoodiging van den vriende-
lijken brouwmeester om eens een be
zoek aan „de Meiboom" te komen
brengen, ten einde in staat te worden
gesteld de meest volledige inlichtingen
in zijn binnenste een stem, welke niets
wilde weten van dat dartelende, beu
zelachtige geluk, dat zoo licht en zoo
zonder moeite in den zonneschjjn des
levens ontluikt en daarmede zoo vaak
ten onder gaat. Hij had geheel anders
liefgehad, daarvan getuigde de brief,
welke op de schrijftafel gereed lag om
verzonden te worden.
Beiehenbach was aan het venster
getreden en keek met over elkander
geslagen armen naar buiten. De morgen
bad een van die zachte, zonnige herfst
dagen aangebracht, die nu en dan als
een laatste echo van den voorbijgeganen
zomer op de aarde nederdalen. Het in
de droevige avondschemering zoo som
bere landschap lag nu vóór hem als
zich in den zonneschijn badende. Het
verschiet verloor zich in de met wel
riekende geuren doortrokken blauwe
lucht en in de golfjes van den stroom
flikkerden de zonnestralen. Helder door
dit licht bestraald, vlood hij voort, ruste
loos en krachtig als eene eeuwig frissche
onuitputtelijke levensader der natuur en
in zijn ruischen klonk zacht, maar ver
staanbaar weder dezelfde stem, die gis
teren uit de diepe duisternis naar boven
klonk en fluisterde van het onverander
lijke en onvergankelijke bij al het ver
gankelijke rondom. Ér zijn zulke stem
men in de natuur en ook in het
hart van den mensch I
EINDE
