8 Juli.
1905.
Zaterdag
mmiimi
No. 158.
43e Jaargang.
aeao
Binnenlandsck berichten.
igmeid
Jienstbode
Meisje,
ID1ESSÏ
FEUILLETON.
VLISSIMSCHE COURANT
Prijs per drie maanden 1801 Ba» iter post jr 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187-
11
ADYERTENTIËN: van 14 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts twee maal berekend. Groote letters
en cliché's naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Telepïi Donnuwmer 10.
Ahonnements-Advertentiën op zeer voordeelige voorwaarden.
vil, de Echte I
ngentesamen-
üfnemingen in den
naam des uitvinders
ardigd op de be
ibercBmde étabbliss*
lwerck te Keuilea,
chaiHi^
met melk gekookt
e drank voor dage-
theelepels van 't
olade) Ala genees-
vu disrrliee slechts
umat to B. H. Apo-
S». grmfbnsjes
l 0,90,
t. 0.36
Kederland
enklodt,
•Iveratraat 108
ndspersoneel
OLLANDSCHE ei
VEZEN wordt be-
zich kunnen
de .Onderlinge
van «Eigen beeld afkeuren,
te 's-Gravenhags, beantwoorden,
Wat nu
I „De Residentiebode" geeft een nade-
ïte verklaring van haar aangegeven op
lossing.
Wat wij ons dus als mogelijk maar
et weDschelijk hebben gedacht is dit
een Kabinetsformateur, die persoonlijk
de rechter- of linkerzijde kan behoo-
■en, en zal komen tot de vereenigde
rechterzijde en haar zeggen ik kan
natuurlijk geen liberale politiek voeren.
De Eerste Kamer toch is in meerder
heid anti-liberaal en de Tweede Kamer
in meerderheid niet liberaal. Ik kan
ij dus bepalen tot het afdoen van
inkele dringende onderwerpen, die op
"het gebied der neutrale zone liggen
het arbeidscontract, de arbeidswet, de
administratieve rechtspraak, de regeling
der gemeente-financiën enz. Zijt gij,
achterzijde, in uw geheel bereid daar-
;oe mede te werken, waar het, zooals
u ziet, onderwerpen geldt, voor een
;root deel afkomstig van eigen Kabinet?
Wij hebben nu alleen het niet on
mogelijk genoemd, dat in dit geval het
antwoord bevestigend zou kunnen luiden,
aar op den voorgrond gesteld, dat het
bevestigd zou moeten worden door
de geheele rechterzijde. Mocht dit ge
beuren, dan hebben wij weer twee mo
gelijkheden aangegeven, altijd na over-
\eg met de geheele rechterzijde en wel
de vorming van een zuiver liberaal
Kabinet of de vorming van een gemengd
Kabinet.
f Waar blijkt, dat de antirev. hiervan
niet willen hooren en de katholieken
evenmin, daar heeft men onze denk
beeiden niet meer te bestrjjden, want
daar is deze strijd een gevecht tegen
windmolens. Zonder instemming van
alle groepen van rechts, willen wij daar
van zelf niets weten.
Intusschen mogen zij, die ons denk-
voor zich eens de vraag
wat er zal gebeuren,
ingen te bekom et
01 EEK, Bps-
ESTVEER,
wasch buitens-
IANSEDamavï.|-,<
DNING, Badhuis,
t tegen 15 Juli of?!
indien hetgeen wij als mogelijk bespra
ken na overleg, geschiedde zonder over
leg. Stel eens, dat een liberaal Kabi
netsformateur buiten het parlement
óm een liberaal óf een gemengd Kabi
net vormt, zooals vroeger méér is ge
beurd, en zich houdt binnen de neutrale
Jiónp
(Jelqoft men dan daf de rechterzijde
aaneengesloten zal stemmen tegen ar
beidscontract, tegen administratieve
rechtspraak, tegen invaliditeitsverzeke
ring, tegen een regeling der gemeente-
financiën, enz. Men denke eens aan
-.a het Kahinet-Borgesius, dat tegen ons,
huiten ons om heeft geregeerd.
Maar nogmaalswaar de antirev. en
een groot deel der Katholieke pers
onze oplossingen afwijzen, vervalt de
voorwaarde sine qua non, die wij stel
den voor de aanneembaarheid.
[^Middelburg v.t. oom en neef
(Remise:) v.w>
srkdagen) 5.50.
m. 7.55, 9.30, 11.-,
3.30, 5.—, 7.-,
Badhuis: n.ffl.
7.50, 9.30.
tG (naar Remise:)
Naar Zeilmarkt:®
45, n.m. 1.20, 2.50,
Naar B adhuis;
35, 5.05, 7.05, 8,45,
- av. 10.35, 11.15.
vm. 6.6.20, 7.-",
10.—, 10.20, 10.40,
-,12.30,1.—*, 1.25*,
55, 4.25, 4.50, 6.10,
s: vm. 6,10, 6.30,
9.50, 10.10, 10.30,
Km. 12.10, 12.45,
1.10, 3.40, 4.10, 4.35,
8.—, 8.30.
den Zondags uit,
Vrij naar het Duitsch.
2.)
IEene kleinigheid gaf aanleiding tot
een twist, waaraan Bergfeld in het ge
heel geen deel man, maar hij beschermde
een der jonge mannen met kracht tegen
j den overmoed van ïtobert en nu ont
stond tusschgn beiden een bittere heftige
woordenwisseling. Reeds kwam het tot
eene uitdaging en hiermede zou de twist,
tenminste voor het oogenblik, geëindigd
zjjn, maar weder tartte mijn neef zijn
tegenstander met eene uitdrukking, die
hem buiten zichzelven van woede bracht.
Er werden woorden gewisseld, grenzen-
loozeen doodelijke beleedigingen. Robert
trok zijn degen, dien Bergfelt hem uit
de hand rukte. Wat toen eindelijk ge
schiedde en hoe het geschiedde, kan ik
niet zeggen, ofschoon het voor mijne
oogen plaats had, want alles volgde met
lm oordsel van Fransche bladen over
de Kabinets-crisis.
De Parijsche „Temps" noemt deze
ministerieele crisis van groot belang.
Gedurende de vier jaren van Kuyper's
beheer, heeft de harde en heerschzuch-
tige persoonlijkheid van dezen vroege-
ren predikant aan de Nederlandsche
Staatkunde een duurzamen stempel ge
geven.
Onmiddellijk na het vormen van zijn j
kabinet, heeft Kuyper getoond, dat hij
een meester zijn zou. Hij vorderde 1
iets nieuws in Nederland voor zich
titel en macht van voorzitter van den
ministerraad. En sedert heeft hij met
bijzondere geestkracht van zijn bevoegd
heid gebruik gemaakt. Zich overal in
mengend, zijn collega's terugdringend
tot een schaduwpost, welke voor enke-.
len hunner oorzaak was van een ge
dwongen aftreden, gretig de verant
woordelijkheid op zich nemend, steeds
klaar om de oppositie te woord te
staan, met hoofden van staten ont
moetingen zoekend, waarvan hij later
het staatkundig karakter loochende,
heeft de heer Kuyper zoo'n buitenge
wone plaats ingenomen, dat heel de
staatkunde zich vormde vóór of tegen
hem. Het land heeft hem ongelijk ge
geven de nederlaag van een man en
een stelsel.
Om dit stelsel te kenschetsen, citeert
de „Temps" een verklaring, door Kuy-
per gedaan, waarin de levensopvatting,
volgens welke de menschheid genoeg
heeft aan zichzelve, gesteld werd te
genover een levensbeschouwing met God
boven de menschheid. De „Temps" ziet
in deze anti-revolutionaire staatkunde
een uitzondering. Een uitzondering in
Europa. Het was de partij van het
dogmahier de christenen, daar de
heidenen, Een criterium van grooten
eenvoudMaar waarmee de haat en
nijd van het verleden herleefde, dat de
meest achtenswaardige overwinningen
van den modernen geest loochende en
het parlementair debat terugbracht op
het gebied der belijdenis. De staatkun
dige overtuiging werd ondergeschikt
gentaakt aan het godsdienstig geloof
het was innig reactionnair werken, in
den sléchtsten zin van het woord, waar
van de beteekenis aan kracht heeft ver
loren.
Gok de „Débats" wijdt een lang ar
tikel aan den staatkundigen toestand in
ons land en zegt daarbij o. a.
„Het zal nu uit zijn met de politiek
der laatste jaren die zich vooral bewoog
op godsdienstig terrein. Dr. Kuyper heeft
in dit opzicht nooit geveinsd of gehui
cheld. Hij beschouwde zich belast met
de zorg de goddelijke wet in Nederland
te doen eerbiedigen. Hij voelde zich
geroepen de menschheid te herinneren,
dat zij niet genoeg heeft aan zich zelf,
maar dat het doel der menschheid bqven
de menschheid zelf gaat.
Hij was de kampioen van het verzet
de snelheid der gedachte op elkander.
Toen wij tussehenbeide kwamen om de
vechtenden van elkander te scheiden,
was het ongeluk reeds gebeurd. Robert
lag bloedend op den grond en gaf een
half uur later den geest.
„Een vreeselijk voorvalzeide Wei-
denau, „dat op den generaal wel een
Overweldigenden indruk moet gemaakt
hebben."
„Ongetwijfeld moet mijn oom daar
onder vreeselijk geleden hebben. Ik
heb, toen hij op het vernemen der Jobs
tijding naar ons garnizoen ijlde, hem
wal ontvangen eq toen te vergeefs be
proefd hem te bewegen recht te doen
of slechts naar de ware toedracht van
het voorval te luisteren, Hij hoorde niets,
wilde naar niets hooren dan van zijn
woedenden haat tegen den „moordenaar
van zijn zoon" en deed alles wat maar
in zijn macht stond om het lot van den
ongelukkige te verergeren. Openhartig
gezegd, ik heb dien wilden, bijna waan
zinnigen haat nooit kunnen begrijpen.
Als men weet hoe Bergfeld gezocht is
geworden en misschien in zijne verde
diging slechts ééne enkele schrede te
ver is gegaan, kan men hem niet zonder
versohooning veroordeelen. Mijn oom
het hedendaagsche materialisme.
Het heftig en eenzijdig drijven van
dezen man, die altijd het liberalisme J
met de revolutie verwarde, doet levendig
denken aan een Combes, maar dan een
beschaafden Combes, die de monnikskap
niet zou hebben afgelegd. Men overdrijft j
weinig, wanneer men dr. Kuyper be- j
schouwt als een soort van calvinistischen j
Pobjedonostsef in Nederland.
Na releveering der strenge wetten
tegen dronkenschap en spel en voor de
Zondagsrust,zegt de„Debats,"dat dr.Kuy
per als voorstander van de christeljjke
vrije school tegenover de neutrale
openbare school, van bovenaf wilde
beginnen en de vrije universiteiten
wilde losmaken van de voogdijschap
van den Staat. Door zijn wet op het
Hooger Onderwijs kende hij die univer- j
siteiten het recht toe diploma's uit te j
reiken, die zelfs gezag hadden tegen- j
over de openbare macht. Men zegt, dat
hij met dezen maatregel zijn liefde
toonde voor de vrije universiteit van i
Amsterdam,aan welker stichting dr.Kuy- J
per een belangrijk aandeel heeft gehad. 1
I)it ging evenwel niet zonder ont- j
binding van de Eerste Kamer. Dat de 1
verkiezingen voor de Eerste Kamer een
meerderheid voor dr. Kuyper oplever
den, bewijst, dat het land niet in den 1
grond afkeerig was van zijn politiek.
Zonder twijfel hebben zijn steilheid en
de onverbiddelijke logica van zijn
staatkunde hem zelfs onzer zijn partij-
genooten vijanden gemaakt. Met het
debat over het ITöoger Onderwijs
scheidden zich 'de domino's van Amster
dam van hem af. Zijn wetten om de
menschen moraal bij te brengen, ston
den een massa burgers teqen in Neder
land evenmin ais elders "is men er op
gesteld deugdzaam te worden tegen wil
en dank.
De laatste verkiezingen zijn echter
zoo uitgevallen, dat een reactie tegen
de politiek van het ministerie Kuyper
onmogelijk is.
De taak van het komende kabinet
zal moeilijk zijn Het zal de gemoederen
tot bedaren moeten brengen en de wets
ontwerpen, die te veel verzet werkten,
iaten vallen, zooals b.v. het ontwerp-
tariefwet. Tot heden wordt er dan aok
nergens anders aan gedacht dan aan
een „cabinet d'affaires,"
kieswet van '87, evenzoo onder de kies
regeling, en zoo bleef het na '98, onder
de kieswet-Van Houten. Niet enkel in
1901, maar ook nu in 1905.
Dat dit in de Kamer niet op even
redige wijze altijd doorwerkt, ligt aan
de indeeling. Immers juist die indee
ling maakt dat over de meerderheid
beslist kan worden door drie districten,
waar de krachten bijna gelijk staan,
zooals in Leiden en Enkhuizen. Dit,nu
heeft ten gevolge, dat in zulke balan-
ceerende distrieten een kleine, groep,
die links of rechts afschilfert, het lot
van het district, en daarmee het lot
van de Kamer, in handen heeft.
De groep van Staalman in Enkhui
zen en de groep van ds. Plug stond er
zoo voor in Leiden. En of dan al de
groote massa zich afslooft en uitput,
het baat niet. Een 50-tal kiezers, die
in plaats van Rechts, Links gaan, ver
ijdelen al uw pogen. Zulk een kleine
groep voelt in zulk een district haar
macht, en die macht wil ze n doen
voelen. En of er dan al 600.000 kiezers
opkomen en den strijd met geestdrift
voeren, ten slotte zijn het deze kleine
groepjes, die met een 2 a 800 stemmen
over het lot van land en volk beslissen.
Zonder die groepjes zon al de stem-
busrazernij van Links geen doel hebben
getroffen. Nu zij met Links tegen de
christelijke partijen optrokken, gaven
zij den doorslag. Dat dit geen gezonde
toestand is, lijdt geen tegenspraak.
Maar het is zaak het feit hoe en van
wie de doorslag komt, helder in te zien.
Ds doorslag.
In een driestar onder dit opschrift
zegt „de Stand."
In ons land staan, als het principieel
gaat, de twee deelen van ons volk bijna
in gelijke getalsterkte tegenover elkaar.
Als men eenerzijds stelt al wat libe
raal, socialist of anarchist is, en an
derzijds al wat aan de Christelijke tradi-
tiën op grond van persoonlijke belijdenis
vasthoudt, dan staat da evenaar van de
weegschaal bijna in het huisje. Niet
geheel. Het Christelijk bestanddeel heeft
beslist een doorslag. Dat bleek vóór de
vernam dat alles hij bleef echter wer
keloos en toch verloor hij in zijn zoon
slechts den erfgenaam van zijn naam
werkelijk lief heeft hij hem nooit
gehad."
De adj udant maakte epne toestemmende
beweging,
„Ik heh er ook van gehoord. Zij kon
den het niet goed met elkander vinden
en hunne verstandhouding werd van jaar
tot jaar slechter. Bovendien was de
levenswijze van uw neef zoodanig, dat
elkeen en niet het minst de generaal
zich daarover ergeren moest. Hij is,
niettegenstaande zjjne gestrengheid, een
door en door eerbiedwaardig man, die
nauwgezet zijne verplichtingen vervult
en zijn zoon was juist het tegendeel."
„Hij is dood", zeide Felix ernstig.
„Dat verzoent veel, wat hem als hij
leefde niet zou te vergeven zijn, maar
ik heb door zijn dood reeds te veel
gewonnen om niet te vreezen niet goed
begrepen te worden, wanneer ik mijne
overtuiging uitspreek dat hij door eigen
schuld viel. Ik kon toen geen besliste
getuigenis afleggen, want het gansche
voorval duurde slechts enkele seconden.
Of Bergfeld werkelijk toegestooten heeft,
of Robert in woede zelf in zjjn degen
Se uitslag der ?erkiezingen.
Het orgaan der nation.-hist, partij,
„Nederlandsche Stemmen", wijst erop,
dat honderden op de candidaten der
linkerzijde gestemd hebben enkel om te
protesteeren tegen dr. Kuyper's bewind
Deze negatieve actie, waarbij menig-
'een zich niet of nauwelijks rekenschap
heeft gegeven van het daaruit te ver
krijgen positieve resultaat, heeft de ver
kiezingen in hooge mate onzuiver ge
maakt. Wat de groote meerderheid der
kiezers eigenlijk wél gewenscht heeft,
weet men niet,
Dit wordt aan de linkerzijde ook
blijkbaar gevoeldhoe anders te ver
klaren, dat daar stemmen opgaan, om
een, zij het gereconstrueerd, Kabinet
uit de rechterzijde te verlangen
Was het ministerie met meerdere
gematigdheid opgetreden, had het zich
beijverd het niet-christelijk gezinde deel
der bevolking met de „christelijke" po
litiek te verzoenen, dan zouden met
name de middenstand en de arbeiders,
zich niet, in het gezicht van de inge
diende sociale wetten, in de armen heb
ben geworpen der oppositie.
Het overbrengen van de antithese,
op godsdienstig gebied onloochenbaar
bestaande, op staatkundig terrein, waar
het integendeel onzes inziens de roeping
der overheid is om meeningsverschillen
en gedaehtenstroomingen onder het
volk niet te aeoentueeren maar te ver
zachten, heeft zijn straf niet ontloopen.
Laten wij hopen dat inzonderheid de
antirevolutionaire partij heeft leeren
inzien, dat gerechtvaardigde invloed
niet mag ontaarden in prikkeling van
den andersdenkende.
De wrevel, door het markeeren van
tweeërlei levensbeschouwing door het
bewind opgewekt was verklaarbaar en
heeft doen vergeten, dat in tijden van
spanning en gevaar dit ministerie blijk
gaf van vastberadenheid en energie en
in zijn wetgevenden arbeid een open
oog toonde te hebben voor de behoeften
van den middenstand en de arbeiders-
Het weekblad klaagt er voorts over
dat, hoewel men afdoende principieel©
wapens had om de regeeringspartijen
te bestrijden, men zich meermalen niet
ontzien heeft zijn aanvalskracht te zoe
ken in laster en verdachtmaking be
treffende pressie op ambtenaren, benoe
mingen enz. en dat daartegen niet
voldoende is geprotesteerd. Ook aan do
zijde der regeeringspartijen werd even
wel, volgens het weekblad, gezondigd
door verkeerde voorstelling van het
streven der liberalen, op onderwijsgebied
vooral, en door aan den strijd het er
gerlijk karakter te geven van een kamp
vóór of tegen Christus.
De ramp, 23 jaar geleden op den
monitor „Adder" overkomen, is Woens
dag te den Helder op de gebruikelijke
wijze herdacht met een bezoek van depu
taties der onderofficiers-vereonigingen
Admiraal de Ruyter en Yan Speijk aan
het Adder-monument op de begraafplaats
te Huisduinen, het hechten van een
nieuw nationaal lint aan de krans van
de vereeniging Admiraal de Ruyter en
een toespraak van den president dier
vereeniging, waarin de bij het vergaan
van den monitor omgekomen kameraden
werden herdacht.
Namens de nabestaanden van de ver
ongelukten werd de vereeniging Admi
raal de Ruyter voor de betoonde belang
stelling bedankt door den heer H, F.
Theewis, wiens broeder indertijd ais
matroos 2de kl. op de „Adder" diende.
Vllssingen, 7 Juli
Zooals in een gedeelte der vorige op
laag nog kon worden gemeld werd in
het Ie kiesdistrict in de vacature-Gewin
tot lid van den gemeenteraad gekozen
de heer J. P. Vermaas (lib.) met 378
stemmen, terwijl de heer P. Merckens
(anti-rev.) er 246 verkreeg.
De kermis zal toch, naar wij nader
vernemen, door de stoomoaroussel van
G. Vincken bezocht worden. Vincken
heeft nl. genoegen genomen met de
geloopen is, weet geen der getuigen dat
weet misschien zelfs de dader niet eens
en toch hing daarvan alleen de beslis
sing af-
Als men aanneemt dat noodweer ge
oorloofd is, dan zijn alle mogelijke ver
zachtende omstandigheden voor hem bij
te brengen bestond er opzet, dan moest
hem de zwaarste straf treffen. Men heeft
het laatste aangenomen 1 Misschien zou
den de gezworenen anders beslisthebben,
maar Bergfeld was sedert den laatsten
oorlog tot officier bevorderd en dus werd
zijne zaak voor den krijgsraad behandeld.
De invloed van mijn oom is daar niet
te vergeefs werkzaam geweestgenoeg,
zjjn vonnis was zoo hard, als het maar
zijn kon,
Hier werd het gesprek voor een poos
afgebroken en toen zeide Weidenau met
een blik op de vesting, die zij thans
naderbij kwamen
„Weet ge dat de veroordeelde hier is
„Hier in K. ging Felix voort. „In
de vesting, waarvan mijn oom comman
dant is Onmogelijk
„Hebt gij mijn oom reeds gezien
vroeg de officier haastig.
„Zoover ik weet, slechts een enkel
maal, toen hij bij het aanvaarden van
zijn ambt de gansche vesting en ook de
gevangenis inspecteerde. Toen verried
hij wel is waar met geen enkelen blik
of een enkel woord dat hg dien eene
gevangene kende, maar die eene moet
het goed ondervinden in wiens handen
hg gevallen was. Het heet, dat hg binnen
kort naar een andere vesting zal ver
voerd worden. Op den duur kan men
hem, al ware het alleen voor de praatjes
van het publiek, niet in de handen van
een man laten, die zijn bitterste vijand
moet zijn, maar ten slotte is nog niets
zekers daaromtrent bepaald."
Felix staarde peinzend voor zich, plot
seling richtte hij zich met een snelle
beweging op, als wilde hg eene pgnlgke
herinnering van zich afschudden.
„Goede hemel, mooie gesprekken voor
iemand, die in het eerste kwartier als
minnaar moet optreden! Ik moetal de
beminnenswaardigheid, waarover ik be
schikken kan, bijeenroepen en ondertus-
schen verdiepen wij onsin lang verledene
droevige geschiedenissen stappen wij er
van afMaar nog een enkele vraag, die
gg mij als vriend en niet als edelman
moet beantwoorden.
(Wordt vervolgd,}
