HOOG SPEL.
26 Juni,
No. 147.
43e Jaargang.
1905.
Montert V o; tit
FEUILLETON.
Jüsttwt JSsfeMii ti
Binnenlandsche berichten.
IDIENST
Maandag
VEIDIENST.
Bij ütze Coaraci beton gen bpepl.
Gemeentebestuur.
De maatschappelijke ïerschijoselen.
VUssUfsckt Cinrut
ffift fefil MifSlfel,
MizüEiU iteaitótj.
HULP,"
Gravenhagen
pKADE 3.
VOORBEELDEN
•rijke "Winstuitken.
kerden, zijn gratis
Agent
lücieep.
ren te Viissingeti.'
te MIDDELBUES
loten verkrijgbaar
de trekking der la
isSa aanst.
relt's
j a c Si o.
iheobromin-gehaJte.
iüg!
i?oeder-Cacao Iu hart
fersd.
ijne geur, delicieuse
ligheid des dranks.
ao-harieR=45c8nt.
I'd kop Cacao.
Oonfcenrs, Banket-
I inz.
s Mattenklodt,
I irstvaat 103.
Middel borg v.v.
(Remise:) v.m.
dagen) 5.50.
7.55, 9.30, 11.-,
3.30, 5.—, 7.—,
Badhuisn.m.
50, 9.30.
(naar Remise:)
aar Zeilmarkt:*'
n.m. 1.20, 2.50,
Naar P a d h u i s
5.05, 7.05, 8,45.
10.35, 11,15.
VLISSIMSCHE COURANT
Prijs per drie maanden 11.80. Franco pgr post 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgaver
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187.
LEVERtHQ
'o. 117.
ADVERTENTIËHvan 14 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts twee maal berekend. Groote letters
en cliehé's naar plaatsruimte.
6.—, 6.20,. 7.—,
10.20, 10.40,
2.30,1.—*, 1.25*,
4.25, 4.50, 6.10,
vm. 6,10, 6.30,
50, 10.10, 10.30,
i. 12.10, 12.45,
3.40, 4.10,4.35,
,8.30.
Zondags uit.
Verschijnt dageljjks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Telepli ooniiumraer 10.
Abonnements-Advertentiën op zeer voordeelige voorwaarden.
zy, die zich met 1 Juli a.s. op
dit blad abonneeren, ontvangen
de van beden tot dien datum ver-
scbyneude nummers gratis.
SCHOOLWEZEN.
De Plaatselijke Commissie van Toe
zicht op het Lager Onderwijs maakt
bekend, dat de OPENBARE LESSEN
aan de verschillende gemeentescholen dit
jaar zullen gehouden worden als volgt
Vrijdag 30 Juni, 24 uur, school
A, 12e klasse. Hoofd de heer Landsman.
Maandag 3 Juli, 24 uur, school B,
12e klasse, Hoofd de heer Op den Zieke.
Dinsdag 4 Juli, 24 uur, school C,
6e en 7e klasse. Hoofd de heer Jurry.
Vrijdag 7 Juli. 24 uur, school D,
6e klasse. Hoofd mej. Beijerman.
Maandag 10 Juli, 24 uur, school E,
Dinsdag 11 Juli, 24 uur, id. 7e,
8e en 9e klasse. Hoofd de heer Frijling.
Donderdag 13 Juli, 24 uur, school
P, 12e klasse. Hoofd de heer v. d. Slikke.
Ouders, voogden of verzorgers van
leerlingen en belangstellenden worden
uitgenoodigd deze lessen bij te wonen,
terwijl aan hen op diezelfde uren gele
genheid wordt gegeven tot bijwonen der
lessen in alle klassen.
De Commissie voornoemd,
JOS. VAN KAALTE, Voorzitter.
A. E. DUDOK VAN HEEL,
waarn. Secretaris.
Hun ontstaan
en hunne gew&Sgeni
VI.
De economie leert dat de vruchten
van den arbeid, welke niet worden ver
bruikt, doch verzameld en bespaard,
noodzakelijk zijn voor de productie op
groote schaal. Dat vergaderen en op
sparen noemt men: „kapitaal vormen".
Vandaar de stelling dat het kapitaal be
staat uit door arbeid verkregen vruchten.
Die stelling is vaak aangevallen, door
te wijzen op menschen, die om zoo te
zeggen slapende rijk werden of hun
bezit eenvoudig door erfrecht, of op
welke wijze dan ook, van anderen ver-
58.)
De tijdingen van hetgeen er 's nachts
ten huize van baron Ellerich en 's mor
gens in het paleis „Exelsior" gebeurd
was,verspreidden zich in den voormiddag
als een loopend vuur door de stad, en in
de avondbladen werden de ongelooflijke
tijdingen niet alleen bevestigd, maar
werden er nog bijzonderheden aan toe
gevoegd. Men wist nu te vertellen, dat
die zoogenaamde mr. Snoward volstrekt
geen Amerikaan, doch een Duitscher,
een Rijnlander was, geboortig uit de
zelfde stad als de vermoorde Von Döbel,
die vroeger zijn vriend en speelmakker
was geweest.
Dezelfde couranten, die den gevierden
mr. Snoward te voren hadden bewierookt
als een man van groot talent en heden
de aanklachten tegen hem zeer kort
vermeldden, lieten een dag later een
kreet van verontwaardiging hooren.
kregen ook door er aan te herinneren,
dat in overoude tijden ieder maar nam
wat hij krijgen kon en het grondbezit
daarin zijn oorsprong vindt. Dat bezit
werd dan ook, zegt men, volstrekt niet
aangewend in het algemeen belang,
maar eenig en alleen in het eigen be
lang.
Nu moge dit oorspronkelijk zoo ge
weest zijn, dit bewijst toch niets tegen
den zedelijken grondslag van het bezit,
waarop het kapitaal zich baseert. Bij
het ontstaan van meer maatschappelijke
samenleving, bij de vorming van Staten
en de ontwikkeling der regeeringsvor-
men, was er al spoedig geen gelegen
heid meer om algemeen aan de bloote
zucht naar bezit bot te vierenmeer
zekerheid verving de onwisse toestan
den en daardoor werd natuurlijk ieder
bevestigd in het bezit van hetgeen hij
eenmaal had.. Van het oorspronkelijk
genomen of geroofde grondbezit is in
handen van particulieren niets meer
overgebleven en het tegenwoordig par
ticulier bezit grondt zich dus werkelijk
op arbeid, al is bet nu ook juist niet
altijd van den bezitter z e 1 y e n. Dat de
wetgever in het verzekeren van de
rechten op het eenmaal bezetene in het
algemeen belang niet te ver moet gaan,
hebben wij vroeger reeds opgemerkt.
De zucht naar bezit is een natuur
lijke eigenschap van den mensch en bet
is duidelijk genoeg dat die zucht door
verschillende omstandigheden versterkt
wordt, b. v. door de onzekerheid der
toekomst, door de noodzakelijkheid om
ook voor anderen te zorgen, enz. Maar
het staat vast dat reeds de bloot natuur
lijke aandrift van groote beteekenis is.
In zooverre kan men zeggen dat ieder
mensch een geboren kapitalist is, in den
oneigenlijken zin van het woorden
zelfs zij die de leer verkondigen dat
de productiemiddelen (grond en kapi
taal) aan de gemeenschap moeten ko
men om ten bate van allen te worden
aangewend, verwerpen niet eens alle
privaat bezit.
De onmisbaarheid van het kapitaal
zelf wordt niet ernstig betwistmaar
een groote fout is hierin gelegen, dat
men veelal een verkeerde beteekenis
hecht aan het begrip der uitdrukking
„kapitaal" en zich dit al te vaak voor
stelt als een groot vermogen, waardoor
de bezitter in staat wordt gesteld om
naar welgevallen te handelen en het lot
Men sprak van een bende schurken,
die door een gebrekkige wetgeving in
staat was gesteld om in een beschaafde
maatschappij ongestraft allerlei slechte
praktijken uit te oefenen. Men roemde
zijn eigen eerlijkheid en vroeg wanhopig
om betere -bescherming tegen zulke
schurkende regeering, de justitie en
de politie werden verantwoordelijk ge
steld voor al het gebeurde.
Gering in aantal waren de stemmen,
die eerlijk genoeg waren om naar waar
heid de schuld van het gebeurde te geven
aan de geldzucht, het verlangen naar
ijdel genot en de begeerte om zonder
arbeid zich te verrijken. Daardoor alleen
kon een man als Snoward in zijn plannen
slagen men begon hot verderfelijke van
zijn gansche systeem eerst in te zien,
nu hij gevat was wegens een misdaad,
die niemand zich kon verklaren en
waarvan de samenhang met Snoward's
zaken slechts kon vermoed worden.
Nu kwam er eiken dag nog meer aan
hot licht, en wat het gerechtelijk onder
zoek opleverde, van zijn geboortestad
uit tot heden, verkreeg zulk een omvang,
dat rvolstrekt nog niet was te bepalen,
wanneer de verzameling bewijsstukken
volledig genoeg zou zijn om den be-
van anderen in handen beeft, zoodat er
een natuurlijke, onverzoenlijke strijd
bestaat tusschen kapitaal en arbeid. Niets
echter is onjuister dan dit. Een kleine
werkbaas is economisch wel degelijk een
kapitalistmaar het zou niet voldoende
wezen, wanneer de mo&tschappij slechts
kleine werkbazen en neringdoenden be
zat. Een eigenlijke industrie, die niet
alleen grondstoffen op groote schaal
verwerkt of bestaande voorwerpen voor
verder gebruik geschikt maakt, zou on
denkbaar wezen en van handel of land
bouw zou evenmin sprake zijn. Veel
wat thans onze oogen zien zou absoluut
niet kunnen bestaan, ook omdat er veel
geld, voel opgespaarde vruchten voor
noodig zijn. De grond zou op zeer kleine
schaal worden bewerktveeteelt zou
bijna niet worden gevonden verzameling
en verspreiding van de weinige beschik
bare vruchten zou hoogst gebrekkig
wezen, eu bij zulk een gering ruilver-
mogeu konden achteruitgang en verar
ming niet wegblijven.
Men klaagt veelal over overvloed van
werkkrachten, maar vroegere eeuwen
hebben bewezen dat juist in zulk een
toestand, die overvloed een doorgaand
verschijnsel kan wezen, dat soms hoogst
gevaarlijke vormen aanneemt. Juist het
werken door ieder op zich zelf en op
kleine schaal, zou ten gevolge hebben
dat verdeeling van arbeid niet mogelijk
zou wezen, en bovendien mag men niet
vergeten bet nauwe verband tusschen
de verschillende takken van nijvarhoid,
waaronder wij verstaande eigenlijk
gezegde nijverheid, de landbouw en den
handel.
De bewerking van den bodem, om
daarvan de vruchten te trekken, meestal
noodig tot instandhouding van het
menschelijk lichaam, is stellig het meest
onmisbaar. Dat in onze nieuwere sa
menleving' niet allen door bewerking
van den grond zich zelf zouden kunnen
voeden, veel minder in hunne verders
behoeften zouden kunnen voorzien, be
hoeft wel niet opzettelijk te worden
aangetoond. Een blik op onze groote,
moderne centra van bevolking is vol
doende om te bewijzen, wat in dit op
zicht van het kapitaal gevorderd wordt
en hoe productie op groote schaal geen
oogenblik meer zou kunnen worden
De economie kan zich zelfs niet meer
bepalen tot eeue beschouwing binnen
sehuldigde voor den rechter te brengen.
Intusschen liet de beurs zich niet on
betuigd de koers der aandeelen in alle
ondernemingen, die Snoward op touw
bad gezet, daalde ontzettend, zoodat zijn
millioenen merkbaar wegslonken.
"Weldra bleek ook, dat Snoward
eigenlijk Heinrick Starkhorst zijn
bewijs van Amerikaansch burger te zijn
was een valsch document reeds van
te voren heimelijk een daling had voor
bereid in den koers der effecten, die bij
in den handel bracht. De zaak werd in
zooverre nog komiek, dat Snoward's
kapitaal, hetwelk nog in die onderne
mingen stak, nu ook verloreu ging door
het onverwachte dalen van de koersen,
In Argentinië dreigde nu weldra een
staatsbankroet, daar door de snelle daling
van de koers van uitgegeven schuldbrie
ven reeds de rentebetaling moest worden
uitgesteld. Een iedereen wist, dat een
algeheele staking der schulddelging on
vermijdelijk was en alzoo millioenen
kapitaal verloren waren en weder was
het de middenstand, die daarbij het
zwaarst moest bloeden.
Baron Von Ellerich, die door Snoward
uit den dringensten nood was geholpen,
zou zich nu wel weer hebben kunnen
de grenzen van het eigen land. Geen
land kan geheel in eigen behoefte voor
zien. Gesteld dat het zich zelf voeden
kon, dan zou het in andere opzichten
toch weer van naburige volken afhan
kelijk zijn en het ruilvermogen der ver
schillende volken onderling zal onge
twijfeld het grootst wezen, waar bij elk
volk elke tak van nijverheid gevonden
wordt en elk land zijne eigene en eigen
aardige producten beeft. Slechts op die
wijze kunnen allen te zamen in alles
voorzien.
Zoodra de landbouw dit woord
natuurlijk in zeer algemeenen ziu ge
nomen, zoodat er ook veeteelt, bosch
cultuur en tuinbouw, wijnbouw enz.
onder begrepen zijn eenige de minste
uitbreiding ondergaat, moet het kapitaal
krachtig te hulp komen. De economie
leert dat de rol van het kapitaal is om
voorschotten te doen en feitelijk is dit
ook zoo, onverschillig of de ondernemer
zijn eigen kapitaal dan wel dat van
anderen ten dienste van zijn bedrijf aan
wendt. De behoefte aan hulpmiddelen,
zooals vee, grondstoffen en gereedschap
pen, is hier zeer groot. Indien ieder
voor zich slechts een klein stukje grond
te bewerken had, dan zou alles van het
toeval en van tijdelijke omstandigheden
afhangen. Iedere mislukking, elk mis
gewas, zou terstond behoefte doen ont
staan. Zonder stapelproducten is gebrek
onvermijdelijk, zoodra er van eerste
levensbehoeften sprake is, en gebrek
bestaat volstrekt niet daar alleen, waar
g e e n e producten aanwezig zijn, maar
ook daar waar ze niet tot een voor allen
bereikbaren prijs tot ieders beschikking
staan. Het gemis van kapitaal, toege
past op de groot-industrie was in vroeger
tijd meermalen oorzaak van de hevigste
hongersnooden. Er was toen wezenlijk
gebrek. "Waar thans vau een dergelijk
treurig verschijnsel sprake is, is dit uit
sluitend nog daarvan een gevolg, dat
men,door onvoldoende verkeersmiddelen,
niet ten bekwamen tijde de producten
kan brengen ter plaatse van behoefte
en ze daar ter feitelijke beschikking
stellen van iedereen. Waarschijnlijk zal
eenmaal de tijd aanbreken, waarin ook
deze oorzaak van rampen zal ophouden
te bestaan.
staande houden. Hij gruwde thans echter
van vele zaken, die hij vroeger wel met
zijn eer had kunnen overeenbrengen.
Om in zijn eigen oogen weer een eerlijk
man te worden, trok hij zich uit alle
zaken terug, ofschoon daaronder de on
eerlijke niet de meerderheid hadden,
hem ook geen gegronde verwijten konden
treffen.
Bij deze verandering verspeelde hij
een aanmerkelijk deel van zijn vermogen;
maar hij verkreeg daardoor een gerust
gemoed wat hij van zijn kapitaal had
overgehouden, besteedde hij aan verbe
teringen van zijn landbezit bij Berghau-
sen, waar bij weer hoopte te worden,
wat hij vroeger geweest was, namelijk
een degelijk, tevreden landheer.
Het paleis van den baron in de re
sidentie werd verkocht, en Ellerieh zou
zeker onmiddellijk dit huis met zijn
smartelijke herinneringen verlaten heb
ben, als hij er niet was teruggehouden
door een gast, die daar noodzakelijk
moest blijven vertoeven. Dit was doctor
Erederik Sehwerdtner, die er langzaam
maar zeker herstelde. Hij bad nog een
volle week bewusteloos gelegen, terwijl
wondkoortsen geen hoop op herstel meer
gaven. Doch zijn krachtig gestel behield
Van Houten's Staatkundige brieven.
In no. 20 zijner Staatk. Brieven
geeft mr. S. van Houten, daartoe aan
gezocht, zijn meening over de vraag,
of de vrije liberalen bij de herstemmin
gen tegenover een aanhanger van
Kuyper een sociaal-democraat behooren
te kiezen.
Hier is zegt hij te handelen
naar het beginsel, dat men van twee
kwaden aan het kleinste voorkeur
moet geven. Hierbij moet er niet enkel
op gelet worden, of men in beginsel
verder van den sociaal-democraat of
van den Kuyperiaanschen candidaat af
staat, maar moet de vraag beslissen,
wiens verkiezing onder de gegeven
omstandigheden het grootste kwaad kan
veroorzaken. Juist die omstandigheden
moeten beslist de schaal ten gunste van
den sociaal-democraat doen overslaan.
Krijgt Kuyper een ook maar geringe
meerderheid, dan blijft zijn wil gedu
rende de vier volgende jaren wet, om
dat ook de geringe meerderheid der
Tweede Kamer hem in het bestuur
handhaaft en op niets, wat die Kamer,
zij het ook met een enkele stem
meerderheid, goedkeurt van 't geen
Kuyper haar zal gelieven voor te
stellen, ernstige kritiek bij de Eerste
Kamer zal geoefend worden. En hij kan
een voldoende meerderheid krijgen,
zoodra de liberalen traag zijn in het
stsunen van do sociaal-democraten. "Wekt
deze traagheid ook bij de sociaal
democraten traagheid in het steunen
van liberalen van diverse schakeering,
dan krijgt Kuyper zelfs een groote
meerderheid en is ons land geheel aan
hem overgeleverd. Daarom stemme de
oppositie Van van Karnebeek tot Troel
stra als één man tegen Kuyper.
Ik zou (schrijft hij verder) ook stellig
een ander advies op de hier behandelde
hoofdvraag geven, en dan niet alleen
ten aanzien van sociaal-democraten,
maar ook ten aanzien van vrijzinnig
democraten en van Unie-liberalen, die
voorstanders zijn van het Unie-rapport
over het kiesrechtvraagstuk, indien de
uitslag der herstemmingen gevaarlijk
kon zijn voor het beginsel van artikel
80 en 127 der Grondwet ten aanzien
van het rijks- en gemeentelijk kiesrecht.
Maar ten dezen aanzien ligt men nog
voor meerdere ankers.
Vooreerst zijn de aüemans-kiesrecht-
vrienden in de toekomstige Tweede
Kamer stellig even machteloos als zij
het in de tegenwoordige waren. Tegen
over hun plannen is voorts de Eerste
Kamer een afdoende rem, zoolang de
democraten de Provinciale Staten niet
zullen hebben omgezet. Die tijdsbepa
ling is, dat weet een ieder, een ver-
de overhand en eindelijk kwam de dag,
dat de geneesheer durfde verklaren er
behoeft geen vrees meer te zijn, dat
Schwerdtners verstand door de zware
verwonding gekrenkt zal worden.
Luitenant Guido liet zich overplaatsen
naar een afgelegen garnizoen, om niet
dagelijks aan het schandaal te worden
herinnerd, waarbij ook zijn familie be
trokken werd. Robert, die zeer gaarne
bij zijn geliefden leermeester gebleven
was tot deze volledig was hersteld, moest
gehoorzamen aan den wil van zijn vader,
die het voor zijn studie beter achtte,
dat die op de vroeger reeds gekozen
kostschool werd voortgezet,
Sehwerdtner miste daarom niets van
zijn zorgvuldige verpleging. Elvira loste
hierin haar broeder af. Zij, die nu weer
baronesse Von Ellerieh was geworden,
aangezien het huwelijk met Snoward
ongeldig was wegens de valsche docu
menten van den gewaanden Amerikaan
zij betoonde den kranke de teederste
zorg en oplettendheid.
Wordt vervolgde
