per ons.
HOOG SPEL.
I
Maandag
19 Juni.
No. 141.
43e Jaargang.
1905.
mm.
Telepliaonn immer 10.
Gemeentebestuur.
De maatschappelijke ïerschijnselen.
FEUILLETON.
Binnenlandsciie berichten.
tenste capsula
nenste Tubes.
n-winden-
Paling-
j ENEN.
tpeditie- en
en J. VAN
loofd-Agant
'Outawl
tu atie
iwjjf
I 1. 18
ijst,
It is gebracht:
wa va-Rijst
jbaar gesteld
-verkrijgbaar
idden der
burg v.t.
se:) v.m.
5.50.
30, 11.-,
7—,
lis: n.m.
Seinise:)
1 m a r k t
-20, 2.50,
adhui s
'.05, 8,45,
11.15.
■20, 7.~
30, 10.40,
1.25*,
50, 6.10,
10, 6.30,
0, 10.30,
0, 12.45,
10, 4,35,
gs uit.
VLIS
E COURANT
Prijs per drie maanden 1,30. Franco p& poet s 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187-
ADVERTENTIËN: van 1—4 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent.Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend. Groote letters
en cüché's naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Abonnements-Advertentiën op zeer voordeelige voorwaarden.
GEWAPENDE DIENST.
Collecte ten behoeve van bet fonds tot
aanmoediging en ondersteuning van
den gewapenden dienst.
Burgemeester en Wethouders van
Vlissingen
maken bekend
dat de gewone jaarl jksche collecte ten
behoeve van het fonds tot aanmoediging
en ondersteuning van den gewapenden
dienst in Nederland, zal gehouden wor
den Maandag 19 Juni e.k., en noodigen
een ieder uit om door milde bijdragen
mede te werken tot verzachting van
het ongelukkige lot van zoovele oude
en gebrekkige krijgslieden, die na hun
leven te hebben gewijd en hunne krach
ten en gezondheid ten offer gebracht
aan de verdediging des vaderlands, in
kommervolle omstandigheden hunne
overige levensdagen slijten.
Vlissingen, 15 Juni 1905.
Burg. en Weti. voornoemd,
VAN DOORN VAN KOUDEKERKE.
De Secretaris,
WITTEVEEN.
Hun ontstaan
en hunne gevolgen.
V.
Een vorm van verdeeling van arbeid
is ook de zoogenaamde coöperatie.
Wij bedoelen nu niet de coöperatie
in het algemeen, die meer een tijdelijk
geneesmiddel is tot wegneming van
maatschappelijke misstanden, en, wan
neer die misstanden door een doelma
tige wetgeving en andere maatregelen
z ij n weggenomen, niet meer behoort
te worden aangewend en anders in een
gewone concurrentie ontaardt.
Wij hebben hier werkelijk het oog
op het zoogenaamd coöperatief wer
ken, waarvan men, in den landbouw
vooral, zulke uitstekende resultaten ziet
kleine landbouwers vereenigen zich, om
het land te bewerken en de producten
te bereiden in vereeniging en onder
bekwame leiding, daarbij brekende met
de oude sleur en gebruik makende van
de nieuwste ontdekkingen en uitvin
dingen op hun gebied. Door het ge
meenschappelijk gebruik van al wat
voor hun bedrijf noodig is, waarbij ook
elk onderdeel zooveel mogelijk door de
bekwaamsten en geschiktsten wordt be
arbeid, hebben zij minder uitschotten,
en tevens meer en beter voortbrenging,
52.)
Dit doorzag Snoward oogenblikkeljk.
Zijn oogen begonnen te schitteren
niet van vrees, niet van toorn, maar van
duivelsche vreugde.
„Pas op, leugenachtige knaap", riep
bij zijn tegenstander boonend toe, „dat
ik niet vergeet, dat ik met een krank
zinnige te doen heb..."
Een kreet van woede kwam over
Sehwerdtner's lippen, terwijl bij met
den vuist dreigend op den Amerikaan
toesprong. Mot verbazende vlugheid
week Snoward terug tot aan den schoor
steen, greep een der zware armluchters
van den schoorsteenmantel en sloeg den
ongelukkige neer.
Deze gebeurtenis word zoo snel af
gespeeld, dat in bet tumult niemand der
aanwezigen de bewegingen der twee
nauwkeurig had gadeslagen, iaat staan
dat iemand, er tusschea had kunnen
waarvan de voordeelen aan allen
zamenlijk ten goede komen.
Reeds in ons vorig opstel hebben
wij iets opgemerkt met betrekking tot
de werktuigen of machines. Men
kan dit woord in tweeërlei beteekenis
opvatten, maar in welke het ook zij,
steeds zijn de werktuigen onmisbare
voorwerpen geweest en steeds zullen
ze bet blijven.
Zelfs de wilden gebruiken werktui
gen. Om een boomstam van zijn plaats
te bewegen gebruiken zij b. v. ruwe,
dikke stokken bij wijze van hefboomen.
Hieruit volgt duidelijk dat men werk
tuigen gebruikt omdat bet noodzakelijk
is. Zij komen aan de menscheljke
kracht te hulp, of verrichten werkzaam
heden die door het menschel jk lichaam
alleen niet kunnen worden verricht.
Hoe oud zijn niet het spinnewiel en
bet weefgetouw
Maar de klachten over de machines
zijn eerst begonnen met de uitvinding
van den stoom niet om den stoom,
maar omdat men zag dat zij banden-
arbeid overbodig maakten. En toch is
dit niets dan een groote dwaling ge
weest. Men zag slechts wat voor oogen
lag. De stoomschepen en spoorwegen
brachten weldra alle deelen der aarde
met elkander in aanraking. Zij openden
tal van nieuwe handelswegen, schepten
tal van nieuwe behoeften, waaraan
weder door nieuwe werktuigen moest
worden voldaan. De eene uitvinding
volgde op de andere en er ontstond een
volkomen omkeer in de maatschappelijke
toestanden, die weldra van dien aard
werdeD, dat, zonder het gebruik der
werktuigen, vooral der groote stoom
machines, bet wereldverkeer zou heb
ben moeten stilstaan. Ook hier dus
niets dan noodzakelijkheid.
Voor verschillende werkzaamheden is
tegenwoordig een krachtsaanwending
noodig, die zelfs een reuzenvolk als de
oude Egyptenaren, niet zonder werk
tuigen zou kunnen tot stand brengen.
Behalve dat de arbeid van den mensch
er dus door wordt mogelijk gemaakt en
verhoogd, wordt bij er ook gemakkelijker
door. In vele gevallen behoeft de mensch
slechts te denken en lichte werkzaam
heden te verrichten, om de machine te
laten arbeidenmaar deze kan niet
denken en neemt daarom bij voorkeur
den meest eentonigen en geestdoodenden
arbeid der menschen over. Van de andere
werkzaamheden kan des te beter partij
komen. Eerst de doffe slag bij het vallen
van den getroffene bracht allen tot het
besef van hetgeen er gebeurd was.
Snoward veegde zijn gelaat met een
zakdoek af en scheen eveneens nu tot
bezinning te komen.
„Ge hebt allen gezien... het was zelf
verdediging", sprak hij, met gebogen
hoofd zich tot de aanwezigen wendende.
De krankzinnige wilde mij worgen.
Het zou mij spijten, als ik hem... in
den drang van het oogenbiik ge
kwetst mocht hebben."
Allen weken ontsteld terug eenige
dames vielen flauw en moesten wegge
bracht worden. Mannen, die in menig
tweegevecht hun moed hadden getoond,
stonden daar nu op hun beenen te beven,
kortom, de ontsteltenis was groot bij
allen,
„Mijn hemelriep de heer des huizes,
over alle ledematen bevend en radeloos
in het rond ziende. „Help Help
De aanwezige geneesheer van de
familie, die zich had bezig gehouden
met Elvira, kwam er nu bij en knielde
bij den jongen geleerde neer. Hij lichtte
het hoofd op en zag een gapende wonde.
Het bloed stroomde er uit en bevocht
tigde het tapijt in 't rond»
worden getrokken en een en ander ver
oorzaakte een steeds toenemende en
steeds verbeterende productie. Ja, het
was een ware revolutie, die de stoom
machines hebben veroorzaaktlater is
de toepassing der elet'ATciteit daar ook
weer bijgekomen, en wellicht zal het
zoo voortgaan. Nu maken alle revoluties
slachtoffers. Wanneer in zeker stadje
eene .gasfabriek wordt opgericht en
grooten bijval ondervindt, dan geraken
een aantal venters van olie ten deele hui
ten bedrijfook de levering der gewone
brandstoffen vermindert, enz.
Maar men moet den blik verder laten
gaan, en dan ziet men dat er wel ver
plaatsing van arbeid, maar geen ver
mindering van arbeid door de machines
is te weeg gebrachtdat integendeel de
mensohelijke arbeid op reusachtige wijze
is vermeerderd. Een en ander wordt
trouwens ook door statistieken bewezen.
Toen de stoom was uitgevonden kwam
er veel meer aanvraag om ijzer. De
houten schepen kwamen later ten deele
in onbruik en de arbeid op de oude
werven verminderde. Spoorwegen en
stoomschepen overdekten weldra de
wereld en in de werkplaatsen snorden
de machines. De steenkool verving het
hout. De ingewanden der aarde wtrden
alom geopend, Yoor het mijnwerk, het
vervoer der grondstoffen, het vervaar
digen, onderhouden en behandelen der
machines waren weldra veel meer
menschen noodig aan voorheen het werk
eischte. De producten vonden overal een
markt en deden nieuwe behoeften ont
staan, waaraan dan weder voldaan moest
worden.
Nu zag men dat er wel eens tijdelijk
en plaatselijk menschen werkeloos wa
ren gewordenmaar dat dit niet de
schuld was van de machines in het
algemeen slechts van de aanwending
ervan in een bepaald geval. Men bedacht
dat het in vroeger tijden maar al te
vaak voorkwam, dat geheele streken
gedurende eenigen tijd werkloos waren
en dat er dikwijls veel ellende op groote
schaal geleden werd.
Niet de machine dus is nadeelig voor
den arbeid. Slechts de overgang is dat
van den eenen toestand in den anderen.
Dat komt nu ook nog wel voor doch
waar men intijds eenige voorzorgsmaat
regelen neemt, om den overgang zonder
al te groote schokken te doen plaats
hebben, daar kan in onze dagen van
benadeeling van belangen nauwelijks
meer sprake zijn.
„Is hij dood vroegen een paar om
standers.
„Ik vrees het", antwoordde de ge
neesheer, terwijl hij met zakdoeken, die
hem in grooten getale werden toege
worpen, trachtte het bloed te stelpen.
„God sta me bij kreunde Snoward
met ontsteld gelaat. „Datheb ik niet
gewild En gij gij allen moet er
keDnen, dat ik er geen schuld aan heb.
Waarom hebt gij den krankzinnige zoo
ver laten komen Waarom heeft nie
mand hem tegengehouden, toen hij me
naar de keel vloog Ik stel u allen
mede verantwoordelijk voor dit groote
ongeluk
Hij bedekte zijn gelaat met de handen
en scheen zeer aangedaan. Vervolgens
richtte hij zich met mannelijke beraden
heid op.
„Waar is mijn arme vrouw P"
Niemand antwoordde op deze vraag,
evenals ook niemand op zijn algemeene
aanklacht had geantwoord. Doch men
zag op vele gezichten een uitdrukking
van vriendelijk medelijden. Baron Von
Bllerich drukte hem zwijgend de hand
en knikte hem deelnemend toe.
Elvira was door eenig dienstpersoneel
naar haar kamer gebracht. Robert knielde
Onder de grieven die men tegen de
machines heeft ingebracht behoort ook
deze dat zij oorzaak zouden zijn van
de zoogenaamde overproducties.
De machines zijn het middel geweest
om zeer veel voorttebrengen en men
heeft dan ook vaak de productie over
dreven, niet in evenredigheid van de
bestaande behoefte, voor zoover men
die kenda. Dikwijls trachtte men juist
op die wijze het verbruik te doen toe
nemen, b. v. door aanvankelijk tegen
lage prijzen aan te bieden. Gelukte dat
niet, was er dus feitelijk te veel ge
produceerd, dan daalden de prijzen en,
meestal ook de loonen.
Gelukkig, zoo men wil, is ook hier
het bewijs geleverd, dat de machines
er niets mede te maken hebben en het
zelfde verschijnsel zich meermalen heeft
voorgedaan in zoodanige takken van
nijverheid, waarin van de aanwending
van werktuigen voor de productie in
het geheel geen sprake is.
Be uitslag der stemmingen
voor de Tweede Kamer heeft gisteren
tengevolge gehad dat gekozen zijn 23
katholieken, 13 anti-revolutionairen, 7
christelijk historischen, 11 liberalen, 5
vrijzinnig-democraten en een 1 Eriesch
chr. hist.
De rechterzijde heeft dus 44 zetels
bij eerste stemming behouden. Daarbij
komen nog 2 (Grave en Zevenbergen),
waar twee katholieken met elkaar in
herstemming komen. Dat is dus 46.
Voorts komen de anti-revolutionairen
in 26 districten in herstemmingde
Christel jk-historischen in 6 de Friesch-
chr.-hist., de nationaal-historischen en
de roomsch-katholieken (behalve de
twee bovengenoemde) elk 1 district.
De rechterzijde in het geheel dus in
35 districten. Zij heeft het daarvan in
vijf districten te winnen, om boven de
50 te blijven.
Men kan dus niet zeggen, dat dr.
Kuyper den slag gewonnen heeft. Hij
heeft Gorinchem en Den Helder verloren
en loopt groote kans er op 26 Juni
nog meer kwijt te raken. In 1901 be
zette de meez-derheid op den eersten
stemmingsdag dadelijk 53 zetels. Dat
de dag van gisteren gunstig voor het
ministerie is geweest, kan dan ook
zeker niet beweerd worden.
De 13 gekozen anti-revolutionairen
zijn allen aftredende leden. Bij de 23
gekozen katholieken zijn twee nieuwe
mannen, de heeren Ruys van Beren-
brouok en Duynstee (beide reeds in
katholiek zijnde districten). De roomsch-
katholieken behouden dus Grave en
nu ook bij Schwerdtner neer en be
weende wanhopig zijn vriend en leer
meester.
Langzamerhand werd de kamer leeg,
de gasten maakten zich stii uit de voeten.
In het groote salon, waar de meesten
zwijgend door liepen, stond nog een
troepje officieren, vrienden van den
oudsten zoon des huizes.
„Op mijn woord", zei Guido, „in dit
aangrijpend oogenbiik durf ik het open
lijk bekennen, dat ik dien Snoward nooit
goed heb mogen lijdenmaar nu kan
ik hem mijn oprechte deelneming niet
onthouden. Hij heeft slechts gehandeld
uit zelfverdediging; hij kon van den
ongelukkige het ergste verwachten.
Juist die aanval zonder reden bewijst
zonneklaar, dat Schwerdtner het ver
stand had verloren, en wie kan zich
verweren tegen de reuzenkracht van een
razende
Nu trad ook de heer des huizes nader
met een zwijgend gebaar beantwoordde
hij de vraag, die in aller oogen te lezen
was.
„Is hij werkelijk dood P" fluisterde
Guido.
De baron knikteen wisohtezja oogen
af. De officieren namen nu. afscheid van
Zevenbergen medegerekend, hun volle
aantal zetels.
Vrj goed is de ehristeljk-historische
groep eraf gekomen. Zeven van haar
negen leden zjn dadeljk herkozen (de
heeren Van Bylandt, Van Idsinga,
Van Veen, Lohman, Van Wassonaer,
Van Limburg Stirum en Van Dedem).
Voor den zetel van baron Maekay was
de a.-r. Noordtzj candidaat gesteld, die
met den liberaal Reyne in herstemming
komt. Dr. De Visser komt in herstem
ming in Amsterdam II, Rotterdam II,
Den Haag II, de heer Lohman in
Groningen, jhr. van Lennep in Haarlem
en jhr. Van Weiier in Utrecht.
Wat de liberalen betreftzij behielden
bj eerste stemming Amsterdam I (Hu-
brecht), IV (IJzerman, in de plaats van
den heer Cremer), VI (De Beaufort, in
de plaats van den heer Den Tex), Brielle
(Roodhuyzen), Emmen(Roessing), Hoorn
(Ferf), Meppel (Smeenge), Oostburg
(Hennequin). Rotterdam III (Verhey)
en Tiel (Tydeman) Zj wonnen Gorin
chem, waar de anti-revolutionair Seret
aftrad en mr. Pierson diens zetel in
neemt.
De liberalen komen in niet minder
dan 26 distrieten in herstemming, waar
van in 17 met een anti-revolutionair,
in 5 met een ehristeljk-historische, in
3 met een soo.-dem en in 1 met een
nationaal-hist.
De vrijzinnig-democraten hebben geen
reden tot klagen. De heeren Ketelaar,
Treub, Marehant en Bos werden her
kozen de heer Gerritsen veroverde
Den Helder op Staalman, die ook
nergens elders in herstemming komt.
Voorts komen de vrjzinnig-democraten
in zes districten in herstemming, waar
van zj op vier Amsterdam IX, Gro
ningen,Rotterdam V en Veendam stellig,
op Amsterdam VIII waarschjnljk en
op Den Haag I misschien mogen re
kenen.
Evenals in 1901 is geen enkele so
ciaal-democraat bj eerste stemming ge
kozen en evenals in dat jaar komen zj
in 9 distrieten in herstemming. Maar
zj leden een verlies, doordat Lochem
(Helsdingen) hun ontviel een verlies
dat misschien opgewogen wordt, doordat
zj in Franeker in herstemming komen
met den Friesch ohr. hist. ds. Ankerman.
In Zaandam zal de heer De Boer zjn
zetel wel tegenover den heer Mendels
kunnen behouden. Te Enschedé komt
de katholiek Engels met den heer Van
Kol in herstemmingAmsterdam III
zou door den heer Eland zeer wel aan
mr. Troelstra ontnomen kunnen worden;
in Leeuwarden mag op de verkiezing
van kapitein Thomson worden gerekend.
Waarschjnljk zal hun aantal in de
Kamer van 8 tot 6 afnemen.
Dat het op enkele stemmen kan aan
komen is reeds zoo herhaaldeljk aan
getoond. Dat bleek weer te Steenwjk,
Daar werd de heer L F. Dujmaer van
Twist (anti-rev.) herkozen met 3211
stemmen, terwjl de liberaal de heer J.
hem, betreurende, dat zjn huis het
tooneel van zulk een treurige ge
beurtenis had moeten worden.
Vader en zoon waren nu alleen. Alle
gasten hadden het huis der droefenis
verlaten. De baron liet zich zuchtend
in een leuningstoel neer.
„Waar is Schwerdtner P" vroeg Guido.
„Boven in de kamer van Robert.
Dr. Boheim wil hem dadeljk naar het
ziekenhuis laten overbrengen hj zegt,
dat dit zjn plicht is. O, hemel, wat een
verschrikkeljke gebeurtenis
De diep geschokte man verborg het
gelaat in de handen en kermde hoorbaar.
„En Snoward
„Hj is naar huis gereden, nadat
Boheim hem had verzocht Elvira aan
zich zelf over te laten. Die weet nog
niets van het ongeluk. Haar kamenier
zegt, dat z j slaaptnu, dat zal haar
goed doen."
Snoward was vertrokken langs de
achtertrap, om de nieuwsgierige gezich
ten der bedienden bj de voordeur te
ontloopen.
Wordt
