100G SPEL.
No. 114.
43e Jaargang.
1905.
ïhten.
Binnenlandsche berichten.
FEUILLETON.
stand.
88
Mi
van den
s in den zin
kan komen
vergangsmi-
estaan beeft,
let parlement,
ing van een
een omvet.
VEGEN". De
.atwezen, die
visehe landen
roorzaken, ia
orwegen wil
re vertegen-
eer duidelijk
uiasie uit de
3temmen het
tsontwerp in
ondslag van
et consulaat-
lp 1 April
king moeten
vens, de re
iden hiervan
Storthing de
erlijke Noor-
or te legeen.
N. President
aangekomen
eggen.
Iburg
ing van het
Leijé Co.,
leze sluiting
Alle panden
groot dat
Êrden aange-
;noemd tot
heer P. de
stoomschip
lobe, stootte
hoogte van
jiddellijk.
verleenden
iten de Euro-
gelooft dat
en beman-
ie transport-
ensmiddelen
ijn. Het ge-
schip vloog
stelt dat het
rezonken is.
douanen ga-
|ng van 2500
ad voor Ja-
Ls te laden
h schip.
waarbij de
eel Formosa
heden van
Prijs per drie maanden L30> Franco pap post 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187-
ADVERTENTIËN: van 1—4 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts Weemaal berekend. Groote letters
en cliché's naar plaatsruimte.
De Kamerzittingen.
De Tweede Kamer is voornemens in
het laatst der week tot nadere bijeen
roeping te scheiden.
De afdeelingen der Eerste Kamer
zijn gereed gekomen met het onderzoek
der onderwijsontwerpen.
De commissie van rapporteurs te dier
zake komt zeer spoedig in het begin
dezer week bijeen tot bet opmaken van
t verslag.
Afbakening van positie.
Over de aanneming der schoolwet-
novelle schrijft „De Stand." in een
onder bovenstaand opschrift het
De oud-liberalen gingen in 1889 voor
ien deel met de pacificatie mede. Enkele
I tanner hadden voor de christelijke
1 school zelfs sympathie. Er zijn er, die
I er geld voor geven.
Dit heeft sommigen onzer in den
iraan gebracht, dat we, bij verdere
I iteun-verleening aan het bijzonder on-
tawijs, bij deze mannen medewerking
:ouden vinden.
Versterkt zelfs werd die waan, door
I wat men nu en dan opving omtrent de
_lheid, die in de oud liberale
Itóngen heerscht over het veldwinnen op
openbare school van socialistischen
invloed.
Thans echter bleek, hoezeer men zich
|iierin misrekend had. O, ja, men wil u
et komen op een enkele honderd
lalden meer of minder zal men niet
■doodblijven maar zoodra de openbare
Idool, de oude heilige „fetisch", in
■gevaar zou komen ook maar iets in
limang te verminderen, worden op een-
de hekken verhangenen dan
lierkt van der Vlugt met Troelstra
luim, om een dam op te werpen tegen
lit verder doordringen van het bijzon-
la ouderwijs.
1 Eegel moet de openbare school zijn
i Mijven. De helft -|- x van alle school-
linieren moeten op de openbare school
lllen. De bijzondere school mag er nooit
dan de helft x hebben. Zóó
i volgens hen de leer der Grondwet.
als nn toch meer dan de helft
|i ie christelijke school de voorkeur
In geven, dan doet dat er niets toe
|n moet toch een deel van dezen aan
enbare school geketend blijven,
i vergeten ze te zeggen, hoe dan
liet uitgemaakt, aan welke kinderen
it heerendienst ten bate der openbare
IWl zal worden opgelegd. Bij de
Itiissie bleek dan ook telkens, boe
l't de oud-liberalen, de mannen die
1 met de pacificatie meegingen,
I ainst royale positie tegenover het
l'iitelijk onderwijs innamen.
socialisten overtroefden. De Vrjj-
Ng-democraten deden eveneens hoo-
,ei.
"D:
24 j. en "W.
'os, jm. 27 j.
C. Lodder,
Jijk,jd. 28 j.
|D
j. en 8. J.
eb. van den
I' zagen de fraai beschilderde pla-
in hun vergulde lijsten neder op
dozijn schrijftafels, waaraan
kantoorklerken hunne pennen
issen op de dikke kantoorboe-
de kostbare behangsels, die
f 'ijd het gerinkel van glazen, het
f® van champagnekurken en de
lipte gesprekken der bezoekers had
Weerkaatst, hoorden nu den gan-
is jtag niets dan ernstige woorden,
de koortsachtige bedrijvigheid
k pasten. De talrijke Amorbeel-
3 vroeger de prachtige spiegels
geBierd of vastgehouden, stonden
leege handen bij en dienden
rsche schrijvers volk tot hoe-
1* kleerhanger, want in de haast,
de Amerikaansche bankier zich
gevestigd, was er geen tijd over
i! "n alles doelmatig ia te richten.
ger bod. En als het op het eischen van
onmogelijke waarborgen ging, stemden
de oud-liberalen bijna stelselmatig met
socialisten en vrijzinnig-democraten rneê.
Is dit nu onoprechtheid P Hebben ze
dan in 1889 valsch spel gespeeld Dit
beweren we niet.
Maar wel blijkt, dat ze in 1889 zich
nooit hebben voorgesteld, dat het met
de christelijke school zulk een vaart
zou loopen.
Ze dachten, dat het zeer wel samen
kon gaan, om èn de christelijke school
te helpen, èn aan de openbare school
de suprematie te verzekeren. En nu ze,
tot hun schrik, ontwaarden, dat dit niet
saamging, nu maakten ze op eenmaal
rechtsomkeert, gaven de pacificatie op,
en traden met socialisten en anderen
in het gelid, om aan de christelijke
school een Tot hiertoe en niet verder
toe te roepen.
NatioEaal-historische partij.
Een buitengewoon nummer van „Ne
der landsche Stemmen", orgaan der na-
tionaal-historische partij, bevat de vol
gende officieele mededeeling
In de Vrijdag te Utrecht gehouden
partij vergadering der nationaal-histori
sche partij werd het reglement voor de
partij vastgesteld, hetwelk gedrukt en
aan alle leden zal worden toegezonden.
Voorts werd de volgende motie aan
genomen
„De partij vergadering der nationaal-
historisehe partij, gelet op de verklaring
der oprichters dier partij van 26 Januari
1905 overwegende, dat het zeer te be
treuren is, dat oud liberalen zieh hebben
aangesloten bij de liberale concentratie
dat het in 's lands belang wenschelijk
is, dat de verschillende gematigde groe
pen zoo sterk mogelijk in de Tweede
Kamer vertegenwoordigend zijndat
een overwinning der liberale concen
tratie en der democratische groepen
strijdig is met 's lands belangbesluit
tot het stellen en steunen van candi-
daten, die met de hierboven aangegeven
overwegingen instemmen."
Ten slotte werden de volgende heeren
tot leden van het hoofdbestuur gekozen,
dat zich daarna samenstelde als volgt
N. Mac Leod, Kijswijk (Z.-H.), voor
zitter mi'. N. G. van Taack Tra Kranen,
's Gravenhage, onder voorzitter dr.
W. C. A. baron van Vredenburch,
's Gravenhage, J. Pz. Coenstraat 21,
secretaris jhr. L. F. Teixeira de Mat-
tos, 's Gravenhage, penningmeester mr.
J. P. van Outeren, Zwollejhr. mr.
W. H. Snouck Hurgronje, Middelburg
mr. R. J. de Visser, Arnhem.
Se vrouw on de verkiezingen.
Het Bestuur van de „Vereeniging
voor Vrouwenkiesrecht (le secretaresse
Jo van BuurenIlnys) beeft twee cir-
laires verspreid
lo. een oproep „Aan de vrouwen
van Nederland", waarin deze worden
opgewekt niet stil te zitten in den ver
kiezingsstrijd, maar zich te wenden tot
de kiezers, ten einde hen alleen volks
vertegenwoordigers te doen kiezen, die
zich vóór vrouwenkiesrecht verklaren,
en 2o. een opwekking tot de „kiezers
van Nederland", om in het belang hunner
„moeders, vrouwen, dochters en zusters,
maar bovenal in het belang van de
maatschappij" hun stem uit te brengen
op die candidaten, die onomwonden ver
klaren te willen medewerken, om in het
eerste 4-jarige tijdperk bij de regeering
een wetsvoorstel in te dienen, waardoor
de invoering van vrouwenkiesrecht mo
gelijk wordt.
Het Alg. Ned. 'Werkliedenverbond.
De „Werkmansbode", orgaan van het
A. N. Werkliedenverbond, meldt
„Aan de afdeelingen zijn toegezonden
de benoodigde formulieren vergezeld
van exemplareiUvan onze beginselver
klaring en werkprogram benevens een
circulaire aan de candidaten voor het
lidmaatschap van de Tweede Kamer.
Aan den te stellen of te steunen can-
didaat moet zulks ter onderteekening
worden aangeboden, waarvan de hou
ding der afdeeling moet afhangen.
Wij dringen ten sterkste aan op cor
recte uitvoering van het besluit der
jaarvergadering.
De schrijftafels, die nog verseb naar de
verf roken, stonden daar nog, zooals de
schrijnwerker ze scheen neergezet te
hebben. Kaarten, tabellen, met de uren
van vertrek en aankomst der treinen
en de dagelijksche koerslijsten hingen
aan spijkers, die moorddadig het fraaie
behangsel doorboorden. Aan de gelakte
paneelen in hun vergulde lijsten zag men
menige leeljke inktvlek.
Uit de groote zaal voerde een ruime
gang achteruit naar het schrijfvertrek
van den chef. Deze gang diende als
wachtkamer voor de menigte menschen,
die mr. Snoward in hoogst eigen per
soon wenschten te spreken. Doch niet
iedereen zag zijn verlangen bevredigd
niet voor iedereen opende de in deftige
livrei gestoken deurwachter de zorgvul
dig bewaakte vleugeldeuren van de
kamer, waar de millionair als een mach
tige afgod troonde.
De financieele wereld was hier ver
tegenwoordigd in al haar rangen, van
den bankier tot den beunhaas, die spe
culeert op de koersverschillen van éen
dag maar men zag er ook de uniformen
van officieren en daarnevens de kleeding
der vrouwen, vau de ruischeude zijden
Japon dor aristocratischs dame tot den l
De Splijtzwam-
i
i De „Stand." geeft toe, dat de splijt
zwam ook de anti-revol. partij aangrijpt.
Gelijk men reeds opmerkte, zegt zij,
sloegen eerst de Bronsveldianen naar
1 de liberalen over daarna isoleerden
I zich de vrij-anti-revolutionnairenvan
dezen zonderden zich weer de geest
I verwanten van mr. Schokking afen
nu ten vierden male doet zich hetzelfde
verschijnsel voor met de Staalmannianen.
Maar dat zit in de lucht, meent het
blad. Het is zelfs allerminst een geheim,
dat niet alleen in andere landen, maar
ook binnen onze eigen grenzen scha
keeringen onder de Roomsch-Katholie-
ken bestaan, die, zonder tot breuke te
leiden toch telkens uitkomen.
Hoe meer het volk in de politiek
gaat leven, hoe rijker het program
wordt. En de rangschikking en groepee
ring van de verschillende punten op zulk
een program leent zich tot telkens ge
varieerde combinatiën vooral op het
program van actie en van urgentie.
De „Standaard" vindt daarin drie
goede zijdenhet zuivert gewrongen
positiënhet stelt voor de ruzie in
eigen huis poging tot accoord in de
plaats, en het voorkomt, dat grensdee-
len door de tegenstand era worden ge-
anexeerd.
„En besluit het blad gaat 't
al te ver, zoodat men er, saam zijn
kracht bij inboet, dan treedt straks de
tegenspoed als geneesheer op, en de
eenvoudigen omslagdoek der straatvent-
ster, die haar spaarpenningen wilde
beleggen. De aanlokkende prospectussen
van mr. Snoward, die in alle couranten
prijkten en die ondersteund werden door
geschikte mededeelingen, onder de ru
briek „Handelsnieuws" van omgekochte
dagbladen, hadden op alle klassen der
bevolking een toovoracktige aantrek
kingskracht. De hooggeplaatste ambte
naar, die den bruidschat zijner dochter
wilde vergrootende gehuwde dame,
die trachtte haar speldengeld te ver
meerderen de dienstbode, die de vruch
ten van haar jarenlangen arbeid winst
gevend wilde maken, zij allen kwa
men en mengden zich onder de koop
lieden en beursagenten. Doch zij allen
achtten het ook noodzakelijk, zich tot
den geldman in eigen persoon te wenden,
en zij waren onuitputtelijk in het ver
zinnen van voorwendsels, wanneer de
strenge deurwachter hen naar het loket
van den kasbeambte verwees.
Niet, dat iemand van hen wantrouwen
koesterde o, neen, de dagelijksche
glashelder aangetoonde reden voor de
zeker te verwachten winst op de Argen-
tijnsche leaning, op den ontworpen
spoorweg dwars door Zuiii-Amcrika, op
tyrannie van onedelmoedige tegenstan
ders brengt weer saam wat tijdelijk uit
een spatte".
Verkiezingscahier.
Van den uitgever W. Versluijs te
Amsterdam ontvingen wij een zeer
handig verkiezingscahier, te gebruiken
bij de a.s. Kamerverkiezingen.
Gaarne hadden we echter gezien, dat
niet alleen de stemmencijiers, die op
rechter- en linkerzijde in 1888, 1891,
1897 en 1901 zijn uitgebracht, waren
opgenomen, maar ook de verdeeling der
stemmeneijfers over de verschillende
candidaten.
De modernen en socialisten in de
Hervormde Kerk.
1 De anti-rev. „Rotterdammer" zegt,
naar aanleiding van de bekende quaestie-
Bühler
I „Waarom zou dr. Bahler niet het
Heidendom mogen propageeren in de
Hervormde Kerk, maar een modern
predikant alle grondwaarheden van het
Christendom wèl mogen loochenen
i Waarom zou dr. Bahler, zooals reeds
werd voorgesteld, moeteu worden ontzet
I uit zijn ambt, wanneer men een aantal
i socialistische predikanten vrij op den
I preekstoel hun gang laat gaan Wie
het een toelaat, kan het andere niet
weren. Zeker, dr. Bahler hoort volstrekt
niet in de Hervormde Kerk thuis hij
moest zelfs zoo fatsoenlijk zijn, haar te
verlaten. Maar ook modernen en socia
listen zijn in de Hervormde Kerk niet
op hun plaats, en moesten zich binnen
haar niet handhaven. Doch wie er het
eene kwaad uit wegsnijdt, moet er ook
het andere uit wegsnijden. Niet dr.
Bahler alleen. En juist daarom gevoelen
de orthodoxe leden de groote moeilijk
heid, die met deze quaestie saamhangt.
Wij zijn zeer benieuwd naar den af
loop. Immers, wordt in de Hervormde
Kerk een Heidensch predikant gehand
haafd, dan wordt haar innerlijke ont
reddering helaas nog verschrikkelijker.
Maar indien hij wordt afgesneden,
dan moet men ook verder gaan, en
geen modernen en sociaal-democraten
stillekens of morrend verdragen."
Afnkaansche ambtenaren.
De minister van buitenlandsche zaken
brengt ter algemeene konnis, dat in de
Transvaalkolonie een commissie is be
noemd tot onderzoek der vorderingen
voor achterstallig salaris van oud-ambte
naren in burgerlijken dienst der Zuid-
Afrikaansche Republiek.
Formulieren ter invulling zijn te be
komen op het departement van buiten
landsche zaken.
In 1906 zullen naar Oost-Tndië wor
den uitgezonden 1450 militairen, waar
onder 50 sergeanten der infanterie, 50
de nieuw ontdekte goudmijnen bij Cor
dova, gaven iedereen voldoende inzicht
in de zaak, maar ieder van hen
voelde behoefte om den Amerikaanschen
millionair van aangezicht tot aangezicht
te zien, om toch te weten, hoe zoo'n
geniaal man er uitzag, die stroomen
goud uit de naakte rotsen te voorschijn
riep en het vermogen van geheele volken
wist te bevestigen en te vergrooten, naar
hij beweerde.
In den regel hoorde men in de wacht
kamer niets dan het openen en sluiten
der deuren en de voetstappen over den
looper in de gang want ofschoon
ieder vervuld was met gedachten aan
de grootsche ondernemingen van den
millionair, zaten allen daar stilzwijgend
neder, met den blik op den vloer ge
vestigd of op de deur naar de kamer,
waar allen hoopten binnengelaten te
worden. Het was, of ieder voor zich in
de andere aanwezigen concurrenten
zag. En niemand wilde den schijn dra
gen van te zijn, wat hij werkelijk was
een mensch, brandende van ongeduld
om zijn geld in den heksenketel door
de Argentijnsche speculatie te werpen.
Ieder was blij, dat hij den talloozon
audereut die na heni kwamen, vóór
cavaleristen (geen kader), 210 artilleris
ten en onder dezen 9 sergeanten (of
korporaals) en 4 korporaals der bereden
artillerie en 15 sergeanten (of korpo
raals) benevens 11 korporaals der vesting
artillerie en 16 geniesoldaten.
Vlissingen, 15 Mei.
Yoor een slechts matig bezette zaal
trad Zaterdagavond voor de vereeniging
„De JoDge Liberalen" als Bpreker op
de heer J. E. van der Wielen uit
's Gravenhage, met het onderwerp
„Concentratie tegen coalitie".
Op bevattelijke en duidelijke wijze
lichtte de heer Van der Wielen zijn
onderwerp toe. Wij achten het evenwel
niet noodig van alle politieke lezingen
die vóór 28 Juni nog zullen gehouden
worden op dien dag toch hebben
de herstemmingen plaats verslag te
leveren. Al het gesprokene toch komt
op hetzelfde neer en bevat, al naar
gelang van de richting van den spreker,
een afbrekende of opbouwende critiek
op dit ministerie.
Trouwens nieuwe gezichtspunten wor
den niet geopend en hoe zou dat ook
mogelijk zijn, waar alle partijen er zich
in beijveren hun beste sprekers „den
boer" op te zenden om de kiezers voor
te lichten.
Wij meenen dan ook ons voor de
komende verkiezingen te Kunnen ont
slaan van de verplichting tot het leveren
van verslagen van verkiezings-meetings
en wij kunnen dit des te eerder doen,
waar ons blad zich niet met de politiek
inlaat en wij ook bij de komende ver
kiezingen geen partij zullen kiezen.
In on3 vorig nummer meldden wij
reeds dat de hoer P. de Maret Tak,
notaris alhier, in gelijke betrekking te
Apeldoorn is benoemd.
Wij houden ons overtuigd dat het
vertrek van den heer Tak door velen
met leedwezen zal worden vernomen.
Welke redenen den heer Tak genoopt
hebben zijn drukke practijk alhier neer
te leggen is ons niet bekend j hierop
moeten wij dus het antwoord schuldig
blij ven.
Heden is het 25 jaar geleden dat de
heer Jos. van Raalte zitting nam als lid
van den Gemeenteraad. Ter gelegenheid
van dit jubileum wordt hem hedenavond
door bet dageljksch bestuur en leden
van den gemeenteraad een diner in het
hotel „Albion" aangeboden.
Zondagmorgen is met de mailboot
„Prins Hendrik" alhier aangekomen
prins Eitel Friedrich van Pruisen, die
met den aansluitenden mailtrein van
5.28, waarin ten zijnen behoeve een
rijtuig was gereserveerd, zijn reis naar
Berlijn voortzette.
geweest was. Want eiken dag, elk uur
van deelhebberschap aan de zaak „was
winst."
Als men al die ernstige gelaatstrek
ken zag, zou men hebben kunnen den
ken, dat men in de wachtkamer van
een geneesheer was, als men niet van
tijd tot tijd eenige opmerkingen had
gehoord over beurskoersen en marktpr j
zen, gewisseld tusschen handelsvrienden,
die elkaar hier aantroffen. Een kunste
naar, die stof zocht voor karakterstu
diën, zou die in overvloed hebben kun
nen vinden. Reeds de manier, waarop
de verschillende lieden het heiligdom
van den millionair binnentraden, had
een kunstenaar een dankbaar onderwerp
geboden. Schuchter eu met ingehouden
adem, als moest zij voor een koning
verschijnen, trippelde daar een ambte
naarsweduwe naar binnen, nadat zj den
deurwachter met treffende redenen had
weten te overtuigen, dat zj met den
machtigen geldvorst iets te bespreken
had, waarvan haar geheele toekomst
afhing.
Word!. vmKilgd)
