Isee» 24.
)EN.
Woensdag
LstMe
42e Jaargang.
1904.
FEUILLETON.
risg.
9
I
MM
nsidj,
S H S T
MST.
4ÖS.
)5.
No. 265.
9 JYovember.
Telepliaonnummer 10.
Binnenlandsche berichten.
JEIJE.
Jhr. H.
BOSCH
E; C. J.
TAETS
|H. JOH.
tn
eest vrj-
ivens- en
n, waarop
gebleken
akt door
'arsstraat
heeft de eer
sven dat het
geplaatst is bij
BOOGAART,
KELMAN,
theker.
10 gevraagd
KAMER,
e vóór 12 No-
X W. bureau
45 Badhuis-
ie. eene flinke
18 jaar van
.dres Bureau
lel burg v.v.
i iv.ca.
H 5A0. -■
7 55 9,3!),
1.15, 2
7.-, 7.50,
i 1 ra a r k t
|X40. 10.'5,
2.05. 2 50,
7.55, 8 45.
6 20 7—
18 20 1040
1 125'
5- 6 15
6 10 6 30
10 10 10 30
2 10 12 45
4 05 4 35
IR 30.
inrisgü u t
3 23c)
3 50
1 551)
3 23c)
trek va.
mm t>a
achten,
Borieclea
Ne t AH
VLISSINGSCHE C01IRA1T
Prijs per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187.
ADVERTENTIËNvan 14 regels ƒ0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend. Groote letters
en cliehé's naar plaatsruimte.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Ahonnemcnts-Advertentiën op zeer voordeelige voorwaarden.
De Eerste Earner-verkiezing in Overijsel.
De „Zwolsche Cour." bevat een in
gezonden stuk van den heer v. Digge
len, waarin deze opkomt tegen het in
dat blad geplaatste ingezonden stuk van
mr. J. van Setten, waarin werd gezegd
dat er goede gronden bestaan om den
heer v. D. als den „verrader" te be
schouwen. De heer v. Diggelen hand
haaft hierin zijn eens afgelegde ver
klaring en zegt ten slotte
„Resumeerende waarschuw ik tegen
een behandeling van deze zaak op een
wijze als tot dusver is geschied in cou
ranten-berichten en in dit ingezonden
stuk, welke voor een goed deel, vooral
wat dit laatste betreft, niet vrij te
pleiten zijn van de strekking om pro
paganda voor eigen opvatting te maken,
en eisch ik van de liberale club, dat
zij in haar rapport hare overtuiging
staaft met de feiten, waarop haar over
tuiging is gegrond en dat zij die feiten
zelve wederom staaft met het noemen
der namen van de personen, die deze
feiten hebben waargenomen en voor de
waarheid instaan.
"Want in deze zaak, waarmede de
goede naam van een persoon is ge
moeid, zijn de leden van de club niet
verantwoord met het doen blijken van
een overtuiging, waarvoor zij de ver
antwoordelijkheid gezamenlijk deelen,
maar elk lid zal zich bij medewerking
tot een besluit aansprakelijk moeten
stellen op duidelijk vermelde feiten.
Door op eene andere wijze te ban
delen wordt aan den beschuldigde de
gelegenheid afgesneden om zich vol
doende te verdedigen en aan het publiek
onmogelijk gemaakt de zaak voldoende
te kunnen beoordeelen.
Men steile zich niet voor, dat het
mijn voornemen is om genoegen te
nemen met eene behandeling der zaak,
die mijn eer en goeden naam in gevaar
zou kunnen brengen. Wel heb ik tegen
de toezegging in de clubvergadering
van den heer Van Setten, om de zaak
in het publiek te behandelen, mij niet
verzet, maar ik dacht toen niet aan
eene zoo eenzijdige behandeling als thans
geschiedt."
Een stembus-program.
't Wordt een zeer lastig geval, waar
voor de partijen links allengs zich ge
plaatst zien.
Vereenigd zouden ze, natuurlijk ook
met de sociaal-democraten, bij de Btem-
bus van het volgend jaar, een aardigen
slag kunnen Blaan. Doch de groote
vraag, die dringend een antwoord gaat
oischen, isop welken grondslag die
vereeniging, die concentratie van alle
„anti-clericalen", tot stand kan worden
gebracht.
Op den grondslag van de gemeen-
Q<PE|ft|
bewerkt door AMO.
18.)
Allerlei gedachten doorkruisten blik
semsnel zijn hoofd een daarvan behield
den boventoon „Het is met u gedaan,
graaf Max ge zjt onmogelijk gewor
den in de hooge kringen en de naam
van uw ouden vader is geschandvlekt."
Toen hij na een poos opzag, was hij
alleenallen hadden zich van hem te
ruggetrokken. Snel wierp hij een blik
op de tafel zjn geld was verdwenen,
de buit gevlogen. Alsof furiën hem
vervolgden, stormde hj de villa uit en
vol vertwjfeling doolde hj door de
straten. Eindeljk scheen hj een besluit
te hebben genomenhj richtte zjne
schreden naar de Radenstraat.
Voor het huis van Nathan Ehrentraut
bleef hj staan en keek op zjn horloge
het wees éen uur. Boven was
alles duister, toch moest hj den woe
keraar spreken voor de dag zou aan-
schappeljke leuze tegen de „kerkel j-
ken" en tegen het ministerie-Kuyper P
Maar die leuze is bj de jongste ver
kiezingen onprofjteljk gebleken. Bo
vendien, de politieke partjen, die links
zitten, zouden toch hun eere voorgoed
weggooien, wanneer zj de leuze „tegen
de clericalen", indertjd van de Brus-
selsche straten opgeraapt, als stembus
program opwierpen.
De heer Troelstra begrijpt dit dan
ook zeer welen daarom heeft h j in
„Het Volk" er op moeten wjzen, dat
tot heden nog geen vereenigingsteeken
tusschen de partijen links is gevonden.
Daarmede natuurljk doelende op de
Grondswetsherziening, als middel om te
komen tot algemeen stemrecht.
Het „Vad.gaat wat verder en zou
wenschen, dat behalve Grondwetsher
ziening ook sociale hervormingen en
belasting-hervorming op het gemeen-
schappeljk program zouden prjken.
Het laatste vernemen we met belang
stelling. Maar zal men slagen ten op
zichte van de belasting-hervorming.
De partjen links willen absoluut niet
de Tariefwet. Maar wat dan Misschien
kan het „Vad." ons wel een schema
geven van belasting-hervormingen,waar-
bj in acht wordt genomen het woord
van Pierson, dat de directe belastingen
haar uiterste grens bereikt hebben.
(„Stand.")
De Schoolstrijd
Den Schoolstrjd acht het „Vaderl."
„heropend en aanvaard."
De zoete waan, dat ten jare 1889
door de schoolwetMackay op onder-
wjsgebied de vrede geteekend was, is
thans wel voorgoed verstoord, schrjft
dit blad. De liberalen zjn te goed van
vertrouwen geweest.Zj meenden met de
subsidie van '89 en '01 er „af" te zjn.
Pacificatie Hebben zj, die men
heette tevreden te stellen, daaraan zelf
een oogenblik ernstig geloofd
Men zou anders zeggen, dat voor hen
de uitkomst zoo slecht niet geweest is.
Van 1890 tot 1903 klom het aantal
leerlingen der bjzondere school met
54,5, dat der openbare met slechts 23
pet. En dat was geen groei onder den
druk der vervolging, integendeel, het
was een groei, mogeljk gemaakt en be
gunstigd door rjksgeld.
Indien het wetsontwerp niet reeds
aanstonds zóó openljk partj koos vóór
het bjzonder en tegen het openbaar
onderwjs, ook dan zou bestr jding plicht
zjn, zoolang met het beginsel der Grond
wet, dat aan het rjk de zorg van het
openbaar onderwjs opdraagt, niet ge
broken was. Een streven immers naar
geljkstelling van bjzonder en openbaar
onderwjs verdraagt zich met dat voor
schrift in het geheel niet.
Maar thans is bestr jding dubbele
plicht, nu geldeljke tegemoetkoming
aan het bjzonder onderwjs wordt toe
gekend, en deze zoo uitdrukkeljk mo-
breken. Luid klopte hj op de beslagen
winkeldeur, doch zonder gevolgalles
bleef stil in huis. Daar naderde van den
hoek der straat een man die schuw in
het rond zag en snel Max naderde.
„Wilt u Nathan Ehrentraut spreken
vroeg hj zacht. Max knikte. „U hebt
zeker erg dringende zaken vroeg de
onbekende. „Dat gaat je niet aan ant
woordde de jonge man barsch, „loop
naar den duivel."
„Nu, nu, ik meende het zoo kwaad
nietKomt u maar mee ik zal u bren
gen waar u wezen moetmisschien valt
er voor m j wel een fooi afik zal u
wel vooruit gaan
Graaf Max volgde den onbekende
langs de „Zwarte Gracht" aan de ach-
terzjde van Nathan's huis tot aan een
kleine deur. Hier bleef de onbekende
staan en drukte op een kleinen muur
bout, die volstrekt niet in het oog viel.
Na een oogenblik wachtens werd de
deur geopend en achter een traliewerk
verscheen Ehrentraut in nachtcostuum
met een dievenlantaarn, waarvan het
schelle licht op het gelaat der aanklop-
penden viel.
„Ohawousse(bekenden) fluisterde
de leidsman van den graaf in dieventaal.
geljk aan het openbaar onderwjs wordt
onthouden. Alsof in de Grondwet te
lezen stond, dat het bjzonder onderwjs
een voorwerp van de aanhoudende zorg
der regeering was en het openbare een
voorwerp van haar onverdroten vjand-
schap.
Da aanvulling der Postwet.
Geen enkel orgaan van de oppositie
kan zich vereenigen met de voorge
stelde wijziging der postwet. De regee-
ringspers daarentegen keurt over het
algemeen het ontwerp goed. De anti-
rev. „N. Prov. Gron. Ct." verschilt
evenwel ten deze met hare zuster-
organen en zij heeft verschillende be
zwaren tegen het ontwerp.
Over de toenemende bureaucratie
schrjft het blad
„Op een oogenblik dat Rusland ons
leert, hoe een volk nabj zjn val kan
komen, meest door de misbruiken in
eigen bureaucratieop zoo'n oogenblik
is zeker de gelegenheid niet gunstig
om in eigen land meer macht toe te
kennen aan de ambtenaren der adminis
tratie. Hebben we kort geleden deze
stem doen hooren tegen hen, die aan
de schoolopzieners meer macht wilden
geven, met minstens evenveel kracht
verzetten we ons er tegen, dat men
aan de ambtenaren der post zal opdra
gen om uit te maken, „wat in strjd
wordt geacht met de veiligheid van
den Staat, de openbare orde of de goede
zeden." Naast het „geen greintje meer
macht aan de schoolopzieners" zetten
we uit volle overtuiging„geen greintje
meer macht aan de postambtenaren".
En over de „openbare orde"
„"Wj kinderen der afscheiding en
der doleantie, en vooral de eersten,
wj weten wat het beteekent die „open
bare orde". In naam van die openbare
orde heeft men onze grootvaders en
grootmoeders duizenden en duizenden
guldens boete laten betalen in naam
van diezelfde openbare orde werden
ze in de gevangenis gesloten de pas
afgebroken gevangenis te Groningen
heeft heel wat „overtreders van die
openbare orde" geherbergdEn wat
leert ons de geschiedenis De Chris
tenen der eerste eeuw en de hervor
mers der zestiende, ze zjn allen ver
volgd omdat ze ingingen tegen „de
openbare orde".
Evenals bj de boekencensuur, maar
nu in veel sterkere mate, wordt door
dit ontwerp een geésel klaargemaakt,
waarmede een later liberaal of socia
listisch ministerie ons zal geeselen tot
bioedens toe.
Het blad verklaart dan ook te hopen,
dat het ontwerp niet dan gewjzigd of
liefst in het geheel niet in het
blad koine.
Vrijz. Propagandavereenigingsn,
Zaterdag hield de Bond van Vrjzin-
nige Propaganda vereenigingen te Utrecht
„Namen noemen!" klonk het ant
woord.
„Ik ben het!" sprak de graaf en op
hetzelfde oogenblik zonk het traliewerk
in den grond weg. De nachteljke be
zoekers traden binnen en de deur sloot
zich achter hen.
„Ik had u eerst morgen verwacht",
begon Nathan tegen den graaf, „maar
omdat ge nu reeds zjt gekomen, kunnen
wj de zaak afmaken. Wat moet jj,
stomme man De stomme man, die
echter behoorljk spreken kon, haalde
een gouden horlogeketting en een zil
veren tabaksdoos te voorschjn, die hj
den uitdrager liet zien.
„Morgen, morgen riep Ehrentraut.
„Vandaag heb ik andere plannen aan't
hoofd. Heb je geld noodig
„Natuurljk," antwoordde de stomme
man.
De woekeraar nam twee thalers uit
een geldbeurs en gaf ze hem.
„Daar als voorschot 1 Nu marseh."
„Met uw verlof, laat ik hem mjn
schuld betalenviel de graaf in, en
hj gaf zjn onbekenden wegwjzer den
laatsten thaler, dien hj nog in zjn
zakken had gevonden. De stomme man
werd uitgelaten, ea Ehrentraut voerde
een drukbezochte algemeene vergade
ring. Aanwezig waren behalve een aantal
reeds aangesloten vereenigingen van
jonge vr jzinnigen en leden van nog niet
aangesloten clubs eenige ouderen, die
in de plaats hunner inwoning ook
trachten te komen tot de oprichting van
dergeljke vereenigingen. Een contribu
tieregeling word vastgesteld, terwjl
het bestuur werd diligent verklaard in
zake de uitgave van een Bondsblad met
machtiging om tot de uitgave van een
orgaan over te gaan, dan wel met een
bestaand vrjzinnig blad een overeen
komst te treffen, zoo spoedig de gele
genheid daartoe gunstig schjnt.
Tot bestuursleden werden gekozen de
heen J. Kosters Albzn. (Enschedé) en
K. F. Klaassen (Zutphen). Het thans
uit 5 leden bestaande bestuur zal later
tot 9 worden uitgebreid.
Verder werden nog eenige onderwer
pen van huishoudeljken aard behandeld.
Onze Consuls in ïransvaal.
Minister Van Lynden schreef in zjn
antwoord op het sectie verslag der
Tweede Kamer over het wetsontwerp
omtrent den Ned. consulairen dienst in
Zuid-Afrika
„Dat er Afrikaners en Nederlanders
gevonden worden, die uit een politiek
oogpunt gaarne den consul-generaal
voor Zuid-Afrika te Pretoria zouden
zien geplaatst, als een sociaal middel
punt van de Afrikanergroep, welke zich
aldaar samentrekt, is den .minister be
kend, doch niaant tevens tot voorzich
tigheid. Een consul-generaal van Neder
land te Pretoria toch zou lichteljk
bloot staan aan pogingen om hem te
betrekken in een kring van met den
tegenwoordigen toestand minder inge
nomen elementen. Weliswaar zou men
mogen verwachten dat de te benoemen
titularis aan dergeljke pogingen weer
stand zou weten te bieden, doch zjn
positie, die toch reeds in vele opzich
ten een moeieljke zal zjn, zou er zeker
niet gemakkeijker door worden".
Die woorden hebben generaal Louis
Botha aanleiding gegeven tot een brief
aan onzen minister van bnitenlandsche
zaken, waaraan wj de volgende zin
sneden ontleenen
„Wj Afrikaners hebben geenerlei
bedoeling om den Nederlandschen con
sul-generaal te Pretoria in eenig iets
te betrekkenmet uwen tegenwoordi
gen consul, den heer Van de Sande
Bakhujzen, heb ik, noch eenig een onzer
voormannen, ooit een seconde getracht
te raadplegen in eenig zoogenaamde
politieke zaak of wat daarmede in ver
band staat.
„Welke politieke zaak of groepen
kunnen hierin gemeend zjn
„Wj beoogen in ons streven, dat
door u politiek wordt genoemd, niets
anders dan den vooruitgang van ons
volk en dat recht worde gedaan aan
de oude inwoners van de gewezen Zuid-
zjn gast naar de kamer achter den
winkel, die door een enkele kaars spaar
zaam werd verlicht.
„U wilt alzoo het landgoed Dra ken-
stein aan mj verkoopen vroeg Nathan.
„Hoe weet u dat?"
De uitdrager lachte. „Zou u anders
in den nacht hier gekomen zjn
„Nu goed, ik wil het verkoopen,
maar ge moet meer bieden
„Meer? Waarom hebt u me dan in
mjn nachtrust gestoord vroeg Nathan
en hj greep reeds naar de kaars om zjn
gast uitgeleide te doen. De muis zat in
de val, zj behoefde niet meer ontzien
te worden.
„Nu, goed dan, voor den duivel. Geef
dan zestig duizend thaler, maar laten
wj vlug afrekenen ik heb haast."
„Ik ook, heer graaf 1" antwoordde
Nathan brutaal. Hj krabde zich achter
het oor en vervolgde toen „Maar ik
herinner mj niet, dat ik zestigduizend
heb gezegd ik sprak van vjf-en-
vjftig-duizend thaler."
Een zware vloek gold als antwoord.
„Wilt u de zaak afmaken of niet
vroeg Ehrentraut brutaal. „Tjd van
bedenken is er nietmjn slaap is geld
l waard ea moet betaald worden."
Afrikaansche Republiek, hetzj volgens
maatschappeljke rechten of volgens
aangegane overeenkomsten.
„Behalve dit zou het voor ons immers
ongepast en onbilljk zjn ons in dier
mate te bewegen als door u wordt be
weerd, nadat w j zooveel goeds en har-
teljks hebben ondervonden en nog on
dervinden van de zjde van Hare Ma
jesteit uwe hooggeëerbiedigde Vorstin
en haar volk.
„Het spjt ons meer dan wj kunnen
uitspreken dat Uwe Excellentie deze
beschuldigende woorden heeft geuit,
want wj hebben dat niet verdiend, en
er bestaat in de verste verte geen reden
daartoe.
„Waarom een klein arm volk in zjn
reeds diepe ellende en armoede, waarin
het buiten zjn eigen wil en schuld
werd gebracht, nog zjdelingsche stooten
moet ontvangen, is ons niet begrjpeljk.
„Met het oog op den ernstigeu aard
van de beschuldiging tegen ons en die
wij ver van ons moeten werpen, meen
ik verplicht te zjn dit schrjven aan
Uwe Excellentie zoo spoedig mogeljk
te doen publiceeren"*
Vlissingen, 8 Nov.
Donderdag a.s. zal de heer Benner
met zjn sprekende en zingende bios
cope zjn openings-voorstelling geven
in de schouwburgzaal Stofkoper. Aan-
vankeljk was de heer Benner voor
nemens van 30 October tot 3 November
hier op te treden, doch door verschillen
de omstandigheden is hj eerst te Middel
burg opgetreden. Hj heeft daar in het
Schuttershof groot succes gehad en
eiken avond een talrjk- en belang
stellend publiek getrokken. Vooral de
prachtvolle gekleurde voorstellingen o.a.
„De Kleine Faust," vielen daar zeer
in den smaak. De heer Benner zorgt
voor een rjke verscheidenheid en het
programma bevat eiken avond een
groot aantal nummers, zoowel meer
ernstige als vermakeljke.
Wj kunnen dan ook gerust aanraden
een bezoek te brengen aan deze kine
matograaf men zal zeker hoogst vol
daan terugkeeren.
De Commissaris der Koningin in onze
provincie heeft bepaald dat het jaar-
Ij ksch onderzoek van de verlofgangers
der militie te land, aan wie toegestaan
is dat onderzoek op een lateren tjd dan
in Juni te ondergaan, dit jaar zal plaats
hebben ten huize van den militie-com
missaris in Zeeland op Dinsdag 8 Deo.,
des voormiddags elf uren, ten zjnen
huize Rotterdamsche Kade O 255.
Zj die dit jaar voldaan hebben aan
een krachtens 125 der Militie wet be
volen oproeping tot opkomst onder de
wapenen (herhalings-oefeningen) zjn
van dit onderzoek vrjgesteld en moeten
dus niet worden opgeroepen.
De graaf zag in dat hj tegenover
dezen sluwen duivel machteloos was. II j
stemde toe, want het was hem te doen
om zoo spoedig mogeljk een groote som
geld in handen te krjgen, waarmee hj
naar Amerika kon gaan om daar voor
eerst te kunnen leven.
„Het doet mj plezier, dat u verstandig
is", sprak Ehrentraut. Hj moest zich
bedwingen om zjn inwendige vreugde
niet te verraden. Zoo was dan zjn
plan gelukt, het heerljke aanzienlijke
riddergoed was in zjne handen, lij
haalde een behoorljk opgestelde ver
koopakte van 't slot en 't riddergoed
Drakenstein uit zjn lessenaar te voor
schjn. Alleen het bedrag der verkoopsom
moest ingevuld worden. Dit document
lag reeds maanden lang in den lessenaar
zoo vast had Ehrentraut er op ge
rekend, dat hj zjn spel zon winnen.
„Onderteeken dit slechts, heer graaf,
nauat u het gelezen hebtsprak de
uitdrager, den jonkman het papier over
reikende. Daarop ging h j naar de geld
kist aan den anderen wand der kamer
en woelde weldra in bankbiljetten en
gouden eh zilveren munten.
(Wordt vervolgd,^
