ZOON.
O'S
fijt ei flttiiÉ!
Dinsdag
5 Juli.
he
RE N
reflteade 4 pCt
Inbraak.
[geleverd.
o v e ri
ft
w st
ent tot £1. 3.50.
)t 171/) cent,
tot 35 cent.
ten.
nkeliers, die zich
zich schriftelijk
DE VROOM -
oenewoud H 27.
JLDt).
ize jaargang.
1P4
HISSUtSdE COUBAIVT.
Prijs per drie maanden 1 30. Bïaneo per post ƒ1.50.
Afzonderlijke nummers 5 cent. M :n abonneert zioh bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of re ihtstreeks bij den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Mat kt, I. 187.
^fgl^
Ér
ADYERTKNTIËNvan 14 regeïs ƒ0.40. Voor eïisü regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaa' jilaatsing "ferzelfda
ï.dvertentie wordt de prijs slechts tweemaal bereken.!. Gronf> i letters
tn cliché's naar plaatsruimte.
Verschijnt (Ltgel.yks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Telephoonnuminer 10.
Ahüimt ments-Advertentiën op zeer foordeel ij voorwaarden.
VING Emnenlandsche berlcMen.
ren, en voor ing®.
in werkalijkon
en gedetacheerd te
den,.
n met onbepaald
Harderwijk, of bij
iehtigen onder de
'uiten.
van Levens-
9.
cafenisfonds.
IJ M;
ïaregeld gebruik
it het voor ons,
SCHIPPER3 ts
tlaedarmoeda en
<lde mij ellendig,
reüriga fl .sschen
m(J veel beter
IGUIN033 to».*
itiepei (15 gram)
aadeling slechts
dergelijk
f 15.-.
en VAN DAM
waaronder
jrten.
ill ij Re prijzen.
geschieden.
voorradig.
iOREl
5E, Goes.
H. M. de Koningin en Z.K.H. de Prins
2jja Zaterdag namiddag met een afzon-
geilBken trein te Schwsrin aangekomen,
vergezeld van een groot gevolg. Zj
werden aan het station ontvangen door
de groothertogin Marie, de groothertogin
Acastasia, de hertoginnen Cecile en An
toinette en hertog Paul, en dour eene
talrijke volksmenigte jubelend begroet.
De Koningin en de Prins begaven zich
met groot-hertogin Marie naar Raben-
gteinfeid, n
Onafgsdane wetsontwerpen.
Nu de Tweede Kamer op reces is ge
gaan met de bedoeling om niet terug te
ksersn vóór Zaterdag 17 September,
ontvangen wjj weer de lange iflst van
wetsontwerpen, die aanhangig zQn ge-
hieven. Daarop vinden wy o, m.de
Motor-wet, de wfiziging der Vaccine-wet,
atsehafflag der Staatsloterij, wijziging der
Notariswet, de voorstellen tot grondwets
herziening (van mi. Drucker c.s. ea mr.
froeistia c.s.), pensioenregeling van bij
zondere onderwijzers en oaderwyzers-
veduwen, wijzigingen van Gemeente-en
..Provinciale wet, ontwerp op de water
verontreiniging, het vervallen van den
grondslag .haardsteden* bjj de personeele
belasting, de Arbeidswet, het Acbeldscoa-
traot, de nieuwe Tariefwet, de centrale
liddelbare technische school, an nog
rgf moties.
Mr. Troelstra over het liberalisme.
Het is wel belangrijk kennis ts nemen
van hetgeen mr. Troelstra naar aanlei-
Iting van de Statenverkiezingen aan een
redacteur van „De Telegraaf" heeft ge
zsgfi over de liberalen. Men vindt in deze
persoonlijke mooning mesr dan gezegd
werd en waarschijnlijk kan gezegd wor
den in „Het Volk."
Mr. Troelstra zside o. m.
Al zijn de liberalen ditmaal hier en
daar door de rechterzijde geslagen, daarin
zie ik nog geenszins den ondergang van
het liberalisme. Integendeel getuigde de
jongste actie van een opleving van het
liberale beginsel, hetgeen voor mg bleek
uit den sterken tegenstand tegen het
clericalisms en de tegenwoordige Regee
ring by de Hooger-Onderwijswet en de
Tariefherziening.
Maar die tegenstand bezielt wel de
politieke leiders en hun onmiddeligka
volgelingen, gaat ook wei van dm
groothandel uitmaar de gewone
middenstanders zijn ontmoedigd achter
gebleven, voelen weinig voor den strijd
öer intellectueslen voor een vrjja weten
schap, en waar zg daarvoor wol iets
gevoelen en in 't algemeen politieken zin
hebben, komen zij meer en meer aan
onze z(|de. Het staat met de door het
kapitaal gedrukte middenstanders zoo
ót Kuyper, 0! de sociaal-democratie ia
hun toevlucht.
ECHT linnen
het
DELVOÏE, Viar-
btf C. BERLAGE,
magazun m
stografleatilltele»
oaografis ca Gnraop&we.
17.)
Het kind antwoordde nist, maar ging
driftig da kamer uit, om in de eenzaam
heid te schreien en het vaste voornemen
hg zich op te vatten, om, wat er ook
mocht gezegd of verboden worden, An
ion, haar beste broettje, steeds te bigven
liefhebben.
Korten t(Jd daarna vertrok mevrouw
Misdom uit Baarloo, voor haar wel een
plaats onzaliger gedachtenis. De heer en
mevrouw Verlindsn deden haar uitge
leide tot de hoofdstad, waar z(J besloten
had zich te vestigen.
Hartroerend was het afscheid der beide
kinderen. Vooral Winanda's smart was
aangrjipend. Anton, ook geroerd, vond
toch eenige vertroosting in de gedachte
aan al het nieuws, dat hij zien zou dat
seizen met het spoor, welks heeriykhe-
Msa hem nog gehasl onbskvnd waren
Hat liberalisme is rc. i. in dezen
verkiezingsstrijd inneriyk en principieel
wel sterker geworden maar er is dien
tengevolge meer kracht ontwikkeld door
de politicie de propagandisten, de
intelligenten 't liberalisme vermocht
niet meer in te werken op die „kleur-
looze middenstof waaruit dr. Kuyper
zjja hulptroepen werft.
Het is hoogst oppervlakkig, de neder
laag der liboralen toe te schrijven aan
tactische fouten. De ondervinding heeft
mg geleerd ais ieder, heb ik ook wel
eens tactisch verkeerd gehandeld dat
een party, die „Existenz berechtlgt" is,
die een taak heeft te vervullen, die
weergeeft de elschen van het oogenblik,
kortom, die een cultuur historische nood-
zakelQkhtid is, dat zoo'a par iy, ondanks
tactischs fouten, vooruit kan gaan. Deze
zjjn dan fouten der leiders, welke het
wezen der party niet raken en hoogstens
een reorganisatie wecschelgk kunnen
maken.
„Im Grossen und Ganzen" vond ik
het optreden der liberalen ditmaal
uitstekend. Dat zij een oppositie voerden
tegen de Rvgeering over de gansehe linie
harer politiek, is hun van conservatief-
liberale zijde door „De Nieuwe
Courant" als een fout aangerekend
maar ik zag daar meer een bewijs in
van tydeiyke opleving. De liberale party
moge daarmede by de naar Kuyper
zwenkende „kleurlooze middenstof wei
nig succes hebben gehad als het zoo
doorgaat, zie ik daarin het begin van
grooter aantrekkingskracht op de dege
lijker elementen der burgerklasse.
Voor 1905 zullen echter de liberalen
zoo ging de heer Troelstra voort
een actief program moeten hebben,
„waarop groote, positieve, het liberaal
beginsel waardige punten voorkomen"
algemeen kiesrecht natuuriyk bovenaan.
Of zjj dit zullen inzien, betwyfelt de
heer T. echter, en zoo niet, dan zullen
zjj aan de zyde der clericals Regeering
terechtkomen.
Over de duurzaamheid der tegenwoor
dige party-verhoudingen zeide hij nog
het volgende. Dr. Kuyper is voornemens
nog minstens vier jaar met de tegen
woordige coalitie door te werken, die
hij kan in stand houden met zij a lager-
onaarwtjs- en ouderdomspsnsioanea-
ringapiatmei!.
Maar daar de zaak van het kiesrecht
zich op den duur ook niet onder de
christenen laat verm.fMsn, zal toch
eenmaai het oogenblik komen, waarop
dr. Kuyper vóór of tegen de democratie
zal moeten kiezen een keuze, die hy
dan misschien uit den weg gaat door
zjjn „otium cum dignitate" ts aan
vaarden. Kiest hy dan vóór de democratie,
dan is de christsljjke coalitie ontbonden,
die dan deze goede zyde zal hebben
gehad, dat zij do onhoudbaarheid en het
fiasco saner „christeiyke* politiek boven
alle twöfel zal hebban verheven.
Ik verwacht dan es» anders party-
groepeering een soort nationals party
de groote stad van Amsterdam, die is
gebouwd op palen, wat hem ook zeer
zonderling voorkwam en dsrgelIJken,
Zyae blijdschap als hy aan dat alles
dacht, zou volmaakt zgn geweest, ais
kleine Wmanda met hem mes had mo
gen gaan.
Mevrouw Overmeer had aanvankelijk
Winanda niet willen toestaan, Anton nog
eens te zien om hem goeden dag te
zeggen. Maar het kind was zoo harts-
tochteiyk opgewonden geworden, datzy,
het ergste vreezande, maar toegaf ten
slotte, zich troostende met da gedachte
het is nu toch voor 't 1 zatst.
Het rytuig, dat de familie naar het
station zou brengen, stond reeds gerui-
inen tyd voor, maar nog steeds hield
Winanda Anton omvat én wilde van geen
scheiden weten. Elndeiyk begreep do mild
Verlinden krachtig tusschen beiden te
moeten treden. Hy nam het msisjo op
en droeg haar naar de villa, waar hy
het aan de moeder overgaf, die hst wan
hopige kind schier niet meester kon big
ven.
Anton! Anton 1 Anton kreet het
altijd maar door, totdat de krachten haar
begaven en zij in een onrustigen sluimer
verviel, gedurende welken echter haar
van het ehristsijjk nationale beginsel
van „De Nederlander" zal alleen nog
het nationale overblijven. Een conserva
tieve coalitie kan dan aan het bewind
komen, gevormd door de conservatief-
reactionairs elementen der liberale party,
de fractie Lobman—De Visser, de groote
meerderheid der katholieken, misschien
de geheele katholieke fractie en de
conservatieve elementen, die thans deel
uitmaken van de Kuyper-fractie, waarin
zij misschien „.christelijk", maar niet
„democratisch" thuis behooren,
Onder het bestaands kiesrecht is er
m. i. ruimte voor een dergeiyke coalitie,
welke de afgescheiden democratische
anti-revolutionairen, de Unie-liberalen,
da vryzinnig-democraten en de sociaal
democraten als democratische minderheid
tegenover zich zal vinden, Langs dezen
weg ia tot sen gezonds verhouding tus-
schen conservatisme en democratie te
geraken, waaruit de duurzame over
winning der democratie zal moeten
voortkomen,
In een korte beschouwing over de
aanneming der Drankwet zegt „De Tyd*
Van een paar leden der rechterzijde
mag verondersteld worden, dat zy afwezig
zjja gebleven, omdat zy in gemoede
meenden hun stem niet vóór te mogen
uitbrengen. Ten onrechte w«rd gisteren
in ons blad en in andere bladen onder
de leden, die aan de stemming geen deel
namen, genoemd de heer Paistoora. Deze
stemde vóór, zoodat in werkeiykheid de
aanneming met 52 tegen 42 stemmen
heeft plaats gehad.
Liberals fouten.
In een artikel getiteld „Nabetrachting"
gaat „Het Vaderland" na, waarin de
liberale party in haar staatkundig werk
de laatste jaren te kort is geschoten
„Behoudens loffriyke uitzonderingen zfjn
wy te kort geschoten in voortdurende
plichtsbetrachting. „Wat de tegenparty
dag aan dag doet, jaar op jaar, daarom
begint gemeeniyk de liberaal zich te ba-
kommeren als de bladen melding gaan
maken van verkiezingen, die op til zijn.
Dus als het te laat Is. Te laat, niet om
biljetten te verspreiden, niet om vergade
ringen te beleggen -- verkiezingsmidds-
lan beide, die hun nut hebben, doch een
nut, dat overschat wordt maar wel
om de kiezers in behoorlijken getale van
de vryzianige bsginselen te doordringen,
wel om te zorgen, dat elk vryzinnige
die kiezer worden kan, dat inderdaad ook
wordt.
Ia het werk, dat openbaar moat wor
den verricht, zyn ditmaal stellig onze
geestverwanten niet ts kort geschoten.
Maar wat is ®r verricht van hst stille
werk, dat reeds maanden, voordat een
verkiezing in het verschiet komt, kant
en klaar moet zyn Van het huisbezoek
ter overreding? lader, die practisch in
de politiek een tydje meeleefde, kan het
luide snikken nog gedurig werden verno
men,
VI.
Da maanden, de jaren gingen te Baar
loo, geiyk in de meeste dorpen, voorby,
zonder dat er eigeniyk iets dar vermel
ding waardig voorviel. Hst was dag in
dag uit steeds hetzelfde. Zender machtigs
prikkels, dis hen opwekken, leidt hst
meerendeel der bewoners van de land
gemeenten een leven, dat wel niet pre
cies met het leven der plant overeen
komt, maar er toch wel eenige gaiykenis
mae heeft.
Maar van kleine winanda, die intus-
schen voordeslig opgroeide, kon dit niet
worden gezegd. Haar inwendig wezen
werd steeds krachtig bewogen door de
gedachte aan Anton, die haar zoo wraed
was ontsaheurd door den Ijzeren nood
dwang. De eerste felle smart bedaarde
wel allengs, doch de onbezorgde vroo-
ïykheid, der jeugd in het gem se n eigen,
kende zy niet meer. En vond zy voor
haar leed bQ haar ma en den man, dien
zy nog altyd onwillig papa noemdv, geen
troost, één wae er, die haar begreep, die
mat haar g woelde, die zich over haar
ontfermde. En die eene was de kluizenaar
u vertellen, hoa gewichtig deze aibaid is.
Eaa door worden vele burgers zich eerst
bewust tot welke politieke richtiDg sy
behooren. Dat zyn, zal men zeggen, de
ware broeders niet. Toegegeven, maar
dit is de eenige manier om hen dat te
maken. Aan opwekking van „public
spirit" heeft een land niet spoedig ge
noeg,
Het georganiseerd en sblselmatlg op
touw gezette huisbezoek is piet het eenige
middel om den geest van belangstelling
in de publieke zaak over vele Nederlan
ders, die dutten, tot dusver, vaardig te
doen worden.
E«n uitnemend middel daartoe, een
middel steeds nog verwaarloosd door de
onzen, is de kleine pers, die geheel andere
lagen der bevolking kan bereiken dan de
groote.
Wil die kleine pers slagen, dan is
daartoe offervaardigheid noodig, in geld
en in persoonlijke moeite.
Ia 1901 krsfon we de eerste waar
schuwing, dat ook op dit gebied onvol
doende gearbeid was zoo pas kwam de
twe-.dr is dit genoeg of nog niet
Esa derde leering nog valt uit da Staten
verkiezingen te trekken dat de wyze
van veririszing der Errste Kimer niet
deugt.
Nist omdat over het algemeen de zege-
bleef am d9 kerkelijks partijen, maar
omdat nu duidtigk gebLkeu Is, dat deze
getrapte wyze van verkiezing alleen in
naam esn getrapte verkiezing is wat de
politieke richting dar te kiezen Eerste-
Kamerleden betreft, maar fsiteiyk een
directe keuze wordt, ®n bovendien
omdat voor de Provinciale Staten, ge
heel in stryd met wat Grondwet en
Provinciale Wet van hen hebben willen
maken, in de oogen van het kiezerskorps
niet da behartiging der provinciale be
langen hoofdzaak is, maar hun functie
als kiescollege.
De provinciale verkiezingen als zooda
nig zyn by de laatste stembus meer dan
ooit te voren door de politiek veiknoeid.
Zy zyn politiake verkiezingen geworden
en daardoor kunnen de gewestelijks be
langen niet andere dan schadr hebban
geleden. Bei verschynsel, dat zich her
halen zal, zoolang men niet breekt met
het stelsel, dat de Eerste Kamer door de
Staten der provincies wordt samengesteld.
Bevolking,
Vanwege hst Oantraal Bureau voor da
Statistiek is gepubliceerd sen uittreksel
uit de statistiek van deu loop der bevol
king van Nederland over 1903.
Uit deze tabel biykt, dat de bevolking
van N'deriand (op 31 December 1903
bedragende 2,690,205 marman, 2,740,768
vrouwen, totaal 5,430,973) in 1903 is
toegenomen met 83,788 inwoners, of
15.67 per mille. Voor de groote gemeenten
di» met eene bevolking van meer
dan 20,000 inwoners bedroeg die
toeneming 20,00 par millsvoor de
overige, of plattelandsgemeenten, 12.79
van d® ruïne.
Toen haar mama haar den dag na
Anton's vertrek naar nicht Helens ge
stuurd had, teneinde haar eenige afbi-
dicg te verschaff m, was zy den zonderlin
gen man in da buurt van de ruïne tegon
gekomen. Hy had terstond haar handje
in zyn stavige rechterhand genomen,
haar gekust op de wat bleeke wangen
en haar gevraagd, of zö met ham naar
binnen wou gaan.
Oom bleek nu ruim var k .ekjes voor
zien. Onwillekeurig zochten Winanda's
oogjes de omgekeerde schilderij, maar
die hing er niet meer. Oom hield zich,
alsof hy zulks niet bemerkt had, en
begon met zyn nichtje te praten op etn
toon zóó vrisndaiyk en kinderiyk, dat
haar oogjes weer even begonnen te flik
keren. Maar dat duurde slechts kort. Etn
nevel overtoog die oogjes. Winanda dacht
er aan, hos by het vroegere bezoek by
oom, Anton nog met haar was.
De kluizenaar scheen alles te weten
en te begröpen.
„Je mist hem, niet waar, beste meid
„Ja," snikte hat meisje.
„Het was ook een heol goede jongen.
Maar je moet je maar flink houden,
meidliet. Hy ia de wereld niet uit. Je
prr mille. Het aantal geborenen bedroeg
31 56 op 1000 inwoners voor het Rdfc
30 54 voor de voornaamste, en 32 13
voor de overige gemeenten. Het aantal
overiedenen bedroeg, in diezelfde volg
orde, 15.58, 14.93 en 15.96 op 1000
inwoneis. In de voornaamste gemeenten
was deze verhouding 15.76, In de overige
gemeenten 16.32 par duizind. Door
meerder vertrek dan vestiging, nam de
bevolking in totaal af met 0.45 per
duizend. De plattelandsgemeenten ver
minderden door meerder vertrek met
3.f3 per duizend, terwyi daarentegen de
voornaamste gemeenten met 4 33 per
duizend vooruitgingen.
Verder bedroeg het aantal levenloos
aangegeven kinderen in 1903 3980 van
hst manneiyk, en 3235 van het vrouwe
lijk geslacht, zynde op 1000 geboren«n
in het Rflk 42.42 levenloos aangegevenen.
generaal van Eeuiss.
In «ene correspondentie uit Koeta-
van 4 Juni aan de „Dell Ct."
komt onder meer het volgend* voor
„Den 13en Juni gaat generaal van
Heutsz met de „Willem III" naar Neder
land, om in September naar Iod.è terug
te koeren, hetzy als gouverneur-gene
raal, hetzy als gouverneur van Atjeh.
Kapitein Coiyn, de adjudant van den
gouverneur, gaat reeds een boot vroeger
naar het mooderland, om hem aldaar
als secretaris ter zjjde te staan.
„Hst vertrek van generaal van Heutsz
is voor Atjeh een verlies, en een groot
verlies ook, en dat wel niet alleen,
omdat de man heengaat, die m.t krach
tige hand ingreep in de weifelende con
centratie-politiek en een einde maakte
aan onze besluiteloosheid, dit het defen
sief verandorde en in de laatste jaren
lang met kracht en energie volhield,
maar ook omdat men heden ten dage
□og voelt, dat hy da man is, waarom
alles draalt, dat hy een van de wéinigen
is, die de geheels A jsh-zaak overziet,
die zoowel op civiel als militair gebied
volkomen op de hoogte is van alles.
Het plan, dat door van Heutsz reeds in
1392 op schrift werd gesteld (zie Iad.
mil. tydschritt 1892 II ea 1393 I) en
later tydens zyn verlof in Nederland
nader werd u'tgewerkt, werd door hem
op touw gezet, uitgevoerd en byna vol
tooid, en dit niet alleen in grove trek
ken, aan ondergeschikten de taak over
latende om de détails te regelen, doen
in al zyn consequentiSn, alles zelf over
ziende, zelf doordringende tot in de bij
zonderheden.
„Van Eautï, die raeis vroeger jaren
lang op Atjm was, doorkruiste na
zjjn terugkomst aldaar verschillende
streken van hst gewest, zoodat hy later,
toen eenmaal het opperbestuur voor
hem was weggelegd, volkomen met het
terrein en de omstandigheden vertrouwd
was. Dit maakte hem sterk in het ba-
oordeelen van de activiteit en de be
kwaamheden zyner ondergeschikten,
weet immers, waar hy met zyn mama
is li
„Ja zeker oom, in Amsterdam."
„Juist, nichtje 1 Als je nu weer eens
over hem praten wilt, dan kom je maar
by my. Wil je?"
„Graag, oom Maar nu moet ik naar
nicht Helèoe, anders weet ma niet, waar
ik biyt.»
Oom deed zyn nichtje hoffeiyk uitge
leide tot aan de grens van zyn grondge
bied.
lederen dag byna zwierf Winanda nu
om de ruïae, in de hoop van door oom op
gemerkt te worden, want alleen de don
kere poort binnentreden durfde zy nog
niet. Lang behoefde zy gewooniyk niet
uit te zien. Welhaast was oom doorgaans
haar naby. En dan keuvelden zy samen
over Anton. Winanda onder het genot
van een koekje. En dan beloofdt Winanda
dat zy goed zou oppassen sn leerenom
zoo een flinke meid te worden.
„Wat zal Anton dan later opkyken,
als hy ja eens weer ziet!' zei oom
soms. Ea by die gedachte schoten de
oogen van het m lisje vuurvonken.
„Ja, oom 1 hé, dat zal hieriyk zyn!'
juichte zy dan en klapte in da hantju.
Worrit vervolgd.}
