Woensdag
26 Augustus.
liiiiiÉo^ bifioÉü.
200
190S.
41e Jaargang.
VLISSIISfiSCHE 101 BUT.
Prijs par drie maanden 1,30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers 6 cent. Men abonneert zich by alle Boek
handelaren, Postdirecteuren af rechtstreeks feiJ dsn Ui tg» var
F. TAN m TSLBB Jr., Kleins Markt, 1, 1ST.
ABVERXENITÈNrar i 4 rsgeia 0.40. Voor tlksn regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde
advertentie wordt de prjjs slechte tweemaal berekend. Groot® letters
en cliché'a naar plaatsruimte
Te?» kfaH danslab, ®j Sea- em feaaMagcx.
'3U®l»3»S»003S,3»t2ö
SO.
Set kiesrechtvraagstuk.
De Haagache kroniekschryver van de
N. öron. Ct.» bracht te berde, dat de
beide voorstellen tot grondwetsherziening
dat van de vryzinnig democraten en
dat van de sociaal-democraten in het
begin van 1904 in behandeling kunnen
tomen, terwyi nu biykt, dat het.voorstel
der Lib. Unie dan nog zoo ver niet kan
zjjn. Daardoor zal ontstaan zoo vreest
by - een gemis van samenwerking,
dat dreigt den ganschen stryd voor
grondwetsherziening en algemeen kies
recht onvruchtbaar te maken.
Daarom wil 't hem voorkomen, dat er
een modus vivendi moet gevonden wor
den, waardoor aan de noodlottige sch6U
ring In de gelederen ter linkerzyde een
einde komt. De urgentievraag is nu van
de baanzy heeft genoeg kwaad ge
sticht, om het echtscheidingsproces we
gens ineompatibilité d'humeur, dat de
linkerzijde heeft doen uiteenspatten, te
staken en na een verzoening, eendrachtig
naar de bereiking van het gemeenschap
pelijk doei te gaan streven. Doet men
dit niet, dan gaan wy een tydperk van
nutteloozen arbeid en van steeds grooter
verwijdering tegemoet onder hen, die
ons door hun samenwerking misschien
Bpoedig tot een herleving van de liberale
staatkunde kunnen brengen.
Men behoeft zegt hiervan de
.Nieuwe Ct." niet te vragen uit
welken hoek de wind waait, die dit
Haagsche briefje naar Groningen heeft
geblazen. Of is 't niet in hoogere Unie
kringen, dat de noodlottigheid" van de
scheuring in de gelederen der linkerzijde
het pjjuiykst wordt gevoeld Of is 't niet
daar, dat nog altyd aan de fletie wordt
vastgehouden, dat de afscheiding der
vrijzinnig democraten haar oorzaak vond
in niet anders dan „ineompatibilité d'hu
meur"
ZJ klinkt bijna komi6k, na de hou
ding bfl meer dan ééne verkiezing sedert
1901 door de vryzinnig democraten aan
genomen na do stem, in tegenstelling
met de Unie-fractie, door hen tegen het
voornaamste der drie „stakings-ontwev-
pen" uitgebracht de voorstelling, dat
niets der verzoening en hereeniging van
de beide fracties in den weg zou staan,
als maar ter zake van het kiesrecht
vraagstuk een „modus vivendi* ware te
finden I
De „Nieuwe" dryft daarmee den spot.
.Eendrachtig zullen weder de geschei-
denen gaan streven naar de bereiking
van het gemeensehappeiyk doel*. Welk
doel? vraagt de „Nieuwe". Wy kunnen
er ons voorsbands nog slechts één als
bereikbaar voorstellen de verplaatsing,
b( volgende of navolgende aigemeene
verkiezingen, van de Kamermeerderheid
Baar de linkerzyde. Maar dit wordt door
den schrijver niet bedoeld. Het „ge-
(Vry vertaald door M. J. K.)
25.)
Toen graaf Ahlers op de sofa ging
Bitten en aan den keilner cognac met
Altera water had besteld, kwam Richard
bij hem en zeide
- A propos, ik hoorde u den naam
van den geldschieter Goldstein noemen
- hoe is die in zaken
- O, ik houd hem voor een schurk
van de ergste soort, maar hy past
bbü. Hebt ge misschien zaken met hem
aan de hand
- Ja maar het is slechts een kleine
post ik ben niet zoo ryk als gy
'1b beb g6ld van hem geleend op het
BBgenblik zit ik erg in de klem en
meenschappeiyk doel" is biykbaarde
invoering van „algemeen kiesrecht"
en nu legge men maar het vryzinnig-
democratische voorstel naast het verras
send gematigde rapport der Unie-com
missie en zoek6 dan de „gemeenschap-
peiykheid".
Algemeen kiesrecht is langzamerhand
tot niet meer dan een politieke leus ge
worden, welke met zeer vele vaagheid
en leegheid deelt. De echte feministen
betwisten, dat een der ingediende voor
stellen ons werkeiyk „algemeen kies
recht* zal brengen. De sociaal-democraten
betwisten, dat het voorstel der vrijz.-
dem. het zal doendeze beide samen
betwisten, dat het uit de aanneming der
formuleering van de Unie-commissie zou
voortvloeien. De voorstandeis van de be
staande Kieswet eindeiyk hebben meer
malen betoogd, dat deze wet reeds op
het beginsel van algemeen kiesrecht be
rust. Het „gemeensehappeiyk doel" zou
dus hoogstens grondwetsherziening kun
nen zyn met de zekerheid, dat dade-
ïyk na de bereiking daarvan de gemeen-
schappeiykheid verre zou zyn te zoeken.
Zoodat we maar zeggen wilden, dat
aan den raad van den schryver der
„Haagsche Kroniek" buiten het opperste
Sanhedrin der Unie-kringen, allicht niet
zóóveel aandacht zal gewyd worden, als
hy hoopte
Het Unierapport over de kiesrecht-
quaestie wordtdoor de „N.E.Gt.besproken
en nog al duchtig gecriiiseerd. Aan de
aigemeene beschouwingen over dit onder
werp hecht het blad gean buitengewone
waarde, zy brengen ons niet veel verder
de practische zyde van het vraagstuk
is het die voor ieder land den doorslag
geeft. De vraag is hier ot Nederland
algemeen kiesrecht behoeft.en over die
vraag is het blad het met de Unie-
commlssie niet eens.
Het beroep dat de Unie-commissie
deed op een uitlating van Taorbecke in
1844, dat het algemeen stemrecht
principieel in de staatsgeschiedenis der
18e eeuw zou liggen, wordt door de ,N.
K. Ct." gewraakt:
^.Tnorbocke ziet zich hier geplaatst
tegenover twee maatschappeiyke ver-
schynselen, die zich in tegenovergestelde
richtingen schynen te ontwikkelen. Hy
ontwaart den dissonant, dien hy aan het
slot van zyn artikel verklaart niet te
kunnen op'ossen, Hy erkent, dat voor
de toekenning van het kiesrecht „de
eisch van eenig bezit niet onredeiyk
(is)'. Dit ei3cbende en alzoo het kiesrecht
ontzeggende aan hen, die de noodige
zelfstandigheid missen, is hy yan oordeel,
dat daardoor de kieswet „het stelsei
van aigemeene stembevoegdheid niet
ontrouw" wordt. Het 'beginsel van alge
meen stemrecht biyft naar zyn oordeel
toch behouden, „ondar één beding echter."
Dit beding nu luidt aldus
Het verkrygen van een genoegzaam
bezit moet doorgaans allen, het moet
niet enkel sommigen mogeiyk zyn. De
klasse der bezitters mag niet een on-
Afe<Htses&sste-A6'r«Höa&3n op m« To&r&eelfg® VMrtntiia.
hy dringt aan op betaling.
Heeft hy u den deurwaarder gezon
den
Neen, nog niet, een paar dagen
geleden is de wissel pas vervallen,
maar hy dreigt met de justitie en der-
geiyken onzin.
De graaf keek zijn nieuwen vriend
eenigszins wantrouwend van ter zyde
aan.
Hm, dat is leeiyk, zei hy toeD.
Doch hoe kan hy dit doen Vermoedelijk
spreekt hy van „vaische voorspiegelingen,
daarmede tracht de oude schurk da jon
gelui altyd bang te maken.
Ja, het is niets dan schurkery,
antwoordde Eichard met bevende lippen
doch waarom zou ik u vervelen met
myn particuliere zaken
Neem tenminste den goeden raad aan
van iemand, die uit ervaring spreekt:
in een club van heeren, die u vreemd
zyn, moet ge nimmer over zulke zaken
spreken.
Eichard vloog het bloed naar de wan
gen. Met zyn dwaze bekentenis had hy
wantrouwen gewekt, dit zag hy nu dui-
deiyk in.
Ik ben u zeer verplicht voor uw
goeden raad, antwoordde hy met eenigen
toegankelijkeof voor de anderen nau weiy ks
toegankeiyke stand zyr,. Wanneer het
stemrecht, door wie ook uitgeoefend, het
karakter van gemeen recht verliest, om
dat van een voorrecht tc erlangen, gaat
men tegen de streek der hedendaagsche
lijnrecht in. Eu nu wordt de schryver
verontrust door zekere maatschappeiyke
strooming, die hy meeat op te merken
hierin bestaande dat het aantal betrekke-
ïyk gegoeden of maatachappeiyk zelf
standigen afneemt, en het aantal armen
zich uitbreidt, dat, de ryke nog ryker,
en hy die weinig heeft nog armer wordt.
Zoo zou het kiesrecht een voorrecht
worden „van eene of meer byzondere
klassen," en zcuden wy te doen hebben
met „twee tegen elkander inloopende
reeksen van ontwikkeling."
Dat het huidige kiesrecht een kapita
listisch kiesrecht zou zyn, ontkent de
„N. E. Ct". Meer dan 600.000 manneiyke
ingezetenen bezitten het recht van de
ruim 1.000.000 mannen boven de 25
jaaren ais allen die het recht zouden
kurnen hebben, zich maar aangaven,
zou het cyfer zeer belangryk hooger
zyn. Alle maatschappeiyke klassen zyn
thans onder de kiezers vertegenwoordigd
de fout, waarvoor Thorbecke vreesde, is
vermeden.
De „N. E. Cc." betoogt voorts dat het
Unie rapport de wenschelgkheid van de
invoering van vrouwenkiesrecht niet heeft
bewezen, doch is het er mee eens dat
een juist inzicht omtrent het gebruik
van het kiesrecht nog by Z6er velen
ontbreekt.
By het departement van koloniën was,
althans tot gistermiddag, r e geen offi-
cieele bevestiging ontvangen der aan
bieding van onderwerping door Panglima
Pelim. Aan het ministerie verwachtte
men echter niet eerder bericht van den
generaal Van Heutsz voordat de in
uitzicht gestelde onderwerping een feit
zou zyn, m.a.w. wanneer geen twyfel
meer bsstaat dat de onderwerping heeft
plaats gehad. Indertyd is door den bevel
hebber ook dezelfde weg gevolgd ten
opzichte van de onderwerping van den
pretendent-sultan.
Da verkiezing te Sittard.
De procureur-generaal by 't Hof te
's Bosch heelt, naar de „Limb. Koerier"
mededeelt, aan den commandaDt van
't district Maastricht der 5a divisie
Koninkiyke Marechaussee, kapitein T. X.
L. Schoenmakers, een gestreng onder
zoek opgedragen in zake de Sittardsche
verkiezings campagne
Hy heeft aan ieder brigadecomman
dant gelast, ieder in zyn eigen ressort
een nauwkeurig onderzoek in te stellen
om na onderzoek een geheim verslag
daarvan te doen toekomen aan hem
(kapitein Schoenmakers), welke op zyn
beurt de ingekomen verslagen naar 's
Bosch heeft op ts zenden.
In alle gemeenten van het kiesdistrict
trots. Ik vergat, dat ge my pas tweemaal
aan de speeltafel hebt ontmoet, doch daar
ge mü als gaat in uw club hebt bin
nengeleid, hield ik het voor gepr>3t, dat
ge iets meer omtrent my wist.
Hy nam zyn naamkaartje uit zyn
brleventasch en reikte het den graat
over.
Hier is myn naam en adres.
Graaf Ahlers nam het kaartje aan en
„EICHAED HAETMANN.
Buitenplaats „Da Kluis",
Freienwalde."
Lachend stak hy het kaartje by zich.
Ia orde, waarde heer. Ge neemt
het my niet kwaiyk, hé Het was een
goed gemeende raad. Iedereen kent den
ouden Goldstein als een schurk zonder
weergahy is niet dom, als hy dus tegen
u een klacht by de justitie kau inbren
gen, dan zult gy stellig een domheid
begaan hebben.
Dat geloof ik zelf ook, antwoordde
Eichard met een zuchtmaar toch heb
ik niets gedaan, dat dien schurk het
recht geeft tot zulke bedreigingen, ik
hoop, dat ge dit zult willen gelooven.
O, stellig, het spyt my, dat ik u
Sittard zal eenzelfde onderzoek plaats
hebben.
De instructie in deze luidtlo. In
hoeverre is er kwestie geweest van mis
bruik van sterkedrank? 2 o. Heeft er ook
soms andere omkoopery plaats gehad?
3o. Heeft er ook eenige afwykicg plaats
gehad op den wetteiyken gang by ver
kiezingen voorgeschreven.
Door den minister van binnenlandsche
zaken is een schryven gezonden aan de
commissarissen der Koningin in de pro
vinciën, inhoudende, dat, naar hem bleek,
verscheidene hoofden en bestuurders van
inrichtingen, waarin eenige tak van
fabrieks- of handwerksnyverheid wordt
uitgeoefend, in de meening varkeeren,
dat zy, Indien in hun bedrijf aan een
persoon een ongeval is overkomen, waar
van ingevolge art. 12 der Veiligheidswet
een schrifteiyke kennisgeving aan den
burgemeester, waar het ongeval plaats
had, moet worden gezonden, aan het
by genoemd artikel bepaalde niet meer
hebben te voldoen, maar kunnen volstaan
met het doen eener aangifte ingevolge
art. 61 der Ongevallenwet 1901. Aan de
commissarissen is daarom door den mi
nisier verzocht, de burgemeesters uit te
noodigen, ter aigemeene kennis van be
langhebbenden te brengen, dat art. 12
van de Veiligheidswet nog steeds van
kracht is, en dat zy, die aan het daar
bepaalde niet voldoen, zich blootstellen
aan het gevaar van een strafvervolging.
Eesten Provinciaal Bestuur.
Aan het „Hbl." wordt medegedeeld,
dat onder de in de provinciale wet aan
te brengen wyzigingen ook zal behoorsn
deze, waarby, ter uitvoering van het
laatste lid van art. 141 der Grondwet,
de uitgaven van het provinciaal bestuur
worden overgebracht vau het R(jk op
de provinciën. Jaariyks zal dan een
zekere uitkeering van het Rjk aan de
provinciën plaats hebben. De Gedepu
teerde Staten zouden dan geheel vry zyn
in de regeling vaa de rangen en de
jaarwedden der provinciale ambtenaren.
Scheidsgerecht bij de Sporen.
In het Weekblad voor het spoor- en
tramwegpersoneel" heeft de president
der bekende „Nsd. Ver. van Spoor- en
Tramwegpersoneel," de heer J. Oudegeest,
den leden aangeraden een druk gebruik
te maken van het onlangs ingestelde
scheidsgerecht, „omdat het personeel geen
enkel middel mag verzuimen, hoe ge
brekkig ook, om zijn goeden wil te toonen
tot samenwerking met de directies
omdat juist langs dien weg het personeel
de oogen geopend zullen worden en omdat
wy daardoor gegevens verkrygen tot
eene hernieuwde actie by de Hegeering
voor eene betere regeling."
Want de heer Oudegeeot acht deze
regeling nog verre van voldoende. „Het
groote succes," zegt hy, „zit in een
waarschuwde zonder dat dit noodig was,
maar gy waart zelf daarvan de oorzaak.
Dat zie ik nu in. Eo thans als ge
het goedvindt, zeg ik u goedennacht.
Nauweiyks op straat gekomen, en
wetende dat hier niemand hem bespiedde,
voelde Eichard de tranen in zyn oogen
opwellen.
Al peinzende over zyna zorgen, werd
by hem de herinnering levendig aan
Jenny Schmelder, aan hunne gezellige
wandelingen samen, en aan hun afscheid,
toen zy eischte elkaar niet meer te
ontmoeten voordat hy een bezoek had
gebracht aan haar vader. En nu vergat
by den coupletzanger geheelby dacht
slechts aan de dochter, die zoo lief en
zoo beminneiyk was, en aan haar vrooiyk
gesnap, waarnaar hy zoo gaai ne geluis
terd had.
Het was al over drieën, toen hy thuis
kwam. Op de taiel lag een brief voor
hem. Hy opende dien en lashet was
slechts een kort schryven, maar van
groot gewicht voor hem.
„Daar ge niet voldaan hebt aan uwe
verplichtingen, ben ik zoo vry geweest
aan uw papa, den majoor, te schryven.
De wissel draagt zyn giro en daarom
wensch ik hem gelegenheid te geven tot
bepaling, die door de meesten thans niet
zoo ernstig zal worden ingezien en die
toch van groot belang is. Art. 81n
N. C. S., 83n S.8. en 120 H. S, M, toch
bepalen, dat„Indien door de Maat-
schappy op het plegen van een bepaald
feit een bepaa'de straf is gesteld, het
scheidsgerecht geen andere stiaf mag
opleggen, indien het erkent, dat het feit
is gepleegd." Nu is het ieder spoorwegman
bekend, dat voor de meeste bepaalde
feiten ook een bepaalde straf is vastgesteld,
welke slif ffia altyd veel te hoog zyn.
Maar juist de omatand'gheden, waaronder
bepaalde feiten worden gepleegd, maken
de opgelegde straf in verreweg de meeste
gevallen nog onbiliyker dan ze reeds is.
Het scheidsgerecht nu mag wel deze
omstandigheden onderzoeken, mag wel
uitspreken dat da straf onrechtvaardig is
ook door de omstandigheden waaronder
het feit werd gepleegd, maar, terwyi
dezelfde artikels bepalen dat het scheids
gerecht vermindering van straf kan
voorschryven, zullen de Maatschappyen
toch de opgelegde straffen handhaven.
Eu daarbij komt, dat, mocht er voor
een of ander feit nog geen bepaalde
straf 2yn vastgesteld, de Maatschappyen
ten allen tyde gerechtigd zyn een lijstje
van straffen te maken. In ernstige geval
len zal het scheidsgerecht dus een wassen
neus biyken."
Middsnstandcongras.
De heer W. C. Uittenbroek komt in
zyn rapport over „vervroegde winkel
sluiting," dat in behandeling komt op
het Nat. Congres voor den Handeldry ven-
den Middenstand, (9 en 10 Sept. a.a. te
Eotterdam te houden), tot de volgende
conclusie
„Te lange arbeidstyd in winkels en
magazynen werkt demoraliseerend op den
mensch, het gezin, de maatschappy en
dm Staat door ondermyaing dergszond-
heid van lichaam en geest
't particulier initiatief schiet te kort
in kracht van overreding en macht van
uitvoering om in dezen iets tot stand
te brengen en de concurrentie biykt hier
te zyn de demon voor hen, die 't goede
zoeken
de hoogs regeering moet in dezen
tusschen beiden treden, en in de wet de
hoofdzaken zoo regelen, dat het pasklaar
maken der onderdeelen aan de gemeente
raden, by gemeenteiyke verordening,
worde opgelegd, zoodat we langs dezen
weg komen mogen tot een wettelijk
geregeld sluitingsuur voor winkels en
magazynen passend zoo voor 't geheele
land als voor ieder onderdeel daarvan
afzonderlijk, mat inachtneming van plaat-
seiyka toestanden en omstandigheden."
Jaarvergadering Patrimonium.
Patrimonium houdt haar 23a jaarl
alg. verg. op Maandag 7 en Dinsdag 8
Sapt. in „Buitenlust" te Utrecht.
De eerste zitting Maandag 12'/j 4'/a
uur voor het afdoen der verscnillende
betaling, alvorens ik overga tot uiterste
maatregelen.
Met achting,
Sally Goldstein."
Eicharda gelaat werd aschgrauw.
Myns vaders giro 1 Dus dat bedoelde
hy met „vaische voorspiegeling.» Ik
heb myns vaders naam eu adres op
speciaal verzoek van dien schurk op den
wissel gezet, als referentie noemde hy
het. Ea nu is de schurk zoo onbeschaamd
te zeggen, dat myns vaders giro op den
wissel staat en zelf heeft hy nu
naar Freienwalde geschreven I Ik moet
er onmiddeliyk heen om uitlegging te
geveD, Papa moet my gelooven 1 Maar
als hy my niet gelooft als hy
denkt
Met een doffen kreet zonk Eichard op
een stoel neer en bedekte het gelaat
met beide handen.
HOOFDSTUK XIII.
Door de doffa ruiten van „Het Rad
der Fortuin" viel een zwak licht op de
straatde kastelein gaf niets uit om
reclame voor zgaa zaak te maken, en
draaide het gaslicht aan dan ingang nooit
geheel op.
Wordt vtruolgd.1
