f
Ijp schildwacht.
N 34
40e Jaargang.
1902
fcif
Maandag
10 Februari.
FBÜIU8T0«.
BmneniafliisGite Mien.
J
mum
nette]
in »Do ZoJ
4 50 (si
'eilmar k
Iz 50 ij
55 6 55
markt pd
'Wagen!(I
P5 120
7 20 j'|
I 20 7J!
10 20 11
1 30 2-
20 5 -1
i 10 6 30 ?l
10 10 10
ma 120 ll
i 50 410
a so,
30 b)
3 55
VLlSSimeSCRE III BA\T
Prfja per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Aizonderiyke nummers 6 cent. Men abonneert zich by alle Beek-
bandelaren, Postdirecteuren af rechtstreeks by den Uitgever
F. VAN DE VEIDE Jr., Kleine Markt, I. 187.
enchant dagelfks, miSgenondord op Zon- en feestdagen,
ADVSStTEaaïtai van 1—4 rcgeU 0.49. Teer eiken regel
meer 10 cent. By directe epgaaf va» driemaal plaaMsg desaetftle
advertentie wetdi de prys sleehts tweemaal berekend. Greot» letters
en êüefod's hsss
Telephoonnuramer IO.
ibonnements-AdvortontlSn op toer Toordeeüge voorwaarden.
.7 25
7 58
^8 47
10 1
r Bre.ksai,
aiegsn nor j
:t,
leuzen naafI
get is van tamelijk algemeene bekend-
Ljj dat in den laatsten tyd en van
(«schillende zyden is g :wezen op de
loodzakelijkheid eener wetteiyke beper-
Lg van den arbeidsduur in het alge-
been.
De quaestie over deze zaak is thans
i nieuwe phase iDgetreden, door een
litikel in het Handelsbladvan de
Ljlvan mr. Z. van den Bergh en een
artikel in de «Nieuwe Rottei-
lamsche Courant", waarvan de strok
ing is om te betoogtn, dat een ge-
Leotehesluur de bevoegdheid heeft om
let sluitingsuur van winkels ter.gelen.
Om dit goed te begrypen houde men
i eerste plaats in het oog, dat hier
sprake is van een maatregel tot
landhaving der opeubare orde. Wel is
|aa den burgemeester der gemeente de
Jolitiemacbt opgedragen, maar alleen
^ver de schouwburgen, herbergen, tap
en alle voor het publiek open
gebouwen en samenkomsten en
vermakeigkhelen terwyi hy
laakt tegen het doen van met de open
orde of zedelijkheid strydige ver-
Mt|er.
fa; een winkel, hoewel eene voor het
openstaande localiteit, niet een
ris in den zin van het betrekkeiyke
Itikel der gemeentewet, is duidelijk ge-
loeg. Dat da openbare orde in den
puwburg, door de vertooning, by het
of het verlaten daarvan, of in
n, door een te laat bezoek, kan
verstoord, zal niemand betwis-
aar het gewone winkelbezoek is
aarvan in doel en strekkiDg geheel
bieischeiden van eene gelegenheid tot
[smaak of genot, of van eene ter bespre-
van algemeens belangen is geen
ko en de bevoegdheid van het hoofd
|anhet plaatseiyk bestuur kan zich, wat
liakels betreft, nooit verder uitstrekken
b
K. TEE MAN.
(Slot.)
11
yorvoöl?-1
26
1 251
3 10
3 50
4 6
4 22
[Dat ging wel voorby, maar in de
l'st van den jongen soldaat kookte
toch op eene vreemde wyze en hy
N alle moeite om er aan vast te hou-
dat hij hier op post stond en dat
Stoote man daar ginds een tuchteling
die hem niets aanging en met wien
biet spreken mocht, wilde hy geen
'ste straf beloopen. Hy wa3 immers
Maat en een goed soldaat ook. Alleen
at langen tyd als het ware een floors
II z(jne oogen, waar hy niet door heen
III tien, en door dien nevel was het
!0> hy heel in de verte eene eenzame,
verouderde vrouw zag, die op den
Pel harer vervallen hut zat en met
Bi troostelooze oegen voor zich heen
'de en op eene tyding wachtte, die
11 geluk en leven zou wedergeven,
11 bericht dat haar onschuldig geker-
™e man door hun zoon bevryd was.
«en de nevel eindeiyk optrok en hy
eer "ij om zich heen kon £ien, was
rij der tucbteliDgen reeds weder
bet binnenste van hst groote gryze
1 °bw teruggeleid en zag de groote
er in de vale najaarszon
dalenden avend eenzaam en
uit. Hy werd op tyd afgelost,
1 1 de herinnering aan het beleefde
61 hem niet meer. Zij vergezelde
dan tot een waken, dat zy geene publieke
vertooningen bevatten, die gevaariyk
zyn voor orde of zedeiykheid,alsmede tot
handhaving van art. 2 der Zondagswet,
die bepaalt dat men op Zondag zyn
waren niet mag uitstallen of met open
deuren veikoopen.
Zoeken wy naar eene bepaling, die
aanleiding zou kunnen geven tot een
gemeenteiyk voorschrift tot vervroegde
winkelsluiting, dan zyn wy beperkt tot
art. 135 der gemeentewet, dat aan den
raad het maken van verordeningen op
draagt, die in het belang der openbare
orde, zedelijkheid en gezondheid worden
vereischt. Op tweeërlei wyze kan dit
geschieden. In de eerste plaats, wanneer
het maken van zulk eene verordening
door de wtt wordt bevolen. Dit is hier
niet het geval en dus moet de raad
zelf het initiatief nemen en beslissen of
de zorg voor de openbare orde, zedeiyk-
heid en gezondheid, het ontwerpen van
zulk een verordening noodzakeiyk maakt.
En dan is het het woord „openbaar',
dat deze vraag altijd ontkennend zal
moeten doen beantwoorden.
Dat het beroep van winkelbediende
bepaald onder de gezonde bedryven be
hoort te worden gerekend, zal wei nie
mand beweren en niemand zal tegen
spreken, dat een zeer Iaat verbiyf- in
winkels tot bediening van bet publiek,
op den duur ongezond kan zijn of op
de eene ol andere wyze het lichaam kan
schaden. Maar de openbare gezond
heid wordt hierdoor in het minst niet
bedreigd, zooals b.v. het geval zou wezen,
wanneer de eene of andere toestand een
oorzaak zou kunnen zyn cener ziekte die
zich door besmetting op andere personen
kon overplanten. Dat er zoowel ge
dwongens als vrywillige toestanden zyn,
die den naam van ongezond verdienen,
ontmoet nergens tegenspraak, maar zy
staan niet in betrekking tot die belangen
van het openbare leven, waarvoor de
plaatseiyke overheid heeft te waken.
Met algemeene wetteiyke beperking
van den arbeidsduur is dit een geheel
ander geval. Zij wordt met daargesteld
ten behoeve van één enkelen stand en
hem in dienst en in de kazerne, op
wacht en in den slaap. En eens trof
het, dat Frans een der wachters in een
bierhuis ontmoette en met hem in ge
sprek kwam. Toen vroeg hij den man
naar den opbruischenden gevangene,
wien hy als Ewers had toegesproken.
„Die heeft een houtvester, dien hy haatte,
met een byi doodgeslagen," zeide de
wachter onverschillig, „en is het ge
vaariykste sujet in de geheele gevangenis.
Tweemalen reeds heeft hy getracht uit
te breken, en het zou my verwonderen
als hij het niet voor de derde maal be
proefde." Frans vroeg niet verder.
Hy had van dien tyd af een zeldzame
vrees om weer de gevangeniswacht te
betrekken. Hy gruwde er letterlijk; van
maar kon er niets aan doen en durfde
er ook met niemand over spreken. Toen
het eeDS wederom zgne beurt was, trof
het, dat hij buiten, aan de achterzijde
der gevangenis, by de gracht op schild
wacht moest staan. Het was nacht, een
duistere, stormachtige, ijskoude nacht in
den laten herfst. Frans bevroor byna.
Hij liep onophoudelijk met zware schre
den op en neer om zich te verwarmen.
Misschien wilde hij ook wel iets vaD
zich zetten. Hy was biy dat hy by
nacht hier moest staan, dat niemand
hem zag. Morgen by dag had een ander
de beurt.
Plotseling hoorde hy, een oogenblik
stilstaand, een zacht knarsend geluid,
en toen hy opzag en zyne scherpe oogen
langs den muur der gevangenis liet glij
den, ontwaarde hij hoe eone hand, uit
een der cellen komende, voorzichtig een
tralie voor een der ramen naar binnen
bracht. Frans begreep dadeiyk den toe
stand. Daar wil een gevangene uitbreken
is niet, althans niet in hoofdzaak, over
gelaten aan allerlei verschillende opvat
tingen of willekeurige uitleggingen. Eene
dergeiyke wet is van zoo algemeenen
aard, dat zy daardoor ook van zelf open
bare belangen raakt. De zorg van den
Rykswetgever gaat bovendien verder dan
die voor de gezondheid. Een wet tot be
perking van den arbeidsduur, is een
sociale wet, die de besthermende hand
uitstrekt over hen, die het slachtiffer
dreigen te worden van maatschappeiyke
misstanden. Daardoor wordt, speciaal
ook wat winkelsluiting betreft, tevens
met de eisoben der gezondheidsleer reke
ning gehouden.
Hst valt geenszins te ontkennen dat,
althans in de giortere en zich ontwik
kelende steden, de sleur en de onzede-
iyke eischen van het publiek, gepaard
aan de vrees voor concurrentie, de na-
tuurlyke vijanden zyn van hen die bun
leven, meestal hun joDge lever, in
winkels en magazijnen doorbrengen.
Beperking van den arbeidsduur is vry
wel het eenige middel om deze vyan-
den te bestryden maar deze bestryding
behoeft niet gepaard te gran met aan-
rabdiDg van de persooniyke vryheid. Wy
althans kunnen niet inzien, op welken
rechtsgrond men eenen winkelier zou
beletten om des avonds laat persroniyk
het publiek in zyn winkel te bedienen.
Gesteld al dat hierdoor zekere ongeiyk-
heid werd geboren, dat winkels, waar
alleen door bedienden de arbeid wordt
verricht, op een vervroegd uur moesten
sluiten, terwyi winkeliers, die persoonlijk
hun kostwinning uitoefenen, nog in de
iate avonduren achter de toonbank ston
den, welken invloed zou dit op mogeiyk
te nemen maatregelen kunnen hebben
Men kan toch moeiiyk aannemen, dat
daardoor eene extra concurrentie in het
leven nou worden geroepen, beslist ten
nadeele van die grootere affaires, waar
de winkelbedienden en winkeljuffrouwen
achter de toonbanken zyn geschaard.
Het wil ons integendeel voorkomeD, dat
een zeer groot gedeelte van het publiek
met de vervroegde sluitiDg zou sym-
pathiseeren en geen enkel bezwaar heb
dacht hy en omklemde met vaste hand
zyn geweer. En het was zooeerst
kwam een hoofd, daarna een lijf uit de
opening te voerschyn, en langzaam, zeer
langzaam en zonder gerucht gleed de
man, aan een boven bevestigd touw
langs den muur naar beneden.
Het bloed steeg Frans naar het hoofd.
Hy stond als vastgenageld en hield den
adem in. Wat zou hy doen De wacht
alarmeeren Den man die daar tusscben
hemel en aarde hing, toeroepen, dat hg
terug moest keeren, want dat hy ont
dekt was Hem neerschieten, als bij
niet gehoorzaamde Ea deze ongeluk
kige had in largen, moeielijken en ge
heimen arbeid de yzeren traliën zyoer
cel doorgevyid, had alle voorbereidselen
tot zgne vlucht onder duizend gevaren
doorworsteld, had naar dit oogenblik
verlangd als naar het gelukkigste, dat
hem vrijheid en leven teruggaf en mis
schien was hy onschuldig I
De vluchteling kwam den grond al
nader en nader. Dan nog een sproDg
over de smalle gracht en hy was vry
Maar Frans stond hier op post. Hij stond
er om gerechtigheid en veiligheid te
beschermen hy was een goed soldaat
en kende zijn plicht. Reeds heeft hy het
geweer aangelegd en wil hy den mond
openen om zyn „werda, sta" uit te
roepen. Als hy het niet doet, zal hy zelf
gestraft worden. Het geldt dus dezen of
hem zelfReeds haalt hy de
haan over.
Daar stolt hem plotseling het bloed In
de aderen, zgne handen zyn als ver
lamd, zijne tong ontzegt hem den dienst.
Door eene opening in de voorbygaande
wolken is voor een oogenblik het vale
licht van den maansikkel gebroken en
ben, neen zich in tegendeel beyveren
zou om, door het intyds doen van de
noodige inkoopen, zorg te dragen dat
da eigenaar der zaak geen schade ïydt.
Trouwers, de vraag: waar moet men
koopen wordt door het overgroote
deel van het publiek beantwoord op
gronden aan het .velbegrepen eigenbe-
larg ontleend. Man koopt waar men de
ruimste keuze kan doen, waar men het
vriendeiykst behandeld wordt, waar
men de beste waar voor den biliyksten
prijs verkrygen kan. Van dien stelregel
wyken slechts zeer enkelen af en men
zal er zeer zeker niet van afwyken om
redenen, die tot het persooniyk belang
in geen eDkel verband staan.
Vervroegde winkelsluiting is gten zaak
op zichzelf, maar een zter voornaam
onderdeel van de wottelgke beperking
van den arbeidsduur, die in onzen tyd
en enze toestanden geenszins voor eDkele
staDden, zooals b.v. het bakkersperso-
neel, noodig is, maar wel degeiyk een
algemeen vereischte is voor den wer
kenden stand ia den ruimsten zin van
het woord.
Maar dat ten gemeenteraad, het slui
tingsuur van winkels regelende, daarin
niet zou gaan buiten de lgn zyner be
voegdheid, dit kunnen wy niet toegeven.
Be Nederlandeche Nota.
Als vervolg op het overzicht dat wij
gaven van hetgeen geschreven is na de
bekendmaking der tusschen Nederland
en Engeland gewisselde brieven, ver
melden wy nog het volgende
Het Vaderland meent dat men den
stap van dr. Kuyper het gunstigst zal
kunnen beoordeelen, wanneer men aan
neemt, dat het ht-m te doen geweest is
een spaak te steken in het oorlogswiel
in de hoop, dat daarmee een oogenblik
van bezinning zou komen, dat het be
gin zou kunnen worden van het einde.
„Voor de Boeren was dat niet noodig,
omdat zy alleen vechten tot verweer
en de oorlog door hen noch gewild noch
gezocht is. By Engeland is dat anders
by dit spookachtig flikkerende licht heeft
Frans het gryze haar, de beenderige,
reusachtige gestalte en de wilde, woeste
trekken van den tuchteling horkend,
dien de wachter met Ewers had aange
roepen. Het is zyn vader die vluchten
wil, zyn vader tegen wien hy den loop
van z(jn geweer richt, dien hg door zijn
roep verraden, in de vlucht verhinderen,
neerschieten wil, als deze in weerwil
van zyn roep niet staat en van zgn
misdadig voornemen afziet. Zyn vader
Ook de vluchteling heeft htm bespeurd.
Zgn scherpe oogen hebben den schild
wacht gezien, die het geweer op hem
houdt gericht. Hij houdt stilhy bijt
de tanden in onmachtige woede op el
kaar. Maar nog geeft hy zgn pogen niet
op. Hg rekent op het menscheiyke ge
voel van den soldaat, waarvan voor hem
leven en dood afbaDgthy laat het op
het uiterste aankomen en wil liever
worden neergeschoten dan andermaal
zyne vlucht verydeld te zien.
Hy wenkt hem beteekenisvol met de
hand, alsof hy hem bergen gouds in de
toekomst beloofde, wanneer hy hem vry
liet trekken, en daalt verder
Nu heeft hy den grond bereikt. Hy
begrypt zelf niet, waarom de soldaat
hem niet aanroept, niet schietDezen
echter is het geweer van den schouder
gegleden en hy staat als verlamd, als
wezenloos. Al de herinneringen uit zyne
kindsheid zijn plotseling in hem levendig
geworden en omzweven ham als een
heir van geesten. Hy ziet het kleine,
armzalige huis en de oude, eenzame
vrouw daarbinnen, die nog slechts éane
hoop koestert, welke haar het ellendige
leven drageiyk maaktde bevrydlng
van haar onschuldigen man door hun
daar bolt men meer dan twee jaren dol
zinnig voort, de Regeering in dat opzicht
gesteund door de overgroote meerdeiheid
des volks, terwyi de oppositie zwak is
door haar halfheid, oen gevolg van haar
hopelooze verdeeldheid.
„In dien toestand was het voor de
Nederlanische RegeeriDg, die iets doen
wilde, een mo.i'yke positie en het voor
stel om de gedelegeerden in Europa
weer in contact te brt-ngen met de
republikeinscho autoriteiten in Zuid-
Afrika, sc'nyut een gezocht middel, dat
meer moet beoordeeld worden uit het
oogpunt van het doel, dat men beoogde.
„Op zichzelf was dat middel zwak
evenals het motnf, dat er voor werd
opgrgeven; de oude dagteekening van
de volmaeht der gedelegeerden in
Europa. Volgens de meening der repu
blikeinen zelf bestaat die volmacht nog
steeds in volle kracht en ontvangt men
zelfs van tyd tot lij I langs niet genoem
den weg berichten over den stand der
zaken op het oorlogsterrein, terwgl van
verand ring of wyzigingia die volmach
ten nooit sp ake is geweest.
„Maar zooals gezrgd, men moet dat
niet zoo nauw nemen met het oog op
het doel, dat beoigi werd. In de diplo
matie maakt men evenals in de scherm
kunst wel eens een bew. ging om de
aandacht van den tegenstander at te
leiden en die op een ander punt te
brengen."
Het blad acht het al veel, dat de stap
althans geen kwaad heeft gedaan. „En
geland is beleefd, maar het antwoord is
toch in dien vorm, dat de mogeiykheid
is afgesneden, dat Nederland naderhand,
in gunstiger omstandigheden, op haar
voorstel tot indirecte bemiddeling kan
terugkomen. Men had dit gehoopt, maar
als men de Engelsche nota met eenige
opmerkzaamheid leest, is deze pas afge
sneden."
Het „Volksblad" zou in gewoon Hol-
landsch willen zeggen, dat de Neder-
landsche regeering met een kluitje in
het riet is gestuurd, al erkent het blad
dat de vorm der afwyzing zro wel
willend mogeiyk is. ,'t Is alsof da
EDgelsche regeering de oorlogsparty nog
moetende ontzien, geen concessies durf
de doen maar toch reeds eenige
stemming heeft willen maken voor den
mogeiyken vrede.
„Wat er nu zal gebeurenof de
Nederl. regeering nog een nadere „mede-
deeling' kan doen dan wel of de ge
delegeerden zelf een vrygeleide zullen
zoon. En nu is het uur daar, waarin
Fians volbrengen kan wat zyne moeder
haar levan lang van hem heeft verwacht,
hst groote werk, waarvoor alleen zy nog
leefc, denkt en werkt. En Frans kan den
vluchteling niet aanhouden, kan niet op
hem vuren mag komen, wat wil.
Hy is ook maar een mensch.
De tuchteling is een oogenblik ver
wonderd en vol verwachting blijven staan.
Daarop zet hy met een grooten sprong
de gracht over en is nu op het vrye veld,
waar hy het als een gejaagd wild op
een loopen zet. Daar klinkt het luide
door de stilte van den nacht: „Halt!
halt 1 Sta, of ik schietHet is te laat.
Alles was te vergeefs. Da schildwacht
daar buiten heeft den vluchteling gezien,
toen wederom het maanlicht door de
wolken kwam, en nu, daar deze niet
staan biyft maar integendeel in adem-
looze haast verder stuift, kraakt een
schot door het duister
Frans ziet den vluchteling daar buiten
neerstorten, nog eenmaal weder opstaan,
een paar schreden zich gebukt nog voort
slepen, dan weer neervalleneen
levenlooze, donkere massa. Daarop zier
by niets meeralleen klinkt in zgne
ooren een zonderling geruisch Als
het binnen in de gevangenis levendig is
geworden, de wachters, door het schot
verschrikt, naderby komen en het licht
der lantaarn door de duisternis glimt,
hoort men ploteeling in de nabyheid een
tweede schot
De fuselier Fraus Ewers heeft zieh
met zyD eigen geweer, dat hij met den
voet losdrukte, voor zyn schilderhuis
door het hart geschoten.
