lur k Onbekende,
GGING,
20 Mei
No. 119.
38e Jaargang.
1900.
mmeit
VSLDI! Jr.
Maandag
Kannibalisme.
Kaar k Prapr-Beseiitsciiappeii.
lite clièntèle
e i' p 1 a a t s i
SMA.
eekerii,
e Wat
lelburg,
eel Op.
jes at',
dt naar
p. stuk.
png da-
igen en
FdinLLETOVf.
Het zoeken
mie hem a|.
pn, welke hg
"den a
t O Jfv O o p
Brieven franco
Vlissi i.gsche Ct.
aad strekt
TIJ
logram,
rfarkt.
ENST
UDDSLBUaa v.v
vm 4 50 5 55
Zeilmarktvm
nm 12 30 1 15
5 55 6 55 7 45
Zeilmarkt Vlietin-
op werkdagen
12 35 1 20 2 5
7 7 50 8 35
-Maldegbeni.
d.)
25, 10.37, 1.18,
5,31, 6.9, 7.35,
33, 8.24. 9.25
0.—1.38, 4.32,
.51, 6,29. 8.10
9.5, 9.45.
ENDIENST.
6 20 7— 7 50
- 1020 10 40
0 1 30 2 220
4 20 5 5 20
6 10 6 30 7 10
50 1010 10 30
0 nm 1 20 1 40
3 50 4 10 4 30
8 8 30.
15 6 20ti)
150 6 50
a) 4 45
a) 5 05
6 205)f)
6 40f)
ir Breekena en
ar Borsgele en
ooorwegstation
VLissmescBE covr&nt
PrJJa per drie maanden 1.30. Franco per post 1.50.
Afzonderlijke nummers 6 cent. Men abonneert zich by alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks by den Uitgever
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, X. 187.
ADVERTENTIËN van 1—4 regels 0.40. Voor eiken regel
meer 10 cent. - By directe opgaaf van driemaal plaatsing deizelfde
advertentie wordt de prys slechts tweemaal berekend. Groote letters
en cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Verschflnt dagelijks, uitgezonderd op Zon- en feestdagen.
Telephoonnummer IO.
Abonnements-AdTertentlën op zeer voordeelige voorwaarden.
!l.
In de geschiedenis van ons koloniaal
bestuur komen van tijd tot tijd nog van
die droevige en stuitende gebeurtenissen
,oor, die, bij meerdere waakzaamheid,
niet behoefden voor te komen, maar,
ju ze werkelijk plaats hebben, van te
groote beteekenis zijn, om er niet de
(rustigste aandacht aan te wijden.
Van dien aard achten wij het gebeurde
met de officieren van de „Generaal Pel",
bij een bezoek aan de kust van Nieuw-
I fiuinea, van welke gebeurtenis wij onzen
lezers van tijd tot tijd iets hebben
medegedeeld
l'it de tot ons gekomen Indische be-
I richten, is het ons niet mogen gelukken,
met zekerheid op te maken, met welk
doel de „Pel" den bewusten tocht onder-
aam en om welke reden de landing
had en de ontmoeting met de
i's, die aan drie menschenlevens
een einde maakte op eene wijze, die de
ren haast weigert te beschrijven.
Maar het is het beste, de dingen goed
I onder de oogen te zien en er de leering
uit te putten, waartoe zij zoo gereedelijk
aanleiding geven. Onder de bewoners
Caraïbische en andere eilanden
I heerscht nog altijl het kannibalisme,
lat eertijds onder de wilde volken wel
licht algemeen bestaan heeft en in dien
boek der aarde het langst stand houdt.
Dat volk is verzot op menschenvleesch
I uiets is dien lieden meer welkom en
siels ontzien zij om het te verkrijgen
en zoo staat het voor ons aller over
tuiging vast, dat de officieren van de
.Oeneraal Pel", bij hun landing door de
l's gevat, onmiddellpk zijn gedood,
I om tot spijs dezer afschuwelijke bende
te verstrekken.
De geheele geschiedenis levert, helaas,
een treurig beeld van zorgeloosheid op,
1 ze evenwel niet minder verschrikke-
i maakt. Toen de kommandant van
i ter bestraffing afgezonden stoom-
)ip „Serdang" eene landing liet doen,
I werden elf daders uit vrees aan hem
overgeleverd, elf, die men niet eens wist
in,zoodat vijf er van ontkwamen
I en den dood in de golven verkozen
I roven het vooruitzicht om zelf
Reten te worden *Want men moet
rel aannemen, dat deze ongelukkige
«zeDs in de overtuiging leven, dat
idere schepselen op dezelfde wijze als
1 handelen, of het ten minste in som-
uge gevallen doen. Dat een blanke
oen menschenvleesch zou kunnen
I'ten, zal bij hen wel niet opkomen.
VAN
F. JACOBSEX.
1.)
to den nacht van 20 op 21 Mei 18
"orden meerdere bewoners van eene
18r°ote Noordduitsche handelsstad door
zeldzaam, onverklaarbaar geluid uit
l!f" slaap gewekt.
Deen van deze personen, later deswege
Mervraagd, kon eene juiste beschrijving
pi dit geluid geven sommigen noemden
'ft schril; anderen klagend; de een
Pende dat het wel een minuut hnd
I "ophouden audeien hadden hei slechts
Die arme wezens zijn dan ook niet
te veroordeelen. Zij verkeeren in den
vollen nacht van het heidendom. Geen
straal van beschaving verlicht hen
geen kennis van goed en kwaad is tot
hen gekomen. Zy laten zich alleen
beheerschen door hunne driften en door
zekere vrees voor het bovennatuurlijke
en wat sterker is dan zy.
Dit laatste zij echter met eenig voor
behoud gezegd. De christelijke zending,
die op de eilanden van den Indischen
archipel reeds zoovele groote dingen heeft
tot stand gebracht, heeft ook hier het
zaad in den akker geworpen. Dat dit
zaad op de eene plaats weliger opschiet
en spoediger tot de vrucht leidt dan op
de andere, dit ligt geheel in den aard
der zaak. Maar wanneer wij de toe
standen in onze Oost, om van andere
deelen der wereld nu niet te spreken,
vergelijken met die van van voor eene
halve eeuw, dan moeten wy dankbaar
erkennen, dat aan de Christelijke zending
de eer toekomt van groote veranderingen
te hebben bewerkt. De prediking van
het Evangelie maakt niet uitsluitend
voer het uitwendige bekeerde mensehen,
zooals men wel eens denkt. Inderdaad
verzacht zij op eene bewonderenswaar
dige wijze de zeden en maakt zij de
volken langzaam vatbaar voor het licht
der beschaving.
Men kan, door de wilde volken van
nabij in aanraking te brengen inet be
schaafde volksplantingen, ze wel ver
dringen, ze desnoods van de aarde doen
verdwijnen, zooals dat o.a. geschied is
met de Roodhuiden in Amerika maar
ze veranderen, ze geschikt maken voor
een voortdurend bestaan in een be
schaafde omgeving, dit schijnt wel het
groote geheim der zending te wezen, en,
in welken vorm zij ook moge plaats
hebben, van wie zij ook moge uitgaan,
door wie zij feitelijk ten uitvoer worde
gebracht, nagenoeg overal zien wij het
zelfde resultaat.
Is het beschamend, dat ook nog in
de nieuwe eeuw binnen den kring onzer
bezittingen het kannibalisme zal bestaan'
duidelijk wijst dit feit op de in deze te
volgen richting. Wij verkondigen hier
niets nieuwsmaar het goede mag
meermalen worden gezegd. Der Christe-
lyke zending ontbreekt het, helaas, aan
voldoenden steun der regeeiing. Ligt
de tijd nog niet zoo heel ver achter ons,
dat zij in Indië zelf werd geminacht,
door de autoriteiten eerder tegengewerkt
dan ondersteund, thans is het anders
geworden. In de Kamer heeft reeds
menige stem zich verklaard voor een
meer beslist optreden der regeering en
wij vertrouwen dat het gebeurde daartoe
opnieuw aanleiding zal geven en dan
met een meer dadelijk gevolg.
In gevallen, zooals er zich hier een
heeft voorgedaan, is er geen ander
middel dan met verdubbelden ijver te
trachten christendom en beschaving te
brengen aan die arme heidenen, die
aan ons oppergezag onderworpen heeten.
I Andere middelen kunnen niet baten
geen expedities, geen gevangenis, geen
straf, ook geen vreesaanjaging. Men
kan even goed een kind van een hali
jaar straffen voor het breken van een
j pop, als een kannibaal voor het eten
j van een mensch het behoort tot zijn
natuur.
Maar iedere natuurlijke gesteldheid is
voor verandering vatbaar en de weg er
heen is als aangewezen.
enkele seconden gehoord. Hierin kwamen
echter aller verklaringen overeen, dat
het een scherpe toon was geweest en
dat hij in verschillende wijken der stad
tusschen een en twee uur na middernacht
was gehoord.
In den ochtend na dit zeldzame voor
val verbreidde zich een ander, veel ver
schrikkelijker gerucht door de stad: de
oude Jakob Adam, in den regel kortweg
„Adam" of „oude Adam" genoemd,
was vermoord geworden.
Niet echter, dat hij vermoord gevon
den was. Hij was verdwenen, maar er
waren ontwijfelbare bewijzen, dat hy
door roovershanden geva'len was, terwijl
zijn lijk op onverklaarbare wijze ver
borgen of weggevoerd was. Loo althans
vertelde men de geschiedenis in den
ochtend en hoe vreemd het ook moge
klinken tegen den middag was men
reeds overtuigd, dat het verdachte ge
luid, 't wels des nachts gehoord was,
rlp doodskreet van hot slachtoffer moest
zjjn geweest. De ongewone belangstelling,
V.
Garoet, 12 April 1900.
Ik zal mij niet wagen aan eene
beschrijving van Batavia. Men moet
die stad in al hare eigenaardige schoon
heden zien om er den rechten indruk
van te krijgen. Avond aan avond ging
ik met mijn vriendeljjken gastheer,
vroeger mijn collega aan het gymnasium
te Doetinchem, in een licht tentwagentje
de stad van alle kanten bezien, op het
uur, waarop de schemering invalt, en
het kunstlicht het daglicht vervangt, de
promenade- en visite-tijd (tussohen 6
en 8 ure) der gegoede bewoners van
Batavia en omstreken.
Maar onvergetelijk blijft mij de indruk,
toen ik op een schoonen Zondagmorgen
van Salamba, een der voorsteden van
Batavia, naar het station te Weltevreden
reed, terwijl de sterren nog aan den
hemel stonden, en de lucht vervuld was
van aromatische geuren. In allerlei
wereldstreken en onder verschillende
omstandigheden beleefde ik menigen
treffenden en hartverheffenden Zondag
morgen, maar nimmer ondervond ik
zulk eene plechtige stemming als in die
oogenblikken. Juist toen de trein het
station verliet, kwam de dagvorstin in
al haren glans te voorschijn, en voor
spelde een schoonen dag.
De reis van Weltevreden naar Garoet
biedt den reiziger de schoonste natuur-
tooneelen aan. 't Zij de plantages van
het liefelijke Depok, aangelegd door den
ijverigen en menschlievenden godsdienst
leeraar Beukhof, 'tzij de weelderige
omgeving van Buitenzorg met zyn
onovertroffen plantentuin, alles wijst
hier op den rijkdom der tropische plan
tenwereld, die het mogelyk maakt, dat
Java, slechts viermaal zoo groot als ons
dicht bevolkt Vaderland, ruim vijfmaal
zooveel inwoners telt, die allen onder
een wijs en humaan bestuur in hunne
geringe 'behoeften behoorljjk kunnen
voorzien.
Als de trein Buitenzorg verlaat, komt
die het geval wekte, lag niet in de
omstandigheden zelve, maar ook in den
persoon, dien het betrof.
Adam was bekend als de bonte hond,
en dat niet, omdat hij zooveel met de
menschen in aanraking kwam, maar
veel meer, omdat eigeniyk niemand iets
van zyn doen en laten wist.
Voor jaren had hij zich hier gevestigd
en een klein, zeer oud huisje aange
kocht, 't welk als een zwaluwnest tegen
de St. Annakerk was aangebouwd. Die
kerk stond op een tamelijk groote, vrije
plaats, kenmerkte zich door een buiten
gewoon zwaren toren en werd reeds sinds
lange om hare bouwvalligheid niet meer
gebruikt.
Adam kwam alleen en leefde alleen;
een oude vrouw bracht hem des morgens
en des avonds de noodzakelijkste levens
middelen, maar mocht, zoo min als wie
ook, het binnenste der woning betreden.
De politie bemoeide zich niet met
den zoiiderlin'", want hij betaalde ge
regeld zijne belastingen en gold voor
men al spoedig tusschen de twee be
kende vulkanenreeksen, waarvan de
Salak de hoogste top der eene en de
Gedé de nog veel hoogere top der andere
reeks vormt. Voortdurend wordt het
landschap Indrukwekkender, naarmate
de trein hoogere terreinen doorsnijdt.
Wij passeeren om slechts de belangrykste
plaatsen te noemen, het schoone Soeka-
boemi, dat in den laatsten tijd veel te
lijden had van aardbevingen en aard-
schuivingen. bij welke laatste ramp
ruim 80 inlanders levend werden be
graven. Vervolgens stoomen- wjj langs
Tjandjoer en eindelijk komen wij te
Bandang, de hoofdstad der Preanger-
regentschappen. Dit is een der schoonste
en tevens gezondste steden van Java.
De plaats is ruim 2000 voet boven den
zeespiegel gelegen, en heeft een gelijk
matig en betrekkelijk koel klimaat.
Nevens de tropische gewassen vindt
men hier de heerlijkste vruchten en
groenten der gematigde luchtstreken.
Bandang ligt te midden van uitgestrekte
djatti-bosschen, en doet in kostbaren
houtrijkdom slechts onder voor de om
streken van Blora in de oostelijke
residentie Rembang. De eerste en tweede
klasse der Javaansche spoorwegen zijn
zeer gerieflijk ingericht. Men zit twee
aan twee, en voor ieder viertal personen
is aan den wand een houten blad ge
hecht, dat opgeslagen, als tafelblad of
lessenaar kan gebruikt worden. Van elke
plaats heeft men in den trein een ruim
gezicht over het prachtvolle landschap.
Te Tjibatoe moeten zij, die het
hoogere vulkanische landschap om
Garoet willen bezoeken, overstappen.
De reis van Tjibatoe naar Garoet zou
met den trein gemakkelijk binnen het
halfuur afgelegd kunnen worden, maar
de weg gaat door een bergachtig terrein,
en maakt velerlei krommingen, zoodat
de reis ongeveer anderhalf uur duurt.
Bij gunstig weder echter verveelt men
zich geen oogenblik. Immers, men trekt
hier het gebied van den Goentoer
(Donderbergu door, terwijl de trein nu
eens vervaarlijk rijst, dan weder daalt,
en meermalen op slechts enkele voeten
afstands, langs diepe ravijnen voortsnelt.
Halverwege ziet men duidelijk de sporen
van den ontzettenden lavastroom, dien
de Goentoer, twee jaren geleden, uit
wierp, waardoor tal van menschenlevens
en eenige prachtige landbouwonderne
mingen in enkele uren verloren gingen.
Doch zoo is de menschelijke natuur
wie van de bevolking deze dood en
verderf dreigende streek ontvlucht
was, keerde spoedig weder terug, en
nieuwe landbouwondernemingen werden
gesticht op dezen donkergryzen, hoogst
vruchtbaren bodem. Behalve vulka
nische uitbarstingen en aardverschui
vingen heeft men in deze streek ook
aanhoudend aardbevingen. In den regel
zijn zij slechts licht eD onschadelijk en
verwokken slechts een weinig schrik
maar wanneer de schokken in loodrechte
richting gaan, hebben de steenen ge
bouwen het hard te verantwoorden, en
krijgt de mensch een gevoel of hij aan
zeeziekte lijdt in den ergsten graad.
Eindelijk bereikt de trein het eind
station Garoet. Deze gezonde en schoone
welgesteld althans hij wisselde elk half
jaar by hetzelfde bankiershuis een niet
onbelangryk getal coupons en kocht
verder wat hp noodig had voor contant
geld.
En voor lastige nieuwsgierigheid was
de stad te groot eu te druk.
Het eigenlijk opvallende aan den man
was zyn uiterlyk. Als hy, wat trouwens
slechts zelden geschiedde, zyn huis ver
liet, had hij steeds eene bruin lederen
reistascb om de schouders hangen en
was zyne kleine, gebrekkige gestalte
gehuld in eene lange, kastanjebruine
jas, waarom de straatjeugd hem „oude
Adam" noemde. En onder dien naam
werd hij langzamerhand algemeen be
kend.
En nu was hij verdwenen, dood,
vermoord het onderzoek der politie
liet daaromtrent geen twyfel.
Wijl het zulk een zeldzaam, onver
klaarbaar geval was, leidde de directeur
van politie zelf liet onderzoek, welks
resultaten wy in het kort hier mede
plaats had tot dusver weinig of niet
van deze natuurverschijnselen te lijden,
en is een zeer gezocht gezondheids
oord. Een paar ruime hotels, paviljoens-
gewyze ingericht, verhoogen de aantrek
kelijkheid van dit door de natuur zoo
rijk gezegend plekje.
De trein bracht er ons tezen 3 ure.
Nadat wy ons wat gerestaureerd
hadden, gebruikten wij de thee (tusschen
4 en 5 ure) en gingen toen de plaats
zelf eens opnemen. Buiten de hotel*
is het belangrijkste de aloen-aloen, een
groot vierkant grasveld, waarombeen de
voornaamste gebouwen staan. Het huis
van den regent, van den adsistent-
resident, de missigit (Moham, tempel),
de school en de gevangenis. Alle
plaatsen van eenige beteekenis in de
binnenlanden van Java zijn op deze
wijze aangelegd. Van uit den aloen
aloen loopen wegen naar verschillende
plaatsen of ondernemingen. Zoo ook de
weg naar Daradjat, het einddoel onzer
reis. De groote landhuishoudkundige
Holle, voor wien te Garoet een monument
is opgericht, is de eigenlijke ontginner
dezer bergstreek. Tusschen de vulkanen,
Goentoer, Papandajan en Tjikorai stichtte
hij drie landbouwondernemingen (waar
hoofdzakelijk kina en thee worden ver
bouwd), waardoor deze streek welvarend
is gewordenDaradjat, Djajasana en
Waspada.
In een volgenden brief hoop ik over
de natuur, de cultures en het dage-
lijksche leven der bewoners dezer schoone
hoogvlakte het een en ander mede te
deelen. P.
Een gewichtige datum.
Gisteren, een jaar geleden werd de
beroemde Haagsche Vredesoorferentie ge
opend. De hoop door de roepstem van
den Russischen potentaat opgewekt, dat
deze Conferentie werkelyk tot de bevre -
diging der wereld zou leiden, was toen
reeds niet groot. De groote mogendheden,
men weet het, hadden de uitnoodiging,
van zulk eene machtige zyde komende,
slechts uit beleefdheid beantwoord,
hunne vertegenwoordigers waren met
allerlei uitvluchten gewapend. Zooveel
afgevaardigden tot een vreedzaam doel
byeenziende.kwam het vertrouwen echter
weer boven.
Het Hof van arbitrage is echter nog
niet samengesteld, en de met moeite
tot stand gekomen besluiten der Confe
rentie wachten nog op de onderteekening
van de kanselarijen. Engeland heeft onder
een voorwendsel eeD veifoeilyken vsr-
overingskryg met de Boeren begonnen
en wijst trotsch alle tusschenkomst, zelfs
de meest vriendschappeiyke af. De vrede
der wereld is na deze Conferentie nooit
zoo in gevaar geweest. Wie weet welke
deelen.
Het overoude, stevig gebouwde huisye,
't welk de oude Adam bewoonde, en
dat geen bovenwoning had, stond zooals
wy reeds zeiden, evenals het kerkgebouw,
op een vry pleintje. De achterwand werd
door den toren gevormd, de drie andere
zyden waren, met uitzondering van den
toegang tot de deur, omgeven door een
slechts weinig voet breeden bloemtuin,
die weer door een staketsel van het
pleintje was gescheiden. Dit laatste was
omstreeks honderd voet in doorsnede
en rondom met huizen bebouwd; tegen
over de deur van het huisje, en niet
ver er af, kwam eene straat uit, op
welker eenen hoek zich een groote
juwelierswinkel bevond.
Vóór dezen winkel hield van af het
invallen van de duisternis tot zonsop
gang een politieagent de wacht, die niets
anders te doen had dan voor dat huis
op en neer te gaan, zoodat hjj dan ook
be»teudig het oog had op het huisje
vau Adam.