i;
iden.
sje
tbode
Meid.
Maandag
26 April.
Gemeente Viissingen.
Iets over „Socialisme".
FEUILLETON.
No. 49
35e Jaargang.
1897.
burg
wisje
(e.
>ode
m.
Gemeentebestuur.
Jaarmarkt 1897.
BEKEKGBftAKiHG.
Binnenland.
Kost
„Ylissing.
buwenhuis
voonplaats
gevraagd
■ragen bur.
Lange Wal-
buitenshuis.
I Courant.
N. 29a.
he Courant.
likt.
ENST
ELB'JBG v. V
I. 4,50 (alleen
I'Imarkt.- vm.
12,30, 1,15
5,55, 6,55,
karl:t Vlissin-
1 werkdagen.)
12,35, 1,20
0,-, 7,-
iDIENST.
6,30, 7,-
|10,10,20
i. 12,10, 1,20
3,20, 3,40
6,40, 7,20
-, 6,50, 7,20.
110,10, 10,30,
|2,04, 12,20
1 3,15, 3,30
6,—, 6,50
1.25 en 6.20*
(.55 6.50
8.10
8.40
i Bresksns en
ag.
vLissimeseiE courant.
Prijs per drie maanden 1. Franco per post 1.15.
Afzonderlijke nummers 5 cent. Men abonneert zich bij alle Boek
handelaren, Postdirecteuren of rechtstreeks bij den Uitgever:
F. VAN DE VELDE Jr., Kleine Markt, I. 187.
Yersehflnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Telephoonnunimer ÏO.
ADVERTENTIËNvan 1—4 regel» 0.40. Voor »lke« regel
meer 10 cent. Bij directe opgaaf van driemaal pl&ataiag datzelfde
advertentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend. 8-roote letter»
en cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Abonnements-Advertenüën op aeer voordeelige voorwaarden.
(Maandag 1? Juli—Zaterdag 17 Juli).
Burgemeester en Wethouders van
Viissingen brengen ter kennis van
hen, die de a. s. kermis of jaarmarkt
met hun caroussels, tenten, kramen
eDZ. wenschen te bezoeken, dat zij
biervan vóór den lsten Mei e. k.
schriftelijk en fra/nco bericht moeten
zenden aan den marktmeester aldaar.
De marktmeester zal in het begin
van Mei aan de eigenaren van carous-
sels, tenten en andere inrichtingen de
noodige inlichtingen verstrekken om
trent de wijze, waarop de plaatsen
zullen worden toegewezen.
Opening Wegen en Voetpaden met de
Kunstwerken.
De Burgem. en Weth. van Viissingen
maken bekend dat, te beginnen met
Woensdag 5 Mei a. s., eene algemeene
opneming zal plaats hebben van de we
gen en voetpaden met de kunstwerken
in die gemeente.
Viissingen, den 23 April 1897.
De Burgem. en Weth. voornoemd,
TUTEJN NOKTHEMjnS
De Secretaris,
O. J. BISSCHOP.
III. (Slot).
Wij zagen hoe het socialisme zich
in vorige eeuwen in ons ivaderland
heeft geopenbaard als eene uiting van
den drang naar verbetering van den
toestand der arbeidende volksklassen,
als een gevolg van minder gunstige
maatschappelijke verhoudingen. Van
eene zoogenaamde democratie, van
een streven om eene volksregeering
te scheppen, was nog geen sprake.
Werkelijke stelsels, algemeene samen
werking tot een bepaald doel vinden
wij nog niet. Het socialisme, zoo men
het dien naam geven mag, had nog
niets van het buitensporige en her
senschimmige, waardoor het zich later
zou kenmerken. Er was geen sprake
van een zoogenaamd communisme,
zooals we dat in deze eeuw, vooral in
Engeland en Frankrijk zagen predi
ken, een stelsel dat den bijzonderen
eigendom verwerpt en een samenle
25)
'/Ik begrijp u daaromtrentmaar
wat vermoogt gij daartegen
«Dat zal Ramanoff u spoedig zeggen.»
«Ramanoff I» riep zij verheugd uit.
//Is hij dan hier?»
//Neen, maar hij zal er spoedig
komen.»
//Toch hij ons, niet waar?»
Dat geloof ik niet, hij schrijft mij,
zijn volle vrijheid te willen behouden.»
«Alsof hij hier aan banden zou
"worden gelegd.»
//Misschien vreest hij wel den drang,
ving met volkomen gelijkheid najaagt
waarin, zooals wij het in ons eerste
artikel reeds uitdrukten, allen voor
ieder en ieder voor allen leeft en
arbeidt.
Maar in één opzicht moet dit laatste
toch met eenig voorbehoud worden
gezegd. Men heeft namelijk niet altijd
den weg van maatschappelijke her
vormingen willen inslaan, men heeft
somtijds ook het doel trachten te be
reiken langs den zedelijk-godsdienstigen
weg, en, waar dit het geval was, nam
het socialisme nog al eens buitenspo
rige vormen aan en helde het meer
bepaald tot het communisme over.
Dit lag trouwens in den aard der
zaakwant er vormde zich dan eene
bijzondere secte, die in afzondering
heil zocht en een soort van heilstaat
trachtte te scheppeD, om van daaruit
de geheele maatschappij als met een
zuurdeeg te doen doortrekken.
Die pogingen zijn steeds en zonder
uitzondering mislukt.
Ook ons vaderland wijst daarvan
een merkwaardig voorbeeld aan, en
het is daarop dat wij ten slotte nog
even de aandacht wenschen te vestigen.
Wij hebben het oog op de zooge
naamde Labadisten of volgelingen van
Jeau de la Badie, een Franschman
van geboorte en te Bordeaux opge
voed. Hij was eerst voor de Rechtsge
leerdheid bestemd, doch toonde al
V. neiging v oor den geestelijken
stand. Hij was katholiek, maar voelde
weldra de zucht in zich ontbranden,
om een genootschap of gemeente te
stichten, samengesteld zooals de eerste
christengemeente. Hij trok het land
door op de wijze als Johannes de Doo-
per het deed, alom vermanende tot
boetedoening. Eerst ging hij over
tot de Jansenisten, daarna tot de
Fransche protestanten. Hij predikte
ook te Genève, waar duizenden uit
alle oorden tot hem gingen.
Ook Zeeland is het tooneel zijner
werkzaamheid geweest, want hij werd
te Middelburg tot Waalsch predikant
beroepen. Hij vestigde zich dus in de
Nederlanden, waar hij vooral onder
de vrouwen grooten aanhang ver
wierf. Bekend is het feit, dat de ge
leerde Anna Maria van Schurman te
Utrecht onder zijn beste vriendinnen
behoorde.
Hier kwam het plan tot rijpheid
om een godsdienstige gemeenschap te
stichten, die feitelijk de invoering van
het communisme was. Op 58-jarigen
leeftijd werd de la Badie als eengevolg
van de prediking zijner beginselen
door de Synode als predikant afgezet.
Juist hierdoor werd de bereiking van
dien zijne echtgenoote hem zou willen
opleggen,» antwoordde Kistowsky
glimlachend. „O 1 zie mij zoo verbaasd
niet aan. Alex is nog veel meer dan
ik vervuld van het gevoel van ver
gelding, dat gij in mij laakt. Ia
Siberië reeds werd hij verteerd door
den brandenden dorst, zoowel zichzel-
ven als ons vaderland te wreken, en
verdenk ik hem vandaar te Genève
niet stil te hebben gezeten en hier
alleen om staatkundige redenen heen
te komen. Het kan zijn dat ik mij
vergis, maar ik geloof het zeker.»
«En zijn vrouw Zou zij daar vrede
mee nemen?»
//Het zal wel moeten, als hij het
wil. In elk geval komt bij slechts
voor kort, want zij blijft hem in Zwit
serland opwachten.»
Zij zetten zich daarop aan tafel,
doch het gesprek over alledaagsche
zaken wilde niet vlotten, en beiden
vreesden evenzeer nogmaals het onder
werp aan te roeren, dat toch hun
het doel verhaast. Eerst werd het be
proefd te Veere, waar de geloovigen
heenstroomden en spoedig alle be
schikbare ruimte bezet was, in af
wachting van de dingen die komen
zouden. De Staten van Zeeland wa
ren echter beducht voor ongeregeld
heden en drongen de la'Badie om vrij
willig heen te gaan. tiet eerste toe
vluchtsoord was toen Amsterdam,
waar de stichting werkelijk tot stand
kwam, waartoe ook A una Maria van
Schurman behoorde. Men noemde de
nieuwe gemeenschap, „de gemeen
schap der heiligen».
Ook in Amsterdam vervolgd, ver
trokken een aantal Labadisten, met de
la Badie als papa, en Anna Maria van
Schurman als mama, zooals het heette,
naar Herford, waar prinses Elisa
beth van de Paltz ze gastvrij ont
ving in het jaar 1670. In 1672 werd
de stichting weer naar Altona over
gebracht, waar de la Badie zelf in
1674 overleeddoch vanwaar de
Dieuwe gemeente, die nergens een
blijvende plaats kon vinden, in 1675
weer naar Nederland, en wel naar
Wienwerd in Friesland werd overge
bracht. Daar is, in 1732, de gemeen
schap der heiligen of zoogenaamde
„huisgemeente» een natuurlijke dood
gestorven.
De denkbeelden, gewoonten en
gebruiken der communisten kwamen
op het volgende Alle leden
gaveD zich onvoorwaardelijk over aan
de hoofden, die alles leidden en be
stuurden. Ieders werk werd aange
wezen, zooals elk rad zijn werk heeft
in een machine. Niemand mocht eigen
dom hebben. Alles werd door het be
stuur genaast. Aan ieder werd ver
strekt wat hij noodig had; maar ook
niet meer.
Er waren dikwijls honderd perso
nen, die tot de vereeniging behoorden.
Zij leefden eenvoudig van de goede
ren, welke zij, die tot de gemeenschap
toetraden, aan haar moesten afstaan
wel trachtten zij landbouw en veeteelt,
en verschillende ambachten te beoe
fenen maar deze bron van bestaan
was geheel onvoldoende.
De kiem der ontbinding lag juist
in die hooggeprezen gemeenschap van
goederen. Zij die het meest geld voor
de stichting verdienden, kwamen zeer
natuurlijk in opstand tegen den on-
voorwaardelijken afstand aan hen die
niets bijdroegen. Reeds in 1688 werd
besloten om de gemeenschap van goe
deren op te heffen. Dat was natuur
lijk de eerste plank voor de doodkist.
Een communisme zonder gemeenschap
is nog grooter onding dan het com
gedachten het meest vervulde.
Dezelfde week nog kwam hun vriend
te Nizza aan hij bracht reeds den
eersten avond hij hen door, maar
weigerde ten stelligste hun gastvrij
beid. Voor het overige was hij bij
zonder opgewekt en vertelde huD, dat
hij naar de kust was gekomen, ten
einde er een professor te spreken, die
hem inlichtingen moest verstrekken,
noodig voor een werk, dat hij bezig
was te schrijven.
«En hoe draagt uw vrouw de een
zaamheid vroeg Stella glimlachend."
„O I zeer moedig zij heeft daarbij
geen tijd, zich met mijn politieke za
ken in te laten.»
«Waarom niet?» vroeg Stella snel.
«Is het dan niet mogelijk rustig af
te wachten, of de Voorzienigheid ons
land geen betere dagen zendt
„Indien wij daar werkeloos naar
bleven uitzien, zouden zij nooit aan
breken. Maar ik ben hier niet geko
men om u met politiek te vermoeien.
munisme zelf. Er volgde feitelijk een
boedelscheiding, maar, volstrekt niet
met gelijke deelen. Men vorderde on
geveer terug wat men ingebracht
had
Van dat oogenhlik verloor de stich
ting het ééne lid na het andere. In
het midden der 18e eeuw was de schep
ping van de la Badie sinds lang van
de aarde verdwenen.
Ook in andere landen heeft de er
varing geleerd dat het communisme
een droom is. Alleen het socialisme,
maar dan zonder communistische be
ginselen, kan van werkelijken invloed
zijn op het gezonde leven der maat
schappij. Zullen volgende eeuwen
getuigen, dat dit inderdaad het geval
is geweest En zoo ja, in welken
zin dan?
De „Standaard» vindt in het con
servatieve program, dezer dagen door
het Haagsche Dagblad opgemaakt,
veel goeds. Het getuigt van een
nobelen geest die eerbied afdwingt.
Had, zegt het blad, dit orgaan twin
tig jaar geleden over de talenten van
zijn tegenwoordigen redacteur beschikt,
allicht had men met zulk een program
en zulk eene toelichting nog een toe
komst gehad.
Maar ook hier dient op de klok te
worden gekeken. Zelfs toen de zop
voor deze heeren reeds onderging, had
men vóór middernacht nog een dag
taak kunnen afwerken.
Maar nu ze lang na middernacht
komen, komt men, ter nieuwe partij
formatie, met zijn program en sier
lijke toelichting te laat.
Voor hen, die meenen mochten dat
bij het invoeren van beschermende
rechten de tegenwoordige malaise zou
verdwijnen en weer algemeen welvaart
heerschen, is de verklaring door den
heer Méline, een bekend voorstander
van protectie, onlangs in de Fransche
Kamer afgelegd, van groote beteeke-
nis. Hij zuide nl. dat, ondanks alle
protectie, de malaise in Frankrijk
groot was.
De heer Goeman Borgesius wees op
deze uitspraak van den Franschen
minister in een vergadering van de
kiesvereeniging „Vooruitgang» te
Amsterdam.
De soeiaal-democratische Arbeiders
partij, onder leiding van mr. P. J.
Troelstra, heeft met Paschen eene
goedbezochte vergadering te Arnhem
gehouden.
Uit het jaarverslag blijkt dat de
bond thans 1500 tegen 1000 leden in
't vorige jaar telt.
Het verkiezingsprogram werd met
enkele wijzigingen in de redactie aan
Laat ons over iets aangenamer» spre
ken.»
De jonge vrouw drong niet verder
aan. Zij was echter in haar vermoe
den versterkt en haar angst veranderde
in zekerheid, toen zij, den volgenden
morgen huiswaarts keerende, beide
heeren met twee vreemdelingen in
gesprek vond gewikkeld voor een met
papieren overdekte tafel.
„Stella,» sprak haar echtgenoot haas
tig zoodra zij zich op den drempel
vertoonde „ik verzoek u vriendelijk
niet op mij te wachtendeze heeren
vertrekken over een half uur, en wij
hebben nog iets af te handelen, alvo
rens ik hen naar den trein breng.
Laat slechts wat eten voor mij staan.»
Zwijgend beantwoordde zij de bui
ging der onbekenden en verwijderde
zich toen met den dood in het hart.
Ongeveer drie kwartier later zag zij
het viertal de villa verlaten en nog
staarde zij hen somber na, toen Ra
manoff op zijn schreden terug keerde
genomen. Het bevat de volgende hoofd
punten
Grondwetsherziening om te komen tot
algemeen kiesrechtpensionneering
van werklieden op kosten van den
Staatuitvoering van Rijkswerken
in eigen beheer maximum arbeidstijd
en minimum loon in bestekken van
Rijkswerkenafschaffing van nacht
arbeid van bakkersschadeloosstelling
aan onschuldig veroordeelden en dito
preventief gevangenenkostelooze
rechtsplegingbezuiniging op de
uitgaven voor leger en vlootkoste
loos verplicht lager onderwijs tot het
14e jaar; herhahngs- en ambachtsou-
derwijs betere regeling van het
pachtcontract ten bate van boeren
en arbeidersuitbreiding van het
onteigeningsrecht der gemeente, ter
verbetering van de woningtoestanden
en ter voorziening in de werkloos
heid verbetering der bestaande ar
beiderswetgeving en uitbreiding tot
veldarbeid en huisindustrie bestrijding
van het drankmisbruik door aan de
meerderjarige mannen en vrouwen
van iedere gemeente het recht te
geven hij meerderheid van stemmen
den drankverkoop in de gemeente te
beperken of te verbieden.
De grond en de arbeidsmiddelen,
dit stelde mr. Troelstra op den voor
grond, móeten in handen der ge
meenschap komen. Het einddoel moet
zijn, het proletariaat te helpen de
maGht der bourgeoisie te overwinnen.
Maar daartoe moet dadelijk gestreden
worden tot verbetering van den stof-
felijken en geestelijken toestand des
volks.
Bij de beraadslaging werden aan
dat program nog toegevoegd af
schaffing van het militair stelsel en
invoering van algemeenen weerplicht
handhaving van de vrijheid van den
ken en spreken, van drukpers, van
vereeniging en vergadering, ook voor
ambtenaren en militairen vrije
openstelling bij gebleken bekwaamheid
van de inrichtingen van middelbaar
en hooger onderwijsmeerdere vrij
heid van de klasseonderwijzers binnen
de schoolkostelooze voeding en
kleeding voor minvermogende school
kinderen.
Vervolgens werd besloten, bij de
aanstaande verkiezingen niet te steunen
candidaten, die protectionist of tegen
kiesrechtuitbreiding zijn.
Voorts werd nog eene motie van
den heer van der Goes aangenomen,
waarbij verklaard wordt, dat het de
taak der partij is, de politieke en
economische macht der Kerk te breken,
zonder binnen of buiten haren kring
de godsdienstige meening van iemaud
te willen kwetsen, en instemming
betuigd met het beginsel om door de
wetgeving het drankmisbruik te be
teugelen.
In eene te 's Hage gehouden verga
dering van slijters en bierhuishouders
werd een paar dagen geleden door den
heer A. van Asdonk gesproken over
de Drankwet en haar invloed op het
Nederlandsche volk.
en haastig aanschelde.
Gehoor gevende aan een plotselinge
opwelling des harten, opende zijzelve
hem de voordeur.
„Heeft Bolislav u gezonden vroeg
zij kortaf.
„Neen. Ik heb een portefeuille laten
liggen op tafel en kwam haar halen.
Vergeef mij de moeite, die ik u ver
oorzaakte.»
i,0dat is niets, ik ben zelfs blij,
u alleen te zien, want ik moet u
spreken.»
„Later, later, thans moet ik onze
vrienden begeleiden.»
«Hebt gij nog iets daarginds met
hen te bepraten
„Dat niet, maar de beleefdheid
«Zal er niet onder lijden, want Bo
lislav brengt hen weg, en datgene
wat ik u te zeggen heb, duldt geen
uitstel.»
„Maar, mevrouw riep Alex
onbeslist.
„Gij denkt, misschien, dat vrouwen
