Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeland.
De nieuwe tijd.
No. 2947
Zaterdag 8 Februari 1919
30e jaargang
Onderwijsdebat
in de Tweede Kamer.
A^B'O NNEMENT#SPRIJ8:
Per 3 maanden 90 cent, voor het buitenland met verhooging
der bijkomende porto's.
Advertentien worden aangenomen by de Redactie, den boekhandelaar
M. De Jonge te Ter Neuzen en den drukker A. P. Hüijbeegsen te Goes,
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 tot en met 5 regels 60 cent; elke regel meer
12 cent. By abonnement aanmerkelijk ver
minderd tarief. Grootere letter naar plaatsruimte
Redactie-AdresGroote Kade 27, Goes. Telei. No. 74.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdagavoiid en wordt uitgegeven door de N. V. Zeeuwsch Nieuwsblad, gevestigd te Ter Neuzen.
De wereld spreekt thans van den nieuwen
tjjd den tjjd van vrede en rechtvaardigheid
tusschen de staten, den tjjd van den Volke
renbond.
Wilson spreekt er over, en Clemenceau en
Lloyd George, en even goed the man in the
street.
Maar
Er wacht ons en vooral ons Hollanders
nog een andere nieuwe tjjd. Namelijk die,
waarin bet normale economische leven zal zjjn
terug gekeerd en wjj verlost zullen zpn van
die tallooze crisis- en distributie-bureaux en
-kantoren, die thans ons leven ongezellig en
onveilig maken.
Wjj meenen in het beleid van Minister van
IJsselstein de neiging te bespeuren, om zoetjes
maar zeker reeds naar die gelukkige toekomst
koers te zetten. Door het vrjj-geven van arti
kelen, die tot dusver aan de distributie ge
bonden waren, door het herstellen van den
vrjjen, normalen handel ontneemt de Minister
de reden van bestaan aan efteljjke bureaux,
die hoe eerder hoe liever den attocht moeten
blazen. Met deze richting in's ministers poli
tiek gaan wjj gaarne accoord. Natuurljjk zal
hij bjj het vrjjgeven van artikelen de noodige
voorzichtigheid moeten betrachten, en er voor
namelijk voor dienen te zorgen, dat het gebruik
er van niet een monopolie wordt voor de wel-
gestelden. Met andere woorden hij zal met
betrekking tot werkeljjke algemeene volksbe
hoeften alleen dan dien maatregel mogen ne
men, v»anneer het vast staat dat niet door
prjjzen-speculatie de gewone burger er van
verstoken bljjft. Onder deze voorwaarde juichen
wjj het geleidelijk en zachtjes-koerszetten naar
den nieuwen tpd, die ons van de distributie-
en haar aanhang van bureaux zal verlossen,
van harte toe.
Men zjj echter bi lip k.
Men erkenne met name, dat deze overgang
niet tonder schokken zal kunnen plaats hebben.
Het economische leven is geen klok, waarvan
men de wijzers naar willekeur kan draaien,
voor- en achteruit. Het is een levend orga
nisme, met zjjn eigen wetten en eigenschappen
en verschijnselen.
Het kan daarom niet anders, of er zal bp
het vrij-geven van artikelen zich nog wel eens
eenige- moeilijkheid voordoen. Omdat er een
soort overgangstoestand moet ontstaan, alvorens
het normale leven definitief is hersteld. Men
ziet het aan de thee. We hadden geen thee
in Nederland. We dronken allerlei surrogaten,
waarvan de prijs driemaal zoo hoog was als
de maximumprijs van echte thee. Nu is de
thee vrp. Nu zal er komea, uit Engeland.
En nu jammeren theoreiici en economisten
van-den-kouden grond, dat onze eige handel
wordt benadeeld en het Engelsche product op
de Nederlauische markt zal komen, afgewerkt
nog wel, en verpakt. Het is verschrikkelijk.
De menschen vergeten, dat dit een overgangs
toestand is. Bovendien onze schepen brengen
zeer spoedig groote ladingen thee uit Indië
aan. En rog eens bovendien als die econo
misten en handelaren zoo hechten aan den
nationalen handel en de nationale markt,
waarom hebben ze dan tjjdens deze crisis
jaren een aanzienlijk deel van het vóór den
oorlog met zooveel moeite verworven afzet
gebied roekeloos prjjs gegeven, enkel om in
Duitschlaud bovenmatig huoge winsten te
maken
Zoo deden ze vier jaar lang en nu er
een partjj verpakte Engelsche thee op de Hol-
landsche markt komt, jammeren ze.
Dwaasheid.
We zullen nèg wel eens iets moeten ver
dragen, alvorens het gezonde economische leven
geheel is hersteld.
Bp zjjn pogingen om hiertoe te komen en
om allerlei bureaux en kantoren op te heffen,
zal de minister zeer vermoedeljjk te doen krjj-
gen met de tegenwerking van een groep per
sonen, die tjjdens den oorlog is ontstaan
de crisis-ambtenaren. Dit menschen-ras heeft
zich vermenigvuldigd met de snelheid van
paddestoelen en konpuen. De tallooze bureaux
en kantoren zpn bevolkt met nog talioozer
menschen, waarvan men zich in de meeste
gevallen in opperste verbazing moet afvragen
hoe zpn ze er gekomen Het is aan vele
bureaux een janboel, maar dat is geen wonder,
want tot op de hoogste posten heeft men dwaze
dingen gezien. De meest zonderlinge menschen
werden, vaak met hooge salarissen, op de m< est
zonderlinge plaatsen aangesteld, en zp brachten
er weer vrienden en vriendinnetjes in. Heele
families gingen «bp de distributie». Al deze
personen hebben uatuurlpk met leede oogen
het «uitbreken» van den vrede gezien. Het is
in hun belang, om zoolang mogelpk aan te
blpven. Om de bureaux en kantoren zoo laug
mogelpk aan te houden. Om de distributie te
bestendigen tot aan het einde van de loopende
eeuw, en zoo mogelpk nog langer.
Met de tegenwerking, de bezwaren, de ar
gumenten en de politiek van deze semi-amb-
tenaren zal de minister te worstelen hebben.
Zjj zullen steun geven aan het drjjven van
dat deel an ons volk, dat om zekere politieke
motieven de distributie eveneens tot in den
treure willen handhaven.
De minister zjj sterk.
Wp dringen niet aan op een ontpdig en
kunstmatig herstel van vroegere toestanden.
Maar de Kegeering moet de toestanden kans
geven om normaal te worden. Dit gebeurt
niet, wanneer zp klakkeloos doorgaatt met
het handhaven van het crisis-sysieem. Heel
ons nationale leven, in al zpn vertakkingen,
is gebaat bp een zoo snel mogelpken terug
keer van de normale verhoudingen en bjj een
zoo spoedig mogelpk opheffen van die vele
bureaux, die grootendeeis bestaan uit uure
huishoudens-van Jan-Steen en waar allerlei
menschen een onderdak hebben gevonden, die,
en begrjjpelpk, zullen pogen er zbo lang mo
gelpk te blpven.
Wp willen den ouden tjjd terug en het
zal de nieuwe tjjd zpn.
Bede van den lieer Be Murait.
(Slot van vorig No.)
De belangrijkheid van die wijzigingen is
o. m. naar voren gebiacht in de rechtsche pers
en door mannen als de heeren Kutgers, van
der Voort van Zjjp, allen vooraanstaande man
nen van de rechterzpde, onderwpsspecialiteiten,
aan wier uitspraak wjj in dezen waarde hebben
te hechten. Wie als man van rechts artikel
192 eerijjk en royaal tegenover links wil uit
voeren, kan niet, zooals de heer van der Voort
van Zjjp onlangs deed, toen hp incidenteel over
het te verwachten nieuw Lager-onderwpswets-
voorstel sprak, beweren, dat dit voorstel natuur
lijk geheel in overeenstemming moest zpn met
het model, dat door de bekende Onderwijs
commissie was gegeven. Ja, hier en daar, zeide
die geachte atgevaardigde toen, kon er wei
een kleine ttehmsche wijziging worden aange
bracht, bjjv. betreffende den scholenbouw, maar
in hoofdzaak moest dat model gevolgd woeden.
Indien de rechterzpde op dergelpke wjjze de
royale uitvoering van art. 192 opvat, wil ik
nu reeds wel zeggen, dat zp mp, al ben ik
bereid royaal te zuilen medewerken, tegenover
zich zal vinden. Die royale uitvoering moet
van twee kanten komen. Hechts zal moeten
erkennen, dat de redactie van art. 192, zooals
die aanvankelijk door Minister Cort van der
Linden was voorgesteld in overeenstemming
met het voorstel der onderwijscommissie, en
waarbjj bedoeld model voor een Lager-onder-
wjjswet behoorde, principieele wijzigingen heeft
ondergaan na langdurige debatten. Wanneer
de heeren van rechts spreken van een royale
uitvoering, mag dat niet alleen zpn een royale
uitvoering van links tegenover rechts, maar
ook van rechts tegenover links.
Nu ik toch met een enkel woord heb ge
sproken over het model, dat de onderwps-
commissie heeft gegeven om te dienen voor
de samenstelling van de a.s. nieuwe Lager-
onderwpswet, wil ik mp aansluiten bp het
ernstig verzoek, dat de heer de Savornin Lohman
heeft gericht, tot wien weet ik niet meer, maar
ik meen tot de regeoring, om de notulen van
de handelingen van de onderwijscommissie
openbaar te maken. Tpdens de revisie van art.
192 heb ik, in verband met dat model, her
haaldelijk er op aangedrongen ons meer dan
een uitspraak dier commissie te geven en ons
ook de notulen van het verhandelde door die
commissie te verstrekken, opdat wjj dat model
niet alleen beter zouden kunnen begrjjpen,
maar ook beter zouden kunnen waardeeren.
En nu doet het mp genoegen, dat de heer de
Savornin Lohman, die indei tjjd ondervoorzitter
dier commissie was, nu zelf op publicatie van
die notulen aandringt. Ik verlang niet eens,
dat die notulen buiten de Kamer zullen wor
den gepubliceerd. Integendtel, ik zou wensehen
dat die notulen ik steun het verzoek van
den heer de Savornin Lohman niet om de
commissie te critiseeren, doch om haar bedoe
ling beter te kunnen begrjjpen zoo spoedig
mogelpk op de gnffie vooa de leden der Kamer
ter inzage worden gelegd, zonder meer.
Mjjnheer de Voorzitter 1 De heer Lohman
heeft indertpd in een brochure geschreven, dat
het de bedoeling van |de staatscommissie is
geweest, dat de bpzondere school regel moest
worden en de openbare school slechts aan
vulling.
De heer jLohman schreef in zpn brochure
op bladz. 21 het navolgende
»De vraag of het christenplicht is aan het
van particulieren^ Uitgaande volksonderwijs
de voorkeur te geven boven het openbare
kan ik, ofschoon de stelling zeer betwistbaar
is, laten rusten, omdat ook mp de regel
»bpzonder onderwps regel, openbaar onder
wijs aanvullingc voor ons land en in onzen
tjjd reeds lang als noodzakelpk en verstandig
is toegeschenen.
Het is intusschen mjjn overtuiging, dat
deze regel aan de door de onderwijscommissie
voorgestelde bepaling ten grondslag ligt, al
wordt dit niet uitgesproken, hetgeen het
artikel Heemskerk ook niet deed.«
Hier zegt dus de heer Lohman. een vae de
hoogst bekwame leden der commissie, dat het
de bedoeling van de commissie is geweest
bjjzondere school regel en openbare school
aanvulling. Ik ben er den heer Ketelaar dank
baar voor, dat hp, waar de notulen niet zpn
gepubliceerd, in het openbaar heelt gezegd,
dat de heer Lohman niet het recht had zoo
te spreken en dat het niet de bedoeling van
de onderwijscommissie is geweest, dat de bij-
dere school regel zou worden en de openbare
slechts aanvulling. De heer Ketelaar, ook lid
der commissie, weersprak zpn medelid den
heer Lohman ten stelligste. Nu de heer Lohman
publicatie van de notulen zeil vraagt wil ik
mp bp dit verzoek aansluiten. Dan kunnen
wp ons zelf een oordeel over een en ander
vormen, ik wantrouw den heer Ketelaar geen
oogenblik, maar waar de meeningen van twee
specialiteiten zoo scherp tegenover elkander
staan is het goed, dat wp de notulen eens te
zien krjjgen.
Het is bekend, dat de antirevolutionairen
bezig zpn hun zwaai in verband met den leer
plicht meer en meer volledig te maken.
in 1901 moesten op het platteland vele libe
ralen hun zetel prjjsgeven ten bate van de
antirevolutionairen, omdat de Leerplichtwet
van antirevolutionaire zpde g* bruikt werd om
verschillende liberale zetels te doen vallen.
Het wae reeds lang bekend, dat onder de
Katholieken de tegenstand meer en meer ver
slapte, ja zelfs bjj die partjj werden spoedig
voorstanders voor uitbreiding der leerplicht
gevonden.
Herhaaldelijk is van de ove zjjde gezegd en
geschreven, door de heeren Kuyper, Lohman,
van ner Voort van Zpp, dat zy niet zouden
rusten voordat de laalaie openbare school zou
zjjn verdwenen en van het Nederlandsche
volk op bpzondere scholen zou zyn opgevoed.
Dit op zich zelf geeft een strjjd, die wel is
waar, zooals.het heet, met geestdyke wapens
zal worden gestreden, wanneer de financieels
gelpkstelling is ingevoerd, maar wp, die op
het platteland gewoond hebben, kennen die
geesteipke wapenen, gehanteerd door mannen
van rechts, ik zal daar nu niet over uitweiden.
Wie op het platteland lid van een gemeente
raad is geweest ik heb een tijdlang uie eer
gehad weet dat de schoolstrpd ook na de
invoering van de finanöieele gelijkstelling niet
uit is. ik hoop, dat dit jaar de nieuwe Lager-
onderwjjswet gereed komt, maar dan zal de
strjjd in de gemeenteraden worden vouiigeze'.
in allen geval is de politieke schuois rpd
nog niet uit zoolang de nieuwe Lager-onder-
wjjswet nog niet tot stand is gebracht en in
het Staatsblad staat.
ik bljjt van meening, dat de voorstanders
van de openbare school moeten beseffen, d .t
er nog een schoolstrpd is, al is de aard uoor
art. 192, dat is door de fiuancieele gelyks i-
ling, veranderd en als men wil zuiverder ge-
Worden.
Ik zou het zoo willen zeggen. Ik wil mede
werken aan de uitvoering van art. 192 der
Grondwet, maar in den geest van het artikel
bp de opmaking er van neergelegd ik wil u
geven wat ge wenscht, als ge aan de voor
waarden voldoet, die wp bp de beuandelmg
van art. 192 breedvoerig zpn overeengekomen.
Mjjnheer de Voorzitter 1 ik wensch uüg even
met kracht op te komen tegen hetgeen de heer
Lohman beweerde omtrent de wpze en den tpd,
waarop het bpzonder onderwps de subsidies
heeft verkregen tot de volledige fiuancieeie
gelijkstelling toe.
Na eerst naar voren te hebben gebracht, dat
linkerzij* he ontwikkeling van het bpzon
der onderwps heeft tegengewerkt, zegt de heer
Lohmap (blz. 890 van de Handelingen van het
vorige jaar)
»Als de strop, die om de bpzondere school
gelegd is, wat losser wordt, is dat eenvouuig
een bewjjs, dat wp .dien strop wat losser
gemaakt hebben, niet dat de heeren aan de
overzjjde daartoe hebben meegewerkt, wan
wjj hebben alleen maar wat meer geld ge
kregen om te leven, wanneer wp zelf de
macht hadden. Slechts éénmaal is üet anders
geweest, toen li3ett de heer Goeman Bor-
gesius dat gedaanc....
Maar, alsof de heer dè Savornin Lohman
sppt had van deze loftuiting, voegde hp er
aan toe
»Maar hp moest dat wel doen, omdat hp
anuers de Leerplichtwet niet aangenomen
kon krijgen.*
Mjjnheer de Voorzitter! Zulk een verkrach
ting van de parlementaire historie üeo ik nog
nimmer te voren vernomen.
Het eerste subsidie, onder Mackay, is zelfs
toegestaan onder een linksche Eerste Kamer,
die de zaak zeer goed had kunnen tegenhouden.
De grondwettelijke fiuancieele geipksielling
is afkomstig van een linksche 1 weede Kamer
met groote linksche meerderheid. De recUtsche
Eerste Kamer had wel tegen kunnen houuen,
maar niets in dezen zin bevorderen.
Toen dr. Kuyper hier een meerderheid van
14 stemmen had, en hjj de Eerste Kamer,
omdat zjj een linksche meerderheid hau, naar
huis stuurde, zoodat zjj rechts terugkwam,
hebben wp toen gezien, dat Ue fiuancieele ge
lijkstelling voor het bpzonder en openbaar
onderwps werd voorgesteld, door een voorstel
voor grondwetsherziening is door rechts die
gelijkstelling toen tot stand gebracht 'i De heer
de Savornin Lohman zal de eerste zijn om toe
te geven dat dit niet is gebeurd. Nu weet ik
wel, dat de heeren zullen zeggen wp moesten
de sociale wetten klaar maken, maar Ue heeren
zpn met alles te laat gekomen. Teiwjjl zp een
groote meerderheid hadden, hebben zp niet
gezorgd, dat de financieele gelpkstelling op
wettige wpze mogelpk werd gemaakt.
Gedurende het Ministerie-Kuyper was daartoe
misschien nog een excuus aan te voeren, nmar
toen daarna het Kabinet-Heemskerk aan het
bewind is geweest, met een meerderneid van
16 stemmen, vpt jaren lang, en ook de Eerste
Kamer rechts was, hebben wp toen gezien dat
de financieele gelpkstelling tot stand is geko
men Ook toen is het niet gebeurd. Wel
daarna, toen Cort van der Linden aan het be
wind kwam, met een groote linksche meerder-
UWSBLAD
