Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeland.
No. 2900
Woensdag 7 Augustus 1918
29e jaargang
Ons Yolk en de vrijzinnige
politiek.
Landbouw.
Binnenland.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 cent, voor het buitenland met verhooging
der bijkomende porto's.
Advertentien worden aangenomen bij den boekhandelaar M. De Jonge
te Ter Neuzen en den drukker A. P. Huijbbegsen te Goes.
ADVERTENTIEPRIJS
tot en met 5 regels 50 cent; elke regel meer
Van 1
10 cent. Bij
minderd tarief.
abonnement aanmerkelijk ver-
Grootere letter naar plaatsruimte
Groote Kade 27, Goes. Telel. No. 74.
Red^ie-Adres
Deze Courant verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond en wordt uitgegeven door de N. V. Zeeuwsch Nieuwsblad, gevestigd te Ter Neuzen.
in.
De oorzaken, in de beide voorgaande arti
kelen genoemd, hebben bjj de jongste ver
kiezingen ten ongunste der vrijzinnigen ge
werkt. Worden zij weggenomen, dan biedt
ons volkskarakter alle kans, dat in de toe
komst het vrjjzinnig beginpel weer de plaats
verkrjjgt, die het toekomt, d.w.z. een leidende
Wij zjjn als volk niet doctrinair, wy zweren
als Nederlanders niet bjj scherp omlijnde
leerstukken op eenig gebied, noch op dat van
den staat, noch op dat van den godsdienst.
Er zjjn er die dit doen, doch het is de meer
derheid niet.
De splitsing, die allengs in steeds grootere
mate de burgers is gaan verdeelen, is meer
zaak van enkelen, dan van het algemeen. De
beroemd geworden antithese is leer en geen
natuur. In het gewone dageljjksche leven
wordt zjj staag door gelogenstraft, omdat dan
het beset, dat wy allen toch menschen van
geljjken aard en geljjke beweging zjjn, het
wint van het denkbeeld, dat de eene leeft op
het eene erf en de tweede op een gansch
ander. Wie zich de moeite geeft de leer, die
den grondslag voor deze scheiding is, te toet
sen. komt zelfs tot het inzicht, dat het ook
hier woorden zjjn die muren moeten optrekken,
maar geen gedachten, Hjj vindt tot zijn ver
bazing dat de .woorden verschillen, doch dat
de gedachten vlak naast elkaar staan. Het
was dan ook het politieke inzicht van enkelen,
dat de leer der onverdraagzaamheid, op dit
woordenfundament gegrond, met volharding
heeft gehamerd in de hoofden van hen, die
er nooit aan gedacht hadden, dat andere
staatsburgers van hen op politiek gebied door
onoverbrugbare diepten waren gescheiden.
Zeker, de godsdienst leefde maar de
bjjzondere scholen leefden aanvankelpk niet.
Er is door de leiders met mannenmacht ge-
.werbt, om ze in omvang en sterkte te doen
toenemen en het aantal middelen, dat daarvoor
werd gebruikt, was legio, doch het staats
subsidie werd de groote stuwkracht. Wanneer
niet van honderden kansels maar steeds weer
in die lichting was gestuurd, zouden de ge
meenteleden zeiven deze instituten heusch
niet in zoo talrpke mate in het leven hebben
geroepen. Zjj zjjn kweekplaatsen geworden
voor de scheidings-bacil, nn jaren lang. Toch
is de vereenigende kracht van de werkeljjk-
heid van het latere leven veelal nog sterker
dan de opzet der opvoeding zou doen ver
wachten.
Wjj hebben daarom goed vertrouwen, dat
onze van natuur verdraagzame volksaard niet
«oo lvcht zal worden veranderd. Zoolang dat
niet gesehiedt, heeft ook ons vrpzinnig begin
sel kans op waardeering. Hoe meer de ont
wikkeling toeneemt, hoe minder men heil
zoekt binnen eigen beperkte grenzen. Hp, die
wat verder leert zien, begrjjpt al spoedig, dat
samenwerking mogeljjk is met anderen, ook
al verschillen zjj wat in pluimage. Hoe ster
ker men zal beproeven, de <rpheid in te
korten, hoe krachtiger de begeerte naar ruimte
van beweging zich zal doen gevoelen. Zoo
is het steeds gegaan en zoo zal het ook nu
wel gaan, al maakt de gang van zaken, dien
de politiek in de laatste dertig jaar heeft ge
nomen, dit voor duizenden noodeloos moeilijk.
Wp hebben ons te
eeuwen heeft geleefd,
herinneren, dat wat
maar niet in korten
tjjd is te wjjzigen. Ons land werd een zelf
standige staat door de kracht der Hervorming,
de beweging voor vrjjheid op godsdienstig
gebied. In dien Staat wor. de verdraagzaam
heid het, toen de nieuwe kerkelijke gemeen
schap aanstuurde op vervolging. De Kerk
stond er onder den Staat en de Republiek
vestigde den naam van vrij Nederland tot
onzen onvergankeljjken roem. Het Koninkrijk
der Nederlanden zette de oude traditiën voort
en weerde geestdrpverp en fanatisme. Sinds
de Grondwet van 1848 begint het clericalisme
de vrjjheid, die het heeft gekregen, te ge
bruiken. Doch nu, zestig jaar later, heeft het
de meerderheid ^og niet verkregen bij de
stembus en zeker niet in de gevoelens der
inwoners.
Dat het die meerderheid zoowel bjj de
verkiezingen als in de meeningen der Neder
landers zal kunnen verkrijgen, indien de vrij
zinnige partpen dood waren of slechts in het
verborgen wilden kwjjnen, stemmen wij toe.
Stelselmatige opvoeding zou dan zeker gevol
gen kunnen hebben, die men vroeger niet
mogeljjk achtte. Doch zoolang de vrjjzinni-
gen bljjven werken en hun inzicht verbreiden,
zoolang zal de natuurlijke kracht van hun
beginsel zich ook buiten hun eigen kringen
doen gevoelen.
Worden wjj moedeloos ja, dan is het
gedaan. Houden wjj echter vol, dan krjjgen
wjj meer wind in de zeilen, dan ons nu ten
deel viel.
Terecht schreef de «Telegraaf» (jammer
genoeg na de verkiezingen en niet daarvoor)
9 Juli: »Het liberalisme heeft in breede lagen
grooten aanhang, zoowel uit historisch als
principieel oogpunt en daarom dient men in
de betrokken kringen eens de hand aan den
ploeg te slaan, een onderzoek in te stellen
naar de oorzaken van het huidig verval en
de middelen te beramen om de eenheid te
herstellen, de (eenheid, die zoowel een groep
bekwame regeerders kan voortbrengen, als
aan de verwarring en versnippering van poli-
rieke bloes een eind kan maken.«
B. D. E.
Teelt in strjjdmethetzaaiplan.
De verkoop van de in strjjd met het zaai-
plan geteelde ruim 6 H.A. zaden in de ge
meente Sas van Gent, heeft f82 opgebracht.
De gewassen zjjn alle uitgetrokken en in de
sloot geworpen. Yoor het meerendeel zouden
zy de volgende week rjjp zjjn geweest.
Reeds in het voorjaar, toen van het telen
dier zaden en het planten van tabak melding
werd gemaakt, werd de vraag geopperd, of
daartegen niets te doen was, daar het voor
zeker gewenscht was, dat onze geheele bodem
voor de teelt van ons eigen voedsel kan opge
vorderd worden. De grief, die bjj velen be
staat, is deze, dat de autoriteiten hebben ge
wacht met hun optreden tot die gronden in
het jaar 1918 niet meer voor de volksvoeding
konden gebruikt worden.
Intusschen is het te verwachten, dat de
belanghebbenden, die beweren het recht te
hebben op die landen te telen wat zjj wen-
schen, op grond van bet tractaat met België
omtrent de grensstreek, den staat gerechtelpk
om schadevergoeding zullen aanspreken.
Men- schrjjft aan de «M. Crt."
Het heeft veler aandacht getrokken, dat
van de meeste vruchten te velde, tot heden
in het openbaar verkocht, bewoners van Eede
en de overige grensstreek eigenaar zjjn ge
worden. Men vraagt zich af wat er terecht
zal komen van het graan hiervan afkomstig.
Is er behoorljjke controle uitgeoefend, <vie de
koopers zjjn Laat men toe dat al deze
vruchten in de richting der grens zullen ver-
.oerd worden om daar te worden gedorscht
Het zou zeker wel interessant zjjn eens pre
cies bjj alle notarissen en deurwaarders de
namen der koopers en de grootte der partjjen
op te nemen en dan later te vergelpken wat
er afgeleverd wordt.
Eén middel bestaat hiertegen, nl. niet naar
de grens laten vervoeren maar dorschen ter
plaatse waar het gegroeid is, anders spelen
de Duitschers mooi weer met Hollandsch
graan en kan Holland er naar fluiten.
De nieuwe oogst.
Aan de graan beurs te Groningen werden
de eerste monsters rogge en gerst aange
voerd. De korrel was uitnemend van stuk. Er
is vooral op de kleistreken in deze provincie
veel rogge uitgezaaid. Men is over dea oogst
goed tevreden. Ook de gerst en de haver,
mede aangevoerd, waren uitnemend van kwa
liteit.
Distributie rundvleesch.
Aangezien men nog niet in het geheele land
met de vee-inventarisatie is gereed gekomen,
zal de distributie van rundvleesch eerst in het
tjjdvak tusschen 1 Augustus en 1 September
een aanvang kunnen nemen.
Yet uit Amerika.
Naar de „Tel.u uit gezaghebbende bron
verneemt, worden door de N. O. T. pogingen
in het werk gesteld om van de Amerikaansche
staaf gedaan te krjjgen, dat zij ons toestaat
met de Nieuw Amsterdam een lading vet aan
te brengen. De mogeljjkheid, dat men tot
overeenstemming zal geraken, is vrjj groot.
Vetkaar t.
De minister van landbouw heeft den bur
gemeesters medegedeeld, dat, indien de laatste
dag van het tjjdvak, waarvoor een vetkaart
onder de tegenwooraige bepalingen geldig is,
op een Zaterdag valt, of voorafgaat aan een
algemeen erkenden Christeljjken feestdag, de
bons der vetkaarten voor de volgende periode
op dien dag kunnen worden ingenomen.
De minister van landbouw.
De minister van Landbouw, Nijverheid en
Haudel is naar Ruurlo vertrokken om het
verdere verloop van de crisis daar af te
wachten.
Alle belangrjjke stukken worden hem daar
heen ter afdoening nagezonden.
Yee-uitvoer.
Wjj vernemen dat er binnenkort uitvoer van
melk- en kalfkoeien naar Duitschland zal
plaats hebben.
Uitwisseling krjjgsgevangenen.
Naar wjj vernemen worden thans ook de
mailbooten Oranje Nassau en Prins Hendrik
van de Maatschappjj Zeeland, in orde ge
bracht voor het vervoer van krjjgsgevangenen.
Deze schepen liggen in de binnenhaven te
Vlissingen.
Havergort.
Naar men vanwege het Distributiebedrjjl
te Rotterdam mededeelt, is van de door dat
bedrjjf verstrekte havergort een zeer voedzame
en smakeljjke pap te bereiden. Het verdient
aanbevelings onderstaand recept toe te passen
Men zet den avond te voren b.v. V, ons ha
vergort in Liter koud water in de week.
Den volgenden dag maakt men de massa aan
de kook, voegt er V, Liter melk aan toe en
laat de pap ongeveer l1/, uur zachtjes door-
kooken. Indien men vooraf de havergort maakt
en '/a ons met 'li Rilör water en melk- op
zet, heelt de pap slechts ongeveer 20 minu
ten noodig om voor het gebruik gereed te
zjjn. Dit is zeer voordeelig en dus sterk aan
te bevelen.
Aardappelen.
Het Bureau voor Mededcelingen in zake de
voedselvoorziening meldt
Geljjk reeds vroeger werd medegedeeld, is
er naar gestreeld het ïooien van vervroegde
wintersoorten aardappelen zoolang mogelij'
op te houden. Daertoe werd in tegenstel
ling met het vorige jaar, toen reeds op 8 Juli
het vervoer werd vrjjgelaten de aanvoer
naar de veilingen beperkt tot de hoeveelhe
den, die noodig waren voor de directe con
sumptie. Het gevolg is geweest, dat zeer wei
nig aardappelen behoefden te worden uitge
voerd en de latere soorten tot nu toe konden
worden gespaard. Op dit oogenblik zijn de
vroegere aardappelen zoo goed als op en moe
ten de vervroegde Eigenheimers en Borgers
aan de beurt komen, die in andere jaren
reeds eerder werden gerooid, maar nu zoo
veel mogelijk zjjn opgehouden. Het blijkt
echter dat, geljjk reeds werd gevreesd, het
langdurige koude droge weer en de schaarsche
bemesting juist bjj deze droge weersge
steldheid van nog ongunstiger beteekenis
van zeer sterken invloed zjjn geweest op het
gewas, zoodat dan ook in Friesland het be
schot niet minder dan 1/3 lager wordt ge
raamd dan het vorige jaar. Ook u.t Gelder
land en van Flakkee komen berichten in, dat
de opbrengst der vervroegde Eigenheimers
zeer tegenvalt. De oogst is minder en de
vrucht is kleiner van stuk. Gelukkig, dat deze
soorten althans eene hoogere voedingswaarde
bezitten dan de vroege aardappelen. Met het
oog op den minderen oogst is het noodig ge
bleken het rantsoen thans te bepalen op 4
K.G. per hoofd Daarbjj zullen in den eersten
tjjd zich moeilykheden kunnen voordoen in de
aflevering. Immers tot nu toe werden de
aardappelen door de tuinders aangevoerd naar
de veilingen, thans echter moeten de boeren
rooien en hun aardappelen afleveren, en de
mogeljjkheid is niet buitengesloten, dat men,
met dit goede weer, zich eerst gaat bezig
houden met het binnenhalen van rogge en
haver en de aardappelen nog in den grond
laat.
Het gevolg kan zjjn stoornis in den aan
voer, zoodat op een bepaald oogenblik, hoewel
er natuurlijk naar wordt gestreefd steeds vol
doenden voorraad te hebben, niet genoeg
aardappelen beschikbaar zjjn, om aan alle
aanvragen der gemeenten ten volle te kunnen
voldoen. Alsdan zal de beschikbare hoeveel
heid percentsgewijze moeten worden omge
slagen.
Het vervoerverbod bljjit inmiddels nog van
kracht. Er mag dus alleen met consent wor
den vervoerd. Werden de aardappelen nu reeds
vrjj gegeven, dan zou er veel onrjjp goed
worden gerooid, waardoor de wintervoorraad
in gevaar zöu komen. Dit zou te bedenkeljj-
ker zjjn, omdat het zich laat aanzien, dat in
de komende maanden aan de grootere vraag
naar aardappelen moeiljjker voldaan zal kun
nen worden dan bij den gunstigen oogst van
het afgeloopen jaar het geval was.
M o n o p o 1 i s e e r i n g van het
Brandverzekeringbedrjjf.
Verschenen is het rapport van de Staats
commissie in zake de beginselen en wensche-
Ijjkheid der monopoliseering en de resultaten
van het brandverzekeringsbedrjjf in Nederland.
De Commissie geeft als haar oordeel, dat
het doorvoeren der monopoliseeringsplannea
ten sterkste te ontraden is, niet alleen met
het oog op de belangen, zoowel van ver
zekerden als van verzekeraars, doch ook met
het oog op het feit, dat het verwachte gun
stige financieele resultaat nooit zal intreden.
Toen de commissie tot deze conclusie ge
komen was, lag het besluit voor de hand,
den minister dit advies mede te deelen, voor
dat aan het zeer omvangrijk en moeiljjke
werk van het ont verpen van een bedrjjts-
inrichting in bjjzonderheden en van een reeks
van overgangsmaatregelen begonnen werd. Zjj
bljjft gaarne bereid ook dit deel van haar
taak uit te voeren, doch zal daartoe nadere
opdracht van den minister tegemoet zien.
Aan het rapport is een afzonderljjke nota
van mr. Elink Schuurman toegevoegd.
De eenheidssigaren.
De distributie van de eenheids- of A.S.S.-
sigaar zal niet in den loop van de volgende
week aanvangen, doch in den aanvang van
de volgende maand.
Bedorven brood als kippenvoer.
Benige dagen maakte het „Hdbl." melding
i