Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeland.
No. 2898
Woensdag 31 Juli 1918
29e jaargang
Ons Volk en de vrijzinnige
politiek.
n.
Landbouw.
Binnenland.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 cent, voor het buitenland met verhooging
der bijkomende porto's.
Advertentien worden aangenomen by den boekhandelaar M. De Jonge
te Ter Neuzen en den drukker A. P. Huijbregsen te Goes.
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 tot en met 5 regels 50 cent; elke regel meer
10 cent. Bij abonnement aanmerkelijk ver
minderd tarief. Grootere letter naar plaatsruimte
Redactie-AdresGroote Kade 27, Goes. Telef. No. 74.
Dez6\Courant verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond en wordt uitgegeven door de N. V. Zeeuwsch Nieuwsblad, gevestigd te - er l euzen.
In een vorig artikel wezen wy op twee
oorzaken van tijdeljjken aard, die bjj de ver
kiezingen ten onzen ongunate werkten, op
het verzet tegen het zittend kabinet en de
onderlinge verdeeldheid. V' aar de vraag rijst
of het vrijzinnig beginsel inderdaad het ge
voelen van een kleine minderheid in het Ne-
derlandsche volk is geworden, dient echter
meer in het oog gevat, dat dit niet van ty-
deljjken aard is.
Hierbjj dient allereerst opgemerkt, dat de
krachtige verkiezingsactie van 1913 en de
toen behaalde overwinning op teleurstelling
is uitgeloopen. Deze heelt zich thans gewro
ken. Zooals de Sociaal-democratische party
na het weigeren om mede te regeeren Am
sterdam III voor zich verloren zag gaan, zoo
heeft au de geheele vry zinnige party onder
vonden, dat de kiezer maar niet telkens kan
worden opgewarmd voor dingen, die, als het
er op aan komt, heel anders bekokstoofd
worden door een klein groepje potenfaafjes,
dan hem met klem en vuurwerk in verga
deringen is voorgehouden. Zoover leelt de
kiezer niet van de gewichtigheid van het
Binnenhof of hy bespeurt hier toch wel hoe
het land ligt. Velen hebben dan de onaange
name eigenschap van zich niet twee maal aan
denzelfden steen te willen stooten. Weet men
een verkiezingsleus op te stellen, die met
groot vertoon ea in allerlei vormen wordt
uitgebazuind' dan kan dit verwarringsmiddel
misschien nog een krachtige suggestie uit
oefenen, zoodat de schitterende toekomst het
miserabel verleden doet verbleken. Doch ont
breekt znlk een leuze en komt het meer op
de nuchtere werkelykheid aan, dan werkt de
ontmoedigde teleurstelling onverdoofd na. Zoo
is het thans geweest.
En de heeren, die zoo lustig, en soms zoo
fanatiek, hebben medegewerkt aan de hoogst
eigenaardige toepassing, die zij aan de onder-
wij s-paragraaf van het concentratie-program
hebben gegeven, kunnen thans zien welk een
opgewekte kracht er voor de liberalen uit
gaat van een beleid, als zij in bondgenoot
schap met Cort van der Linden en de rech
terzijde hebben meenen te moeten voeren. Zij
zyn er in geslaagd om bij verreweg de meeste
vrijzinnige onderwijzers den lust tot meedoen
in den strjjd totaal te dooven.
Wat hadden deze menschen er aan, dat
Vry-liberalen en Unie-liberalen verbeteringen
hadden weten aan te brengen in art. 192
Hadden zy niet gezien hoe het gros der vrij
zinnigen dit nauweljjks duldde en begeerig
was om het oorspronkelijk voorstel, dat in
flagianten strjjd was met het concentratie-
manifest, zoo snel mogelijk te slikken Men
kon wel hoonen in de pers, medeleden be-
lachen en bespotten in de Tweede Kamer,
party-genoten te ljjl gaan als waren het gif
tige tegenstanders en lonken naar rechts, tot
genoegen en vermaak van hen die zich mees
ters in de politiek wanen en heeren der si
tuatie maar buiten de Kamer wordt dat
genoegen niet stteds gedeeld en de hoon niet
druk bewonderd. De doorsnee-kiezer heeft hier
gelukkig een degelyk gevoel van fatsoen en
betamelijkheid. Hjj denkt aan wat men hem
voorhield en wat hy nu ziet gebeuren, en
krjjgt genoeg van partyen waar zulke
dingen bovendrijven en worden gesavoureerd.
Wjj hebben elkander aangespoord om te
werken by deze verkiezingen maar oude
vrienden, die anders gewoon waren veel te
doen, die in hun dorpen in.loed hadden en
die steunpilaren waren der organisatie, zaten
nu stil neer en deden niets. Zjj hadden alle
vertrouwen verloren. Soms klonken hunne
stemmen in onze vergaderingen met groote
bitterheid en spoorden zy aan op niemand te
stemmen, doch meestal bleven zy verre en
kwamen zelts daar niet toe.
Op de vergadering van de Liberale Unie in
1916 hebben wjj het den heeren de Meester,
Roodhujjzen, BorgesiuB, de kapiteins van het
schip, toegeroepen dat op deze wyze het schip
zinkt. De geheele vergadering was daarbjj
toen op onze hand. Wy zullen voorbjjgaan
aan de wjjze, waarop de opmerking toen is
beantwoord, omdat het in huishoudelijke ver
gadering geschiedde, doch vragen thans of
men soms meent, dat wat nu gebeurd is bui
ten verband staat met wat toen reeds ieder
«melde. Buiten werkers gaat het nu eenmaal
by een verkiezing niethet politiek beleid,
dat by de vrjjzinnigen den boventoon voerde,
heeft niet beter weten te doen dan de wer
kers van zich vervreemden.
Wy stellen dit als voorbeeld voorop in ons
betoog. Doch het is inderdaad slechts een
voorbeeld. Want de indruk, dien de periode
1913—1918 op politiek gebied achterlaat, is
in het algemeen, dat links het wel won, doch
sedert heeft toegelaten, dat over het hoofd
der vrijzinnigen heen werd geregeerd, beur
telings ten genoege van rood en van rechts.
De eerste fout werd gemaakt door de vrije
liberalen, die uit socialistenvrees weigerden
een concentratie-kabinet te vormen en op deze
wyze bevorderden, dat een extra-parlemen
tair kabinet tot stand kwam, dat de vrijzin
nigen met koude beleefdheid vjjf jaar heeft
genegeerd. Dit is echter door de vrijzinnige
partyen in stilte mokkend, doch doorgaans
met vroolyk gezicht geduld. Werd het iemand
te bar, de partijgenooten zagen er niet tegen
op hem in de Kamer spottend te laten staan.
Dacht men, dat de kiezer zoo dom was, dat
hij niet zag hoe vryzinnig politiek er in
scheen te bestaan eigen huis steentje voor
steentje af te breken Het was dan by ieder
afzonderljjk geval wel slechts een steentje
minder, doch de buitenstaander voelde dege
lyk, dat het een ander ding was in verkie-
zingsspeeches te oreeren dan in de Tweede
Kamer te spreken en te stemmen.
Wy hebben een predikant gekend van een
dergeljjke vrijzinnigheid, dat hy in verschil
lende plaatsen de heksluiter voor de vryzi.n-
nigen is gefeest. Na zyn vertrek kwam er
stee-vast een orthodoxe meerderheid. Wat deze
man voor zyn gemeenten was is Cort van
der Linden voor onze vrijzinnige partyen ge
weest, De heksluiter, de man, die de lyn van
Thorbecke zou voortzetten, doch niet aan
Thorbecke'8 eik transigeer niet» herinnerd
kon worden zonder uit te barsten in heitigen
toorn, was uit ancter hout gesneden dan de
beroemde schrijver van de Narede. Slag op
slag mokte men in onze kringen en wistmen
hoe men by den neus werd geleid.
Doch steeds heeft de meerderheid der vrjj
zinnigen het geduld, eerst onder den indruk
van ministerieel te moeten zyn, daarna onder
den dekmantel van den noodtoestand, eerst
zonder protest, daarna met protest doch
steeds bukkend en steeds buigend voor den
opgelegden wil.
W y hebben nu gezien, hoe dat den kiezers
beviel. Bertling dorst men aan en daarna
Pleyte ook. Doch toen deze laatste bleef was
het ook goed en Cort kon veilig uitdagen,
hjj zat immers als Jupiter op den Olympus
Er was dan wel toorn, dat men bij vóór-
overleg was gepasseerd en voor een voldon
gen feit werd gesteld doch men liet toe
dat men verwaarloosd werd en verzwakte
daardoor in toenemende mate eigen positie.
De flinkheid, waarmede in 1913 is opge
treden werd gevold door voorzichtige, weeke-
ljjke toegevendheid steeds maar weer, by de
financiëele plannen van Treub, de eedswet,
het gezantschap by den H. Stoel, de inrich
ting der mobilisatie, de distributie, de onder
wijzerssalarissen en wat al niet meer. Tot het
machtsvertoon van het krachtministerie (in
dagen dat Nolens in politieken kring maar
steeds minister zonder portefeuille *„erd ge
noemd) zich ten slotte verliep in krakeel van
de. dienaren der kroon ten aanhoore van het
Parlement en het Kabinet, eindeijjk als van
zelf, nadat rechts er uit had gezogen wat het
kon, in enkele maanden ineenschrompelde en
plat in elkaar zonk. Slechts de eenheids-man
Treub kon zich daarin niet voegen. Hjj avon
tuurde op nieuwe toekomst, liet zijn «Loods»
het denkbeeld van eeu program-ministerie op
peren, waarin een heel goede minister van
Financiën zou moeten zitten Doch de ande
ren verdwijnen als schimmen in het rjjk der
pensioenen.
Zal de liberale party ooit weer tot kracht
komen, dan heeft zjj te beseffen dat het niet
alleen de verkiezingsspeeches zyn, die een
kiezing beheerschen, doch ook de ruggegra.t
die men in het Parlement toont te hebben.
Wij moeten ons in dit verband tot groote
trekken bepalen en kunnen er niet aan den
ken de verschillende gevallen, hierboven ge
noemd, in bijzonderheden te schetsen. De bui
tenwacht kan de malaise kwalyk zóó hebben
gevoeld, als zy die het meemaakten van wets
ontwerp tot wetsontwerp, van maaud tot
maand.
Toch heeft ook zy het wel degelyk be
speurd. Gansch het denkbeeld, dat de ver
kiezingen de tjjd zyn voor een „Cryc en dat
daarnaast zich dan de eigenlijke politiek af
speelt naar het schema dat den potentaatjes
past, is uit den tjjd. Het moge dienstig zijn
geweest in tijden toen men het gevaarlyk
vond te voren te belynen wat men wiffie
hoe meer bewust bet kiezersvolk wordt, hoe
meer het komedie doorschouwt. Laten wjj ons
dit voor gezegd houden en naar vermogen
medewerken aan politieke flinkheid en ten
slotte zal het ook met ons wel weer gaan.
B. D. E.
De oogstvooruitzichten op onze
Oosteljjke zandgronden.
Men schrjjft aan de «N. R. C.
Door de voortdurende afwisseling van neer
slag en zonneschijn is het koren gedurende
de laatste dagen zeer aangerjjpt. Op de hoo-
gere akkers heeft het maaien van de rogge
reeds een aanvang genomen. Zoo het zich
laat aanzien zal de opbrengst niet teleurstel
len integendeelhet stroo heeft zich de
jongste weken flink ontwikkeld en het zaaid
is van meer dan middelmatige grootte. Op
verschillende akkers, waar we eens een kijkje
gingen nemen, zagen we ferme, goedgevulde
aren, waarin we 50 tot 80 flink ontwikkelde
korrels telden. By den buitengewonen oogst
van 't vorig jaar wat dit aantal over het ge
heel genomen niet grooter.
Met uitzondering van de roggevelden, waar
de late nachtvorsten schade deden, zal dus de
roggeoogst ook dit jaar zonder twijfel de ver
wachtingen verre overtreffen. De eerste hooi
oogst is in deze streken over 't geheel bitter
tegengevallen. Wel is de kwaliteit goed,
maar de kwantiteit was ver beueden het mid
delmatige. Een fliuke strooopbreugst kan
hier dus een aanzienljjk tekort nog eenigszins
aanvullen. De nieuwe aardappelen op onze
zandgronden vallen tot nog toe zeer mee. De
knollen zyn flink ontwikkeld en uitstekend
van smaak. De opbrengst van de vroege
soorten is zeer goed. De haver staat nage
noeg algemeen prachtig. Jammer, dat er
door de nachtvorsten zooveel boekweit is ver
nield. Wat onbeschadigd bleef, staat alge
meen zeer goed.
De gerst, hoewel haar verbouw in deze
streken er niet op vooruit is gegaan, staat
eveneens best. Dank zij den overvloedigen
neerslag der laatste weken hebben zich de
verschillende hakvruchten uitstekend ontwik
keld. Vooral die op gescheurd grasland doeu
het buitengewoon goed. En over de insecten
schade, die zich vóór enkele weken zodrei
gend liet aanzien, heeft men tot nog toe wei
nig te klagen. De boonen en andere peul
gewassen staan algemeen vrij goed. Voor
deze gewassen is het echter te hopen, dat er
de eerstkomende weken wat minder regen valt
en er meer zonneschijn komt, vooral nu er
zulke groote oppervlakten voor de boonencul
tuur in gebruik zjjn genomen.
De ooftteelt zal dit jaar in de z indstreken
niet meevallenperen zijn er zeer weinig.
Een geheel nieuw gewas, dat dit jaar .voor
het eerst hier wordt geteeld, i3 de tabaks
plant. Sommigen -zyn deze nieuwe cultuur
begonnen op vrij groote schaala 1 II.
A., anderen op bescheiden plekjes. We vree
zen hier echter teleuistelling en wegens te
geringe vruchtbaarheid van den grond zelf en
wegens «te onvoldoende bemesting. Maar de
tijd zal leeren.
Aardappelen.
Het bureau voor Mededeelingen inzake de
Voedselvoorziening meldt
Het was te verwachten, dat tengevolge van
het kleine broodrantsoen het aardappel ver-
hruik grooter zou zijn, en in verband daar
mede had dan ook de minister van landbouw,
nijverheid en handel bepaald, dat geen aard
appelen mochten worden uitgevoerd, voordat
de binnenlandsche behoefte geheel was ge
dekt.
Wat nu de voorziening voor het binnen
land aangaat, worden in 1917 van 2 tot 17
Juli geveild 19 millioen K.G. aardappelen
daarbij kwamen dan nog de hoeveelheden, die
buiten de veilingen om werden gekocht, be
nevens de fijne zandaardappelen, die buiten
don maximumprijs stonden. In hetzelfde tijd
vak van dit jaar werden geveild 55 millioen
K.G. Op deze wijze doorgaande, zou het on
mogelijk zyn voldoende vroege aardappelen
beschikbaar te stellen, en zou men dus ge
noodzaakt zyn te vroeg aan de latere of wel
winteraardappelen te beginnen. Maar boven
dien zou een geregeld verbruik van zoo groote
hoeveelheden aardappelen de verwachting wek
ken, dat ook gedurende den winter op even
groote quantiteiten zou mogen gerekend wor
den. Dat zal de aardappel-oogst echter niet
toelaten, indien er nog voldoende aardappelen
zullen overblijven voor het maken van aard
appelmeel en aardappelpoeder ten behoeve
van onze broodvoorziening.
Een en ander heeft er toe geleid, dat aan
het Rjjks Centraal Administratiekantoor voor
de Distributie van Levensmiddelen opdracht
is gegeven om maatregelen te nemen ten einde
de afneming van aardappelen te beperken tot
hetgeen voor menschelyke voeding noodig is
en aan het' Rykskantoor voor Groenten en
Fruit om er voor te waken, dat er niet meer
wordt uitgevoerd dan strikt noodzakelijk is.
Naar wij vernemen is, nadat ongeveer 1000
wagons vroege aardappelen naar Duitschland
verzouden waren, de verdere uitvoer stopgezet,
aangezien de aardappelen hier te lande voor de
consumtie beuoodigd waren. In verband hier
mede zullen wij niet de 50.000 ton steenko
len, die Duitschland in ruil voor vroege aard
appelen had toegezegd, ontvangen. Intusschen
ZEEUWSCH NIEUWSBLAD.
