Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeland.
jhr. R. R. L. de Muralt.
Candidatenlijst
Haagsche brieven.
No. 2885
Zaterdag 15 Juni 1918
29e jaargang
LIBERALE UNIE.
De komende schoolstrijd.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 cent, voor het buitenland met verhooging
der bijkomende porto's.
Advertentien worden aangenomen bij den boekhandelaar M. De Jonge
te Ter Neuzen en den drukker A. P. Huijbregsen te Goes.
Telef. latere. No. 31
ADVERTENTIEPRIJS:
tot en met 5 regels 50 cent; elke regel meer
Bij abonnement aanmerkelijk ver-
Grootere letter naar plaatsruimte
Redactie-adres: Westkolkstraat 10, Ter Neuzen.
Van 1
10 cent.
minderd tarief.
Deze Courant verschijnt elkeu Dinsdag- en Vrijdagavond en wordt uigegeven door de N. V. Zeeuwsch Nieuwsblad, gevestigd te er Neuzen.
der Liberale Unie voor de gecombineerde
kieskringen Middelburg, Tilburg, s Her-
togenboscb en Utrecht (de provincies Zee
land, Brabant en Utrecht) vermeldt
1. jhr. R. R. L. de Muralt te 's Hage.
2. mr. E. E. van Raalte te 's Hage.
3. G. L. Breedveld te Halsteren.
4. mr. dr. A. F. baron van Lijnden te Baarn.
5. ds. T. H. Siemelink te Vlissingen.
Ph. van Dixhoorn te Axel.
T. (Kielstra te Zeist.
M, I. W. J. Bijleveld te 's Hage.
mevr. F. S. van Balen—Klaar te's Hage.
J. B. Ament te 's Hage.
zijn politieken aard afleggen en op maatsehap- ideaal der rechterzijde is nog steedsde bijzon
dere school regelde openbare aanvullingen de
consequentie daarvanis, dat de rechterzijde
eigenlijk pas tevreden zal zijn als de laatste
openbare school uit Nederland verdwenen zal
van
de
6.
7.
8.
9.
10.
In de j.l. algemeene vergadering van de
Liberale Unie, gehouden te Amsterdam werd
met algemeene stemmen de -navolgende motie
aangenomen
»De Algemeene Vergadering acht het
wenscbelijk, dat door de officieele organen
der Liberale Unie de propaganda gevoerd
worde voor de Risten in haar geheel, in dier
voege, dat als den kiezers wordt geadviseerd,
den eersten naam der IPs'" te stemmen uit
drukkelijk worde vermeld, dat het den kiezers
vrjj staat van hunne voorkeur voor een
anderen candidaaè der Ijjst te doen blijken.
Wjj bevelen de kiezers aan te stemmen op
nummer*1 van de L. CJ. lijst
Op het stembiljet zult gij deze naam vinden
als Nummer 1 van de 14e lijst.
leder kiezer is vrij op eenig ander candidaat
der ljjst te stemmen.
Elke kiezer mag m^ar één candiflaat
stemmen Maakt hj m^er dan één witte stip
zwart, dan is het stembillet ongeldig.
De Haagsche redacteur van De Telegraaf
heeft een onderhoud gehad met den heer jhr.
R. R. L. de Muralt over den schoolstrijd eu
de onderwijskwestie in het algemeen.
Wij nemen hier het verslag van dat on
derhoud over.
Het lid der Tweede Kamer, de hoer jhr.
R. R. L. de Muralteerste candidaat, van de
Liberale Unie in de kieskringen Zeeland,
Utrecht- en Brabant, heeft in verschillende
plaatsen des lands een rede gehouden over
het onderwijs en den schoolstrijd, waarvan de
korte verslagen in de pers zoowel links als
rechts «eel belangstelling vonden.
Intusscben kwam het standpunt van den
heer De Muralt daaruit toch niet duidelijk
naar voren, en daarom hebben wij hem ge
vraagd ons eens nader over zijn bedoelingen
■en opvattingen in te lichten.
Hjj was daartoe bereid.
»U spreekt nog steeds van den school
strijd* merkten wij op »maar is de
schoolstrijd als politiek moment dan eigenlijk
niet uit
»Neen« aldus de meening van het
Kamerlid. »De schoolstrjjd draagt zeer be
slist nog een politiek karakter, zoolang de
nieuwe Wet op het Lager Onderwijs krachtens
art, 192 nog niet is tot stand gekomen. Eerst
maar niét vroeger, kan die schoolstrijd
pelijk terrein worden vodrtgezeh*
»Hoe is dan thans de positie
openbare school
»Laat ons ronduit erkennen, dat wjj,
voorstanders van het openbaar onderwijs, in
den loop^ der jaren een nederlaag hebben ge
leden. Aan de openbare school is een harde
j klap toegebracht, en daardoor ook aan de li
beralen. Zeker, tjjdens het debat over art.
192 bij de Grondwetsherziening is de redactie
daarvan ten bate der openbare school vrij be
langrijk Verbeterd. Mannen als Tydeman,^
Otto, EerdmAns, Van Raalte en anderen heb
ben daf voor een groot deel weten te be
werken. Het artikel der staatscommissie, dat
de regeering overnam, gaf geen genoegzamen.
waarborg en geen duidelijke omschrijving, dat
het geheel uit de staats' as bezoldigd bijzon
der onderwijs even deugdelijk zou moeten zijn
als het openbare, met behoud van de vrijheid
van richting. En daarnaast kwam niet fluide-
Ijjk genoeg uit, dat overal (behoudens wette-
ljike uitzondering) een openbare school aan
wezig moest zijn. Daarom hebben prof. Eerd-
maus en ik bjj de behandeling oen poging
gedaan om het artikel in die richting te ver
beteren, evenals nu Van Raalte en prof. Vis
ser van TJzemloorn. Ook mijn partijgenoot
Otto heeft krachtig in dien geest gewerkt,
hoewel de vroegere frontmakers voor het
openbaar onderwjjs hem voortdurend bin
derden. Men ziet uit dit alles, dat het waar
lijk niet alleen Tydeman is geweest, die de
verbetering heeft tot stand gebracht Mr.
Djvsselhuys hefeft dat onlangs wel beweerd,
maar het is onjuist."
«„Dus de redactie van art. 192 is tijdens
het debat ook volgens u verbeterd
,,Ja zeker. Maar dit verandert niets aan
het feit, dat de liberalen op het stuk van bet
onderwijs een nederlaag hebben geleden. De
oude liberale idee van een neutrale school
voor heel de natie is op niets uifgeloopen.
Wij moeten daarin berusten. Maar het is heel
iets anders, om te jubelen, nn de financieele
gelijkstelling, de zoogenaamde bevrediging, er
is. Ik juich daarover heelem -al niet, en het
is mjj onverklaarbaar, dat vurige voorstan
ders van het openbaar onderwjjs, als Troel
stra en Ketelaar, bjj na geestdriftig aan die
gelijkstelling hebben meegewerkt en haar als
't ware met gejuich binnenhaalden. Want voor
den waren liberaal meet de bijzondere schoof
zoowel de confessioneele als de politiek (so
cialistische), een absoluut-verkeerd en onge-
wenscht instituut blijven, dat veel kwaad zal
stichten en~de kinderen van jongs af verdeelt
plaats vaii ze saam te brengen. Die ver-
dan,
deeling, die scheiding zal door het nieuwe
art. 192' worden bevorderd en aangemoedigd
en het is mij een raadsel hoe vrijzinnigen
over de gelijkstelling konden juichen, al zyn
er. natuurlijk ook wel belangrijke voordeelen
aan verbonden, zooal het tegemoetkomen aan
gemoedsbezwaren, de verbetering der salaris
sen voor de bjjzondere onderwijzers en de
verbetering van het bijzondei onderwijs en
het volksonderwijs in het algemeen. Dit wa
ren motieven om in de gelijkstelling te ie-
ïusten. Ook, ik wil gaarne recht doen aan dat
deel der bevolking, dat de bijzondere school
wil. Reden tot blijdschap heb ik echter niet."
»Maar waarom spreekt ge nu van den
komenden schoolstrijd
„Och« zei jhr. De Muralt »dat
is toch duidelijk. Ge denkt toch niet, dat de
strijd der recbterzjjde uit is De strijd der
rechterzijde gaat tegen de openbare school, het
»En dus is uw politiek
„En dus is mjjn politiek op onderwijs
gebied een politiek van zeer bijzondere waak
zaamheid. En dat zal de politiek van alle
vrijzinnigen moeten zijn. Wjj moeten van het
openbaar onderwijs zooveel mogelijk trachten
te behouden en dat zal alleen kunnen ge
schieden door strijd tegen de komende aan
vallen van rechts en niet langs vredelievenden
weg. Als er een rechtsch ministerie komt,
zal dit aanstonds beginnen met de nieuwe
Onderwijswet in zijn geest in elkander te zet
ten en practisch een begin te maken met de
verwezenlijking van bet oude ideaal. Dat is
de komende schoolstrijd. Wat .praat men van
vrede Kan er vrede zjjn, indien de%bladen
van rechts uitdrukkelijk volhouden, dat de
bijzondere school regel moet worden Laat
ons, liberalen, niet te veel over die vrede
praten. Dat zou' ons slecht kunnen bekomen.
Ik wil wel zeggendat ik mij lam s den weg
van dien zoogenaamden vrede niet het restant
i de openbare school laat ontfutselen. Ge
moet ook niet vergeten, dat wij door het
nieuwe art. 192 feitelijk in slechter conditie
komen, want de schoolstrjjd zal na de tot
standkoming der Onderwjjswet door de rech
terzijde gevoerd kunnen worden met veel
beter /wapenen dan ze tot dusver had. Gelooft
ge werkelijk, dat de strijd, zooals Van der
Molen, Van Wijnbergen, Rutgers en anderen
hem tot dusver hebben gevoerd, van aard zal
veranderen Er is geen sprake van. Alleen
maarze zullen door de nieuwe wat beter
wapenen hebben gekregen. Het is voor ons
méér dan plicht, om pal te staan voor de
openbare school. De bjjzondere school krjjgt
niet alleen de gelijkstelling, maar zij krjjgt
ook, als het plan der staatscommissie door
gaat, groote sommen 'gelds in banden als
restitutie voor de waarde der gebouwen."
„Gelooft gjj dus" vroegen wjj „d^t
de geheele rechterzijde aanstuurt op voortzet
ting van den schoolstrjjd
Ja zeker. Ik ben bjjvoorbeeld zeer getrof
fen door de artikelen van een paan als prof.
8iruycken in „Van onzen Tjjd". Deze geleerde
hoeft de coalitie ernstig aangeraden om bjjeen
te bljjven, teneinde zoo mogelijk de leiding in
handen te nemen bjj de behandeling der nieuwe
O 'derwgswet. Dat is toch wel heel duidelijk.
Lu dr. Kuyper zet den schoolstrijd weer op zjjn
manier voortdie heeft onlangs nog geschre
ven, dat de relletjes in Den Haag een gevolg
waren van het openbaar onderwijs. Dit is nog
altijd de oude tactiek, die de openbare school
gelijk stelde met de jeneverflesch en de pu
blieke vrouw. En terwjjl de heeren eenerzjjds
den schoolstrjjd opnieuw beginnen, zjjn ze
reeds nu blijkbaar voornemens het oprichten
van andere, niet-confessioneele bijzondere scho
len zoo moeiljjk mogelijk te maken. Lees ook
maar wat prof. Struyken daarover heeft ge
schreven. Het is om dit alles, dat ik van het
nieuwe art. 192 voor ons veel ellende voorzie.
Wjj, vrijzinnigen, hebben nog steeds als aller
eerste uitgangspuntstrjjden voor de geeste-
ljjke vrijheid. Welnu, onder dit nieuwe artikel
zal de scheiding op de scholen steeds scherper
worden doorgevoerd, /uilen de ouders, vooral
in de katholieke streken, waar de menschen
heusch met zooveel tegen de openbare school
gezet en gedwongen".
„Dus gjj ziet den schoolstrjjd in de toe
komst onverzwakt voortbestaan
„Zonder twijfel" zei de hper De Muralt
„zoolang de Lager Onderwijswet niet is her
zien, en hot is voor dien komenden school
strjjd, dat ik de vrjjzinnigen te wapen roep. Wij
moeten ik herhaal het - ons de openbare
school niet langs vredeslievenden weg geheel
laten ^ontfutselen, we moeten strjjden voor
haar behoud, wat op zichzelf al een schoolstrjjd
is zonder meer, en we moeten er ook bjj zjjn
wanneer men den strjjd zou willen gaan over
brengen naar het terrein van het hooger en
middelbaar onderwijs. Voor dien komenden
strijd vraag ik den ernst en de toewijding
van alle vrijzinnigen".
laat ik u ten slotte vragen u
de Tweede Kamer gestemd voor
de Muralt ik heb
,,Maar
hebt toch in
art. 192." J
„Zeker" zei jhr.
na de verbeteringen, die bereikt waren, vóór
het artikel gestemd, juist omdat ik als liberaal
zoo ver mogelijk wilde tegemoetkomen aan de
gemoedsbezwaren van de tegenstanders der
openbare school en omdat, naar ik reeds zeide,
er nog eenige zakeljjke voordeelen mee worden
bereikt. Maar ik ben en blijf tegenstander der
confer pele school, van welke soort ook, en
op de bekende gronden, die ons vroeger her-
haaldeljjk door de Roodhuyzens en Ketelaars
zijn voorgehouden, toen de rechterzjjde die hee
ren „frontm akers" noemde. Ik ben en bljjf
voorstander van het openbaar onderwjjs en
daarom sta ik dien komenden schoolstrjjd,
dien de rechterzijde ons opdringen zpl. tegen
over ka^r en houd ik aan de openbare school
vast. Laat ons trachten te houden, wat we nog
hebben."
Aldus de heer De Muralt. wiens opvatting
ongetwjjfeld met belangstelling zal worden
vernomen, en wien wij voor zjjn welwillend
heid oprecht dankbaar zjjn.
De Liberale Unie houdt de groote Ijjnen
in bet oog, ook bjj deze verkiezingen. Ja,
juist bij deze verkiezingen, waarbjj dit door
zoovelen weinig of in het geheel niet plaats
heeft. We/en wjj reeds op tut totaal afwezig
zjjn van eenige ljjn bjj het optreden van de
belangen-partijen en voorts op de onderlinge
twisten bjj de z.g.n. kerkelijke part jjen, in dit
verband moeten wjj tot ons leedwezen ook de
vrjjzinnig-democraten noemen. Ook bjj deze
party schjjnt de groote ljjn in bedenfeeljjke
mate zoek te zijn en meri verliest zich daar
thans br voorkeur in allerlei klein gedoe.
Wanneer wjj b.v. «De Vrjjzinnig-Demo
craat» lezen en daar week-in-week-uit in ar
tikelen, bjjdragen en -berichten telkens weer
de Liberale Unie zien bestrijden op punten
óf van ondergeschikt of van heelemaal geen
belang, dan vragen wjj ons af, ot dit orgaan
aan den titel «ter verspreiding van de vrjj-
zinnig-democratische beginselen» niet dient
toe te voegen «en ter bestrjjding van de Li
berale Unie» Dit wjjst nu miet bepaald op
groote Ijjnen.
Erger nog. Onlangs boorden we een rede
van den heer Ketelaar, lid van de Tweede
Kamer, een der bekwaamste sprekers van de
Vrjjz. Dem. Partjj. Zjjn betoog van ruim drie
kwartier was van a tot z een bestrijding van
de vrjjzinnige concentratie en van de Liberale
Unie. Net als het partjj-orgaan. Wjj weten
intusschen niet of de heer Ketelaar het blad
napraat dan wel bet blad den heer Ketelaar,
wellicht ook dat beide los van elkaar tot de
zelfde gedragslijn zjjn gekomen. In elk geval
zjjn dit de uitingen van de Vrjjz.-Dem. in
deze dagen.
Is het niet treurig Dat de vrjjz.-dem. be-
hebben, meer en meer tegen haar worden op- zwaren tegen de Liberale Unie hebben, wjj
5.25
5.30
5.40
5.50
5.56
6.06
6.16
6.25
6.33
6.35
6.35
6.50
in
zijn,