Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeland.
Pc openbare school.
pc Rede fan pr. pe Visser.
29e Jaargang.
BINNENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 cent, voor het buitenland met verhooging
der bijkomende porto's.
Advertentien worden aangenomen bij alle
Boekhandelaren, Brievengaarders en den Uitgever.
Telef. lil tere. No. 15.
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 tot en met 5 regels 50 cent; elke regel meer
10 cent. Bij abonnement aanmerkelijk ver
minderd tarief. Grootere letter naar plaatsruimte
Redactie-adres: Noordstraat 10, Ter Neuzen.
Deze Courant verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond b\j den Uitgever M. DE JONGE, te Ter Neuzen.
Wij, Unie-liberalen, hebben op onderwijs
gebied nog altjjd en boven alles een kort
program de openbare school.
Dat is, zeiden we, ons kort program. In
den laatsten tjjd leek het wel ééns of het
geen Cort-program was.
De Minister van Binnenlandsche Zaken is
van huis uit een warm stryder voor het
openbaar onderwjjs. Nog bij het Rapport
der Staatscommissie van 1910, waarin hjj
zitting had, schreef hij met enkele andere leden
een nota, waarin hjj aan zyn liefde voor het
openbaar onderwjjs onverbloemd uiting gaf.
In de laatste jaren leek het echter wel eens,
of de openbare school van het program van
Cort was geschrapt, en slechts door krachtig
te strijden heeft een deel der vrjjzinnige Ka
merleden de positie dier school in art. 192
der Grondwet weten te versterken. Maar ook
bij de verkiezingen van dezen zomer zal dit
een deel van ons program zjjn de openbare
school.
Waarom
Niet, om den schoolstrijd weer aan te
blazen. Deze twist heeft in onze parlemen
taire geschiedenis al genoeg onheil gebracht.
Wij gelooven trouwens, dat het nieuwe art.
192 der Grondwet, zoo al geen beëindiging,
dan toch een aanzienlijke tempering van den
schoolstrijd heeft gebracht en op ons allen
den plicht legt, om zoo gematigd en objectief
mogelijk den strjjd te voeren.
Maar dit kan ons niet weerhouden van
onze taak, om ook bij de aanstaande verkie
zingen te strjjden voor het openbaar onderwijs.
De openbare school wordt door ons niet
gehuldigd als het instituut van een party of
secte. Nog altjjd houden wjj vol, dat iedereen
op de banken der openbare school kan plaats
nemen, dat alle ouders er hun kinderen kunnen
heeuzenden zonder vrees voor schending of
kienking van hun beginsel. Op de openbare
school wordt niets geleerd, dat indruischt
tegen het geloof of het beginsel van anderen.
Dat is met de bijzondere school juist niet
het geval. De bjjzondere school is de school
van een richting, een groep, een party, ten
minste de bjjzondere school, zooals de rechter
zijde zich die het liefst denkt. Daarom is
het bezwaar van onze tegenstanders tegen de
openbare school alleen negatief: zjj maken
geen bezwaar tegen hetgeen er geleerd wordt,
maar tegen hetgeen er niet geleerd wordt,
tegen het ontbreken van het dogmatische in
het onderwijs. Het bezwaar van ons tegen
de bijzondere school is echter positief: juist
hetgeen er wèl geleerd wordt, het zich plaatsen
op een confessioneel-dogmatisch standpunt
by het onderwjjs, maakt, dat dit onderwjjs
alleen geschikt is voor kinderen van een be
paalde richting.
De voorstander van het bjjzor.der onderwjjs
heeft er, als het niet anders kan, desnoods
geen bezwaar in zjjn kinderen naar de open
bare school te zenden.
De voorstander van het openbaar onderwjjs
echter heeft er wel degeljjk bezwaar tegen
zyn kinderen naar de bjjzondere school te
zenden.
Dat is het verschil.
Men zie maar eens het is een bekend,
maar toch altjjd leerzaam voorbeeld naar
de streken met een overwegend roomsche
bevolking, waar geen protestaatsch-bjjzondere
scholen zyn. Wat doet daar de gereformeerde
Stuurt hij zyn kinderen naar de school van
zjjn politieke vrienden, de roomschen Wel
neen, hjj stuurt ze naar de openbare school.
En precies zoo de katholiek als die moet
kiezen tusschea een protestantsche en een
openbare school, kiest hjj öök de openbare.
Wat leert dit?
Dat de openbare school heusch niet zoo
kwaad is, als de heeren van rechts het wel
zeggen. Want ze zien er heelemaal niet
tegen op, om hun kinderen naar die slechte
en zonderlinge school te sturen, als het moet.
En dat is ook best mogelijk. Die kinderen
-zullen daar niets leeren, dat in stjjd komt
met bun geloof of met de levensrichting of
wereld-beschouwing van hun ouders. Trou
wens, een kind laat zich toch ook door het
gezinsleven, door de opvoeding thuis be
ïnvloeden En wat dan aan de openbare
school ontbreekt, kan het desnoods thuis
worden bijgebracht.
Intusschen het ideaal van de oude liberalen
één school voor heel de natie, is onuitvoerbaar
gebleken. De rechterzijde heeft gevraagd om
haar recht en wat zij wilde, is thans als haar
recht erkend. Zjj heeft thans de financieele
gelijkstelling als beginsel, in de Grondwet
gekregen. Openbaar en byzonder onderwjjs
zullen voortaan voor de overheid financieel
gelijk en gelijkwaardig moeten zjju.
Dit echter zal ons niet verhinderen, om,
wanneer straks de nieuwe Onderwjjswet is
ingediend, waarin het beginsel van art 192
wordt uitgewerkt, met alle kracht te stryden
voor de openbare school. Daarom zeiden we.
dat wij ook in den komenden verkiezings-strjjd
de openbare school als één der punten op
ons program hebben geschreven. Niet, om
er zoo scherp en zoo agressief mogeljjk voor
te vèchten. Maar wel, om er ter dege op te
letten, dat zjj niet in het gedrang zal komen.
Want zooals Cort van der Linden, naar
onze meening, tegenover de rechterzijde wel
eens te ver is gegaan in z'n zucht naar
pacificatie en juist daardoor bij de linker
zijde die pacificatie tegenwerkte, zoo moeten
we deksels oppassen, dat onder de vlag der
bevrediging geen lading binnenkomt, die voor
ons, voorstanders van het openbaar onderwjjs,
coptrabande is.
Wjj zullen loyaal meewerken, om het nieuwe
art. 192 tot uitvoering te brengen.
Dat is onze plicht
Wjj zullen de rechterzyde volkomen geven,
waarop zjj recht heeft.
Maar met alle kracht zullen wy voor de
openbare school bljjven strjjden, die nog altyd
wordt bezocht door de meerderheid der Neder-
landsche kinderen. En wjj vertrouwen, dat
dit zoo bljjven zal.
Het oude ideaal der liberalen, alle kinderen
vau ons volk op dezelfde school, moge dan
mislukt zyn. wjj zullen in den geest van die
openbare school, die reeds zooveel millioenen
tot zegen is geweest, bljjven werken.
Wjj, mannen van Liberale Unie, houden
den standaard der openbare school vast
omklemd.
Ook bjj de verkiezingen.
Wij zullen er bjj standhouden als een
sterke schildwacht trouw en dapper.
De Voorzitter van de Christelyk-Historische
Unie heeft ter opening van de algemeene ver
gadering van die party een rede gehouden,
waaromtrent wij eenige kantteekeningen wen-
schen te maken.
Wanneer er nog iemand mocht wezen, die,
onder den indruk van namen of leuzen, zou
meenen. dat de partjjeu ter Rechterzyde als
zoodanig geheel verschillend zyn van de groepen
bjj Links, dan zal hjj na het lezen van deze rede
voering van dien waan zeker genezen zyn. Het
spreken over Christeljjke beginselen en Chris
telijke partijen heeft ongetwijfeld veel meer
dan algemeen gedacht en vermoed werd, de
geesten en ook de stemmen getrokken
thans zullen menigeen da oogen over de wer-
keljjke beteekenis van die vroeger aangeheven
phrases opengaan.
In 1913 trok heel de Rechterzyde als één
man op voor »de Christeljjke beginselen*.
Weliswaar had dit plaats op een overeen
komst, waaruit deze woorden met angstval
lige zorg geweerd waren en waaruit het streng-
zakeljjke zoo overwegend naar voren kwam,
dat niet alleen de districten over en weer
werden toegewezen, maar ook een regeling van
de verkiezingskosten niet ontbrak. Van die
toewjjzing gesproken Eede wordt aan de
anti-revolutionaire party toegewezen, zoo heette
het in de overeenkomst. Maar desalniettemin
bezet thans een Chr. Hist, kalm den zetel,
na strjjd met den anti-revolutionairen tegen-
candidaat. Godsdienst en politiek, maar klaar
blijkelijk het meest politiek.
Kwam het cement, dat de partjjeD van Rechts
verbond, in de meer »Zakelijk« gehouden over
eenkomst dus niet uitdrukkelijk naar voren,
in de verkiezingsredevoeringen en de stem-
buslectuur was het beginsel van de erkenning
van het woords Gods ook op het gebied
der Staatkunde, weder scheriDg en inslag.
En wanneer dan van vrjjzinnige zijde de vraag
gesteld werd hoe het aan een Christelyk-
Historische party, die in art. 4 van haar
program schrjjft, dat Nederland bestuurd moet
worden in Protestautschen zin, mogelijk was
samen te gaan met de Roomsch-Katholieken,
dan was steeds het antwoord, dat beginselen
van hooger orde hier een gezamenlyk optrekken
niet allean billykten, maar zelfs noodzakeljjk
geboden.
Nooit werden wjj overtuigd, maar vaak
moesten wy eerbied koesteren voor die groote
beginselkracht, die zoo volledig wist te zege
vieren over partjjliefde, voor dat wegcyferen
van het groepsbelang ter wille van de be
langen, welke ook op het staatkundig terrein
voor tjjd en eeuwigheid zouden gelden.
En wat zien wy thans gebeuren
Reeds was voorafgegaan een mededeeling
in de bladen vanwege het Hoofdbestuur der
Christelyk-Historische Unie, dat in 1918
geen sprake van een coalitie zou zjjn, thans
komt de Voorzitter dier party aan het begin
van zyn openingsrede die Yrjjmaking nog
eens nadrukkelijk onderstrepen.
>Het besef, los van elke coalitie, zelfstan
dig de eigen beginselen tot volle ontplooiing
te kunnen brengen, heeft menigeen met nieu
wen jjver bezield en sommigen, die eerst van
verre stonden, naderbij gebracht», aldus de
heer De Visser.
Waar blijven uu de algemeen Christeljjke
beginselen, waarvoor de heer De Visser met
Dr. Kuyper en Monseigneur Nolens in boud
in 1913 op zoo welsprekende wjjze het plei
dooi gevoerd heeft? Wjj hooren daarvan
thans niet meer. Wel stelt de Christelyk-
Hjstorische spreker nu weder voorop de eer
biediging van Gods naam in de staatsstuk
ken alsof formules de menscheu beter
zouden maken - de rust op den Zondag
alsof ook van andere zjjdeu daarvoor niet ge
voeld eu geyverd wordt maar bjj deze en
zoovele andere punten ontbreekt elke verwjj-
zing naar de medestanders uit Rome en Dordt.
Het zou aan de hand van de feiten ook niet
altyd even gemakkelijk zyn geweest, maar in
de jaren tusschen 1901 eu 1913 geschiedde
het desniettemin even krachtig als herhaaldelijk.
Thans niets daarvan.
Zou het dan tóch waar zjjn, wat van vrjj
zinnige zjjde onophoudelijk aan Rechts ver
weten is, dat niet eenig beginsel, maar alleen
en uitsluitend stembusoverwegingen en machts
begeerte de zich Christelijk noemende partyen
heeft bijeengehouden Van tweeën een: of
die algemeene beginselen der rechterzyde wa
ren er en dan moest de hoogheid en de
heiligheid daarvan met zich brengen dat zjj
ook nu bleven of die algemeene beginse
len ontbraken als zoodanig en waren slechts
de aanduiding van het middel om bjjeen te
houden, wat slechts uit overwegingen van
zuiver tactischen aard bjj| elkaar| werd gehou
den en bij elkaar kon worden gehouden.
Zuivere tactiek - ziehier het beginsel der
Rechterzyde. Onder het stelsel der der di~
stricts-verkiezingen aaugediend als voortvloei
ende uit denkbeelden van hoogere orde, zien
wjj die algemeen Christeljjke beginselen plot
seling verdwijnen, nu deze onder de gewijzigde
omstandigheden tengevolge van de invoering
van evenredige vertegenwoordiging niet meer
van noode geacht worden, ja zelfs schadeljjk
zouden kunnen zjjn voor de belangen van
eigen party.
Zoo cynisch had het tjjdelyke karakter van
die eeuwige beginselen der Rechterzijde niet
van links kunnen worden in het licht gesteld,
als thans door de eigen partyen geschiedt.
De Christelyk-Historische Unie gaat dus
uu vooreigen beginselen in het vunr, versterkt
met hen, die toen het „maar" om de alge
meen Christelijk beginselen in de politiek ging,
verre bleven. Wanneer wjj van dezulken op
merken, dat zjj allicht weinig gevoelden de
regeering van Nederland in Protestantschen
zin toe te vertrouwen aan een rechtscha co
alitie, waarin de Roomsch-Katholieken opper
machtig waren, dan verwjjt men ons mis
schien nog wel het anti-papisme, dat bjj de
door Dr. De Visser zoo barteljjk welkom-ge
heetenen juist den doorslag heeft gegeven.
Maar de politieke vrijage roet Rome is nu
immers uitja, of men elkaar later in
de Kamer weder terug zal vinden, dat is een
andere zaak, meer een kwestie van tactiek
oftewel algemeen Christeljjke beginselen, wat
in elk geval thans buiten den gezichtskring
der Christeljjk-Historische kiezers dient te
vallen. Voor hen staan de eigen beginselen
thans voorop.
De geachte redenaar heeft voorts gesproken
over dien vreeselijken vjjand, welke op dit
oogen blik Europa op zjjne grondvesten doet
schudden. Men zou meenen,'dat hiermede de
wereldoorlog bedoeld wordt, neen, voor den
heer De Visser is die vjjand de machtswaan,
het machtsbesef. Kan het zyn dat de oud
predikant hier een dertigtal Roomsche Kamer
zetels aan zjjn gezichtseinder ziet opdoemen
Onder dien machtswaan, onder dat machts
besef verklaart spr. te verstaan deoverdrjjving
van het parlementaire stelsel ten koste van
de regeering. De houding door de linker
zijde in dezen aangenomen kan volgens hem
niet door den beugel, geen degradatie van de
overheid is goed te keuren. Maar wanneer
dan in dit verband gesproken wordt van
machts-usurpatie, die bet koningschap uit het
huis van Oranje een anarchronisme acht, dan
moeten wjj met kracht tegen dergeljjke woor
den opkomen. Zeker, de vrijzinnigen worden
hier als zoodanig niet genoemd, maar waar
hiervóór van de geheele linkerzjjde sprake is,
loopt meu zoodoende gevaar op zeker publiek
indrukken te wekken van verdere strekking,
dan wellicht bedoeld is Aldus verraadt men
nog te veel de geestverwantheid met een baron
Van Wjjnbergen, waarmee men toch zegt te
hebben afgedaan, althans wat een samengaan
vóór de verkiezingen betreft,
»De Standaarde meent trouwen» ook al,
dat, wat dit gedeelte van de »kloeke, princi-
piëele redevoering* betreft, een vreemdeling
niets anders zou kunnen denken, of alleen de
partij van den geachten President stond eenig-
jijk en uitsluitend in deze belijdenis.
Juist, Dr. Kuyper, dat was ook steeds onze
grief. Maar niet alleen tegen de Christ.-Hist.,
evenzeer en vooral niet minder ook tegen de
Anti-Rev. en de Roomseh-Kath. De drie
rechtsche partyen hebben altyd voor zicbop-
geëischt die groote beginselen, welke ook in
de partjjen van links menige aanhanger be-
ljjdt, zjj het ook niet bjj voorkeur in het
openbaar.
»0nzen Koning belyden ook bjj de stembus*,
het was tot dusver het rechtsche parool. Nude
tactiek een samengaan niet langer voorschrijft,
eischt elke partij deze leuze voor zich op.
Toont nu de bestrijding van De Standaard*
reeds aan, dat niet eenige party alleen daarop
recht heeft, wanneer het werkelyk méér dan
een leuze zou zyn, ware samengaan van Rechts
onder alle omstandigheden, en dus zeker ook
thans, dure plicht.
Door het onware daarvan in het licht te
stellen, deed Dr. De Visser zeker een uit
nemend werk.
J. B. AMENT.
In stede van de wekelijkdfchen >Uaagsche
Brief* vinden de lezers ditmaal een artikbl
van den hand van onzen Haagschen mede
werker opgenomen.
Red.
TWEEDE KAMER.
De heer Van Beresteijn heeft in de zittingen
van Dinsdag en Woensdag een rede gehouden
over de distributie-zaken en daarbjj verschil
lende handelingen aangehaald, die groote ver
ontwaardiging in den lande zullen verwekken.
Hjj besprak, ook het bezwaar, dat er geen
rechtspraak bestaat tegen machtsmisbruik door
ZEEUWSCH NIEUWSBLAD.
