jtaagsche BrieVcn.
Van het Westelijk oorlogstooneel.
Yan het Oostelijk oorlogstooneel.
veel omhaal nog eens de onschuld van Duitsch-
land aan het wereldconflict te betoogen.
Zoo deze betooging dienen moet voor de neu
trale staten (en dat moet wel) zullen zij niet
veel succes hebben met hun pogen.
Immers, wie b.v. de Hollandscbe bladen
gevolgl heeft van het begin des oorlogs, weet,
dat verreweg de meeste dier bladen toen reeds
schreven, dat behalve eene oorlogspartij in
Oostenrijk en Duitscbland er ook eene bestond
in Rusland.
Zelfs kan het bekend zijn, dat sommige
onzer bladen toen reeds beweerden, dat de
Czaar zich tot het eind toe tegen de mobili
satie verzette.
Welnu, uit het proces blijkt, dat dit zoo
is, dat de Czaar zoolang mogelijk deze te
genhield ondanks verschillende personen, waar
onder Soechomlinof, Janoesjkowitsj en Saso*
nof, die van eene andere meening waren.
Zeer juist wordt nog eens in het licht ge
steld door het neutrale N. v. d. D., dat de
medeschuld of zelfs hoofdschuld met deze z.g.
onthullingen allerminst van de baan is.
»Waar, behalve in de boeken der Duitsche
militairen, stond het als een wet van Meden en
Perzen geschreven, dat bij mobilisatie van
het Russische leger Duitschland den oorlog
moest aandoen en, met schending van Luxem
burg en België, Frankrijk binnenvallen
En danals de Russische intriganten de
ééne kans op vrede, die de Duitsche Keizer
opende, verwierpen, hoeveel kansen hadden
Duitschland en Oostenrijk zelf reeds la'en
voorbijgaan Alle gebeurtenissen waarop de
nieuwe onthullingen betrekking hebben speel
den zich at op 29, 30 en 31 Julidus in de
allerlaatste dagen vóór den oorlog. Een week
te voren echter reeds had Oostenrijk Rusland
den handschoen toegeworpen en had Duitsch
land zich aan Oostenrijk 's zijde geschaard,
Rusland uitgedaagd vijf dagen te voren had
de Duitsche regeering de allerbeste kans op
behoud van vrede weggeworpen door Grey 's
conferentie-voorstel te weigeren en alle po
gingen om een anderen weg tot den vrede
te vinden waren afgestuit op de onverzettelijk
heid der Duitsche diplomatie. Toen Keizer
Wilhelm zijn telegrammen naar Londen en
Petrograd slingerde, was de steen al zoo snel
aan het rollen, dat slechts een wonder zjjn
vaart had kunnen stuiten.*
De Duitsche en Oostenrijksche regeering
passen er voor op, iets door te laten van
hetgeen tusschen 28 Juni en 1 Augustus
1914 te Berlijn en Weenen verhandeld is.
Wel heeft een Duitsch socialist iets over
eene vergadering van aanzienlijke personen in
Duitschland medegedeeld. Op deze vergade
ring (nog vóór de reis van den Duitschen
Keizer naar het Noorden) moet reeds tot den
oorlog besloten zijn. Eene vage tegenspraak
is hier van officieële zijde op gevolgd.
Het ultimatum door Oostenrijk aan Servië
gesteld, was zoo straf, dat dit onmogelijk
kon ingewilligd worden.
En toch vreesde men in Oostenrijks hoofd
stad nog dat Servië aan het geheele ultimatum
zou voldoen.
Wij herinneren bovendien aan de verklaring
van Giolitte, die zeide, dat Oostenrijk reeds
in 1913 Italië polste over een overval van
Servië.
Noch door Duitschland noch door Oosten
rijk is deze bewering tegengesproken.
Zoodat deze onthullingen noch Duitschland
noch Oostenrijk van de schuldvraag ontlasten.
Wij willen nog op iets vreemds wijzen.
Eerst wilde men in Duitschland de schuld op
Rusland schuiven. Nadien hield men vol, dat
hat Engeland was. Thans is het weer Rus
land.
Wat een wringen en draaien om de schuld
af te wentelen.
Eèn lichtpunt is hier in.
Dat men ook in Duitschland gaat terug
schrikken om de verantwoordelijkheid voor
dezen monsterachtigen strijd te dragen.
Behalve deze onthullingen hebben wij ook
die van Gérard, den vroegeren Amerikaanschen
gezant te Berlijn, die alles behalvejgunstigjvoor
Duitschland zijn dan over de reis van minis
ter Haldane in 1912 r.aar Duitschland om
overeenstemming over alle bestaande kwestie's
te krijgen.
Veder worden bekend gemaakt telegrammen
in 1904 gewisseld tusschen den Duitschen
Keizer en den Russischen Czaar om Frankrijk
te betrekken in een drievoudig verbond tegen
Engeland.
Men ziethet wordt hoe langer, hoe mooier.
Er zal nog wel meer voor den dag komen.
Men zal er ook uit begrijpen, dat men voor
een juist oordeel 25 en meer jaren in de
geschiedenis moet teruggaan.
Wat we meer dan eens hebben beweerd.
Weder zijn de zomermaanden achter den
rug. Niet de zomer, want hoe mooi ook in
het algemeen genomen de maanden Juni en
Julie en in mindere mate Augustus ook geweest
zijn, de nazomer zouden wij niet gaarne mis
sen. Ja, wij voor ons zijn geneigd nog een
stap verder te gaan September en October
behooren met gunstig weer tot de schoonste
maanden van het jaar.
September, de maand van de nog zomersche
dagen, wanneer de felle hitte tot aangename
warmte geworden is, wanneer de dagen nog
de zomergeneugten brengen en de avonden reeds
tot ontspannig binnenshuis nooden. De volle,
nu eens opwindende, dan weer afmattende
zomerweelde heeft plaats gemaakt voor de
kalmere, rustige atmospheer van den nazomer.
Wij zetten ons weer tot werken.
Er wacht ons allen werk, voor ieder op
zijn terrein. De vacanties zijn goeddeels ge
ëindigd, scholen en andere onderwijsinrichtin
gen openen weder hunne deuren, de handels
man, al dan niet na een rusttijd, hervat zijne
gewone bezigheden, kortom ieder gaat weer
aan zijn dagelijks werk.
Ook het staatkundig leven doet zich meer
naar buiten gelden. Met opzet spreken wij
hier niet van rust en vacantie, want die zjjn
er op dit gebied in de laatste jaren minder
dan ooit. Zeker, de Kamers zijn sedert eeni-
gen tijd op reis, maar wie mocht meeuen, dat
zulks voor Ministers en Kamerleden een zalig
niets doen beteekent, zou zich schromelijk ver
gissen. De goeden, of moeten wij hier eigen
lijk niet zeggen, de kwaden, uitgezonderd.
Eu ook in de politieke partijen was de zomer
rust ditmaal vaak verre. Met name in de
Liberale Unie. Niet alleen dat onze partij
dezen zomer drie algemeene vergaderingen
hield op 23 Juni, 14 Juli en 11 Augus
tus ook in den tusschentijd en daarna
heeft men daar niet stilgezeten.
Hoofdzaak was ditmaal voorbereidend werk
in commissie-arbeid waarvan alleen de resul
taten naar buiten blijken. Wij bedoelen nml.
het ontwerpen van nieuwe Statuten en Regle
menten, noodzakelijk met het oog op de a.s.
invoering van Evenredige Vertegenwoordiging.
Deze materie, een geheel nieuwe in ons staat
kundig leven, eischte heel wat overleg en niet
minder beleid. Het is dan ook niet zonder
eenige voldoening voor onze Partij, dat wij
kunnen constateeren, dat de Liberale Unie met
dezen arbeid gereed gekomen is, iets wat nog
niet van alle politieke partgen gezegd kan
worden.
Geheel verkeert zou het evenwel zijn te
denken, dat de zaak daarmede in orde is. Naast
de regeling op papier motten wij ook steeds
meer en meer krijgen een organisatie over
het geheele land. Hieromtrent kunnen wij
thans niet in bijzonderheden treden maar wel
zal het onzen geestverwanten goed zijn te ver
nemen, dat over de geheele lijn »aangepakt*
wordt.
Ook de Haagsche Gemeenteraad kwam Dins
dag j.l. weer bijeen en wel voor de verkiezing
van wethouders. Werden de altredende hee-
ren Droogleever Fortujjn fU.L)en Van Vuu-
ren (R.K.) bij eerste stemming met schier al
gemeene stemmen herkozen, de eveneens af
tredende Verbroek (U.L.) zag eerst bij herstem
ming zijn mandaat hernieuwd. Wij meenen te
weten, dat zijn weinig krachtige houding en
gebrek aan voortvarendheid daaraan niet
vreemd waren. De gewichtige afdeeling hem
toevertrouwd het Onderwijs gaf zijne en dus
ook onze geestverwanten vaak reden tot on
gerustheid.
Intusschen hopen wij van harte dat voor
dezen, overigens zeer sympathieken Wet
houder, in den vervolge zal gelden een ge-
gewaarschuwd man telt dubbel.
Als nieuwe man neemt de heer Alb'arda
(S. D. A. P.) een plaats als lid van het Col
lege van B. en W. in. Zeker een niet on
gelukkige keuze, vooral niet wanneer, naar
verluidt, de heer Albarda over eenigen tijd als
Kamerlid zal bedanken. In deze dagen van
zuinigheid neme niemand te veel hooi op
zijn vork.
J. B. AMENT.
DE OORLOG.
De algemeene toestand.
De val van Riga en van de vesting Duna-
mütide, aan de monding van de Dwina is vaa
militair standpunt is van zeer groot belang.
Nu de bijzonderheden bekend worden blijkt,
dat de toestand zich daar aldu9 heeft gewij
zigd. Op den 2en September drongen de'eerste
troepen van het achterste Duitsche leger bij
Uexküll over de Dwina, daarop volgde de con
centrische opmarsch van Mitau naar Riga, langs
den straaatweg en van Uexküll op den ooste
lijken oever der Dwina. De Russische weer
stand ten zuiden van R'ga, aan den over Wen
den-Walk naar Petersburg leidende straatweg
werd- gebroken, en zoodoende kon de stad in
het front en in den rug worden genaderd. De
Russische troepen, die aan de Jiigelbeek weer
stand willen bieden, werden verslagen, en daar
door ontstond in het Russische twaalfde leger
een paniek, die gedeeltelijk het gevolg was
van de stemming, in het Russische leger heer.
schende en van den ouderlingen strijd tusschen
Russen en Lstten.
In dit verband moet de aandacht worden
gevestigd op de gevolgen, die de krasse hou
ding van de voorloopige Russische regeering
tegen de Finnen aangenomen, op de andere
vreemde volken in dit deel van Rusland beeft.
De Letten, wier hoofdstad Riga is, zijn door
de zonderlinge besluiten van de voorlooj ige
regeering jegens de vrijheidlievende wenschen
der Finnen, volkomen uit hun gewone doen
geraakt. Zjj zouden zich wellicht krachtig bij
de Russen hebben aangesloten, wanneer de Rh-
geering te Petersburg zich in staat had ge
toond, den vrijheidszin der door de tsaristische
regeeriDgen sedert eeuwen onderdrukte, onder
worpen volken te begrjjpen en te waaideeren.
Maar nauwelijks aan het bewind gekomen toonde
Kerensky tegen dit streven naar autonomie en
iederatie een zoodanig gebrek aan inzicht, dat
hij de Finnen tot wanhoop drjjft en tot verzet
prikkelt.
Dit moest invloed hebben op de andere
volken in die streek, en zoo vernemen wij dan,
dat er onder de Letten en Balten een soort
van stil verzet ontstond tegen de Russische
heerschappij, dat aanleiding gaf tot de meeniug
dat het er niet toe deed of Rusland of Duit
schland hun de zoo gewenschte automoniezou
verleenen, dat in elk geval de vredesconferentie
over die quaestie zou moeten beslissen, en dat
het dus met meer de moeite waard was daar
voor te strijden en nog meer bloed te vergieten.
Hierin ligt klaarblijkelijk- de oorzaak van
den tusschen Letten en Russen uitgebroken
strijd die bijdroeg tot den terugtocht van het
12e Russische leger.
Hoe dit zij het Russische leger verliet
zijn stellingen, trok in wanorde terug en bood
zoo weinig tegenstand, dat de Duitschers in
het gebied ten O. van Riga de vluchtende
Russen bonden nazitten en het Russische leger-
bericht zegt, dat de Russen, na de Lijflandsche
Aa te zijn overgegaan, den terugtocht blijven
voortzetten. Ook de Russen, die ten O. van
Riga waren opgesteld trokken terug op de
linie Segewald-Lemberg-Detz Sjoedrasd.
De bezettinge r van Riga door de Duitschers
geeft dezen het voordeel van die stad een voor
name étappe-plaats te kannen maken, zooals
zij tot dusver ook voor de Russen is geweest.
Het verlies van Riga zal ook van groote in
vloed zijn op de Russische vlootbassis bij
Oosel. Reeds zijn de Duitsche oorlogsschepen,
gesteund door duikbooten, de Golf van Riga
binnengedrongen, na de daar aangebrachte ver
sperringen te hebben opgeruimd, en hebben
zij aan den strjjd te land deelgenomen.
Overigens is er op het oostelijk front wei
nig belangrijks voorgevallen. Slechts in de
Roemeensche grensstreek wordt de strijd krach
tig voortgezet. De militaire medewerker van
bet »Beriiner Tageblatt* zet uiteen, dat de
Russische en Roemteusche troepen, bij het be
gin van Broesilof's mislukt zomer-offensief,
van den zuidelijken Moldau in westelijke rich
ting waren opgerukt om de Karpathen-passen
en de bergdalen van Poetda, Soesita, Oltoez
en Oez te bezetten. Aanvankelijk behaalden
zij hier eenig succes, doch de Duitsch-Oosten-
rjjksche troepen gingen tot een aanval in grooten
stijl over. Zij lieten het centrum den strjjd
in de bergpassen kalm voortzetten en rukten
inmiddels uit het noorden en zuiden in om
vattende beweging op. De legers van v. KcUess
kwamen uit het noorden, van Dornawatra en
den Drielaudeohoek, die van Mackensen uit
het zuiden van Focsanihet doel was de troe
pen in de bergpassen en rivierdalen zoo mo
gelijk te omsingelen en af te snijden. Die
poging is voor een goed deel gelukt. In het
centrum bleven de hevige aanvallen der Rus
sisch-Roemeensche troepen, voornamelijk bij
Cusinoeloei en in den Oitoez-pas voortduren
maar uit het noorden kwamen de Oostenrijkers
in het Oitoez- en Trotoes-dal, bezetten Tergoe
Cena en Grozesci, en uit het zuiden nadert
Mackensen, die na de Beneden-Soesita te hebben
overschreden en de voornaamste plaatsen in
het rivierdal te hebben bezet, thans westelijk
van Soveja de Russisch-Roemeensche troepen
in de linkerflank bedreigt en gedeeltelijk zelts
in den rug ervan staat. Zoodat de positie van
de legers van Sjtsjerbatsjef en Averescoe lang
zamerhand zeer gevaarljjk wordt, zoo zij nit fc
ten spoedigste achter de Sereth terugtrekken.
In het dal van de Isonzo wordt om den
Mte. San Gabriele de strijd nog hardnekkig
voortgezet. Het bericht, van Eogelsche zijde
ontvangen, dat de Italianen den berg, die ten
O. van Görz ligt, hadden genomen, is voor
barig gebleken. Het ltaliaansche legerbericht
zegt slechts dat ten N.O. van Görz de strjjd
wordt voortgezethet OosteDrijksche is uit
voeriger en bericht, dat de Mie. San Gabriele
in het middelpunt aan den strijd staat. De
Italianen bestormen telkens weer de top van
deu berg, en heihaaldeljjk viel deze in hunne
handen, maar steeds slaagden de Oostenrijkers
erin, dien in stormaanvallen te herwinnen.
Het is een strjjd die aan beide zjjden met
grooten moed en taaie volharding wordt gevoerd,
maar die nog met is geëindigd. Hoewel thans
ieder oogenblik kan verwacht wordt, dat de
Oostenrijkers, als zij hunne nieuwe stellingen
in hef daarachter liggend Ternovaoergebergte
hebben voltooid en betrokken, den strjjd om
den Mte. San Gabriele wel zullen opgeven.
De bomaanval op Brugge en
omgeving.
LONDEN, 5 Sept. (Reuter.) De Admi
raliteit meldtOp 3 Sept. werd te midder
nacht door marine-vliegtuigen een bommen-
aanval gedaan op de volgende militaire doelen
de dokken Van Brugge, het vliegkamp van
arssenaere en dat van Ghistelles. Vele tonnen
bommen werden met goede resultaten gewor
pen. In den middag van 4 Sept. werd een
tweede taid gedaan op de dokken te Brugge.
Speciale doelen werden rechtstreeks getroffen,
o a. vele loodsen langs de kadeer werden
groote branden veroorzaakt, zooals nog kon
worden waargenomen toen de vliegtuigen het
front weder passeerden.
Alle aeroplanes zjjn behouden van beide
tochten teruggekeerd.
In den namiddag van 3 Sept werd een
vijandelijk vliegtuig, dat op verkenning was,
door één onzer gevechtspatrouilles aangevallen
en in volkomen onbestuurbaren toestand om
laag geschoten. Ook op een vjjandeljjken
kabelballon werd een aanval gedaan, de waar
nemer werd genoodzaakt er uit te springen.
Tengevolge van het afweergeschut kon niet
worden waargenomen boe het met den ballon
afliep.
De luchtaanval^
LONDEN, 5 Sspt, (Riuter.) Het ministerie
van oorlog meldtTusschen half elf g.ster
avond en twee uur hedennacht passeerden sen
groot aantal vjjandelijke aeroplanes de Z.O.
kust over een groote uitgestrektheid. De aan
vallers schenen afzonderlijk of in groepen van
twee ot dtie aeroplanes te hebben gevlogen,
waardoor hun aantal moeilijk geschat kon
worden, maar het is mogelijk, dat wel een
twintigtal vliegtuigen aan den raid dëelnauien.
Omstreeks 11,20 uur weid bemerkt, dat eenige
aeroplanes de omgeving van Londen naderdeu,
waar te kwart voor twaalf de eerste bommen
geworpen werden. Van dat oogenblik af tot
circa één uur werden in bet district L >nden
40 oomjoen geworpen. Ook in vele kustplaat-
vielen projectielen. De materieele schade is
niet belangrijk. Een vjjandelijke aeroplane
werd neergeschoten en kwam voor Sbeemes
in zee terecht.
(Later telegram.) Het Persbureau meldt, dat
bij den luchtaanval elf personen gedood en 62
gewond zijn.
LONDEN, 5 Sept. (Eigen bericht.) De lucht
aanval van gisteravond was de eerste Duitsche
raid bij maaulicht. Ofschoon het mooi weer
was, hing er eenige nevel, zoodat de aeropla
nes niet zichtbaar waren. Toch sprak ik eeüige
personen, die beweerden ze te hebben gezien,
hoewel zij onzeker waren over het aantal,
maar vermoedelijk waren er vrij veel, te oordee-
len naar het geraas der schroeven.
Van kwart voor twaalf tot middernacht
duurden de ontploffingen der geworpen bom
men en het gebulder vau het alweergeschut
onafgebroken voort, en eveneens van 12 40,
toen de tweede aanval begon, tot één uur.
Vele personen zochten een schuilplaats in de
stations van den ondergronaschen spoorweg
en in kelders.
De raid veroorzaakte meer upwondenheid
dan een der vorige, omdat het gesnor der mo
tors voortdurend werd gehoord, zonder dat
iemand kon zien, waar zich de aanvaller bevond.
Scarborough gebombardeerd.
Reuters bjjz. dienst seint nog omtrent de
beschieting van Scarborough, dat het een
prachtige dag was geweest en dat tal van
picnic-gezelschappen in de omgeving vertoef
den en duizenden vacantiegaugers zich langs
het strand en de boulevards bewogen. De
duikboot werd gezien op ongeveer drie mijlen
van de kustzij bombardeerde ongeveer tien
minuten achtereen, uit twee kanonnen. Enkele
granaten vlogen over de stad anderen kwa
men aan het strand neer. Na verloop van
minuten durfde de duikboot bljjkbaar den
aanval niet voort te zetten, vreezende voor de
Britsbhe mijnenvegers die naderden. De duik
boot met snelheid onder.
PETROGRAD, 5 Sept. (P.T.A.) Offi. In
de streek van Riga bljjveu de Russische troe-
peD, na de Lijflandsche Aa te zjjn overgestoken,
in N.O.richtiDg langs de kust van de Golf van
Riga terugtrekken. In de streek van deu straat
weg naar Pskof en van de Aa bereikte de vjj-
and, die het offensief voortzet, den overgang
dezer rivier bjj Abrant en Je hoeve Hinzen-
berg, 5Q werst ten N.O. van Riga. De Ras-
