Vrijzinnig Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaanderen.
ZAALPLAN 1917.
Onze afgevaardigde
jbr. de jftnralt Voor de
Vrijzinnigen te Ter jVenzen.
No. 2754.
Zaterdag 24 Februari 1917.
28e Jaargang.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 8 maanden 76 cent voor binnen en buiten Ter Neuzen.
Voor België 95 cent bjj vooruitbetaling.
Abonnementen worden aangenomen bij alle
Boekhandelaren, Brievengaarders en den Uitgever.
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 tot en met 5 regels 60 sent; elke regel meer
10 cent. Bij abonnement aanmerkelijk ver
minderd tarief. Grooters letters naar plaatsi uimte.
Redactie-adresNoordstraat 10, Ter Neuzen
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag- en Zaterdagmorgen bij den Uitgever M DE JONGE, te Ter Neuzen.
TER M1ZENSCH VOLKSBLAD
Telef. Intere, No IS
De Burgemeester van Ter Neuzen maakt
bekend
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NIJ
VERHEID EN HANDELy
Gezien de artikelen 6 en 8 der Distribu
tie wet 1916
IIEEFT GOEDGEVONDEN
te bepalen, dat met ingang van heden zal
zijn verboden
I. 'het marineeren van maatjes- en van
volle haring zonder staart, aüders dan voor
eigen gebruik
II. bet leveren, verkoopen of te koop aan
bieden van baring, gemarineerd in strijd met
het sub I bepaalde
III. het leveren, verkoopen of te koop
aanbieden van maatjes- en van volle haring
zonder staart (al of niet gerookt) en van
gemarineerde haring zonder kop, voor zoo
ver deze niet in oorspronkeljjken of bewerkten
toestand door bemiddeling der Regeering is
verstrekt.
Ter Neuzen, den 28 Februari 1917.
De Burgemeester voornoemd,
J. HUIZINGA..
De Burgemeester der gemeente TER NEU
ZEN, brengt ter openbare kennis dat bij be
schikking van Z E den Minister van Land
bouw, Nijverheid en Handel van 16 Februari
1917 Directie van den Landbouw, No. 4045,
Afd. 6b, is bepaald dat vcor den verbouw
in het oogstjaar 1917 van een of meer der
gewassen Cichorei, Westerwoldsch raygraszaad,
radijszaad, sluitkool- en bloernkoolzaad, kool
rapen- en knollenzaad, peen, koolrapen, knollen,
kool, spinazie, snijboonen en spersieboonen
een Vergunningsbewijs moet worden
aangevraagd aan den Burgemeester vau de
woonplaats van den verbouwer vóór 1
Maart H)17.
Land- en tuinbouwers, wier landerjjen in
twee ol ineer gemeenten liggen, dienen hunne
aanvrage om een vergunningsbewijs in te
dienen bij den Burgemeester der gemeente,
waarin de bedrijfsgebouwen zijn gelegen.
Aanvraagformulieren zijn van af heden ter
gemeente-secretarie verkrijgbaar, waar tevens
nadere inlichtingen zijn te bekomen omtrent
de beperkende voorwaarden voor den verbouw
van genoemde gewassen.
Ter Neuzen, den 24 Februari 1917.
De Burgemeester voornoemd,
J. HUIZINGA.
De Hoofdcontroleur Boekhouder
van het Distributiebureau maakt be
kend, dat de nieuwe zeepkaaten
vuor de maand Maart, verk-ijgbaar zullen zijn
op het gemeentebuis, op Dinsdag en Woens
dag 27 en 28 Februari, tegen inruï-
ling van de oude kaart.
Beide dagen van 912 en van 25 uur.
Kaarten voor de inwoners van Sluiskil zijn
t6 bekomen op dezelfde datums bij den heer
C. Meulbroek, aldaar.
De Hoofdcontroleur Boekhouder,
L. W. RIJNBERG.
In een openbare vergadering van vrij
zinnige kiezers te sTer Neuzen trad Woens
dagavond op de heer jhr. De Muralt, afge
vaardigde naar de Tweede Kamer van het
kiesdistrict Oostburg.
De vergadering was zeer druk bezocht en
werd ook bijgewoond door vele vrijzinnigen
uit andere plaatsen ten Oosten van den Braak
man
Spreker had tot onderwerp gekozen »Even-
redige vertegenwoordiging en de partijkeus*.
Alvorens tot zijn onderwerp over te gaan,
wijdde spreker eenige woorden van hulde aan
het krachtige rainisterie-Cort van der Linden,
dat in de dagen na den eersten Augustus 1914
Nederland zoo wijs en kloek bestierde.
Hierop zette spreker het stelsel van de
evenredige vertegenwoordiging in het kort
uiteen, waarna hij tot de conclusie kwam, dat
het noodzakelijk is dat de vrijzinnige kiezers
zich aansluiten bij een van de drie vrijzinnige
groepen, namelijk bij de Oud-Liberalen, Vrij
zinnig Democraten of bij de Liberale Unie.
De heer De Muralt herinnerde er aan, boe
de vrijzinnigen van Z.-Vlaanderen eerst den
oud-liberaal Hennequin kozen, daarna aan den
vrjjzinnig democraat Vorstei'man van Oyen de
voorkeur gaven, om ten slotte spreker, een
unie liberaal, naar de Tweede Kamer af te
vaardigen.
Spreker hoopt dat de kennismaking van de
vrijzinnigen met de Liberale Unie, door mid
del van spreker als afgevaardigde, hen er toe
zal brengen zonder, aarzelen, zich bjj die Unie
aan te sluiten. Op dien uitslag hoopt hijja
rekent hij.
Er zip) er wel die een voortzetting van de
concentratie van vrijzinnigen verlangen. Spreker
is daar niet tegen en merkt op dat de be
zwaren van verschillende zijden daartegen ge
opperd niet alle even ernstig zijn. Ook hoort
men van plannen om te geraken tot twee
groote vrijzinnige groepen, nameljjk een con
servatieve partjj en een vrjjzinnige volkspartij.
Spreker wil daarover zjjn oordoel nu nog
niet zeggen. Het kon wel eens zjjn, dat de
praktijk van de verkiezingen voor de evenre
dige vertegenwoordiging, noodwendig, daartoe
leiden, maar voorshands ziet spreker dat niet
in. Mocht het daartoe komen dan zal de
aanleiding daartoe moeten worden gevonden
in een verkeerden koers die de Unie na den
oorlog zou inslaan Spreker verwacht echter
een verstandige leiding in dezen.
Hierna gaf spreker een kort overzicht van
het streven en werken van de liberale partjjen
en in het bijzonder van de Liberale Unie.
De Liberale Unie werd in 1885 opgericht,
om de verdeelde liberale partij te hereenigen.
Nadat de liberalen onder Thorbecke aan het
volk de vrijheid van spreken, aenken en schrij
ven hadden gebracht, werden zij later, tot de
tachtiger jaren, door den schoolstrijd nog sa
men gehouden, om na Kappeine's schoolwet
uit elkaar te gaan.
De Liberale Unie van 1885 kenmerkte zich
in het bijzonder hierdoor, d*at zij in zich
wenschte te vereenigen alle mannen van vrij
zinnige beginselen, zonder af te dalen in de
tails, zooals die door latere partijprograms
zijn aangegeven. Hoofdzaak was waakzaam
te blijven voor de openbare school, te strijden
tegen hen die kerkelijk gezag in den Staat
wilden overbrengen, te streven naar het in
stellen van maatregelen, die de economische
vrjjheden van het volk zouden brengen, uit
breiding van kiesrecht enz.
»Bjj verscheidenheid van streven eenheid
van willen« stond bij de Unie in de eerste
jaren en ook daarna, op den voorgrond.
Spreker beschrijft hierop den tijd dien de
Unie doormaakte vóór en na de grondwets
herziening van 1887, de geschiedenis van de
wet Mackay in 1889, die de eerste subsidies
bracht aan het bjjzonder onderwijs, den strijd
in en buiten de Kamer over het kiesrecht-
voorstel van Tak van Poortvliet in 1892.
Uitvoerig besprak spreker hierbij de eerste
aderlating die de Unie onderging, toen in ver
band met de uitbreiding van het kiesrecht, de
conservatief-liberalen de Unie verlieten met
den heer rydeman aan het hoofd. Deze con-
.rvatief-liberalen hebben later den Bond voor
vrij- of conservatief-liberalen opgericht, in 1906.
De tweede aderlating onderging de Unie,
toen in 1901 de meest democratische elemen
ten de Unie verlieten, omdat de meerderheid
in de Unie, hoewel volstrekt niet tegen de in
voering van algemeen kiesrecht gekant, de
noodzakelijkheid van de »directe invoering»
van het A. K. niet inzag. Deze afgescheideneu
hebben toen den Vrjjzinnig-Democratischen
bond opgericht.
Hoe ook eenerzyds het verlies aan leden te
betreuren was, dient toch anderzijds te worden
opgemerkt, dat de beide aderlatingen voor de
Unie geen doodbloeden tengevolge hebben ge
had. In de Kamer teekenen de verhoudingen
van de drie liberale groepen V. D O. L. en
U. L. als 7, 8 en 23.
Spreker toont aan, dat de rechterpartjjen
bet alléén hebben kunnen winnen wanneer
links d.w.z. de liberalen verdeeld waren.
Hoe vast aaneengesloten ook, de coalitie ver
loor bet steeds, wanneer de vrijzinnigen één
lijn trokken. Wanneer het samengaan lukte,
dan was dit steeds te danken aan de Liberale
Unie. Spreker wijst in dit verband op het
werk van Goeman Borgesius en anderen.
Het feit alleen, dat die groote middenpartij,
genaamd de Liberale Unie, herhaaldelijk de
verstrooide vrijzinnigen heeft hereenigd, al zij
het tijdelijk, en daarmede herhaaldelijk het
clereiale régime heeft weten omver te werpen,
is al een reden om het voortbestaan dier party
te verzekeren en zich er bij aan te sluiten.
Eén partij kenmerkt zich niet in hoofdzaak
door zyu program. De drie vrijzinnige groepen
hebben alleen het concentracie-manifest on
derschreven. Dat manifest ademt een democra-
tischen geest. Toch zijn niet alle drie groepen
democratische groepen. Elke partij kenmerkt
z ch door de personen die haar vormen en
door haar karakter. Neem alieerst.den oud
liberaal. Hij is beslist vóór de openbare school.
Veelal goed protestant eu dikwerf anti-Roomsch.
Hij is niet tegen algemeen kiesrecht, maar er
zeer slapjes vóór. Hij is niet tegen vrouwen
kiesrecht, maar als het van hem afhing kwam
het er nooitHij is niet voor het opdrijven van
indirecte belastingen, is in beginsel zelfs voor
directe belastingen, maar zachtjes aan Hij
gaat met staatspensionneering mede omdat hij
er politiek niet aan weet te ontkomen, enz.
Hij hinkt bij de vrijzinnigheid altijd achteraan.
Zijn grondbeginselen vau yrijheid van het
individu» enz. zijn dezelfde als die van de
twee andere groepen. De propaganda is anders
De vrijzinnig-democraat holt steeds vooruit.
De bond vormt een groep van intellectueelen.
Het contact met het volk is er wel ik naam
maar niet in der daad. Door vooruitstrevend
heid, dikwerf ontijdig ten toon gespreid, zooals
bijv. betreffende algemeen manneukiesrecht
of vrouwenkiesrecht, dreigen schoone maatre
gelen, die zij wenschen te trelfen, te mislukken.
De overdreven eisch die zij zich stellen, vooral
»niet te schipperen» in de politiek, deed mannen
als Treub, Marchant, Drucker, van Gijn, Pleyte
enz. bij elkaar komen, maar dezelfde karakter
trek deed van Gjjn, Treub, Drucker, v. d.
Feltz, Pleyte de party weer verlaten. De V. D.
partij maakt inderdaad op spreker den indruk
van te zjjn de meest betrouwbare partij op
democratisch gebied, maar tot nu toe niet de
beste om veel te bereiken.
Intusschen blijft spreker zich vooralsnog
aangetrokken gevóélen tot de groote midden
partij, de Liberale Unie, al ontveinst hij niet
zijn sympathie voor de frischbeid der vrijzin
nig-democraten. De unie liberaal is bedacht
zaam. Hij overweegt de bezwaren van de con
servatieven, maar onderschrijft ze nooit. Houdt
er in hel belang der democratie wel eens re
kening mede, waar het geldt »alles of niets.»
I^e unie liberaal laat zich niet overduvelen
door heftige betoogen, Hjj richt zich in Let
belang van het bereiken van noodige instellm-
naar de omstandigheden. Al is hy sterk voor
stander v n A. K. hy »eischt« pas de in
voering, wanneer vast staat dat in breede
lagen van het volk die invoering wordt ge-
wenscht. Zoo staat hij ook ten opzichte van
het vrouwenkiesrecht.
De unie liberaal was voor dwangverzekering,
totdat de volkbeweging zijn oogen opent, en
de volkswil zich manifesteert vóór staatspen
sionneering, van dat oogenblik is hij vóór
staatspensionneering.
Merkwaardig hoe dan de V. D. Bond nog
lang heftig blijft strijden tegen staatspensioen,
o. a. de heeren Tasman en vele anderen, niet
tegenstaande de volkswil reeds lang anders
wilde. Ten slotte moest de V. D. Bond met
de conservatief liberalen het hoofd in den
schoot leggen, om, ook zonder ernstig onder
zoek. het staatspensioen te aanvaarden. Spre
ker zegt niet dat unie-mannen als de Meester
enz, ook niet het staatspensioen hebben be
streden, maar zij kwamen eerder terug van
het verkeerde pad.
In den breede toont spreker aan hoe ook
de oud-liberalen zich verzet hebben tegen het
staatspensioen. Spreker geeft tal van citaten
uit de brochures van den heer Marchant en
van de heeren Drion en Ter Spill.
Op het gebied van den schoolstrijd is het
merkwaardig, hoe bij de behandeling van art.
192 der Grondwetsherziening, de oud-libe
ralen krachtig aandringen op betere redactie
dan die voorgesteld door de grondwetscom
missie. De V. D. gaan slechts schoorvoe
tend mede en verklaren dat de gewenschte
redactiewijziging niet veel beteekent. De Unie
bleek hier weer onmisbaar, .en bet is bekend,
dat de meest degelijke oppositie, in dezen,
althans in de Kamer zelf niet is gevoerd door
de oud-liberalen, maar door prof. Eerdmans,
van Raalte en Otto. Hulde dient gebracht te
worden aan de nagedachtenis van Tydeman,
die in elk geval in de grondwetscommissie
een beteekenende oppositie liet gevoelen, waar
op vele anderen, dit dient ook erkend, slechts
voortbouwden. Intusschen, ook bjj de behan
deling van art. 192 bleek weer de onmisbaar
heid van de Liberale Unie.
Indien de Unie alles overnam van de V.
D. en hier en daar iets overnam van de oud
liberalen en ook veel van de socialisten, dan
zou de reactie het hoofd opsteken en sociale
verbetering nog langzamer opschieten dan
het al doet.
Spreker wijst er verder op, hoe indien de
V. D. steun hadden gehad van de Unie, wel
licht de directe invoering van vrouwenkies
recht in de Tweede Kamer zou zijn aange
nomen, maar tegelijk hiermede de heele Grond
wetsherziening in de Eerste Kamer niet zou
worden aangenomen. Gelukkig hebben .de
unie-liberalen dit in de Tweede Kamer ver
hinderd en door bedachtzaamheid mislukking
voorkomen. Tenzij dat de indiening van het
amendement door de socialisten, dat directe
invoering van vrouwenkiesrecht en de steun
van de V. D. verkreeg, slecht comedie was
In dat geval beteekent het heele streven niet
zoo veel, al erkent spreker, dat men ook met
comedie wel eens een ernstige zaak vooruit
kan brengen.
Spreker gaat hierop na het program der
Liberale Unie, dat inderdaad alles omvat wat
bereikbaar is, al is voor een groot deel slechts
in de verre toekomst bereikbaar. De dienst
staat van de Liberale Unie is schitterend
Spreker noemt een groot aantal Ministers die
uit de Unie voortkwamen en stelt daartegen
over wat de andere partjjen in dezen presteer
den. Hij raadt de vrjjzinnigen aan, die groote,
bedachtzame middenpartjj te steunen 'en zich
daarbjj aan te sluiten. Hoewel het hier een
vergadering van vrjjzinnnigen gold besprak
spreker nog kort het standpunt van de S. D.
A. P. en de kerkeljjke partyen.
De heer de Muralt verklaarde verder, dat
hy niet van plan was geweest de aansluiting
bjj de Unie te komen bepleiten en deze had