Vao liet Roeraeensclie gevechtsterrein.
Op Zee
BINNENLAND.
De toestand.
De bisschop van Gent overleden.
Het Koninkrijk Polen.
Een Duitsche duikboot
verongelukt.
De K. I op weg naar Indië
beschoten.
Een Duitsch linieschip
getorpedeerd
De Koningin-Moeden aan een
gevaar ontsnapt.
Onlusten in Djambi.
De dood van Mn. M. Tydemam Jn.
wachten en detectieven in de verschillende
straten waardoor de stoet, rijden moest, 't Ge
rucht, als zouden bij dit bezoek den militairen
hun patronen ontnomen zijn, is ongegrond,
maar dat 't ontstaan is uit bittere woorden van
Duitschers zelf, is toch wel teebenend. Er is
groote ontroering ouder veel vluchtelingen van
de kust, die te Brugge in 't Gildekuis vertoe
ven. Ze zijn werkloos en verwachten nu nog
meer elleude, dun ze reeds leden in de laatste
twee jaar. De dwang wekt veel droefheid, maar
wakkert t6vens den nationalen geest aan. Dit
getuigden reeds de brieven uit Gent. Het blijkt
eveneens uit verschillende gebeurtenissen te
te Brugge.
Onlangs kwamen er een groep Belgische ge
vangenen aan. 't Volk stroomde sameD, riep
en juichte en moe-t met geweld uiteen gedreven
worden. Enkele dagen geleden weer pen der-
geljjke betooging toen de Duitschers twee ge
vangen Engelschen door de stad leidden. We
berinneren aan de straf Brugge opgelegd, toen
burgers Russische krijgsgevangenen toejuichten.
Gedurende een week was de taptoe om 6 uur
anders is het om 8 uur, otschoon van 5 uur
af de stad in 't donker moet zijn. Per straat
mag slechts een lantaarn branden. Op allerlei
wijzen toont men ziju nationaal gevoel Bij de
koperrequisitie moeten koperen huishoudelijke
artikelen ingeleverd worden. Een notabele zette
een boogen hoed op, trok ziju statiepak en
glacé handschoenen aan en bezorgde zoo te
midden 7an vroolijke belangstelling onder 't
volk een koperen waschketel by de opeischers.
De ketel werd aangenomen en de voormalige
eigenaar ruw aan de deur gezet'.
't Fijnste woord, door een moeder gesproken,
en tevens een striemende zweepslag voor heo,
die bet recht zoo verkrachten, was gewis dat
van een eenvoudige vrouw uit Brugge, wier
zooo aau bet front staat. Ze bracht bij de re-
quisitie een oud koperen kruisbeeld in, zooals
men er in de Vlaamsche huizen nog veel aan
trof en sprak tot de officieren»Hier is 't
Christusbeeld. Maria moest de spijkers niet
leveren, waarmee haar zoon gekruisigd werd,
maar gij vraagt dat offer wel van ons. Gy eischt
koper om onze kinderen neer te schieteD*.
't Antwoord op die roerende uitspraak was een
barscb »heraus«. Moet ik nog vertellen hoe
men te Brugge over de hoogeschoolkwestie
denkt? Waar wij zulke mededeelingen kunnen
doen, zullen we niet uitweiden over het gedrag
van sommige meisjes die met marinematrozeu
leren brengen in de kroegen van de Visch-
markt en om de draaiorgels in de Langestraat.
Daar een roes van dolle vergetelheid en in
de Normaalschool, zoolang de oorlog al duurt,
gekreun in het lazaret, want zelfs uit Frank
rijk en over de verschrikkingen van den Yser
boort men nu weinig meer doch veel over die
van de Somme. Van te Brugge rustende troe
pen op 't kerkhof liggen ongeveer 500 Duit
schers in wel onderhouden graven. Onlangs
werd er een arduinen gedenksteen opgericht.
Vrouwen van Biögge brachten de gelden
bijeen voor een monument op het perk, waar
Belgeo, Franschen en Engelschen. rusten.
Veel vluchtuliogen zijn aangehouden en huis
zoekingen naar verborgenen hebben deuk plaats.
Het blad »Les Nouvelles* van Zaterdag be
vat een brief uit Luik van 1 November waar
aan wij het volgende ontleenen
Hier te Luik wordt het leven droevig, voor
al sedert de laatste week. De Duitschei s heb
ben zich meester gemaakt van de belangrijke
werkplaatsen van de Maas te Sclessin. van de
Usines de l'EIectricité du pays de Liège te
ScJessiD, van de staalfabrieken te Angleur
(waarvan de directeur M. Renson reeds sedert
maanden in DuitschlaDd is), van de afdeeling
locomotieven van de Société Cockerill te Se-
raing, van de werkplaatsen van de Société
Anonyme Léonard Outils (Renier Poricelet),
van de kolenbekkens du Perron te Sclessin,
du Bois d'Avroy te St. Gilles, enz. Thans zjjn
er werkloozen 't Is Ongeloofelijk, hoeveel er
naar Duitschland vertrekken, vooral VlamiogeD.
Te Luik verwacht men troepen. Te Verviers
heeft men insgelijks hun komst aangezegd. Men
neemt al onze paarden. Den 26 October heb
ben zij al de paarden te Esneux opgeëischt.
De volgende week zal het misschien onze beurt
zijn. De haver kost 125 frs, de klaver 32 frs.,
het stioo 100 frs per 100 kilo. Men heeft ver
leden week voor een slagerij een ziek paard
verkocht voor 700 frs., dat geen 100 frs. waard
was. De eieren kosten 45 centimes per stuk, de
boonen 4 frs. per kilo aardappelen fr. 1,25,
Te Luik zijn al de machines van de Com
pagnie Internationale d'Electricité, quai de
Couroumeuse, naar Duitschland vervoerd. Ver
leden week hebben de Duitschers 200 booten
uit het kanaal en de Maas opgevorderd en heD
gedwongen kiezel naar het front van Verdun
te vervoeren.
Men zegt, dat de 4 stedeD Gent, Doornik,
Charleroi en Mouscron gesloten zijn. Niemand
kan er vrij uit maar aanhoudingen van jonge
lieden hebben er lualdeljjk plaats, die naar
Doitscblaod gebracht worden,
Het ziju vooral de werklieden voor de ver
vaardiging van transportmateriaal, welke de
Duitschers zoeken, en het zijn ook juist die
werkplaatsen, die zij bezetten of gesloten heb
ben. Er zijn veel militairen, en vooral cavalerie
in de staalwerken te Angleur en bij Cockerill.
Verleden week zijn een hondertal arbeiders van
de staatsspoorwegen met geweld naar Duitsch
land weggevoerd. Het waren machinisten,chauf-
feuis werktuigkundigen, remmers, enz.
Dinsdag zijn er te Verviers 18 treinen voorbij
gekomen voor de richting Aker, gevuld met
buigers uit Brabant en Vlaanderen, die de
Brabarf-mne en de Marseillaise zongen. Dep-
zelfiien dag hebben we 23 ronde kruis treioeu
geteld, die ledig naar Luik, Brussel eu Vlaan
deren gicgen.
r
GENT, 5 Nov. (W. B Anton Stillemans,
bisschop van Gent, is in den ouderdom van
84 jaren overleden.
WEENEN, 6 Nov. (Wolff.) Officieel: Front
aartshertog Karei De aanvallen der Roeme-
niërs, in het Noorden van Walachije zijn ook
gisteren volslagen mislukt.
Wij hebben ten Z.O. van den Rooden Toren
pas terrein gewonnen en den berg Omu (ten
Z.W. van Predeal) genomen.
In het grensgebied bij den Bodza-pas en
bij Bekas en Tölpajes duren de gevechten
voort.
SOFIA, 6 Nov. (Ag. Buig.) OfficieelLangs
de kust van de Zwarte Zee is het rustig.
In de Dobroedzja onbeteekende schermutse
lingen tusschen verkenningsafdeelingen.
Aan den Donau eenig geschut- en geweer
vuur, zonder belang.
BOEKAREST, 6 Nov. (Ag. Roem.) Offici
eel Noordelijk en N.W. front: Aan de West
grens van Moldavië is de toestand onveranderd.
In het Buzeu-dal en bij Bratocea zijn ge
vechten gaande.
In het Prahoya-dal hebben wij vijandelijke
aanvallen, gericht tegen ons centrum eD orzen
rechtervleugel, afgeslagen.
Ten Noorden van het Ceraului is een gevecht
gaande.
In de streek van Dragoslavelt wisseling van
geschutvuur.
Op den linkeroever van de Olt duurt de
strijd voort.
In het Jiul-dal heeft de vijand verster
kingen ontvangen Wij hebben onze vervolging
gestaakt.
Bij Orsova is de toestand onveranderd.
Zuidelijk frontLangs den Donau wisseling
van vuur op het geheele front.
In de Dobroedzja hebben onze voorhoeden
den vijand genoodzaakt terug te trekken. Op
zijn terugtocht heeft hij de dorpen Ldaeni,
Lieigar, Urosman en Harhaicar in brand
gestoken.
ST. PETERSBURG, 6 Nov. (P. T. A
Officieel In de richting van Predeal zijn de
Roemeniërs na een verbitterden en hardnek-
kigen strijd gedwongen eenigszins naar het
Zuiden terug te trekken.
In de streek van Lirechti, in het Tirgufki-
dal, zijn alle aanvalspogingen van den vijand
afgeslagen.
In het Jiul-dal zijn de Roemeniërs den
vijand naar het Noorden blijven terugdringen.
Op het front aan den Donau zijn schermut
selingen met vijandelijke ruiterij en vooruit
geschoven infanterie ten onzen gunste beslist.
i»
Nog is Polen niet verloren
Deze oude leuze heeft nieuwe kracht ge
kregen, door het verrassende manifest van
den Duitschen keizer en den keizer-koning
van Oostenrijk-Hongarije, dat Zondagmorgen
der wereld is verkondigd, enkele uren slechts
nadat de Duitsche Ryksdag zijn zittingen
voor eenige maanden had verdaagd. Niet
duidelijker kon zeker de ware beteekenis van
het parlementarisme in Duitschland in hét
licht worden gesteld, dan door deze daad.
Z. M. de Duitsche keizer en Z. M. de
keizer van Oostenrijk en apostolische konitig
van Hongarije, gedragen door het vaste
verhouwen op de definitieve zege van hun
wapenen en geleid door den wensch, dobr
hun dappere legers met zware offers aan de
Russische heerschappij ontrukten Poolschen
gebieden een gelukkige toekomst tegemoet
te voeren, zijn overeengekomen uit deze ge
bieden een zelfstandigen staat met erfelijke
monarchie en constitutioneele staatsregeling
te vormen.
Het koninkrijk Polen is dus hersteld, voor-
loopig althans. Eerst de uitslag van den
grooten oorlog zal beslissen over het lot der
Polen, maar hoe deze uitslag ook moge zijn,
dat een wijziging in dat lot van den wereld
oorlog het gevolg moet zijn, is wel zekér.
Alleen het is nog onzeker in welke riohtihg
een oplossing van het Poolsche vraagstuk zal
worden gevonden.
Het oude Polen, zich uitstrekkend van de
Oostzee tot bijna aan de Zwarte Zee, inwen
dig verdeeld en door begeerige naburen be
dreigd, ging ten slotte aan deze begeerigheid
tan gronde. Pruisen, Rusland en Oostenrijk
kwamen in 1772 oveieen zich ieder een deel
van het Poolsche gebied toe te eigenen. Dat
was de eerste van een reeks verdeelingen, die
de Poolsche natie van de wereldkaart deden
verdwijnen en het Poolsche land en het Pool
sche volk in deze andere rijken deden opgaan.
In 1793 volgde de tweede, in 1795 de derde
verdeeling van Polen. Het Poolsche rijk bad
toen opgehouden te bestaan maar de Pool
sche nationaliteit was niet dood. Er volgden
tal van pogingen tot herstel van de actie en
een oogenblik scheen het of Napoleon, die
uit het aan Pruisen ontnomen Poolsche ge
bied later vergroot met het aan Oosten
rijk ontnomene een groothertogdom War
schau vormde, een Dieuw zelfstandig Polen
zou stichten. Napoleon's val richtt» ook ech
ter dien nieuwen staat ten gronde. En op
het Weener congres volgde riu een vierde
verdeeling, waarbij Pruisen, West-Pruisen en
Posen, Oostenrijk Galicië (behalve Krakau,
dat vrije staat bleef') ontving en Rusland de
rest van het nieuwe zelfstandige Polen kreeg,
het z g. congres Polen, dat vrijwel dezelfde
grenzen had als het gouvernement Warschau
thans.
Dit congres-Polen werd een autonome staat,
onder den Tsaar van Rusland, maar reeds in
1832 werd de door Tsaar Alexander verleende
vrijzinnige constitutie na verschillende pogin
gen der Poolsche edelen om een volkomen
zelfstandigheid te herwinnen, ter zijue gezet.
In plaats van die constitutie trad het orga
nische statuut* van 26 Februari 1832, waar
mede Polen onder Russisch bestuur kwam en
hel nationale leven van Polen was uitgewischt.
Sedert dien kon van een eigen Poolsche
nationaliteit niet meer worden gesproken. De
Polen waren opgegaan in Rusland, in Pruisen,
in Oostenrijk. En met harde hand werd den
Polen geleerd, dat zij zich voortaan hadden
te beschouwen als leden der nieuwe volkeren-
familiën, dat zij den droom van een eigen,
zelfstandig, nationaal leven hadden op te ge
ven. Het minst was dat het geval in Oosten
rijk, waar bun althans nog een zekere zelf
standigheid werd gelaten en waar ze ten slotte
door den politieken strijd der verschillende
nationaliteiten in de Oostenrijksch-Hongaarsche
monarchie bijeengebracht, een zekere rol wis
ten te spelen, soms zelfs een eenigszins be
voorrechte positie wisten te verkrijgen.
Maar in Rusland en in Pruisen, later in
Duitschland, werd elke nationale ontwikkeling
met kracht onderdrukt.
Echter »een volk kan niet vergaan*. Dat
bleek ook bij de Polen ondanks alle onder
drukking groeiden de Poolsche nationale aspi-
ratiën, en vooral ook in Duitschland, waar ze
althans van hun Duitsche meesters veel had
den geleerd, waar ze ook van den eeonomischen
opbloei van het Duitsche Rijk mede konden
genieten, wisten de Polen zich te versterken
en alle pogingen om het oude Poolsche gebied
te »verduitschen« bleken vruchteloos.
Zoo werd de Poolsche quaestie een zeer
moeilijke, ook voor Duitschland.
BERLIJN, 5 Nov. (Wolffbureau). Offici
eel. In den avond van den 4e Nov. is de
duikboot »IJ 20" in den mist ten Noorden
van Bovbjerg bij de kust van West-Jutland,
aan den grond geloopen. Alle pogingen der
te hulp geroepen torpedobooten om het vaar
tuig vlot te maken zijn mislukt.
De »U 20" werd daarom den 5en Nov.
opgeblazen, nadat de bemanning door de tor
pedobooten was overgenomen.
De chef der admiraliteit.
(Officieel). Hr. Ms. onderzeeboot K. I, ge
sleept door de Witte Zee, onder bevel van den
luitenant ter zee le klasse jhr. Schorer, is
op de reis naar Indië, in de nabijheid van
het eiland Quessant beschoten door een Fransch
patrouillevaartuig, ondanks de gevoerde vlag
gen en oorlogswimpel.
Eenzelfde incident deed zich voor in de
Middelandsche Zee, waar de Eugelsche hulp
kruiser Mongolia, volgens ingekomen rapport,
eenige schoten op de gesleepte onderzeeboot
K. 1 loste. Door een ter plaatse aanwezig
Franscb patrouillevaartuig gewaarschuwd, heeft
de Britsche hulpkruiser de beschieting ge
staakt. In geen der beide gevallen zijn de
Nederlandsche schepen getroffen.
De regeering, die tijdig aan de oorlogvoe
rende regeeringen kennis had gegeven van
den tocht van de Witte Zee met de K. I op
sleeper, beeft van de voormelde rapporten
mededeeling gedaan aan de Fransche en de
Britsche regeeringen en daaromtrent ophelde
ring gevraagd.
LONDEN, 6 Nov. (Reuter.) De admira
liteit deelt mede, dat een Engelsche duikboot
gisteren bij de Deensche kust torpedo's heeft
afgeschoten op een Duitsch linieschip van
het dreadnought-type. Het schip is getroffen,
maar de mate van de aangerichte schade is
onbekend.
ROME, 6 November. (Stefani). Het ministe
rie van marine maakt bekend In den nacht
van 16 op 17 October trachtte een Oostenrijk-
sche duikboot een ouzer stoomschepen met
troepen te torpe-ieeren. Zij werd ontdekt door
een begeleidende torpedoboot, die baar vast
beraden aanviel. De duikboot en de torpedoboot
vergingen, terwijl het stoomschip onbeschadigd,
de haven van bestemming bereikte. De bemau-
uing der torpeUoboot weid grootendeels gered
en wij namen 2 officieren en 11 man van de
bemanning der vjjaudelijke duikboot gevangen.
lu deu nacht vau op 2 November zijn
onze terpedobo.'tei na op stoutmoedige wijze
en met goed gevolg bet myngebied te zijn door
gevaren en sterke versperringen voor bet ka
naal van I'asana en Pola te hebben verwijderd,
doorgedrongen tot de gebruikelijke ankerplaats
van een deel der Oostenrijissche vloot, Zij heb
ben tegen een der groote vijandelijke schepen
2 torpedo's aivuurd, die, gelijk viel waar te
nemen, bleven steken in de beschermende net
ten van het schip. 1 wee uren lang bleven
onze torpedoboolen verkenningen doen op wei-
nige honderden ^eter afstand van de machti
ge torleu van Pula, en pas toeu de torpedo
booten zich verwijderden, begonnen tal van
zoeklichten vergeefs beiuel en zee af te zoe
ken en openden de batteryeu e.*u ongeregeld,
vruchteloos vuur.
Eenige ouzer torpedobootea hebban in den
nactit vau 3 dezer een groot Oostenrjjksch
stoomschip, dut op de rede vau Durazzo voor
aoker lag in den giond geboord.
V tjandelyke turpedobooteu, die uitvoeren om
de onze aau te vallen, zya door een tegenaan
val genoodzaakt zich terug te trekken. Onze
schepen zijn oogedeeid ïu hun ha ren terugge
komen.
Gisterochtend verschenen 3 vijandelijke tor
pedojagers voor Saint' Elpido en begonnen de
kust te beschieten, ofschoon daar geen enkel
militair werk is. Een onzer gepantserde krui
sers schoot toe en dwong door zijn geschut
vuur den vijand zich terug te tiekken. Twee
torpedojagers werden getroffen, een zag men
zich met slagzij verwijderen, geholpen door de
anderen. Geen der vijandelijke schoten heett
getroffen. De schade aan eigendommen is hoogst
onbeduiden;d een spoorwegbambte te licht ge
wond.
's GRAVENHAGE, 5 Nov. (Corr.-Bureau).
Door den sterken wind knakte hedenmiddag
in het Haagsche Bosch een zware boom af.
Een ondeelbaar oogenblik te voren was het
rytuig, waarin de Koningin-Moeder gezeten
was, de plaats van het gebeurde gepasseerd,
zoodat H. M. op gelukkige wijze aan het zeer
dreigend gevaar is ontsnapt. Het gebeurde
veroorzaakte overigens ook geen persoonlijke
ongelukken.
WELTEVREDEN, 4 Nov. (Van onzen W.-
correspondent). Officieel wordt medegedeeld,
dat de marechaussée in de Tjeritam-streek
Raden Boeroeg gevangen namen en dertien
volgelingen. Vijf geweren werden buitgemaakt.
Tilburg, 5 Nov. Omtrent het zoo onver
wacht afsterven van mr. Tydeman lid der
Tweede Kamer wordt het volgende gemeld
Mr. Tydeman kwam Zaterdagmorgen uit
Breda en begaf zich onder Hil varen beek op
jacht, vergezeld van zijn jager Vriens, zijn
twee jachtopzieners en zijn wilddrager. Om
streeks half twee schoot de heer Tydeman
een fazant, eveD later kreeg hij een haas on
der schot en op dezen zijn geweer aanleggende,
viel hij voorover en bleef bewegingloos liggen.
De oppassers, jager en wilddrager snelden toe
en vonden den heer Tydeman dood ter aarde
liggen. Nadat door dr. Scheidelaar de dood
geconstateerd was, bracht men het lijk over
naar de woning van den oppasser Carl. Gister
avond kwamen mevrouw Tydeman met haar
twee zoons per auto aan. Vannacht is het lijk
jrèr lijkwagen overgebracht naar Breda, van
waar het Woensdagmorgen omstreeks negen
uur per trein naar Tiel zal worden overge
bracht, om in den familiekelder te worden
bygezet. De familie Tydeman heeft verzocht
geen bloemen te zenden.
