mannen, die aan dit vredeswerk hebben deel-
genomen, maar meenen toch, dat de verdien-
ste van den grijzen Engelsclien minister-pre
sident Chamberlain ten opzichte van zijn land
en de volkeren van Europa, die van vele oor-
logshelden verre overtreft. Dank zij zijn taaie
volharding, die zich door de eerste teleur-
stelling niet liet ontmoedigen, heeft hij voor
zijn land een overwinning bevochten, een over-
winning, waarbij de vreugderoes niet behoeft
te worden verstoord door bloed en tranen,
niet door duizenden treurende weduwen en
weezen of een leger verminkten. Er is hier
een vreedzamfen strijd gestreden, een strijd
met den geest.
De gang van Chamberlain naar Hitler was
een daad van beteekenis. De Engelsche
minister-president heeft vormen en protocol-
len, waaraan men juist in het Britsche rijk
zoo gehecht is, op zij gezet en is naar het
Duitsche staatshoofd gereisd, om dezen te
ibewegen zich te matigen in zijn eischen ten
opzichte van Tsjecho-SIowakije en hem te
waarschuwen voor het gevaar voor een alge-
meenen vemietigingsoorlog, die daaruit kon
ontstaan. IZoowel de eerste als de tweede reis
leidde niet tot een bevredigend resultaat en
de zaak stond er wanhopig voor. Maar toch
gaf Chamberlain den moed nog niet geheel
op. Er werd onderhandeld, om dan langs an-
deren weg nog te traehten het Duitsche
staatshoofd tot matiging te bewegen.
Ook de president der Vereenigde Staten,
Roosevelt, zond een waarschuwend woord aan
Hitler, dat, blijkens diens antwoord, evenwel
niet tot het beoogde doel zou hebben geleid.
Ondertusschen liet de Engelsche minister-
president een poging tot tusschenkomst aan-
wenden bij Mussolini, den vriend van Hitler.
Hij liet dezen door zijn gezant inlichten over
de gevaren, waaraan Europa zou bloot staan,
indien Hitler aan zijn voornemen gevolg gaf.
En welke motieven Mussolini daartoe ook
mogen hebben bewogen -natuurlijk zal ook
het belang van Italie daarbij hebben gewogen,
dat bij een gewapend conflict in Europa ook
geen voordeel zou behalen, al had hij Hitler
steun toegezegd i een feit is het geworden,
dat na twee telefonische gedachtenwisselin-
gen tusschen Mussolini en Hitler, de laatste
de uitnoodiging tot Chamberlain heeft gericht
voor een 4 mogendheden-conferentie te Miin-
chen, terwijl hij zijn ultimatum, aan Tsjecho-
SIowakije gesteld, met 24 uur verlengde en dit
later stilzwijgend verder heeft verlengd.
Dat Chamberlain de uitnoodiging zou aan-
vaarden daarvan kon Hitler te voren over-
tuigd zijn, aangezien Chamberlain reeds in
het Lager Huis had verklaard gaame bereid
te zijn nogmaals naar Hitler te gaan, indien
zulks de zaak van een oplossing der kwestie
zonder geweld kon dienen. En ook de Fran-
sche minister-president Daladier had geen be-
zwaren.
iEn zoodra Woensdag bekend werd dat Hit
ler, Chamberlain, Daladier en Mussolini el
kaar te Munchen zouden ontmoeten voor het
bespreken der Duitsch-Tsjechoslowaaksche
kwestie keerde het vertrouwen in een vreed-
zame oplossing bij de volkeren terug. Men
was algemeen optimistisch dat het nu wel
zonder bloedvergieten zou worden opgelost.
Dat optimisme is niet beschaamd. In den
vroegen morgen van Vrijdag bracht de tele-
graaf ons het bericht van de gesloten over-
eenkomst en was het een feit, dat de vrede
in Europa was gered. De regeeringschefs der
vier groote mogendheden waren het over een
voor alien aanvaardbaar plan eens geworden
en ook Tsjecho-SIowakije, waarover gehandeld
was, heeft zich met dat plan, zij het dan ook
zooals te begrijpen is noodgedwongen, ver-
eenigd. Na twee weken van koortsachtige,
schier ondraaglijke spanning, waarbij een on-
heil gedreigd heeft, zooals dit na den wereld-
oorlog niet meer voorkwam, en waarbij men
zich reeds op het allerergste had voorbereid,
ligt dat alles weer al enkele dagen dagen ach-
ter ons.
De. zorgen en de groote moeilijkheden voor
talloozen veroorzaakt, die zijn opgeroepen
voor den dienst bij het leger in de verschil-
lende landen, zullen door dit verloop aanmer-
kelijk zijn getemperd, ook door het voorudt-
zicht, dat ook d i t spoedig zal voorbij zijn
en zij weer naar hunne gezinnen zullen terug-
keeren. Zij niet het minst, zullen den staats-
man eeren, van wiens initiatief deze vreed-
zame oplossing het gevolg is.
Tusschen Engeland en Duitschland
nooit weer oorlog.
De Fiihrer en Rijkskanselier en de Britsche
minister-president hebben na een nieuw on-
derboud Vrijdagmiddag de volgende gemeen-
scbappelijke verklaring gepubliceerd
,,Wij hebben vandaag een verdere bespre-
king gehad en zijn het met elkaar eens, dat
de kwestie der Duitsch-Engelsche betrekkin-
gen van de allereerste beteekenis is voor beide
landen en voor Europa.
Wij beschouwen het gisteravond onder-
teekende verdrag en het Duitsch-Engelsche
vlootverdrag als symbolisch voor den wensch
van onze beide volken, nooit weer oorlog tegen
elkander te voeren.
Wij zijn vastbesloten ook andere vragen,
die onze beide landen aangaan, te behandelen
volgens de methode van overleg en er verder
naar te streven evnetueele oorzaken van
meeningsverschillen uit den weg te ruunen,
teneinde op deze wijze bij te dragen tot de
verzekering van den vrede van Europa.'
In welingelichte Duitsche kringen verklaart
men, volgens Havas, ten aanzien van het ge-
sprek dat Chamberlain Vrijdagochtend met
Hitler heeft gehad, dat een grondslag werd
gelegd voor een duurzame versteviging van
den Europeeschen vrede en dat de Engelsch-
Duitsche vlootovereenkomst van 1935 zeer wel
tot model zou kunnen dienen voor nieuwe
regelingen op het stuk der bewapening.
In dezelfde kringen legt men een levendige
voldoening aan den dag over deze ontmoe-
ting, welke bovendien betrekking zou hebben
gehad op algemeene en essentieele vraagstuk-
ken van den Europeeschen toestand.
De correspondent van Reuter te Berlijn ver-
neemt, dat de Duitsche regeering aan Frank
rijk heeft voorgesteld een overeenkomst te
teekenen van dezelfde strekking als die welke
te Miunchen door Hitler en Chamberlain is
onderteekend.
De ontvangst van Hitler te Berlijn.
Zaterdagmorgen is, meldt het Duitsche
Nieuwsbureau, de eerste kanselier van het
Groot-Duitsche Rijk, de bevrijder van de Sude-
teniduitschers van het juk der Tsjechen, om
10 uur 42 op het Ahhalten-station te Berlijn
aangekomen.
Alle leden van de regeering, de gouwleiders,
hooge officieren en de groepsleiders der partij
waren aanwezig.
Aan het hoofd der regeering hebben Goring
als minister-president en Gdbbels als gouwlei-
der van Beriijn den Fiihrer in de rijkshoofdstad
verwelkomd.
ReedS te vijf uur in den morgen hadden de
eerste kijklustigen in den omtrek van het
station de beste plaatsen ingenomen en tegen
10 uur was op het ruime voorplein geen
plaatsje onbezet.
Het station en stationsplein waren met
vaandels en bloemenguirlandes versierd. Vens-
ters en daken zien zwart van de menschen en
de manschappen voor de afzetting hadden
groote moeite om de menigte in bedwang te
houden. Toen de Fiihrer arriveerde, overstem-
ifi'e het gejubel der menigte de fanfares van de
militaire kapel. Als Hitler met gevolg per
auto verdwenen zijn, breekt het volk door de
afzetting en, aldus het D.N-B., ,,met tranen
van vreugde omhelst men elkaar en wenscht
elkaar geluk dat de vrede door den Fiihrer is
behouden".
Op den Wilhelmsplatz was het enthousiasme
bijzonder groot. Enkele minuten na zijn aan-
komst op de Rijkskanselarij verscheen Hitler
met Goring en Henlein op het balcon.
In spreekkoren bracht het volk hem dank.
Daladjer's triomfale terugkeer in Parijs.
Een aanhoutfende stroom van taxi's van
particuliere auto's, van bussen en van fiet-
sers, vulde Vrijdagmiddag de wegen naar Le
Bourget, waar Daladier uit Munchen zou aan-
komen. Om drie uur waren reeds een tien-
duizend. menschen op het vliegv'eld aanwezig
om Daladier le pacificateur" welkom te
heeten. Naarmate het oogenblik van de
komst van het vliegtuig naderde, nam de
menigte nog toe. De voertuigen der autori-
teiten kwamen er nauwelijks doorheen.
Om vijf minuten voor vier is de Fransche
premier geland. De opdringende massa breekt
uit in uitbundige toejuchingen. Daladier
krijgt bloemen en het enthousiasme is zoo
groot, dat het hem onmogelijk is de eerewacht
te inspecteeren.
Nieuwe toejuichingen breken los als Dala
dier in zijn open auto staph Men werpt met
bloemen. ,,Vive Daladier, vive Daladier!"
Van de place de la Concorde tot aan het
departement van oorlog in de rue Saint-
Dominque, is het een aanhoudend juichen, als
Daladier, voor in zijn auto staande, voorbij-
rijdt. Men zwaait met vlaggetjes en hoofd-
deksels. Bij de komst van generaal Gamelin
aan het departement verbreekt de menigte de
afzetting om twee minuten later, als Daladier
zichtbaar wordt, de Marseillaise aan te befifen.
Daladier's werkkamer was door meeren-
deels onbekende gevers in een bloementuin
herschapen en eenige malen moest de premier
zich op het balcon begeven om de hulde der
juichende menigte in ontvangst te nemen
Namens Daladier heeft Clapier, chef van
het kabinet van den premier, Vrijdagavond
een enorme krans gelegd bij het monument
voor den Onbekenden Soldaat.
Triomfantelijke intocht van Mussolini.
Er heerscht te Rome meldde de corr. van
het Handelsblad aldaar j.l. Vrijdag uitbun
dige vreugde over wat men hier noemt den
„Vrede van Mussolini". Dadelijk toen de
eerste berichten binnen kwamen over het be-
reikte accoord, verzamelde zich een groote
menigte voor het ministerie van buitenland-
sche zaken en in andere centrale punten der
stad, om Mussolini, hoewel hij niet aanwezig
was, toe te juichen.
Den geheelen dag heeft men voorbereidin-
gen gemaakt voor een grootsche ontvangst.
De geheele bevolking wilde natuurlijk den
Duce bij deze gelegenheid zien en toejuichen.
Wij hebben de intocht van den Duce gezien
op het plein voor het Palazzo Venezia. Om 6
uur kwam de trein van den minister-president
te Rome aan en reeds een kwartier later was
de Duce in het paleis Venezia. Na een regen-
achtigen dag was in den namiddag de zon
doongebroken en men genoot op het plein van
een heerlijken zonsondergang. Op het oogen
blik echter, waarop de Duce zichtbaar werd,
wierpen honderden sterke reflectoren hun
licht op den gevel van het paleis. Andere
schijnwerpers belichtten het groote monument
der Italiaansche Onafhankelijkheid, op de
trappen waarvan alle schoolkinderen van
Rome verzameld waren. Weer andere reflec
toren belichtten de antieke Romeinsche monu-
menten langs de Via del Impero en in het bij-
zonder het Colosseum.
Toen Mussolini op het balcon van het paleis
verscheen werd hij door de bevolking toege-
juicht op een ongeevenaarde wijze. Nooit te
voren hebben wij een zoo spontane en door
alle aanwezigen gevoelde ovatie aan den Duce
bijgewoond als bij deze gelegenheid. Het was
duidelijk dat Mussolini na de lange reis zeer
vermoeid was, zoo moei, dat hij toen men hem
telkens weer terug riep, tenslotte met beide
ellebogen op de balustrade wan het balcon
leunde en zoo op de menschenmenigte neer-
zag. Hij sprak slechts een paar woorden:
,,Zwarthemden, volk van Rome", zoo zeide
hij „gij hebt dagen doorgemaakt van groote
spanning. Wij hebben Donderdag te Munchen
.^ewerkt voor een rechtvaardigen vrede. Is
dat niet ook het ideaal van het Italiaansche
volk?" Waarop natuurlijk niet anders vol-
gen kon dan een daverend: „Si!"
Meer dan een half uur duurde de ovatie.
Men kan als welhaast zeker laannemen, dat
het Mussolini is geweest, die Hitler er toe
heeft kunnen bewegen af te wijiken van het
memorandum van Godesberg. Mussolini zal
zeker niet hebben nagelaten aan Hitler
te doen begrijpen, dat Italie hem niet zonder
meer zou hebben gesteund in een oorlog, die
begonnen werd om een zoo subtiele kwestie
als de datum der bezetting van een gebied,
dat hem in ieder geval reeds was toegewezen.
Men herinnert zich, dat Mussolini in zijn
redevoeringen er herhaaldelijk op heeft gewe-
zen dat Italie dan alleen aan een oorlog zou
deelnemen, wanneer deze zich zou ontwikkelen
tot een ideologischen oorlog, dus een strijd
der democratische landen tegen de totalitaire
staatsidee. Hoe dit ook zij, geen ander dan
Mussolini, juist wijl hij bevriend' is met Hit
ler en op goeden voet staat met Chamberlain
zou er in hebben kunnen slagen om den zoo
onbuigzamen Duitschen dictator van een geno-
men besluit althans gedeeltelijk te doen terug-
Kscrcii.
Triomftocht van Chamberlain,
Vrijdagmiddag precies te 6 uur is, meldt de
N R Crt., het vliegtuig van Chamberlain te
Heston geland. Er was een onafzienbare
menigte, die niet alleen de randen van het
vliegveld, maar den geheelen weg naar White
hall bezette en die den premier een ovatie
heeft gebracht, die hem zijn heele leven zal
heugen. Vele huizen hadden de vlag uitge-
stoken en op het terrein waren groote bloepr
stukken gezonden, die later hun weg naar
Downing Street gevonden hebben. De Lord
Kamerheer, die een persoonlijken brief van
den koning had meegebracht, was de eerste
die Chamberlain tegemoet trad, toen deze uit
het vliegtuig stapte. Lord Halifax en Hore
Belisha volgden en daarop kwamen de Fran
sche gezant Corbin en Kordt de attache van
het Duitsche gezantschap en de Italiaansche
ambassadeur Grandi den minister de hand
drukken. Het gejuich dat uit de menigte op-
steeg was onbeschrijfelijk en het hield voile
vijf minuten aan, in welken tijd de minister
van de landingsplaats naar zijn auto wan-
delde, waar tevens een microfoon was opge-
steld. Ofschoon de politie voor een dubbele
afzetting had gezorgd, werd deze op vele
plaatsen doorbroken en toen Chamberlain tot
de microfoon doorgedrongen was, stonden er
menschen op de treeplank van zijn eigen
auto en de politie liet het maar toe.
Toen sprak de minister: „Ik heb op dit
oogenblik slechts twee dingen te zeggen. Mijn
vrouw en ik hebben de laatste dagen honder
den brieven gekregen, brieven van aanmoe-
diging, van goedkeuring en van dankbaarheid
en ik'kan u niet zeggen welk een steun die
bewijzen van medeleven van het publiek voor
mij zijn geweest. In de eerste plaats dus mijn
dank aan het Britsche volk, voor hetgeen het
gedaan heeft om mijn taak te verlichten.
Het tweede wat ik zeggen wil is, dat de
overeenstemming nopens Tsjechoslowakije'
naar mijn meening slechts het voorspel is van
een veel breedere overeenkomst door welke
geheel Ekiropa den weg naar vrede zal vinden.
Chamberlain las toen de gemeenschappelijke
verklaring van hem en Hitler voor, en begon
zich toen een weg te banen naar den wach-
tenden auto.
De premier moest vele handen drukken
voor men hem veroorloofde in te stappen en
zelfs toen hij gezeten was, sprongen nog jon-
gelui op de treeplank en staken hun hand uit.
Onderwijl klonken van alle kanten kreten
„Good Old Chamberlain, Well done, Neville"
en ,,leve de vredesstichter van Europa"'. „God
zegene U".
De tocht ging langs een even enthousiaste
menigte direct naar het Buckingham-paleis,
waar de leden van de koninklijke huishouding
plotseling zoo geestdriftig werden, dat zij hard
naar buiten holden, toen de auto door het hek
reed, om den minister luidkeels toe te juichen,
toen hij de trap naar de eerste verdieping be-
steeg. Mevrouw Chamberlain was de eerste
die haar echtgenoot binnen het paleis begroet
heeft en de Koning kwam daarop met uitge-
stoken hand op zijn eersten dienaar toe en
nam hem, gevolgd door de Koningin, mevrouw
Chamberlain,, Lord Halifax en den Lord Ka
merheer mee naar het balcon. Een gehuil als
van een orkaan steeg van beneden op.
De Koning, de Koningin en Chamberlain
stonden enkele oogenblikken naast elkaar op
de eerste rij en toen had Koning George het
gelukkige denkbeeld zich terug te trekken en
Chamberlain met een hoofsch gebaar aan- te
moedigen de betuigingen van hulde voor zijn
persoon in ontvangst te nemen. De minister
scheen iets als een afwijzend gebaar te willen
maken, omdat hij dan alleen voor den Koning
en de Koningin zou komen te staan, maar de
Koning noodigde hem nogmaals uit zich naar
den rand der ballustrade te begeven en nu ge-
hoorzaamde de minister en hij dankte naar
alle zijden voor de hem gebrachte hulde. De
Koning en de Koningin, die zoo juist nog in
die hulde gedeeld hadden, vereenigden zich nu
met het volk beneden en klapten mee in de
handen.
Het moet voor Chamberlain een onvergete-
lijk oogenblik zijn geweest. De ovaties bene
den hielden natuurlijk niet op, maar tenslotte
begaf het gezelschap zich naar binnen en
Chamberlain heeft nog een goed uur op het
paleis vertoefd, voor hij met zijn echtgenoote
naar zijn ambtswoning is vertrokken. waar na
nauwelijks een uur rust een kabinetsraad ge-
houden werd.
De correspondent der N. R. Crt. te Londen
telefoneerde Vrijdagavond:
[Bij zijn terugkeer in Downingstreet is
Chamberlain vanavond een ontvangst te beurt
gevallen, zooals weinige democratische staats-
lieden ooit hebben gehad. Reeds lang voordat
de premier in Heston was geland had zich in
Downingstreet en Whitehall een groote me
nigte verzameld. In tegenstelling met vorige
dagen was zij zoo vroolijk en opgewekt als
maar eenigszins mogelijk. In de menigte van
deze goede lieden was er geen twijfel aan, dat
de vrede voor langen tijd weer op hechten
grondslag was gebouwd. Zij zongen „he is a
jolly good fellow", afgewisseld met een paar
bekende psalmen, maakten grappen met de
politie die haar op dezen vreugdedag tot vlak
voor de deur van nr. 10 had laten opdringen
en was kennelijk in overgelukkige stemming.
Ook de regen die om zes uur begon te vallen
kon daar niets aan ver ander en.
IBlke auto, die zich met de allergrootste
moeite door Downingstreet wrong werd met
een luid gejuich begroet. Dit gejuich was ech
ter niets vergeleken bij den storm van toejui
chingen, die losbrak toen de auto van den
premier voorafgegaan door bereden politie
zich om kwart voor zeven een weg door de
opeengepakte menigte baande. Steeds wilder
werd het gejubel en het bereikte zijn climax,
toen de premier op no. 10 aangekomen uit den
auto stapte en zich langzaam omdraaide, om
met een gelukkigen glimlach op het gelaat
de hulde van de danklbare bewonderaars in
ontvangst te nemen. Minutenlang stond hij
daar in de open deur temidden van zijn colle-
ga's, terwijl steeds weer nieuwe golven van
toejuichingen tegen de muren van het Foreign
Office opschalden. Maar ook toen hij tenslotte
na zijn dank gewuifd te hebben no. 10 was
binnengegaan, wilde het gejuich nog niet op-
houden. De kreet „we want Chamberlain",
werd aangegeven, totdat eindelijk op de eer
ste verdieping een raam werd opengeschoven
en de premier zich nogmaals aan den volke
vertoonde.
Weer schalde minutenlang gejuich door de
straat, speech!", schreeuwde toen een stem
en ..speech, speech, speech",, juichte een se-
conde later heel de opgewonden menigte. Zoo
onbedwingbaar was echter de geestdrift dat
het enkele malen stilte verzoekende gebaar
van den premier het gejuich niet kon doen
verstommen, totdat de van man tot man over-
genomen kreet: order, order! de menigte ten
langen leste tot zwfjgen bracht. Zooals een
terugloopende vloedgolf het strand stil en on-
bewogen achterlaat, zoo verliep toen het ru-
moer en gejuich der wachtende menigte, al
leen het druppelen van den regen bleef over
en in deze vreemde plotselinge stilte verhief
de premier eindelijk zgn stem.
,Mijn goede vrienden, zeide hij, dit is de
tweede keer in de geschiedenis dat uit
Duitschland vrede met eer naar Downing
street is overgebrachtj. Ik geloof dat het een
duurzame vrede is. Wjj danken u uit de diepte
van ons hart."
,F,n wij danken u" onderbrak op dit oogen
blik een stem uit de menigte en eerst nadat
het hierdoor opnieuw ontketende gejuich was
bedaard, kon de premier besluiten met de
woorden: „En nu raad ik u naar huis te gaan
en met een gerust hart te gaan slapen."
Nog eenmaal schalde daarop het gejuich
door Downingstreet, het ,,God save the king''
werd aangeheven en kort daarop verspreidde
de ingelukkige menigte zich, den raad van den
premier opvolgend om zich met een dankbaar
en gerust hart ter ruste te leggen.
Maar niet alien zijn vanavond gelukkig en
gerustgesteld naar huis gegaan. Niet alien
hebben in vreugde en dankbaarheid gejuicht.
Wlant hier en daar was een Engelschman, die
zich niet van de gedachte kon bevrijden, dat
in een andere Europeesche hoofdstad van
avond geen gejuich weerklinkt, deze Engelsch
man voelde geen vreugde en geen trots dat
zijn premier den vrede heeft gered.
Rouw in Tsjecho-SIowakije.
Zooals Vrijdagmiddag, schrijft het R. Nwbl.
voor het Nieuwsblad-gebouw een Tsjechisch
echtpaar in tranen uitbarstte, toen zij van het
publiek hoorden, wat er op de borden te lezen
stond, n.l. dat Braag de voorstellen van MUn-
chen had aanvaard nood hun verdriet de
menigte een oogenblik deelgenoot deed zijn
van de ontzetting, die de arme Tsjechen moet
hebben aangegrepen, toen hun land, zooals edn
hunner zei, ,,verkocht en verraden" was, zoo
moeten millioenen Tsjechen diep ontdaan zijn
geweest bij het besluit van hun regeering, het
onafwendbare met kalmte en beheersching te
dragen.
Alle schouwburgvoorstellingen en concerten
in Praag werden afgelast. De cafe's waren ge
sloten. Den provinciesteden wordt aangeraden
dezelfde maatregelen te nemen.
De Tsjechische zender heeft bekend gemaakt,
dat uit rouw over de besluiten van Munchen
het programma niet voortgezet wordt, doch
dat de zenderdienst beperkt wordt tot nieuws-
uitzendingen en eventueele mededeelingen.
De stad was aan den vooravond van de be
zetting van het Sudetenland door de Duitsche
troepen rustig. In kleine groepjes stond het
publiek in de straten en iedereen sprak over
de op handen zijtnde gebeurtenis, Nergens
hoorde men van demonstraties, om tegen de
bezetting te protesteeren. In het algemeen
keurden de menschen de overeenkomst van
Munchen goed, toen generaal Syrovy en ver-
scheiden andere hooggeplaatste personen rede
voeringen voor de radio hielden.
Syrovy zeide, dat Tsjecho-SIowakije een
groot verlies leed en dat het een groote slag
voor het land was, maar hij deed een beroep
op de geheele natie om zich waardig te ge-
dragen.
Hij zeide, dat de menschen hun land het best
konden dienen door hun kalmte te bewaren en
den vijanden van Tsjecho-iSlowakije geen reden
tot klachten te geven. Het beroep dat hij
deed heeft tot dusverre overal sueces gehad.
Hij zeide, dat hij als soldaat en minister-
president er op verdacht moest zijn, het leven
van alien te sparen. Als legerleider was hij
zich bewust, dat men stond tegenover een
macht, welke grooter was dan de eigen en
hij moest dienovereenkomstig handelen. Het
was zijn plicht het land te redden. De voor-
ouders, die dit testament hebben nagelaten,
hebben een harder lot geduld.
De minister-president verklaarde verder,
dat hij alles heeft afgewogen en hij is. tot de
overtuiging gekomen, dat de gekozen weg de
eenig juiste is. Hij stond voor een altematief:
of een wanhopige verdediging met opoffering
van een geheel geslacht, ongerekend nog de
vrouwen en kinderen, of het aannemen van
voorwaarden, welke eenig zijn in de geschie
denis. Tsjecho-SIowakije werd aan zijn lot
overgelaten. Het is alleen gebleven, alle buren
waren gewapend en de toestand was gelijk aan
die van een belegerd kasteel, omringd door
een overweldigende meerderheid.
Het is niet onteerend, den raad van vrienden
te aanvaarden en te buigen voor overweldi-
ging.
Generaal Krejci, de opperbevelhebber van
het Tsjecho-Slowaaksche leger en chef van
den generalen staf, heeft een dagorder tot het
leger gericht. waarin hij wijst op den diepen
rouw, waarin het leger gedompeld is. Zijn
laatste woorden waren:
De republiek zal ons en onze krachten
noodig blijven hebben. Wij moeten onze koel-
bloedigheid bewaren en ons nauwer dan ooit
aaneensluiten. Wij zullen onzen eed van ge-
hoorzaamheid tot het einde toe gestand doen..
Een woord van een man is harder dan steen.
Wij hopen van harte, dat ons volk goed door
deze moeilijke oogenblikken zal komen.. Wij
soldaten willen al het mogelijke doen om dit
te bereiken.
De Europeesche crisis heeft een milliard
gekosL
De zeventien dagen van crisis, die Europa
heeft beleefd, hebben, wordt uit Londen ge-
meld, in totaal bijna een milliard gulden ge-
kost of ongeveer 60 millioen gulden per dag!
Volgens berichten uit Londen, Parijs, Berlijn
en Rome heeft Engeland hiervan het grootste
deel betaald, n.l. 400 millioen gulden. Dit is
te wij ten aan het feit, dat Engeland zijn maat
regelen plotseling heeft moeten nemen, terwijl
anderen zich reeds lang van te voren konden
voorbereiden.
Italie is er het beste afgekomen, wat de
uitgaven betreft en heeft slechts 30.000 gulden
extra-kosten moeten maken. Men had te
Rome steeds het standpunt ingenomen, dat er
geen oorlog zou komen. Bovendien was de
geheele mobilisatie-organisatie van dien ajard,
dat dure voorbereidende maatregelen overbo-
dig waren.
Na Engeland heeft Duitschland de grootste
kosten gehad, n.l. 260 millioen gulden, waarbij
zijn inbegrepen 166 millioen voor de manoeu
vres van anderhalve maand, waaraan door een
millioen soldaten is deelgenomen, 92 millioen
gulden voor het betalen van 270.000 arbeiders,
die aan de Siegfried-linie hebben gewerkt en
9. millioen gulden voor ondersteuning van
250.000 vluchtelingen uit de Sudeten-Duitsche
gebieden. Verder neemt men aan, dat de
Duitsche scheepvaartmaatschappijen bijna een
millioen hebben verloren door afgeboekte pas
sages.
Qok Frankrijk heeft zware offers moeten
brengen. Men schat voor dit land de uitgaven
op 116 millioen gulden. De twee millioen man,
die thans onder de wapenen zijn, kosten bijna
7y2 millioen gulden per dag!
Voor de Britsche uitgaven wordt de volgen
de specificatie gegeven: De oorlogsvoorberei-
dingen van het ministerie van Oorlog hebben
ongeveer 40 millioen gulden gevergd, waarbij
zijn inbegrepen de onkosten voor de mobilisa-
tie van de vloot, de luchtafweer, de kustwacht
en de voorbereidende werkzaamheden bij de
Royal Airforce. Het evacueeren van gezinnen
uit de gevaarlijke zones eischte een millioen
gulden, de .gravers" kostten honderdduizend
gulden aan arbeidsloon. Ook de verliezen aan
de beurs en die, welke de gezinnen, waar de
vader is opgeroepen, hebben geleden, moeten
meegeteld worden. Sinds de afkondiging van
het oorlogsgevaar werd in het geheele Brit
sche koninkrijk 360 millioen besteed aan de
particuliere luchtbescherming. Cijfers om van
te duizelen, maar wat zou een Europeesche
oorlog niet hebben verslonden?
iDe Poolsche eischen ingewilligd.
De PoolsChe regeering heeft van de omstan-
digheid gebruik gemaakt om nu de Tsjechi
sche regeering afstanid van Silezisch Tesjen
te eischen. Men achtte het eerste antwoord
van Praag te algemeen gesteld en stelde thans
een ultimatum.
Zaterdag heeft de regeering te Praag be
richt, dat zij de voorwaarden van Polen, waar
in de ontruiming van Silezisch Teschen werd
ceeischt, heeft aanvaard.
b Bedenkingen
Onder al de dankbaarheids- en vreugde.
uitingen nopens het te Munchen bereikte
resultaat, klinken ook andere stemmen.
De Parijsche pers, hoe verheugd ook over
het bereikte accoord, meent, dat Parijs en
Londen zich van meet af aan niet voldoende
flink en vastbesloten tegenover Berlijn hebben
aetoond. Men wijst er op, dat toen zij zich te
elfder uur schrap zetten Hitler tot staan is
gekomen. tl, T
De Petit Parisien" in een artikel van Lu
cien Bourgufes geschreven nadat de bijzonder-
heden al bekend geworden waren, zegt o.m.:
,,Deze details toonen aan, eenerzijds dat de
Fiihrer, na eenige dagen lang de techniek van
ultimatums te hebben toegepast, het ten slotte
voordeeliger gevonden heeft, zich te verstaan
met Engeland en Frankrijk, en anderzijds dat
de bevolking van het Rijk, evenals die van
Italie, het uitbreken van een algemeenen oor
log in het geheel niet wenschte. Het is dit
gevoelen, waarin door de Fransche en Brit
sche bevolkingen gedeeld wordt, dat zich aan
de te Munchen vereenigde staatslieden heeft
meegedeeld".
Het blad deelt verder, na de rol van Mus
solini uiteengezet te hebben; mede dat het
denkbeeld Italie als bemiddelaar te doen op-
treden gekomen zou zijn van de Quai d'Orsay
en wel persoonlijk van minister Bonnet.
De voldoening over het behoud van den
vrede maakt enkele uiterst linksche en recht-
sche organen niet blind voor de dezerzijds
gemaakte fouten en gedane concessies. Zoo
achrijft Henri de Kerillis („L'Epoque"),,Men
kan zich moeilijk vend'edigen tegen een zekere
vrees, als men denkt aan de voorwaarden,
waaronder onderhandeld is en ook aan de on-
gelijikheid van dynanisme tusschen de twee
tegenover elkaar staande groepen: Chamber-
lain-Daladier en Hitler-Mussolini. De laat
ste twee zijn machtige vechters, roofdieren, die
geweld' aan list paren en stouitmoedigheid aan
Kracht. Zij bevinden zich in een buitengewoon
gunstige aanvalspositie. Zij zijn eischers en
men eischt niets van hun. Zij kunnen terrein
winnen en zij kunnen geen terrein verliezen".
En verder: ,,Wij gelooven dat indien Fran-
schen en Engelschen zich twee maanden ge;
ledeni flink en vastgesloten hadden getoond in
plaats van zich de laatste zes dagen flink en
vastbesloten te toonen, zij zich dit bedroevende
terugbrahbelen bespaard zouden hebben. Toen
Daladier twee lichtingen opgeroepen had en
Chamberlain de vloot had gemobiliseerd en
zijn oproep had gedaan aan de vrijwilligers, is
Hitler tot staan gekomen.
De Parijsche correspondent van de Daily
Telegraph and Morning Post neemt geen blad
voor den mond bij zijn beoordeeling van de
beteekenis der overeenkomst van Munchen.
Hij seinde Vrijdag: ,Het sluiten van de over
eenkomst te Munchen heeft de bevolking van
Parijs verlost uit haar ongerustheid. Dat ver
klaart de gulgegeven toejuichingen voor
Daladier op zijn rit van Le Bourget naar het
departement van oorlog. Maar competente
beoond'eelaars deelen die vreugde niet. Zij
beseffen ten voile, dat de overeenkomst een
groote vernedering beteekent voor Frankrijk
en Engeland en waarschijnlijk de uitblus-
sching van. de factor Tsjecho-SIowakije. Eir is
een slag toegehracht alan den invloed van de
beide Westelijke mogendheden in Oost-Europa.
Voortaan zal Polen moeten worden beschouwd
als een geregelde helper van Duitschland.
Zuid-Slavie en Roemenie zullen genoodzaakt
zijn hun betrekkingen met Duitschland op
een nieuwe basis te stellen en niemand kan
voorspellen, of Rusland zich niet los zal
maken van de Fransch-Russische overeen
komst.
In den 's middags gehouden ministerraad
is er feitelQk geen debat geweest. Wel is
onder vier oogen tot Daladier geklaagd, dat
hij er niet in geslaagd was om het gebied
op de Boheemsch-Moravische grens buiten de
volksstemming te houden en dat hij voor de
Tsjechen niet het recht had voorbehouden
him vestingwerken te vemietigen. Zij waren
gebouwd op een model van de Maginot-linie
en de Duitsche generale staf zal er nu door
worden ingewijd in de geheimen van het
Fransche defensiestelsel. Daladier antwoord-
de, dat het onmogelijk was gebleken.
Engelsche Minister van marine afgetreden.
Zelfs in Engeland is de beoordeeling van
hetgeen bereikt werd niet eenstemmig. Het
gebeurde heeft zelfs aanleiding gegeven tot
een kabinetscrisis. De Minister van Marine.
Duff Cooper, is Zaterdagmiddag afgetreden,
omdat hij zich met de buitenlandsche politiek
van het kabinet niet meer kan vereenigen. Dit
doet scherp uitkomen, dat er onder de conser-
vatieve volgelingen van Chamberlain diep-
gaande meeningsverschillen omtrent zijn beleid
besbaan. Er bestaat wantrouwen en dit geldt
in de eerste plaats de politiek van concessies
aan de dictators. Toch behoeft men niet te
vreezen, dat de groote meerderheid van Cham
berlains volgelingen zijn politiek niet zal blij
ven steunen.
Van den geest van samenwerking, welke
te Munchen zulke te waardeeren resultaten
afwierp, hoopt men nog meer: in de eerste
plaats ontwapenings-overeenkomsten, een be-
perking van de uitwasen van het economisch
nationalisme en een oplossing van die proble-
men, welke tot dusver een toeneming van de
goede verstandhouding tusschen de West-
Europeesche mogendheden in den weg stonden.
De vraag of op den duur Chamberlain s
politiek het Britsche rijk zal hebben gebaat,
kan uiteraard thans moeilijk met zekerheid
worden beantwoord. Mocht zijn vertrouwen
in de leiders van Nazi-Duitschland en fascis-
tisch Italie beschaamd worden, en zou Enge
land blijken het kind van de rekening te zijn
geworden, dan zou Chamberlain s positie in
zijn eigen land moeilijk worden.
Hij zelf meent evenwel, en zijn volgelingen
gelooven het met hem, dat juist door het aan-
wakkeren van dit gevoel van goede trouw
over en weer, de pacificatie van Europa veel
spoediger een feit zal zijn. En dat Chamber
lains vredespolitiek ten slotte door het volk
volkomen is bekrachtigd, bewijzen de laatste
dagen overtuigend.
.Hoogst gewichtig acht men het hier, dat het
verdrag van Munchen cfe Sovjet-Unie geheel
ter zijde laat. Over de Fransch-Britsche ga-
rantie voor de onschendbaarheid van Tsjecho-
Slowakije's nieuwe grenzen zal in het parle-
ment nog heel wat in het midden worden ge
bracht. De isolationisten zijn hiervan uiter
aard weinig gediend. Trouwens, de Britsche
regeering is slechts met moeite ertoe gebracht
dezen waarborg te geven, die uitbreiding van
Engelands verplichtingen op het Continent
inhoudt. Doch die waarborg biedt daamevens
ook een andere constructie.
De Hertog van Windsor, door de Sunday
Dispatch gevraagd om een boodschap tot het
Britsche volk te richten, verklaarde zich daar
toe niet geneigd. Hij liet mededeelen den loop
der gebeurtenissen met de grootste nauw-
lettendheid en ongerustheid te hebben gevolgd.
Hij had evenwel geen moment de hoop ver
loren en had een onbeperkt vertrouwen in den
eersten Minister, hoe gering de kans op succes
ook scheen. Hij is er van overtuigd, dat de
vredespolitiek van den heer Chamberlain met
succes zal worden bekroond.
He Duitsche bezetting begonnen.
Het D.N.B. meldt van 1 October dat de voor
bezetting van zone I bestemde Duitsche troe
pen Zaterdagmiddag volgens het vastgestelde
plan dat gebied zijn binnengetrokken. Zij
werden door de bevolking met gejuich ont-
vangen. De eerste Duitsche troepen naderden
de Moldau, welke voor den dag het einddoel
was.
Gisterenmiddag zou, volgens Reuter, de op-
marsch der Duitsche troepen in het als zone H
aiangeduide Sudeten-Duitsche gebied te 1 uur
aanvangen. De intoCiht in Sudetenland.
Het Duitsche leger heeft Zondag de beide
eerste zbnes van het Sudetenland bezet. De
symbolische bezetting van Zaterdag is een
werkelijke bezetting geworden. De geestdrift
van de bevolking is ontzaglijk. Vliegtuigen
dreunen door de lucht. De bevolking van de
