ALGEMEEN NIEUWS- EN AOVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
De vredesconferentie te Miinchen.
No. 9819
MAANDAG 3 OCTOBER 1938
78e Jaargang
Binneniand
Buitenland
EERSTE 3LAD
Burgemeester en Wethouders van TERNEUZEN
Het leveren van de benoodigde
brandstoffen voor de gemeente-
gebouwen.
■mmmannstv.
ABONNEMENTSPRIJS: Binnen Ter Neuzen 1,25 per 3 maanden Buiten Ter Neuzen
fr. per post 1,55 per 3 maanden Bg vooruitbetaling fr. per post f 5,60 per jaar
Voor Belgie en Amerika f 2,overige landen 2,35 per 3 maanden fr. per post
Abonnementen voor bet buitenland alleen bij vooruitbetaling.
Dltgeefster: Firma P. J. VAN DE SANDE
GIRO 38150 TELEFOON No. 25.
ADVERTENTIeNVan 1 tot 4 regela 0,80 Voor elken regel meer 0,20.
KLEINE ADVERTENTIeN: per 5 regels 50 cent bij vooruitbetaling.
Grootere letters en clicM's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief, betwelk op aanvraag
verkrrjgtaar is. Inzending van advertentien liefst een dag voor de uitgave.
DIT BLAD VERSULUJNT IEPEREN MAANDAG-, WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
zullen op Maandag 10 October 1938, des
voorm. 11 uur, voor aannemers uit de gemeen-
te Temeuzen, in het Gemeentehuis aanbe-
steden:
(De voorwaarden zijn verkrijgbaar ten kan-
tore van Gemeentewerken, Markt, Temeuzen.
Temeuzen, 3 October 1938.
Burgemeester en Wethouders voomoemd,
P. TELLEGEN, Burgemeester.
B. I. ZQNNE VIJLLESecretaris.
VUURWAFENWET.
De Burgemeester van TERNEUZEN maakt
bekend, dat de jaarlijksche controle van vuur-
wapenen en macbtigingen tot het voorhanden
hebben daarvan zal aanivangen op Maandag
10 October 1938, vanaf welken datum mach-
tiginghouders verzocbt worden him machti-
gingen en vuurwapens gereed te legigen voor
verlenging en controle. Behalve z\j, die daar-
aan reeds hebben voldaan, moet dan tevens
ingeleverd worden een tweede (paspoort)-
foto.
De Burgemeester voornoemd,
P. TELLEGEJN.
DE NEDERLANDSCHE TELEGRAAF-
DIENST WERKT SNEL.
In de laatstgehouden internationale statis-
tiek betreffende de snelheid van overbrenging
van telegrammen voor het buitenland over
1937 neemt Nederland een eervolle plaats in.
Als normaal wordt aangenomen, dat 75 pro-
cent van de telegrammen in het land in ver-
binding moet zijn ontvangen binnen 30 minu-
ten in het rechtstreeksche verkeer, en binnen
45 minuten in het verkeer met voorafgiaande
binnenlandsche overbrenging.
Voor Nederland is dit percentage in de
meeste gevallen aicht bij de 100 procent.
Ons land neemt op de lijst der landen, ge-
rangschikt naar de snelheid der telegrafische
overbrenging, de derde plaats in, na Denemar-
ken en Luxemburg, waarbij moet worden aan-
gestipt, dat gedurende het over 3 dagen loo-
pende onaerzoek, het aantal in Nederland ge-
controleerde telegramimen (4770) belangrijk
hooger was dan in Denemarken (998) en in
Luxemburg met slechts 376 telegrammen.
Wei een bewijsi, dat de Nederlandsche tele-
graafdienst het publiek niet alleen accuraat,
maar ook zeer snel bedient.
DE STEUN AAN KLEINE TUINDERS.
Ten vervolge op de beantwoording van vra-
gen van den heer Van der Sluis betreffende
toekenning van den z.g. b-steun aan kleine
tuinders heeft <de Minister van Sociale Zaken
het volgende medegedeeld:
Ten einde de kleine tuinders, voor zoover
dezen niet reeds voor opneming in de steun-
regeling of plaatsing bij de werkverschaffing
in aanmerking kwamen en uit dien hoofde den
zoogenaamden b-steun mogen ontvangen, ook
hieraan .deelachtig te kunnen maken, heeft de
Minister van Economische Zaken er zijn goed-
keuring aan gehecht, dat ten laste van zijn
departement aan kleine tuinders deizelfde toe-
lage op dezelfde basis wordt verstrekt als
voor de kleine boeren het geval is.
De gemeentebesturen zullen hiermede zoo
spoedig mogelijk worden in kennis gesteld.
DE WARENWET.
Verplichte vermelding van den
inhoud gevraagd.
De Nederlandsche vereeniging voor huis-
vrouwen heeft een adres gericht tot den
Minister van Sociale Zaken, waarin zij er aan
herinnert, dat deze vereeniging reeds geduren
de een aantal jaren, ml. sinds 1924 ijivert voor
verplichte vermelding van den inhoud (naar
maat of gewicht) op verpakte waren en dat
zij hiertoe reeds herhaalde malen requesten
tot de regeering heeft gericht.
Thans dringt de vereeniging in haar schrij-
ven er bij den Minister nog eens krachtig op
aan, een voorstel tot aanvulling der warenwet
in dezen geest bij de Staten-Generaal in te
dienen, op dat deze materie afdoende geregeld
kan worden.
Voorts zou het naar de meening van adres-
sante aanbeveling verdienen, in de commissie
ex art. 17 der warenwet een vertegenwoordig-
ster der consumenten permanent niet zoo-
als thans het geval is als buitengewoon lid
zitting te doen nemen.
HET VERBOND VAN NEDERLANDSCHE
WERKiGEVERS WENDT ZIOH TOT DEN
MINISTER VAN DEFENSIE.
Het Verbond van Nederlandsche Werk-
gevers heeft zich tot den Minister van Defen-
sie gewend met het verzoek, zoo spoedig
mogelijk een regeling in het leven te willen
roepen om aan arbeidskrachten, die voor het
bedrijfsleven onmisbaar zijn, b(j voorbaat een
bewijs van vrijstelling van militairen dienst-
plicht te doen verleenen.
Een dergelijke regeling bestaat wel voor de
z.g. ingescbakelde bedrijven, waarvoor de Re
geering zich uit een oogpunt van defensie of
volksvoeding bijzonder interesseert. Daar-
naast zijn echter nog talrijke andere bedrijven,
die voor het in stand houden van onze natio-
nale economie van heteekenis zijn en waar
werkzaamhedbn verricht moeten worden door
specialisten, die niet op korten termijn door
anderen vervangen kunnen worden. Dit geldt
niet alleen voor fabrieken, doch ook voor
bureaux, van waaruit centrale leiding aan be-
drijfstakken wordit gegeven..
Het Verbond zou het betreuren, indien de
beslissing omtrent vrijstelling voor onmisbare
krachten eerst kon worden genomen, nadat
de betreffende personen onder de wapenen zijn
geroepen. In die omstandigheden gaan daar
zeker eenige weken mede verloren, gedurende
welken tijd het betreffende bedrijf volkomen
gedesorgamiseerd kan zijn. Het Verbond heeft
er daarom op aanged'rongen, dat thans reeds
een regeling worde getroffen, om bij) voorbaat
uit te maken, welke personen in geval van
mobilisatie op hun post in een fabriek of kan-
toor kunnen blijven.
OPHEFFING MAATREGELEN IN /ARE
DE GRENSBEVEILDGING.
De Regeeringspersdienst meldt:
Het ligt in het voornemen om, aanvangende
Maandag 3 October, de maatregelen, welke
voor de grensbeveiliging zijn genomen, gelei-
delijk op te heffen.
Dien dag zal worden begonnen met bet on-
gedaan maken van de verrichte werkzaam-
heden. Indien deze arbeid en vervolgens bet
terugkeeren naar de mobilisatie-centra, het in-
leveren van wapenen en uitrusting enz. vlot
verloopt, kan worden verwacht, dat de dienst-
plichtigen, die ingevolge de ,„buitengewone
oproeping-uitwendige veiligheid" thans nog in
werkelijken dienst zijn, op Woensdag den 5en
October in den-namiddag met groot verlof
zullen kunnen vertrekken.
Voor het afwikkelen van de administratieve
werkzaambeden zullen commandanten van
oorlogsonderdeelen, enkele officieren benevens
bet administratierve kader eerst eenige dagen
later in het genot van groot verlof kunnen
worden gesteld.
lOranje-waarschuwing betreffende
voor-mobilisatie vervallen.
De Regeeringspersdienst meldt:
De Minister van Defensie maakt bekend,
dat zij, die een oranje-waarschuwing hebben
ontvangen, om zich gereed te houden voor on-
middelijke opkomst bij) v<56r-mobilisatie, kun
nen bandelen, alsof deze waarscbuwing niet
was uitgereikt.
Overgang naar de aanvullingsreserve
van cjienstplichtigen opgeschorc.
De Regeeringspersdienst meldt: De over-
gang naar de aanvullingsreserve van dienst-
plichtigen der lichting 1923 en van dienst-
plichtigen van andere lichtingen, die met de
lichting 1923 de eerste oefening hebben vol-
bracht, wordt tot nader order opgeschort. In
verband hiermede wordt de inname van Rijks-
goederen van deze dienstplicbtigen voorloopig
gestaakt.
BETALING VAN KOSTWINNERS-
VERGOEDING.
•De Regeeringspersdienst deelt mede:
De Minister van Defensie heeft aan corps-
commandanten en burgemeesters telegrafisch
medegedeeld, dat de toekenning en de betaling
van de kostwinnersvergoedimg geregeld blijft
als voor normale omstandigheden bepaald was.
De toekenning blijft bij den Minister en de
uitbetaling bij het corps berusten. Van deze
regeling zijn uitgezonderd de dienstplicbtigen,
die wegens ,,buitengewone oproeping uitwen-
dige veiligheid" in werkelijken dienst zijn ge-
komen en voor wie de reeds gepubliceerde aan-
scbrijVing van 29 September j.l. blijft gelden.
IR. ROEBROEK COMMISSARIS VOOR DE
BODEMPRODUCTIE.
Naar gemeld wordt, zal Ir. A. L. H. Roe-
broek, directeur-generaal van den landbouw,
worden benoemd tot commissaris voor de
bodemproductie.
TOEiLATING IN NEDERLAND VAN
UIT SPANJE TERUGGEZONDEN
NEDERLANDSCHE VRIJWILLIGERS.
Het Tweede Kamerlid Van der Goes van
Naters heeft aan de Ministers van Justitie
en van Buitenlandische Zaken de volgende
vragen gesteld:
1. Heeft de regeering kennis genomen van
de verklaring van den Spaanschen minister-
president, prof. Negrin, ter Volkenbondsver-
gadering van- Geneve afgelegd, inhoudende,
dat de Spaansche regeering ten spoedigste zal
overgaan tot de terugzending van de atan baar
zijde strijdende vrijwiliigers van vreemde her-
komst, al of niet inmiddels tot Spanjaard ge-
naturaliseerd?
2. Is de regeering niet van meening, dat
haar standpoint betreffende medewerking
aan de terugtrekking van niet-Spaansche
combattanten zooals dat tot uitdrukking is
gebracbt in de beantwoording van de tweede
terzijde gestelde vraag omtrent de repatriee-
ring dezer personen, d.d. 16 Juli 1938 mede-
brengt, dat de ter uitvoering van bovengemeld
voornemen teruggezonden vrijwiliigers van
Nederlandsche herkomst in Nederland zullen
worden toegelaten
3. Is de regeering bereid, de sub 2 be-
doelde toelating te bevorderen?
FORK Ell WEltKT OP VOLLE KRACHT.
iMen meldt aan de N. R. Crt.:
Bij Fokker wordt tihans dag en nacht ge-
werkt aan de versterking van onze lucht-
macht. Ofscboon de geeiscbte levertijden voor
de in bet begin van dit jaar bestelde groote
series vliegtuigen reeds zeer kort waren,
spreekt bet vamzelf, dat bet thans met het oog
op den intemationalen toestand dringend
noodjzakelijk is, de afleveringen zooveel mo
gelijk te bespoedigen. De teohnische organi-
satie van de Fokkerfabriek is van dien aard,
dat in de dringend'e gevallen het tempo kan
worden versneld en de afleveringen zoodoende
kunnen worden vervroegd. Geregeld zijn dan
ook in de laatste weken vliegtuigen afgele-
verd, doch de dag van Vrijdag spande op dit
gebied wel de kroon. Op Schiphol werden op
dien dag niet minder dan acht vliegtuigen aan
hun bestemming overgegeven.
DAAR ZITTEN ZE NU
Maandag boonen, Dinsdag boonen
alle dagen bruin© boonen.
De N. R. Crt. schrijft:
Angst is een slechte raadgever:
We hebben er in de spannende dagen, die
achter ons liggen, over gezwegen, maar dat
wil niet zeiggen, dat wij ze niet hebben gezien,
de hamsteraars en hamsteraarsters, die in
dichte rijen de levensmididelenzaken vulden
en er soms uren moesten wacbten tot zij) aan
de beurt waren. We hebben moeders gezien,
die haar kinderen bij zich hadden, alien de
armen vol pakken, we hebben geboord van
lieden, die naar de banken gingen om gouden
tientjes te koopen en we hebben zelf gezien,
dat bij de spaarbankloketten in de postkan-
toren heel wat langere rijen stonden, dan in
gewone tijiden.
En behalve aan bet beest, dat hamster heet,
dachten we aan dat andere nare dier, dat
bisamrat genaamd wordt, het slinksche, scbui-
fclende, knagende dier, dat bet voorzien heeft
op dijken en dammen, die ons beschermen
moeten tegen het element, dat onze vriend-
en-vijand tegelijk is, het water. Want knaag-
den al die menscben, die voorraden gingen
opdoen en dus een bres knaagden in wat voor
ons alien bestemd is, niet aan datgene wat ons
in moeilijke tijden zoo deze waren aange-
broken had moeten beschermen?
We zwegen er over, want om deze hamste
raars en bisamratten onschadelijk te maken,
zou bet schroot van alleen maar waarschu-
wende woorden in de krant niet doodelijk
genoeg zijn geweest; noodig was het projectiel
van den scherpscbutter, die met een schot
de roos treft: de recbt op de portemonnaie
afgaande woorden van den minister-president,
die zeiden, dat er voldoende was voor alien,
dat wie de onsociale daad van hamsteren had
verricht, gestraft zou worden met in beslag-
neming en dat de overheid er voor zorg droeg
dat de prijzen niet zouden kunnen worden
opgadreven.
Zwijgen is nu niet meer noodig.
De spanning is geweken en we mogen nu
wel zoo optimistisch zijn te verwachten, dat
dagen, als die achter ons liggen, niet zullen
terugkeeren, ook al is de lucht dan nog niet
heelemaal gezuiverd.
TELEGRAM VAN DE S.D.A.P. AAN
PRESIDENT BENESJ.
Het partijbestuur der S.D.A.P. heeft bet
volgende telegram aan President Benesj ver-
zonden:
President Benesj in Praag. Het partijbe
stuur van de S.D.A.P. in Nederland spreekt
zijn warme sympathie uit met bet volk van
Tsjechoslowakije en zijn groote vrijiheids-
traditie en geeft uiting aan zijn bewondering
voor de waardige houding, waarmede presi
dent Benesj bet bittere lot van zijin volk
draagt en den schandelijken boon naast zich
neer legt.
w.g. Koos Vorrink, voorzitter.
C. Woudenberg, secretaris.
HET WAAROM VAN DEN GEREDDEN
VREDE.
Het toeval heeft gewild, schrijft de N. R.
Crt., dat op denzelfden dag, dat te Miinchen
de Europeesche vrede gered werd, gebeurte-
nissen in een ander land hebben plaats ge-
vondien, welke een scbel licht werpen op de
motieven, waardoor Chamberlain zich bij zijn
bemiddelingspogingen heeft laten leiden. Wij
bedoelen het attreden van Oegaki, den Japan-
scben minister van buitenlandsche zaken, als-
mede van de kort geleden benoemde diploma-
tieke adviseurs Sato en Arita en den onder-
minister van buitenlandsche zaken Matsoe-
moto. Hun heengaan beteekent, dat alle ele-
menten, die voorstanders waren van een
gematigde buitenlandsche politiek, zijn
verwijderd.
Oost en West zijn tegenwoordig nauw ver-
bonden. Niet slechts formeel, door het anti-
kominternpact, dat Japan met Duitschland
en Itailie verbindit, maar meer nog door de
verkleining van de potentieele macbtsver-
schillen. De t(jd is voorbij, dat oorlogen in
het Westen vrijwel onopgemerkt aan bet Oos-
ten voorbijgingen. Het Oosten wacbt niet
meer af; het is bereid en bij macbte zijn lot
in e'igen handen te nemen.
Dit te beseffen en geleid door deze gedachte
ook in de moeilijkste uren nog te trachten
een oplossing voor bet Europeesche probleem
te vinden, is de groote verdienste van Cham
berlain geweest, een verdienste welke niet
hoog genoeg kan worden aangeslagen. Cham
berlain droeg niet slechts in belanigrijke mate
bij tot bet behoud van den Europeeschen
vrede, bij redde door zijn vastberadenheid in
de eerste plaats Europa's positie in deze
wereld. Velen hebben hem in de laatsite dagen
toegevendheid en zwakbeid verweten. On-
danks den ernst van het feit, moet zijn vol-
doening des te grooter zijn, dat op den dag
waarop een regeling tot stand kwam, bet
waarom van de noodzakelijkheid om den vrede
in Europa te bewaren ook voor iedereen
duidelrjk is geworden.
Het aiepe meeningsverschil tusschen de
weermacht, waarbij zoowel het leger als de
marine, en het ministerie van buitenlandsche
zaken in Japan was den Engelschen premier
niet onbekend gebleven. Zijn adviseurs te
Tokio hadden hem gewaarscbuwd, dat de
stemming in de kringen der Japansche weer
macht aldus was, dat van de gelegenheid van
een Europeeschen oorlog gebruik gemaakt
moest worden om Japan's positie in bet Verre
Oosten te verbeteren. Chamberlain wist, dat
de Japansche vloot gereed gemaakt werd,
hij wist, dat Honkong niet te houden zou
zijn en dat niet alleen Engelscb gebied be-
dreigd werd. Engeland bezit op dit oogenblik
nog niet de middelen in twee werelddeelen
den zee-oorlog te voeren. En zoo stond het
voor de moeilijke taak om te trachten de
positie van Engeland en daarmede van
Europa in de wereld te redden, waarvoor
bijna iedere prijs moest worden betaald. Die
taak heeft Chamberlain volbracbt. In de
moeilijkste uren heeft hij blijk gegeven zonder
hartstocbt, koel en zakelijk de situatie te be-
bandelen en zijn werk is met succes bekroond.
De te Miinchen bereikte overeenstemming
Is mogelijk geworden. doordat aan alle kan-
ten concessies zijn gedaan. Mussolini heeft
klaarblijkelijk Hitler kunnen overtuigen, van
den goeden wil en de goede trouw der Engel
schen en Franischen. Hitler is nu althans
bereid geweest een regeling te aanvaarden,
welke bet weldswaar mogelijk maakt, dat
van Zaterdag af de Duitsche troepen Tsjecho-
Slowakije binnenrukten, maar bet gebied, dat
zij in de eerste week van October zullen be-
zetten, is slechts een betrekkelijk klein ge-
deelte van wat de Duitsche rijkskanselier in
zijn Godesberger memorandum heeft ge-
eiscbt. De bezetting biervan zal dtappen-
gewijze gescbieden en daarop zal v66r 10
October nog een gebied, zooals bet in bet
protocol beet „van overwegend Duitscben
aard", waarvan de grenzen door een inter
nationale commissie afgebakend zullen wor
den, bezet mogen worden. Maar dit alles is
tocb nog heel wat anders dan de onmiddellijke
bezetting, welke in bet memorandum werd
geeischt. De internationale commissie zal ook
de gebieden bepalen, waar een volksstemming
zal worden gebouden. Hoewel men dus aan
mag nemen, dat het gebied, dat uiteindelijk
aan Duitschand zal worden toegewezen, niet
veel kleiner zal zijn, dan betgeen in Godes-
berg werd gevraagd, is ten aanzien van de
te voigen procedure een alleszins bevredigende
regeling getroffen.
Heeft Hitler dus po dit punt ingestemd
met een werkwijze, welke zoo ongeveer het
midden houdt tusschen bet Engelsch-Fran-
scbe plan en het Duitsche memorandum van
Godesberg, op andere punten zijn de overige
deelnemers aan de conferentie zooveel mo
gelijk aan de eischen van het memorandum
tegemoet gekomen. Zoo zijn de aanwezige
staatslieden overeengekomen, dat de ontrui-
ming zonder de verndeling van de bestaande
inricbtingen, van welken aard ook, zal ge
scbieden; zoo ook is overeengekomen, dat de
Sudetenduitschers uit den militairen dienst
zullen worden ontslagen, en dat zij die wegens
politieke delicten gevangen zaten, vrijgelaten
zullen worden.
TsjechonSlowakije moet een zwaar offer
brengen. Een fieel van zijn grondgebied moet
het aan Duitschland overdragen. Maar in
dien zal blijken, dat dit offer niet vergeefs
gebracht is, kan bet bij de verwijdering van
het vreemde element in den staat op den duur
slechts winnen. Nocbtans is dit niet het eenige
offer. Nadat Chamberlain bij zijn bezoeken
in Duitschland van Hitler gedaan had ge-
kregen, dat deze niet langer als de diploma-
tieke pleitbezorger voor Polen en Hongarije
optrad, heeft Mussolini deze taak overgeno-
men. Het resultaat is neergelegd in de aan-
vullende verklaringen. Is het probleem der
Poolsche en Hongaarsche minderheden niet
binnen drie maanden door een overeenkomst
tusschen de betrokken regeeringen geregeld,
dan zullen de vier staatslieden opnieuw over-
leg plegen. De af stand van bet Sudetenduit-
sche gebied is dus nog slechts het eerste, zij
het ook bet grootste offer, dat Praag bren
gen moet.
Tegenover deze zware offers zal nu ook
een garantie voor de nieuwe grenzen van de
vier groote mogendheden komen te staan.
Engeland en Frankrijk bieden deze reeds nu
aan. Duitschland en Italie na de regeling van
de kwestie van de Poolsche en Hongaarsche
minderheden.
Mid'den-Europa staat voor een nieuwe rege
ling van zijn grenzen. De prijs, welke daar-
voor betaald is, kan hoog genoamd worden.
Maar indien hiermede een periode van rust
in dit deel van Europa intreedt, is deze prijs,
gezien ook de overwegimgen, waarmede dit
overzicht is ingeleid, zeker niet te hoog.
SPANJE IS ER OOK NOG.
Tijdens de crisis der laatste dagen was de
Franscbe generale staf heel bezorgd wegens
de aanwezigheid in het door generaal Franco
bezette Spaansche gebied van belangrijke Ita-
liaansche contingenten, vooral vliegeniers.
Het onmiddellijk, gevolg hiervan was, dat de
Franschen verleden week een deel van bun
troepen naar de Spaansche grens zonden. Het
gerucht liep zelfs, dat in geval van conflict
de eerste vijandigheden op die grens zouden
worden geleverd.
Met behulp van strijdkrachten uit Barce
lona zouden de Franschen spoedig de Italiaan-
sche divisies kunnen verslaan en bij deze ge
legenheid ook den Spaanschen bondgenoot
vAi Hitler en Mussolini.
Zoo tenminste redeneerde men te Parijs. Dit
gerucht was ook tot generaal Franco door-
gedrongen, want verleden Maandag kwam
een afgezant van den Spaanschen opper-
bevelbebber bij minister-president Daladier.
Zijn opdracht was, te verklaren, dat de regee
ring van Burgos in geval van een Europee
schen oorlog strikt neutraal zou blijven.
Generaal Franco had reeds de noodige in-
structies gegeven aan zijn hoofdofficieren aan
de Spaansche fronten. Om die neutraliteit
nog te verhoogen was Franco bereid een
wapenstilstand- met Barcelona te sluiten.
Beide partijen zouden intusschen op hun posi-
ties blijven.
De afgezant van generaal Franco drong bij
Daladier aan, opdat deze dit plan aan de
regeering van Barcelona zou overmaken en
steunen.
Al deze voorstellen zijn thans door de ge-
beurtenissen achterhaald. Niettemin blijkt
hieruit, dat een ontwerp van Fransch-Britsche
bemiddeling op dit oogenblik veel kans op
succes zou hebben. Barcelona heeft trouwens
reeds de internationale brigade ontbonden,
zooals Negrin te Geneve mededeelde. Aan
beide zijden zijn vooral de laatste maanden
de verliezen van menschenlevens enorm
geweest.
In republikeinsch Spanje dreigt bij den
aanvang van den winter de hongersnood. In
het door Franco bezette gebied is de voedsel-
voorraad nog voldoende, doch er is gebrek
aan kleeren, zoodat men ook daar het naderen
van den winter met schrik tegemoet ziet. De
mislukking van de laatste offensieven heeft
daarenboven bewezen, dat de oorlog veel lan
ger duurt dan Franco heeft beweerd. Ook de
nationalisten wenschen thans een minnelijke
schikking en verrwacht niet veel meer van
militaire beslissingen.
Uit GeneVe wordt gemeld, dat achter de
schermen- wordt onderbandeld over het ver-
trek der buitenlandsche troepen uit het natio-
listische Spanje. De Duitsche technici zou
den reeds weg zijn; ook over het naderend
einde van den burgeroorlog worden bespre-
kingen gevoerd, waarbij afgevaardigden der
Zuid-Amerikaanscbe naties als tusschenper-
sonen optreden. In de volledige commissie
van den Volkenbond heeft de Spaansche pre
mier -Negrin voorgesteld, een internationale
commissie naar Barcelona te zenden om te
constateeren, dat de buitenlandsche vrijwil
iigers thans geheel zijn verdwenen.
Het oorlogsgevaar gekeerd.
Een „nooit meer oorlog"-overeenkomst.
Vreugdebetoon en huldiging der regee-
ringshocvden.
Toch ook critiek.
De druk waaronder voornamelijk ons
werelddeel in de laatste weken heeft geleefd,
en die in het midden der vorige week wel de
hoogste spanning bereikte, is gelukkig voor
bij. Want, al mogen nog niet alle moeilijk-
heden zijn opgelost, we kunnen toch wel als
vaststaand aannemen, dat althans voor de
eerste tijden het gevaar voor een Europee
schen, ja zelfs misschien voor een wereldoor-
log, niet te vreezen is en dat er voor het
oogenblik een vredesstemming over de wereld
waart. En het is wel vreemd, te moeten con
stateeren dat het oorlogsgevaar, dat een drei-
ging in zich hield voor een vernietigimg van
geheel Europa, zoo nabij was, terwijl over-
duidelijk bleek, dat de bevolking der betrok
ken landen allerminst oorlog wenschte.
IHoezeer bracht reeds het bericht van ver
leden Woensdag, dat een conferentie tusschen
de vertegenwoordigers van de 4 groote rijken
zou plaats hebben een algemeene ontspan-
ning teweeg. Nadat de eerste samensprekin-
gen van Chamberlain met Hitler teleurstel-
ling hadden gebracht, koesterde men thans
terstond vertrouwen, dat men er thans te
Munchen wel in slagen zou tot een accoord
te komen.
lEn die ontspanning openbaarde zich ook
niet het minst bij het bij de spannende dagen
zoo nauw betrokken Duitsche volk. Er was
wel een contrast.
Wij hebben de stemming beluisterd, van die
duizenden die de vorige week Maandag in het
sportpaleis te Berlijn bijeen waren voor het
beluisteren van de rede van den Fiihrer, den
rijkskanselier en staatspresident Hitler. We
hebben beluisterd de kreten „wij willen oor
log".
Maar we hebben inmiddels ook gezien en
beluisterd hoe ook vele duizenden der Duit
sche bevolking te Munchen de staatshoofden,
die daar als vredesengelen samen kwamen,
met uitbundig vreugdebetoon heeft verwel-
komd en ook bejubeld, nadat het doel van hun
komst was bereikt.
De tijding, dat de 4 staatshoofden het eens
waren geworden, verwekte Vrijdag bij de be
trokken volkeren een golf van vreugde, zoo
wel in Duitschland als in Frankrijk, in Italie
zoowel als in Engeland, en ook bij de niet
rechtstreeksch in het conflict betrokken vol-
ken, zooals in Belgie en bij ons in Nederland.
(Men was ontlast van een zware dreiging,
die onafwendbaar scheen, en daar werd zeker
onder den eersten indruk alleen gedacht, al
zal bij de ernstige denkers het bewustzijn
hebben geleefd, dat er, om dit succes te be-
reiken, ook offers zijn gebracht, offers, die
direct zijn gevoeld bij een volk waar g e e n
vreugde, een volk dat zich nog kort geleden
van machtige helpers zeker waande, doch dat
men thans, ter voorkoming dat aanzienlijke
offers aan menschenlevens, aardsche goederen
en cultuur aan vernietiging zouden worden
prijsgegeven, tot het brengen van offers in
den vorm van grondgebied met rijke hulp-
bronnen heeft moeten bewegen.
!En ook is men er in de betrokken landen
niet algemeen gerust op, dat de beslissing
waartoe men gekomen is, in de toekomst ook
niet een offer zal beteekeneu voor landen
wier vertegenwoordigers aan deze beslissing
over een ander land hebben meegewerkt. D&t
zijn de pessimisten.
(Wij vodr ons kunnen deze samenspreking te
Munchen niet anders bezien, dan dat zij
zegienrijke beteekenis heeft voor het heden
en beloften in zich houdt voor de toekomst.
Wanneer we in de historie namen aantref-
fen van mannen, die het vaderland aan zich
j verplicht hebben door hun daden, zijn het
meestal namen van de mannen van het
ziwaard. We kunnen thans nog niet vaststel-
len, hoe de geschiedenis zal oordeelen over de
