KAMEIt VAN KOOPHANDEL EN
FABRIEKEN VOOR Z.-VI^AANDEREN
TE TER NEUZEN.
Vergadering van Zaterdag 13 Maart 1937, dies
namiddags 'half drie uur in de raadszaal
te Ter Neuzen.
Voorzitter: de heer J. A. van Rompu.
Vender tegenwoordig de leden der afdeeling
Grootbadrijf de heeren P. A. Neeteson, G. F.
P. van der Peijl en H. R. A. de Meyer en de
leden der afdeeling Kleinbedrijf de heeren:
J. M. Oggel, A. van 'it Hoff, A. de Vrieze, A.
J. Wijffels en Bug. P. Fassaert.
Afwezig de leden der afdeeling Grootbedrijf
de heeren I. van Melle, J. F. de Klerk en R.
V. H. Verschaffel en de leden der afdeeling
Kleinbedrijf de heeren M. C. F. van Goethem
en J. Scheele P.Jzn.
Be VOORZITTER opende de vergadering
met een woord van welkom en gelukwensch
aan de leden, en sprak den wensch uit, dat,
onder Gods Zegen, de arbeid der Kamer zal
strekken tot bevordering der algemeene lands-
'belangen, en in het bijzonder van het lands-
deel over hetwelk hare bevoegdheid zich uit-
iitrekt.
In deze, onze eerste vergadering in dezen
jaarkring, ging hij daarop voort zij het
mij vergund, oak nog te herinneren aan het
huwelijk van H. K. H. Prinses Juliana met
Z. K. H. Prins Bernhard. Het volk van
Nederland heeft in mime mate tolijk gegeven
van zijn medeleven met dat heuglijik feit,
dat, naar wij hopen en verwachten zal
strekken tot bevestiging van de dynastie der
Oranjes. Ik heb gemeend dat ook de Kamer
zich zou willen aansluiten bij die gevoelens
van verknochtheid aan het Kondnklijk Huis.
en heb daarvan namens u telegrafisch aan het
Vorstelijk Bruidspaar en aan Hare Majesteit
de Koningin doen blijken.
Na de herinnering aan deze gebeurtenis, die
op staatkundig gebied voor ons land en onze
kolonien van zoo groote beteekenis is, wensch
ik, als naar gewoonte, weer een terugblik te
werpen op het afigeloopen jaar, en daarom-
trent samen te vatten hetgeen ons in econo-
misch opzicht wedervoer, zoo mogelijk ook
een blik te werpen in de toekomst.
Be leden die zich in het algemeen reken-
schap hebben gegeven van den loop der zaken,
zullen wel overtuigd zijn, dat dit ook thans
voor den Voorzitter der Kamer nog geen aan-
gename taak is, aangezien de geschiedenis van
ons gewest ook over het afgeloopen jaar nog
vrijwel in mineur moet worden geschreven.
Wanneer men kennis nam van verschiillende
beschouwingen in dagbladen en tijdischriften,
uitingen las van leidende personen die zich
daarover uitspraken, Meek, dat hier en daar
omtrent de economische verhoudingen van
1936 en de voomitzichten in de toekomst op-
timistische geluiden werden gehoord.
Udt hetgeen daaruit valt af te leiden, wordt
de indruk gevestigd, dat er met name in de
Vereenigde Staten en in enkele Europeesche
landen sprake is van een opleving. Ik kan
niet beoordeelen, of die teekenen van opleving,
van herstel, een gevolg zijn van zekere beroe-
ringen onder de volkeren beroeringen die
betreurd moeten worden en daarom stabili-
teit missen, dan' wel of zij op een werkelijk
herstel wijzen. Be gevolgen daarvan schijnen
ook temgslag op ons land te hebben uitge-
oefend, want ook in ons land hoorde ik hier
en daar van meerdere welvaart, van gestegen
bedrijvigheid, blijkens de statisfciek van uitvoer
was de uitvoer van ons land met 10 ge
stegen, doch van een algemeene stijging van
het welvaartspeil heb ik in ons land1, en aller-
minst in ons gewest, nog lets kunnen be-
menken.
In de maand September kwam eindelijk, on-
danks de afwerende houding onzer Regeering,
de door velen gewenschte, doch nog een
grooter aantal Nederlanders gevreesde deva
luatie. Onze Regeering moest, als gevolg van
monetaire maatregelen van andere landen, den
gouden standaard los laten en de gulden bleef
zwevende. Baarmede kwam een eind aan den
strijd tusschen voor- en tegenstanders. Boor
het krachtdaddg ingrijpen der Regeering, heeft
zij ons land voor belangrijke verliezen behoed
en we zijn zonder schokken tot de tegenwoor-
dige, om het zoo ©ens te noemen goudlooze
periode overgegaan. Ook heeft ons volk de
overgang kalm opgenomen. Van een paniek,
zooals die wel in andere landen voorkwam,
heeft men hier niets bemerkt. Be maatrege
len der regeering in dit opzicht, hebben vriji-
wel overal waardeering ondervonden, getuige
ook wel de medewerking van den handel, in
bet bijzonder van den middenstand, om aan-
vankelijk prijsverhooging van de eerste levens-
behoeften tegen te houden.
Bat, ofschoon Nederland ook in emstige
mate de gevolgen van de wereldcrisis onder-
vond, de economische positie nog sterk was,
valt af te leiden uit het verloop van den wis-
selkoers na de devaluatie, terwijl ook het
staatscrediet ten voile gehandhaafd bleef.
Ongetwijfeld is er voor verschillende bran
ches van bedrijven in ons land sinds de maand
September van het vorig jaar verbetering,
stijging van bedrijvigheid imgetreden. Ik zal
echter in hat midden laten of dit alleen is toe
te schrijven aan de devaluatie, dan wel of ook
in ons land de weeromstuit van de gestegen
conjunctuur in het buitenland heeft medege-
werkt. Het feit blijft, dat er in verschillende
takken van nijverheid die voor export werken
en ook in die scheepvaart een verbetering in-
trad.
Voor zoover eigen waameming mij zulks
leerde en hetgeen ik ook bevestigd vond in de
ontvangen jaarrapporten uit ons gewest, is
hier individueele gevallen uitgezonderd
geen sprake van opleving of herstel. Ik zou
zelfs de vraag moeten stellen: of we wel reeds
op het diepste peil zijn aangeland. Het cijfer
der werkloozen over het afgeloopen jaar is
weinig bemoedigend en de verschillende toe-
standen die onzen handel, de industrie en het
havenverkeer belemmeren, toestanden die juist
bijzonder drukken voor dit grensgebied, dat
voor zijn economlsch verkeer door de .geogra-
fische ligging voor een voornaam deel op het
buitenland! is aangaw^spen, handhaven zich nog
anverminderd, memen zelfs nog eerder toe.
Men mbet niet vergeten, dat, bij blijvende
werkloosheid en de van lieverlede ingetreden
stijging der prijzen van verschillende eerste
levensbehoeften, de koopkracht der massa
daalt en de middenstand daarvan ook de na-
deelige gevolgen ondervindt, terwijl door die
prijsstijging de concurrentie van beneden de
Zuidgrens naar ik uit enkele mededeelingen
meen te mogen afleiden weer wordt aange-
wakkerd. Het strevem der verschillende lan
den naar autarkic, niet in het minst dat van
onzen Zuiderbuur, is voor ons grensgebied
drukkend. Zelfs intemationale overeenkom-
sten, gebaseerd op wederkeerigheid, worden
meermalen eenzijidig voor dezen kant der
grens nadeelig toegepast. En hoewel onze
Regeering in dat opzicht paraat blijikt, om de
toepassingen in een goed spoor te leiden, blijkt
zij ook in meerdere gevallen niet bij machte
den toestand meester te worden, hetgeen we
nog dezer dagen hebben kunnen vernemen uit
de stukken voor de Eerste Kamer, met betrek-
king tot het bevrachten van Nederlandsche
schepen naar Belgie.
En in dit verhand was voor Zeeuwsch-
Vlaanderen ook wel eeniger mate wrang de
inhoud van een dezer dagen verschenen re-
geeringsstuk, ter begeleiding van het wets-
verbod. Be vestiging der bedoelde industrieen
in ons land, waar de vestiging van de textiel-
industrieen in dit gewest worden genoemd als
motief voor de invoering van dat vestigings-
verbod. Be vestiging der bedoelde industreen
is door de betrokken gemeenten en de om-
gewing met welgevallen aanvaard. Zeeuwsch-
Vlaanderen is voor het vestigen van industrie
steeds in het algemeen op buitenlanders aan-
gewezen geweest. In de streek zelf vindt men,
op enkele uitzonderingen na, geen indu-
strieelen. Van boven de Schelde komen deze
niet tot ons. Waren geen buitenlanders ge-
komen, dan was de bevolking nog meer dan
thans alleen op den landbouw aangewezen, die
alien niet zou kunnen voeden. En wanneer ik
in de toekomst een bedreiging verwacht voor
het vestigen van nieuwe industrieen in ons
gewest, kan ik ook niet nalaten te herinneren
aan de industrie voor wier behoud de Kamer
een paar jaren geleden zoo krachtig heeft ge-
ijverd, doch die, aangeizien de betrokken be-
wimdslieden der Kroon meenden geen maat
regelen voor behoud daarvan te kunnen
nemen, voor wat haar voomaamste werk be-
treft, stil viel. En hier betrof dit toch een
fabriek die eenig in ons land was! Ik meen
daarom de hoop te moeten uitdrukken, dat,
met betrekking tot 'de industrie, de belangen
der bevolkiing van Zeeuwsch-Vlaanderen niet
uit het oog zullen worden verloren.
Be uitvoering van de wet tot regeling van
uitverkoopen en opruimingen gaf in het ge
bied der Kamer geen aanleiding tot bijzondere
moeilijkheden. In de eerste weken dat de wet
in werking trad, werden enkelen die uit on-
wetendheid dreigden in overtreddng te komen
daarvoor gewaarschuwd en kon een strafver-
volginig worden voorkomen.
In het laatste van het verslagjaar werden
maatregelen getroffen voor het uitvoeren der
wet op het afibetalingsbedrijf.
Zooalsi aan uw college bekend is, werd in
den loop van het jaar overgegaan tot het
stichten van het Zeeuwsch-Vlaamsch Borg-
stelllngsfonds, waaraan de Kamer behalve
moreelen en daadwerkelijken steun ook finan-
cieelen steun verleende en voorts een beroep
gedaan werdi op den steun van gemeenten,
provincie en middenstandsvereenigingen. Zoo
als u uit het verslag der installing zelf kan
gehleken zijn, heeft 'de stichting niet alier-
wege den steun verkregen, waarop zij meende
te mogen rekenen. Aangezien de aangesloten
gemeenten ongeveer de helft der bevolking
van Zeeuwsch-Vlaanderen omvatten, heeft het
Bestuur gemeend het op zich genomen werk
te moeten voortzetten, en de in dit opzicht
geboden regeerimgshulp ook voor dit landsdeel
te moeten aanvaarden. Zeker, men is over
tuigd, dat teleurstellingen niet ziullen uitblij-
ven, maar men verwacht ook bevredigende
resultaten, welke dan toch de eerste doen ver
geten en op die wijze het algemeen belang te
dienen.
Werkloosheid.
Be werkloosheid bleef in Zeeuwsch-Vlaan
deren met een schommeling over de verschil
lende maanden gemiddeld vrijwel gehjk aan
die over het jaar 1935. Ultimo Becember
stonden ingeschreven 3925 werkloozen. Het
jaar te voren was dat cijfer 4133.
Bat niettegenstaande minder gebruik van
buitenlandsche werkkrachiten in de landbouw-
bedrijven het werkloozencijfer niet daalde,
duidt op een vermindering der werkgelegen-
held.
Be toestand <iie voor het geheele gewest
geldt is voor Ter Neuzen In het bijzonder niet
beter. Baar stonden eind Becember ingeschre
ven 808 werkloozen en het jaar te voren 739.
Het gemiddeld cijfer was 726, in plaats van
700 in het jaar te voren. Be voortdurende be-
lemmeringen voor de ontplooiing van het zee-
havenbedrijf zijn daarop van zeer grooten in-
vloed. Bit bleek overtuigend, toen een staking
in de haven van Antwerpen gedurende enkele
weken aanleiding was tot groote bedrijvigheid.
Reivolking.
Be bevolking van Zeeuwsch-Vlaanderen ging
nog ©enigermate in stijgende lijn, als gevolg
van geboorte-overschot. Zij steeg van 84.014
per 31 Becember 1935 tot 84.217 op 31 Becem
ber 1936. Tegenover 3766 personen die zich
in de verschillende gemeenten vestigden, ston
den1 4306 vertrokkenen. Be overlijdens belie-
pen 729, waar tegenover stonden 1479 geboor-
ten. Be wijziging in de bevolkingscijfers der
gemeenten geven geen aanleiding tot bijzon
dere opmerkingen, dan alleen dat die daling
van de gemeenten met het kleinste bevolkings-
crjfer zich blijkt voort te ^fetten. Overslag h.v.
dat het vorig jaar nog 309 inwoners telde, zag
dat aantal thans nog met 22 verminderen
tot 287, waartegenover echter Philippine kan
geplaatst worden, dat zijn bevolking van 1132
met 42 zag stijigen tot 1174. Op de bevolking
van St. Janistaen was blijkbaar de vestiging
van industrieen van invloed, aangezien deze
met 61 toeniam tot 3625.
De spoorwegen.
Met betrekking tot den toestand der ex-
ploitatie van den spoorweg M©chelenTer
Neuzen, die ook te lijden heeft onder den on-
gunst ider tijden, bleek, dat die toestand de
voile aandacht onzer Regeering heeft met het
oog op de daarbij betrokken belangen van
Zeeuwsch-Vlaanderen en die der haven van
Ter Neuzen. Er wordt gestreefd naar ©en met
die belangen overeenkomende oplossing.
Havenuitbreiding te Ter Neuzen.
Van wege 's Rijikswaterstaat werd voortge-
gaan met de werkzaamheden voor uitbreiding
der haven te Ter Neuzen. Met het oog op de
voltooiing dier werken, werd met belanigheb-
bende colleges het vraagstuk der outillage
van dit nieuwe dok onder de oogen gezien. Een
oplossing werd1 daaromtrent nog niet ver
kregen.
Kanaliseering.
In het het afgeloopen jaar werd het plan
van doortrekking van het zijkanaal van de
Axelscbe Sassing naar Hulst nogmaals in de
Tweede Kamer onder de aandacht gebracht.
Uit het daaromtrent van wege de Regeering
gegeven antwoord bleek wel, dat daarop geen
uitzicht ibestaat.
Bie plannen kunnen wel als van de baan
worden ibescihouwd.
De landwegen.
Met verbetering van de wegen in Zeeuwsch-
Vlaanderen werd in het afgeloopen jaar
voortgegaan. De verbetering van den weg
HulstiKijkuit, die voor de provincie Zeeland
voor rekening van den Staat werd uitgevoerd,
werd voltooid. Dit is een mooie verbetering
en vormde een laatste stuk voor een goeden
weg van Walsoorden via Hulst naar het
uiterste Westen van dit gewest. Ook de tra
verse door Axel kwam tot stand, welke een
groote verbetering voor het passeeren door
Axel beteekent, en ook een punt van gevaar
wegnam, aangezien het nu mogelijk werd een
66nrichtingsverkeer daarvoor in te stellen.
Voor een verbetering van den weg van Axel
naar Roode sluis, waardoor een mooie ver
betering van den weg naar de grens zal wor
den verkregen, zijn bereids straatkeien aan-
gekocht, zoodat de uitvoering van dat werk
als aanstaande mag worden beschouwd.
Ook werd in het afgeloopen jaar nog een
gedeelte van den weg KoewachtSt. Jan-
steen verbeterd.
Vermoedelijk zal in het jaar 1937 de ver
betering van de traverse te Zaamslag van
den weg St. Anne naar Zaamslag Veer tot
stand komen. Ook de plannen voor verbete
ring van het overig deel van dien weg, waar-
voor men de medewerking van polderbesturen
noodig heeft, schijnen in een goede richting
te gaan, zoodat gehoopt kan worden dat eer-
lang een mooie weg van Ter Neuzen naar den
provincialen weg Hulst—Walsoorden bij Kui-
taart zal tot stand komen.
Voorts werden keien aangekocht voor het
laatste nog te verbeteren gedeelte van den
provincialen weg van Ter Neuzen naar Axel
ongeveer vanaf de buurt Driewegen tot Spui,
dat in den loop van 1937 daarvoor aan de
beurt komt.
Verbetering der afwatering.
Aansluitende op de verbetering der landwe
gen, meen ik ook te moeten aanstippen de
werkizaamheden die van wege het waterschap
Hulster- en Axelerambacht in het afgeloopen
jaar werden voortgeizet tot verbetering der af
watering van een zeer groot deel van Ooste-
lijtk ZeeuWiSch-Vlaanderen. Zij bleken voor de
snellere afvoer van water reeds van groote
beteekenis. In den loop van 1937 zullen de
werken vermoedelijik worden voltooid.
Veerdiensten over d,e Schelde.
Met betrekking tot de veerdiensten over de
Wester-Schelde is te constateeren, dat nog
niet is aangevangen met het maken der nieu
we havens ten behoeive van den veerdienst
WalsoordenHansweert, welke thans zijn
geprojecteerd aan den Perkpolder en de uit-
wateringssluis te Kruiningen. De ibazwaren die
door naast belanghabbenden tegen de ver-
plaatsing der aanlegpunten aan de beide
oevers der Schelde zijn ingeibracht, hebben de
meening van den betrokken Minister omtrent
de wenschelijkheid der door zijn Departement
gekozen punten niet kunnen wijzigen. Blijkens
mededeelingen van den Minister van Water-
staat in de Tweede Kamer zijn er intusschen
van wege het Nederlandsche en het Belgische
loodswazen in verband met de scheepvaart
van en naar Antwerpen bezwaren gemaakt
tegen den nieuwen koers, dien de veerbooten
na het tot stand komen der nieuwe aanloop-
haiven zullen moeten volgen. Het sehijnt dat
naar aanleiding daarvan, een departementale
commissie is belast met een nader onderzoek
van die bezwaren. Het is wel jammer, dat een
overleg daaromtrent met het loodswazen niet
vroeger heeft plaats gehad, aangezien zulks
thans tot vertraging in de uitvoering van het
werk aanleiding geeft en de door de Kamer
in deze meermalen bepleitte verbetering vooral
aan deze zijde der Schelde wegens den voor
het verkeer onvoldoenden toestand van het
aanlegsteiger te Walsoorden, dringend noodig
is. Een lichtpunt is wellicht, dat, naar vemo-
men wordt, toch aan de vooibereiding van
het werk voor een aanloophaven aan den
Perkpolder wordt doorgewerkt.
Omtrent de tarieven van den veerdienst
over de Wester-Schelde kan worden herinnerd
aan de mededeelingen van het vorig jaar. In
verband met het wetsontwerp tot versnelden
bruggenbouw en de financiering van het bou-
wen der tolvrije bruggen, door een verhoogde
benizinebelasting, is door de Kamer aange-
drongen op verlaging der tarieven op deze
veren, die, evenzeer als een brug, als verleng-
stukken van den rijksweg behooren te worden
beschouwd. De betrokken Minister heeft hij de
behandeling van dat wetsontwerp te kennen
gegeven, bereid te zijn tot verlaging der tarie
ven voor bezitters voor auto's in Zeeuwsch-
Vlaanderen. In het midden latend de juistheid
van de bij die toezegging meegedeelde beper-
king der categorie van Zeeuwsch-Vlamingen
voor wie die verlaging alleen zou gelden,
doch moet met teleurstelling mededeelen, dat
nog geen enkele verlaging der tarieven is ver
kregen.
De hooge veerkosten blijven een handicap
voor onze industrieelen die daardoor voor him
export een onkostenrekening moeten maken,
waarvan hunne concurrenten boven de Schelde
door hun vrije passage over wegen en brug
gen vrij blijven. De aandacht der Kamer zal
hierop bij voortduring nog gevestigd moeten
blijven.
De zeevaart op het kanaal van
Ter Neuzen.
Het verkeer op de haven van Ter Neuzen
was drukker dan het jaar te voren, en onge
twijfeld iis het hooger cijfer een gevolg van
de tij'delijke bedrijvigh'eid tijidens de hiervoren
reeds vermelde staking te Antwerpen. Overi-
gens bleef het verkeer vrijwel gelijk aan dat
van 't vorig jaar.
Grooter was de aanvoer van stukgoederen,
steensoorten en pijpaarde, die van hout, kunst-
mest en ijzer stationair, terwijl die van steen-
kolen en pyriet lager was, Voor uitvoer was
hooger die van stukgoederen en steensoorten,
terwijl die van phospbaat, cokes en kunstmest
lager was.
Met inbegrip van die, bestemd voor Sluis-
kil, kwam binnen 329 zeeschepen, met een
inhoud van 389.958 reg, tonnen, terwijl 375
zeeschepen met een inhoud van 398.285 reg.
tonnen van Ter Neuzen uitvoeren.
Blijkens de gegevens van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek was het totaal van
havenverkeer (in- en uitvoer)te Ter Neuzen
(waaronder Sluiskil en Axel) ter zee 729.977,
langs de rivieren 691.532, totaal 1.421.509 ton
nen, welike crjfers over het jaar 1935 waren
resp. 631.526, 555.285, samen 1.186.811; er
was dus eenige vooruitgamg.
In die Nederlandsche havens wordt dit ver-
keerscijfer slechts overtroffen door dat van
Amsterdam, Rotterdam en Vlaardingen, ter
wijl Vlissingen dat cijfer met 1.332.007 ton
benadert.
Met bestemming voor Gent werden opge-
schut 2075 zeeschepen, met een inhoud van
1.780.507 reg. tonnen, tegen 1759 met 1.600.001
reg. tonnen in het jaar te voren.
Bestemd voor Sas van Gent kwamen binnen
22 zeesobepen, met een inhoud van 20.540 reg.
tonnen; het jaar te voren 32 schepen met
28.369 reg. tonnen.
Om te lossen kwamen te Ter Neuzen binnen
2243 binnenschepen, met een inhoud van
470.510 ischeepstonnien (het jaar tevoren 1909)
met 377.263 scheepstonnen)terwijl met la
ding vertrokken 2101 binnenschepen, metende
460.491 scheepstonnen (het jaar te voren
1566, metende 309.319 scheepstonnen). Zoo-
wel het aantal binnemgakomen als njet lading
vertrokken binnenschepen, was dus aanmer-
kelijk hooger dan het jaar te voren.
Aan de Axelsche Sassing kwamen binnen
662 schepen, metende 861.933 scheepstonnen
en vertrokken 660 binnenschepen, metende
861.773 scheepstonnen (het jaar te voren
waren die cijfers resp. 634 schepen metende
84.631 scheepstonnen aangekomen en 636 sche
pen, metende 84.443 scheepstonnen, vertrok
ken).
Het scheepvaartbedrijf.
Zoowel voor de zee- als voor de binnenvaart
was de toestand over de eerste 3 kwartalen
van het jaar niet giunstig. In de tweede helft
van het jaar kwam er opleving, die zich in het
laatste kwartaal steviger deed gevoelen. De
vrachtprijzen werden toen ook hooger, welke
verbetering zich ook nog in den aanvang van
1937 voortzette.
Ondiertusschen is nog geen eind gekomen
aan de klachten die in de laatste jaren hij de
verschillende oategorien der schippers zijn
ontstaan. De beurtschiippers klagen over het
invoeren van regeeringsmaatregelen, die voor
een deel him bedrijf dupeerde (graanvervoer),
terwijl .beurtschippers met eigen handiel,
klaagdien over het optreden van landbouw-
codperaties, die hen beconcurreeren. Dat aan
de beurtschippers1 als equivalent voor bi4fc
verloren graanvervoer het vervoer van een
deel der z.g. regeeringstanwe wordt opgedra-
gen, gaf weer meermalen aanleiding tot klach
ten van de schippers in de vrije vaart, die
zich ook wel in ander opzicht beklagen, dat
de beurtschippers op him terrain komen, ter
wijl voorts de vrije schippers klagen over te
iange wachttijiden die zij moeten doormaken,
wegens een te groote vrijigevigheid der Be-
vrachtingscommissies voor vaste relaties of
eigen vervoer, terwijl de Kamer nog onlangs
uit een verzoek van een vereeniging van
motorschippers heeft kunnen lezen, dat deze
zich door de Wet op de Evenredige Vracht-
verdeeling benadeeld gevoelen, omdat zij door
de beurtbevrachting met hun duurdere en
beter voor vervoer toegeruste scbepen in dat
opzicht gelijkgeschakeld worden met zeil- of
sleepschepen. In de schipperswereld heerscht
dus geen tevredenheid, maar 'evenmin bij den
handel en de industrie, die zich in zijn vrijheid
van bedrijf belemmerd acht, terwijl er ook
wrijving bestaat tusschen verschillende havens
die al of niet in het vrije Rijnvaartgebied
vallen.
Er heeft op vervoersgebied een omwente-
Mng plaats. De vrachtauto schept voor tal
van vervoeren mogelijikheden die de scheep
vaart, gebonden als ziji is aa,n de vaarten, en
die slechts speciaal langs het water gebouwde
faJbrieken en magazijnen kan ibereiken, niet kan
volgen. De versnelde bruggenbouw, voor het
overbruggen van onze rivieren met tolvrije
bruggen, werkt dat vervoer per auto in de
hand, en zal het aanbod van vracht voor de
schippers voortdurend doen verminderen, ter
wijl ook de zoo gedrukte spoorwegen een em
stige concurrent zijn.
Spoor- en tramwegen.
Het personenvervoer op het Nederlandsch
gedeelte van de door de spoorwegmaatschap-
pij MechelenTer Neuzen geexploiteerde
trajecten liep over de geheele linie iets aohter-
uit, terwijl het goederenvervoer in het alge
meen toenam; de uitvoer van het station
Axel was zelfs ongeveer 275.000 ton hooger,
dan het jaar te voren.
Ook voor de tramwegen liep het personen
vervoer iets achteruit, terwijl het goederen
vervoer en dat van suikerbieten stationair
bleef.
Veerdiensten.
De crjfers van de veerdiensten geven nog
een stijging aan voor den dienst Vlissingen
Breskens, doch een bijzonder sterke stijging
voor den dienst Ter NeuzenVlissingen, n.l.
70 in vergelijkdng met het jaar 1935.
Voor den dienst Ter NeiuzenHoedekens-
kerke en die van WalsoordenHansweert was
het verkeer stationair.
Bedrijven.
Voor de scheepsbouwbedrijven in het gebied
der Kamer werd de toestand iets beter. Voor
de ijzerbouw was dit voomamelijk het geval
na die gewijzigde monetaire toestanden, waar
door de concurrentie tegen het buitenland
weer mogelijk iwas. Tocb bepaalden de werk
zaamheden zich nog slechts tot reparaties.
Terwijl er in den mieuwbouw van zeeschepen
een groote opleving valt waar te nemen, is
dit in ons land voor de binnenschepen nog van
geen beteekenis. De met 100 gestegen
ijzerprijzen zullen daarop ook wel van invloed
zijn. De reparaties overtroffen die van het
jaar te voren.
Uit de bouwbedrijven zijn de rapporten weer
uiteenloopend. Zij houden verband met de
plaats van vestiging. In het Oosten van ons
gewest heerschte blijkbaar de meeste bedrij
vigheid, in verband met fabrieksbouw, waarin
nu stilstand is ingetreden. Ook sehijnt de
„vlucht uit den gulden" aanleiding te zijn
geweest voor het bouwen van woonhuizen,
waarvan thans kan gezegd worden, dat die
in het gebied der Kamer vrijwel in voldoen-
den getale ook voor de verschillende behoef-
ten, voorhanden zijn, zoodat in dat opzicht de
bedrijvigheid naar te verwachten is, wel zal
afnemen. Ondertusschen valt over de resul
taten van die werkzaamheden niet te roemen,
wegens te sterke concurrentie.
De gang van zaken op de Cokesfabriek te
Sluiskil werd, ofschoon zich een zekere activi-
teit voordeed, nog meer beinvloed door de
beperkingen op economisch gebied, die een
gevolg zijn van de Internationale economische
toestanden, die de intemationale handeis-
betreikkingen beperken, o.a. door invoerbeper-
king van cokes en nevenproducten, alsmede
van de beperkehde maatregelen op monetair
gebied door verschillende landen ingevoerd.
De toestand bleef daardoor voor wat de toe
komst betreft, ook onzeker.
Met betrekking tot de Spiegelglasfabriek
te Sas van Gent, waarvan zooals bekend is,
de ovens zijn gedoofd, doch thans het ruwe
product wordt afgewerkt, is de toestand in
het algemeen iets verbeterd, hoewel de gang
van zaken nog zeer bevredigend is. In enkele
landen is het gebruik van spiegelglas iets
toegenomen, evenwel nog niet in Nederland.
Wel was er tijdelijke toevloed van orders in
het laatste kwartaal, in verhand met de munt-
degreciatie. Voor export zijn de zaken onbe-
duidend.
In de afdeeling Chemische Producten dier
onderoeming bleef 'de zwavelzuurfabriek
(loodenkamer-systeem) het geheele jaar bui-
ten bedrijf, voor het doen van herstellingen
en gedeeltelijke vemieuwingen. Be fabriek
van igeconcentreerd zwavelzuur (contact-
systeem) werd op 12 Januari 1936 weer in
bedrijf gebracht en wenkte op vol produetie-
vermogen. Evenals het vorig jaar bedroeg
de productie van superphosphaat ongeveer de
helft van de capaciteit der fabriek. De ex
port van dit artikel werd door allerlei belem-
meringen, als daar zijn contingenteerings-,
en deviezenmaatregelen, hoogere invoerrech-
ten enz. bemoeilijkt, terwijl het gebruik in
het binnienland belangrijk lager was dan het
vorig jaar.
Over het algemeen genomen waren de be-
drijfsuitkomsten minder ongunstig dan in de
voorafgegane jaren.
De Beetwortelsuikerfabrieken te Sas van
Gent hadden voor wat de verwerking betreft,
weer een voorspoedige campagne. De aan
voer van d'e bieten had regelmatig plaats,
waardoor ook de verwerking geen stagnatie
ondervond. De beperking van de bietencul-
tuur, die verband houd't met den regeerings-
steun, heeft echter tengevolge, dat de eam-
pagnes veel te kort zijn en de fabrieken hunne
capaciteit alzoo niet ten voile kunnen uit-
■buiten.
Mode in verband met id!e depreciatie van
den gulden steeg de suikerprijs wel eenigs-
zins, doch dit beteekent slechts, dat hij aan
het ©inde van het jaar zich op de wereld-
markt rond 4,60 per 100 K.G. bewoog. Deze
prijs is ver beneden de productiekosten, zoodat
regeeringssteun aan de bietenteelt nog altijd
niet kan worden gemist.
De door de Regeering toegepaste wijze van
berekenen van dezen steun wordt hoe langer
hoe meer van dien aard, dat voor de industrie
het grootste beleid noodig is, om te voldoen
aan den voorgeschreven richtprijs van de
bieten.
'Het is in het voorjaar gelukt de dreiging,
dat o.m. ook voor Zeeland het bietenareaal
zou worden verminderd, ten behoeve van de
veenkolonien en den Wieringermeer, af te
wenden. Wel werd aan de fabrieken de ver-
plichting opgelegd, dat van een deel hunner
bieten geen suiker zou mogen worden gepro-
duceerd, doch deze tot veevoeder zou moeten
worden verwerkt. Ondertusschen is het gevolg
geweest, dat de werkgelegenheid, die de teelt
van die hoeveelheid bieten schept, voor ons
gewest is behouden.
Be exploitatie der Stijfsel- en Glucosefabriek
te Sas van Gent had weer met goede resulta
ten plaats.
Een der te Sas van Gent gevestigde textiel-
ondememingen, welke in de laatste jaren aan-
merkelijk is uitgebreid, is voortgegaan met
vollediging van haar installaties, door zich
ook in te richten op de vervaardiging van
haar product wollen stoffen. Daar heerschte
voortdurend groote bedrijvigheid.
Uit de tapijtindustrie kwamen gunstige
rapporten binnen. Een deel daarvan onder
vond den gunstigen invloed van de wijziging
van den monetairen toestand.
Het tegendeel daarvan was het geval met
verschillende Tricotagefabrieken, die als ge
volg daarvan den prijsvan hun grondstoffen
die reeds aan een natuurlijke stijging waren
onderworpen, nog verder omhoog zagen gaan.
Bovendien schiep een en ander in het najaar
een onzekerheid, welke de grossiers terughield
van het plaatsen van groote bestellingen.
Andere rapporten gewagen er van, dat het
geen moeite kost om orders te krijgen, doch
alleen tegen de lage prijzen, in verlband met
nog voelibare concurrentie uit het buitenland.
Dalende koopkracht is ook de oorzaak, dat
steeds meer en meer goedkoopere artikelen
worden gevraagd, waarop de winstmarges te
laag zijn. Dit alles veroorzaakt een onlbevre-
digende toestand.
Daarbij komt en in dat opzicht stemmen
alle rapporten overeen een gebrek aan ge-
schoold personeel, hetgeen ook een voor de be
drijven ongewenscht verloop veroorzaakt,
waartoe ook de ongeregeldheid der werkgele
genheid in sommige bedrijven aanleiding geeft.
Om aan de behoeften van geschoold perso
neel in dit soort van bedrijven te voorzien,
werd door het gemeentebestuur van St. Jan-
steen een textieleursus mgericht. Deze werd
in den loop der maand Augustus door den
Commissaris der Koningin, Jhr. Mr. J. A.
Quarles van Ufford, in tegenwoordigheid van
verschillende autoriteiten geopend. Deze cur-
sus wordt door 24 jongens uit 5 verschillende
gemeenten, geregeld bezocht, waarvan 18
reeds in deze bedrijven een plaats hebben ge-
vonden.
Voor de industrieen, die Suikerwerken en
Bisquits fabriceeren gaat het nog allesibehal-
ve rooskleurig. Reeds v6<5r 1936 hebben 2 van
de grootere Bisquitsfabrieken de poorten moe
ten sluiten en verkeeren diverse kleinere fa-
brikanten in moeilijkheden, terwijl de grootere
zeer pessimistische luanken laten hooren. De
oorzaak daarvan is gelegen in sterk gedaalde
koopkracht en ingeschromipelde exportmoge-
lijkheden, de steeds toenemende regeeringsbe-
moeiingen en crisisheffingen, terwijl de laat
ste verhooging van de heffing op spijsvetten
de deur dicht deed, omdat verhooging der prij
zen van de producten nu eenmaal niet moge-
Iijk is. Door de devaluatie zijn de moeilijkheden
nog toegenomen. De kosten van verpakking,
autotransport en brandstoffen zijn gestegen.
Of als indirect gevolg de mogelijkheid bestaat
van een grooteren omzet in het binnenland en
meer export naar het buitenland is nog niet
te voorzien, doch hooggespannen zijn de ver-
wachtingen daaromtrent niet.
De bedrijven te Breskens konden door groote
krachtsinspanning den omzet nog vergrooten,
waardoor de gedaalde winstcapacitei't nog
eeniigszins werd goedgemaakt. Er moest ech
ter op elk terrein met de gro6tste zuinigheid
worden gewerkt.
Mosselen.
Er was hi 1936 weinig zaadval op de Zeeuw-
sche stroomen. Wel was er zaadval op'de Z.-
Hollandsche stroomen, doch dit is weggevan-
gen voor het zijn wasdom bereikt had en is
dan ook grootendeel op de perceelen gestor-
ven. Op de Nederlandsche en Belgische kust
was de zaadval normaal.
Voor wat de ontwikkeling op de banken be
treft, was de vischlcwaliteit bijzonder mooi,
in vele jaren was zij niet zoo geweest. Op
vele banken was de groei echter niet goed, of
schoon dit ongeveer eind September beter is
geworden. Op enkele perceelen hadden de
mosselen te lijden van zeesterren en van de
slipper limped" (watermuiltje).
Er was goede vraag naar mosselen voor
Belgie en Frankrijk. Alleen heeft Belgie een
beperking ingevoerd voor de z.g. schippers-
leurders, dat nagenoeg gelijk staat met een
verbod.
De prijzen waren in het algemeen loonend,
doch op het eind van 1936 en het begin van
het loopend jaar, brokkelden deze wat af.
De hoeveelheid mosselen door Fhilippiensche
mosselkweekers aan het Centraalkantoor van
mosselen te Bergen op Zoom geleverd, was
van 1 Januari 1936 tot 2 Januari 1937 58.254
ton mosselen h 100 K.G., terwijl van Philip
pine over het jaar 1936 werden uitgevoerd
pl.m. 115.000 balen mosselen k 85 K.G. naar
Belgie en Frankrijk.
De rapporteur stipt verder aan, dat uit deze
cijfers voldoemde blijkt, dat de Philippienscihe
mosselkweekers door de regeling van het
Departement van Landbouw en Visscherij ten
zeeriste worden benadeeld. Door het Centraal
kantoor van mosselen te Bergen op Zoom kon
over het geheele eeizoen 1936 geen f 2 per ton
worden uitbetaald, ofschoon de ton 4/2 zou
mogen worden berekend, en zou dit een be-
drag uitmaken van 116.508, terwijl v6<5r de
totstandkoming dezer maatregelen de Philip-
pienscbe visschers in het slechtste jaar der
prijsopbrengst nog meer gemaakt hebben dtan
1,10 per baal van 85 4 87 K.G. en was de
geheele opbrengst 127.600,. terwijl de toe
stand van de werknemers in ddt bedrijf is ver-
slecht en er meer werkloosheid is dan vroeger.
('Wordit vervolgd.
