Feestviering te Axel.
SLUISKIL.
HOEK.
AXEL.
ZAAMSLAG.
AUTOBUS-ONOEVAL,
Zaterdag is te Schoondijke een autobus van
de maatschappij BreskensMaldeghem tegen
een boom gereden en emstig beschadigd, ter-
wijl van de inzittenden een 5-tal werd gewond,
onder Wie 1 emstig.
Een' werkliedenvereeniging uit Biervliet,
keerde van een bezoek aan Oostburg terug.
Omstreeks 11 uur was men Schoondijke ge-
naderd, toen, naar we vernamen de chauffeur
van de in kalmen gang rijdende autobus ver-
blind werd door de liehten van een tegen-
ligger bn als gevolg van mist, van den weg
raakte en de autobus tegen een boom reed.
De boom drong bij de treeplank in den wagen
tot de derde bank van achter. Zij was dus heel
emstig beschadigd. Begrijpelijk waren ook
ruiten gebroken. De emstig gewonde passa-
gier, een zekere Van Pamelen, is met een
beenbreuk naar het ziekenhuis te Oostburg
overgebracht.
BEDRIJFSRAAD IN DEN LANDBOUW.
Tot leden van den bedrijfsraad voor het
Landbouwbedrijf in Oostelij-k Zeeuwsc'h-Vlaan-
deren ingesteld bij Koninklijk besluit van 15
Juni 1936, zijn benoemd, daartoe aangewezen
door hun respectievelijke organisaties de na-
volgende heeren:
voor de Noord-Brabantsche Christelijke Boe-
renbond: F. J. v. Campen te Graauw, P. J.
Nijskens, Terhole, L. O. Daelman te West-
dorpe
voor de Zeeuwsche Landbouw Maat
schappij: J. W. Scheele te Boschkapelle en
Abr. Haak te Zaamslag;
voor de Chr. Boeren- en TuindersbondM.
de Regt Lzn. te Axel;
voor de Ned. R.-Kath. Landarbeidersbond
,,St. Deus Dedit": J. Salman te Haarlem, G. v.
Unnik te Zevenbergschehoek en E. v. Acker
te Kuitaart;
voor de Nederlandsche Christelijke Land
arbeidersbond: A. Vingerling te Goes en J. de
Putter te Hoek;
voor de Nederlandsche Bond van Arbeiders
in het Land-, Tuinbouw- en ZuivelbedrijfG.
Akkerman te Goes.
Als voorzitters treden op om beurten de
heeren F. J. v. Campen en J. Salman.
Als le secretaris is aan den bedrijfsraad toe-
gevoegd de heer J. van Alphen, leeraar aan de
iLandbouwschool te Hulst.
WEEK EEN ERNSTIGE ONREGrEEMATIG-
UEID TE VIJSSINGEN.
Naar het Dagbl. voor Zeeland uit zeer be-
trouwfbare bron vemeemt, zijn er op het bu
reau van de Ned. Spoorwegen te Vlissingen
onregelmatigheden ontdekt, in verband waar-
mede de chef de bureau v. H. op staanden voet
is gesc'horst. Het ontdekte tekort moet 3000
bedragen.
De heer v. H. is een te Vlissingen algemeen
gezien en geacht persoon, voorman van een
politieke partij, waarvoor hij reeds vele jaren
zitting heeft in den gemeenteraad van Vlis
singen.
Ook onder zijn collega's bij de spoorwegen
is de verslagenheid algemeen en niemand had
zooiet-s van den heer v. H. kunnen denken.
Het moet dan ook vaststaan, dat de heer v.
H. dit geld niet voor zichzelf heeft noodig ge-
had, doch dat hij tot deze verkeerde daad is
gekomen om zijn schoonzoon van een faillis-
sement te redden.
Het iblad vemeemt, dat deze fraude niet
door de justitie zou worden behanideld, omdat
de heer v. H. het vermiste zal terugstorten.
Ons is gebleken, dat het bovenstaande be-
richt in hoofdzaak helaas juist is. Alleen ves-
■H«rt de laatste zinsnede den verkeerden in-
dat, W--n het verduisterde bedrag
wordt, de justitie niet tot
Tele0zijn. Dit is geheel on-
Rijkstelehtdelicten (beleedi-
Aanplakbn Overigens is het
Strooibiljett -zoo hij slevhts
Advertentien. daarop uoelde
lets over Leralic' uitgegane
Ongevalle^ -andig te beslis-
zaak zal aanvatten.
(Midd. Crt.)
■pop bovenstaande bericht
.Jgende gemeld:
elaties van den betrokkene, po-
>t werk worden gesteld om het
d*m te zuiveren, is door de Ned. Spoor-
geen aanklacht ingediend.
_,e Officier van Justitie te Middelburg heeft
jdhter, mede in verband- met het feit, dat den
laatsten tijd verscheidene gevallen van fraude
door ambtenaren zijn geconstateerd, opdracht
gegeven. den heer v. H. ambtshalve te ver-
vol-gen.
De verdachte is daarop, na verhoor door den
commissaris van politie gearresteerd en voor
den officier van justitie te Middelburg geleid.
f
Door de Buurtvereeniging te Sluiskil, werd
Vrijdag jJ. een vergadering uitgeschreven
voor de personen, aangesloten of nog aan te
sluiten op de waterleiding der N.V. Waterlei-
ding Maatschappij „Zeeuwsch-Vlaanderen",
welke vergadering werd bijgewoond door pl.m.
80 personen.
Hierin werd unaniem besloten een verzoek
te richten tot de directie van genoemde
maatschappij, om alsnog de tarieven van het
,,systeem-Harte" toe te passen.
Opbrengst bloempjesdag.
De bloempjes-dag, vorige week in deze
gemeente gehouden, ten bate van het T.B.C.-
fonds uitgaande van het Chr. Nat. Vakver-
bond in Nederland bracht op de som van
ruim 32.
De Feestelijkheden.
iNimmer, wij meenen dit nu niet zonder vol-
doening en zelfs met eenige trots te mogen
zeggen, is door onze burgerij met zooveel
geestdrift en animo een herdenkingsfeest van
de bevrijding van het Spaansche juk gevierd.
Het is tenminste ondenkbaar dat 100 jaar of
langer geleden nu wij uit het vorig num-
mer gelezen hebben dat 50 jaar geleden in het
geheel niets ge'beurd is om dit historisch feit
te herdenken een feest zou zijn gevierd dat
ook maar in eenigerlei opzicht in de schaduw
kan staan van dit.
Axel heeft zich op een zeldzaam voorbeel-
denswaardige wijze in feesttooi gestoken. De
ijver en de geestdrift daarbij door alle lagen
en gezindten van de burgerij is moeilijk onder
woorden te brengen. Den dergelijke eindvrucht
wordt bijna nooit dan in uren des gevaars
gedemonstreerd. Nu men echter ook midden
in den zorgvolsten crisistijd, die ooit door dit
geslacht is meegemaakt, ook een zoodanige
unieke eendracht en eenheid te aanschouwen
wist te geven, nu kunnen wij niet anders dan
met overtuiging bevestigen dat de aloude
Oranjeliefde en -gezindheid in ons stedeke nog
steeds leven en deze tenslotte in staat is de
verschillen volkomen weg te vagen.
Buurt na buurt is versierd en toen men een-
maal aan het versieren ging, waf daarmede
de feestpret ingeluid en zoo was het reeds de
vorige week een hossen en zwieren, springen
en dansen, als des avonds laat het werk be-
eindigd was, welke voortduurden tot vaak
lang na het middernachtelijk uur.
Wij vroegen ons dan ook af, of Axel dit nu
wel 14 dagen op deze wijze zou volhouden,
maar wij twijfelen daaraan thans niet meer.
Vrijdagavond werden de feestelijkheden
reeds officieel ingezet door een rede van den
Burgemeester, die de door V.V.V. georgani-
seerde Oranje-winkelweek voor de microfoon
der Axelsche Radio-Oentrale zou openen.
Het hoeft geen betoog dat in deze rede ge-
wezen werd op de groote eendracht, de voor-
naamste factor voor het welslagen van dit
feest, die ook voor de Axelsche winkel- en
middenstand een symptoom is, noodig om weer
tot een beter welvaartsniveau te komen.
De voorzitter der V.V.V., de heer A. van
Maale, sloot zich daarbij op zijn bekende vurige
wijze aan en beval de Axelsche winkeliers aan
in de gunst van de burgerij. Er is in Axel
voor „elck wat wils" te koop en in andere
plaatsen wordt men nergens goedkooper of
beter bediend, zoodat het koopen in eigen
plaats een parool is, dat hij met warmte en
geestdrift voor de Axelaars als motto stelde.
Te 8 ure stelden zich op de Markt de beide
plaatselijke muziekgezelschappen „Coneordia"
en ,,Hosanna" op, welke een groote muzikale
wandeling door vrijwel alle straten der stad
zouden maken met de Djiguiten-kozakken.
Het hoeft geen betoog dat de stemming er
hierdoor nog meer in kwam.' De laatste hand
werd inmiddels aan de versieringen en de ver
lichting gelegd en nu kregen wij eenigszins
een idee van al hetgeen er in een zoo korte
spanne tijds door de Axelsche „poorters en
poorteressen" is tot stand gebracht. Hier had
men het gezocht in modeme paar het meer
stij-ve en strakke overhellende stijl en smaak,
in een andere straat domineerde het denne-
groen, maar iedere buurt en dat is zoo typisch
heeft iets eigenft verkregen dat ook als het
ware de geest van de bewoners ademt.
De Noordstraat, de ruime en breede hoofd-
straat, is mede met het oog op het reeds
drukke en nog drukker wordend verkeer over-
dekt met een levende hemel van rood, wit en
blauw, die vooral bij de schitterende verlich-
ting des avonds een fantastisch effect maakt.
De Nieuwstraat, rechtlijnig, maar niet al te
breed, leent zich als voorheen weer uitstekend
voor de versiering. Een paar schitterende eere-
poorten vormen de entree van deze straat, die
overigens geheel met guirlandes en de gebrui-
kelijke kleurrijke tooi is opgevroolijkt.
De Wilhelminastraat heeft zich haar naam
waardig getoond. Hier heeft men zich gehou
den aan een soibere moderne versiering in
boogvorm over de geheele lengte der 200 M.
lange straat en ter weerszijden. Men is daar
bij niet afgeiweken van de tinten groen, wit en
oranje, waarvan het laatste natuurlijk in
vlaggen en rozentooi domineert. Levende bloe-
men tooien de pilaren op de kruispunten en de
entrde's.
Kerkdreef en Oosterstraat, zoomede de Sta-
tionsstraat, de Nieuwendijk, Buitenweg, Em-
mastraat en Oudewijk en Buthdijk hebben de
traditioneele sparrentooi tot in perfectie opge-
voerd en daarmede verrassende resultaten be-
reikt.
In de Koestraat heeft men een kleurige en
fleurige lamibrizeering ter weerszijden van de
straat aangebracht, waarbij de nationale kleu-
ren aardig domineeren. De Weststraat is een
wisseling van smaak en stij1 en heeft evenals
de Kerkstraat stijl en gcvoel tentoongespreid
bij het tooien van de buurt.
Ook de Julianastraat heeft men, evenals de
Noordstraat getooid met een bevlagde over-
koepeling.
Zoo zouden wij kunnen vo<jrtgaan en nu nog
andere straten opnoemen zooals'de Pieter
Paulusstraat, waar men met onverflauwde
ijver en geestdrift een geheel heeft weten te
bereiken die niet evenredig is aan de
schaarsche bevolkmg van deze buurt, maar
die wel verre de boventooi voert en dan ook
tot een bijzonder resultaat heeft geleid. De
duizenden kleine oranje en witte roosjes die
een levende hemel vormen en die vooral bij
de verlichting een feeerieken indruk maken en
de praehtige kolossale eerepoorten toonen U
hier wat men kan bereiken door eenheid en
eendracht.
De opschriften hier aangebracht, luiden:
Wees welkom Prins in onze veste,
Des vijands dwinglandij,
Sloeg hij temeer en gaf ten leste
Ons volk de vrijheid weer.
Voorts leze wij in deze straat:
Voor driehonderdvijftig jaren,
Uit de klauw van vreemde krachten,
Heeft Oranje ons bevrijd,
Wat ons nog tot heen vertolijd!
Maar de dichter(s) in deze straat zijn daar
mede nog niet voldaan geweest en aan de an
dere zijde lezen wij weer:
Prince Maurits van Oranje,
Deed -voor ons die kloeke daad,
Pieter Paulusstraat's bewoners
Bljjven trouw d'Oranjestaat.
De Prins Hendrikstraat heeft het gezocht in
eerepoorten in grooten getale, met guirlande-
versiering.
Ook de Zeestraat verdiend wel bijzondere
vermelding. Hier worden het uit Zuidelijke
richting de stad binnenkomende bezoekers op
de meest gastvrije wijze begroet met de woor
den:
Kom gerust maar binnen, goede lien,
Er is geen Spanjaard meer te zien!
De verlichting is hier imponeerend.
Ook de Gentschevaartstraat bleef niet ach
ter en ook hier is een dichter in actie geweest.
Wees welkom hier in Axel's veste,
nu op het Prins Mauritsfeest,
De dag is nu aangebroken,
om te jubelen om het meest!
>W|ij hebben getracht de buurt te versieren,
voor't zicht, ook voor de buitenlien,
Dan kunnen wij tevreden wezen
En dankbaar op ons werk terugzien!
Ver laat men Axel in Zuidelijke richting, dan
luidt het in de Zeestraat:
Ge kwaamt tot ons, keert ge thans weer,
Bedankt en tot de naaste keer!
Het is niet doenlijk U hier in kleuren en
geuren alles tot in bijzonderheden te beschrij-
ven. Daartoe moet men de rijk en feestelijk
versierde stad komen bezoeken en uit eigen
aanschouwing waarnemen wat smaak en stijl
hier helbben vermogen te scheppen.
Zaterdag waren reeds duizenden van elders
die aan de roep gehoor gevende, hun stuur of
schreden naar het jubelend Axel hadden ge-
richt. In den namiddag waren het de Djigui
ten-kozakken die de belangstelling vroegen
voor hun phenomenale staaltjes van durf en
ruiterkunst, die des avonds werden herhaald.
Meer dan 4000 personen bezochten het ter-
rein van de V.V.ZT. en hebben van de bewon-
derenswaardige behendigheid van deze Russen
genoten. Het was voor V.V.V. een goede dag
en toen de zeer druk bezochte avondvoorstel-
ling was afgeloopen en het publiek de stad
binnenkwam, was het of het schitterend ver-
lichte Axel een deel van een wereldstad was.
Een levendige gezelligheid heerschte er tot
het sluitingsuur in de verschillende straten.
Gisteren waren de godsdienstoefeningen in
de Hervormde en Gereformeerde kerken bijna
uitsluitend gewij'd aan de herdenking van het
groote historische feit voor onze stad van 1586.
Ook gisteren was er de heele dag veel
drukte en leven.
Hedenmorgen waren het de salvo's van de
burgerwacht en de gebruikelijke koraalmuziek
op de molen van den heer Misseghers door de
muziekvereeniging ,,Hosanna", die reeds in de
morgenuren de aandacht vroegen van de bur
gerij.
Voor het overige verwijzen wij naar het ver-
slag elders in dit blad.
Hedenavond volgen concerten door de plaat
selijke muziekgezelschappen en muzikale wan-
delingen door de stad en zoo verkeert onze
feestvierende stad in een feestroes, die de ge
heele week zal voortduren en die haar hoogte-
punten zal bereiken op a.s. Woensdag, wanneer
de historische intocht plaats heeft en Zater
dag, als de harmonievereeniging Concordia"
haar gouden jubileum luisterrijk zal herden
ken.
Als moeder Natuur nu maar meewerkt.
Gemeenteraad-
In de op Dindags 8 September 1936 des
namiddags te 1% ure te houden openbare
vergadering van den gemeenteraad alhier,
komen de volgende punten in behandeling:
1. Opening.
2. Notulen.
3. Mededeelingen.
4. Ingekomen stukken en zoo noodig daar-
over besduiten.
5. Vaststelling wijziging der verordening
tot heffing van keurloonen in de ge-
meenten Axel, Zaamslag, Boschkapelle,
Koewacht, Overslag en Zuiddorpe.
6. Voorstel van Burg, en Weth. tot het
geven van ontheffing op hondenbelas-
ting dienst 1936.
7. Voorstel van Burg, en Weth. tot het
aanvragen van ontheffing, als bedoeld
in alinea 2 van art. 179 der Gemeente-
wet.
8. Behandeling verzoek van den Z.-Vl.
Slagersbond om bijdrage in het tekort
cursus 1936.
9. Aanbieding gemeente-rekening, dienst
1935.
10. Behandeling verzoek van de vereeni-
ging tot bevordering van Gereformeerd
lager onderwijs als bedoeld bij art. 6
van 13 van de wet van den 22sten
Februari 1936 S 100 tot verlaging van
de openbare uitgaven voor het onder
wijs.
11. Behandeling adres inzake aanstelling
2den gemeente-geneesheer.
12. Behandeling adres van de voetbalver-
eeniging Z. S. C. inzake oprichting van
een sportterrein van gemeentewege.
13. Aanbieding gemeente-begrooting, dienst
1937.
14. Omvraag.
Jaardag H.M. de Roningin.
Ter gelegenheid van den 56-en jaardag onzer
geeerbiedigde Vorstin wordt hier allerwege
druk gevlagd. Van alle openbare en vele par-
ticuliere gebouwen wappert de frissche Ne
derlandsche driekleur. Naar wij veTnemen,
hoopt het plaatselijk muziekgezelschap ,,De
Volharding" hedenavond een concert te geven
op de kiosk.
Maandagmorgen.
We togen hedenmorgen naar het feestvie
rende Axel. Op een doortocht hadden we j.l.
Zaterdag reeds kunnen -bewonderen het resul
taat van den ijver en vlijt der bewoners van
verschillende straten voor het versieren hun-
ner buurt. Dit was veelbelovend. De beschrij-
ving die onge plaatselijke correspondent van
een en ander geeft, kunnen we slechts beves
tigen en de stad gelukwenschen met de eens-
gezindheid der bevolking, om den luister van
dit herdenkingsfeest zooveel mogelijk ten top
te voeren.
Bij onze komst op het stadhuis waren daar
reeds bijeen de burgemeester, de heer Blok, en
de wethouders, de heeren Oggel en Van Bende-
gem, met de feestoommissie /Prins Maurits",
in verband met de opening van het feest,
waarvoor het oogenblik naakte.
De burgemeester van Ter Neuzen, Mr. Telle-
gen, met mevrouw Tellegen, kwamen op dat
tijdstip ter plaatse, om hun belangstelling te
betuigen in het merkwaardige herdenkings
feest, dat door de naburige gemeente wordt
gevierd. Kort daarop arriveerde ook de feest-
redenaar, de heer Mr. P. Dieleman.
Terwijl verschillende handdrukken werden
gewisseld en gelukwenschen werden uitge-
sproken voor het aanvankelijk schitterend re
sultaat en het ondanks minder goede voor-
spellingen voor de feestviering nog steeds
mooi weer, stroomde de Markt vol. Voorafge-
gaan door het Chr. muziekgezelschap
,/Hosanna", directeur de heer P. Brakman,
kwamen de leerlingen der verschillende scho-
len, ook die der kleuterscholen, alien getooid
met oranje of met zich voerende nationale
vlaggetjes, op het terrein, om zich voor het
stadhuis op te stellen.
Daaromheen schaarcfe zich een grooten kring
van volwassenen.
Vanaf het stadhuis bood de Markt, met die
talrijke vroolijke kindergezichtjes een eenigen
aanblik.
Nadat alien waren opgesteld, het muziek
gezelschap „Hosanna" op de kiosk, werd
onder leiding van den heer P. Brakman gezon-
gen, met begeleiding der muziek, het ,,Wil-
helmus" en het ,,Volkslied".
Daarop sprak de burgemeester, de heer F.
Blok, vanaf de pui van het stadhuis de ver-
zamelde menigte toe, als volgt:
Burgers en Burgeressen van Axel en alien
die zich op de markt hebben verzameld, iU
alien roep ik een hartelijk welkom toe.
17 Juli 1586 was het voor de stad Axel een
dag van zeer groote beteekenis.
Sinds geruimen tijd ging Axel gebukt onder
het Spaansche juk, tot het oogenblik dat Prins
Maurits door de verovering van Axel daaraan
een einde maakt.
In verband met den Engelschen bevelhebber
van Vlissingen Sir Philips Sidney en kolonel
Jan Piron, werd het plan beraamd Axel te
verrassen.
In den nacht van 16 op 17 Juli 1586 trok
Jan Piron met zijn troep naar Axel op, en de
soldaten met stormladders bewapend zwom-
men over de gracht, beklommen de wallen en
door de slechte waakzaamheid van de door
Parma gehuurde Duitsche-bezetting op.der
Schonau, wisten ze de wacht te overvallen, de
poort te bereiken, die te openen en alzoo vech-
tende binnen Axel te komen, waama de bezet
ting zich overgaf.
Vandaar dat wij in den stoet van a.s.
Woensdag, de vier hoofdpersonen zullen zien:
Prins Maurits, Hohenlo, Sir Philips Sidney en
Jpn Piron.
Dit groote feit, de verovering van de stad
j^xel door Prins Maurits wil de geheele be
volking van Axel op gepaste wijze vieren en
hun dankbaarheid uiten.
Eene Commissie uit de burgerij werd ge-
vormd en die de leiding en de organisatie van
de feesten op zich zou nemen.
Aan deze organisatie zijn vele en vele werk-
zaamheden verbond-en geweest en ik meen dan
ook een woord van dank en hulde te moeten
brengen aan den voorzitter, de heer Van den
Berg en zijn staf van medewerkers, voor de
zeer omvattenden artoeid, die is verricht.
Maar ook aan de bevolking van Axel breng
ik vanaf deze plaats mijn warmen dank voor
de wijze, waarop zij de gemeente in feestdos
hebben gestoken en waarop weer spontaan
naar voren komt, dat Axel van nu, niet min
der dan Ax-el van toen, vaderlandsch lievend
en Oranje gezind is, en dat wij hopen, dat de
bevolking van Axel als goede Nederlanders en
warme Oranjeklanten steeds bij Nederland
mogen blijven en dat de bevolking van Axel
steeds moge bedenken, welken grooten dank
wij verschuldigd zijn aan den oudsten zoon en
opvolger van Prins Willem van Oranje, Zijne
Koninklijke Hoogheid Prins Maurits.
De a.s. feestelijkheden worden overal in het
land met groote belangstelling gevolgd, ook
door de autoriteiten. Het is echter jammer
dat H. M. de Koningin mij heeft moeten mede-
deelen niet naar Axel te kunnen komen,
wegens de korten tijd van voortaereiding
daartoe.
Het verheugt mij dan ook, dat de vertegen-
woordiger van H. M. de Koningin in onze
provincie, Zijne Excellentie de Commissaris
der Koningin a.s. Woensdag van zijn belang
stelling zal blijk geven.
Ik ben er van overtuigd, dat wij in deze
feestdagen uit dankbaarheid het Wilhelmus
zullen zingen, zooals de triomfeerende soldaten
in 1586 in Axel uit voile borst hebben gezon-
gen en op de trom hebben gestagen en op de
trompet hebben gespeeld.
Burgers en Burgeressen van Axel, ik hoop
dat ieder van ons, ieder op zijn wijze, doch
op waardige wijze, feest zullen vieren en dat
er geen wpnklank zal worden gehoord.
iHiermede verklaar ik het herdenkingsfeest
voor geopend.
Deze toespraak, die met luidsprekers ver-
sterkt werd uitgezonden, werd met een harte
lijk applaus begroet.
Verv-olgens werd door de schoolkinderen met
mu-ziekbegeleiding gezongen: „Wilt heden nu
treden", ,,Wij leven vrij"', „Wij willen Holland
houen", ,,In een blauw geruiten kiel" en ,,In
naam van Oranje doet open de poort!"
iHierop verleende de burgemeester het woord
aan Mr. P. Dieleman, lid van Gedeputeerde
Staten van Zeeland, geboren Axelaar, bij alle
ingezetenen zeer wel bekend, voor het uitspre-
ken der feestrede.
De heer Dieleman deed dit, in de volgende
bewoordingen
Axel viert feest.
Zijn Koninginne verjaart! Het is 31 Augus
tus, een heiligdag, dat wil zeggen een afge-
zonderde, een bijzondere dag. Afgezonderd en
geljjkgesteld met een grooten feestdag, omdat
d-e Nederlandsche natie als zoodanig hare
Innige verknochtheid aan het Huis van
iDranje-Nassau en de laatste telg daaruit, die
bns regeert, tot uiting wil brengen.
Axel gaat feestvieren gansch een week, als
het oude volk deed op zijn hoogdagen, want
het herinnert zich vdor 350 jaren in bangen
tijd verlost te zyn geworden van het Spaan
sche juk, van tyrannie, die het benauwde,
gevoegd te zijn bij Noordelijk-Nederland, om
dat door het lot der krijgsbedrijven Zuidelijk-
^Nederlamd van het Noorden wreedelijk ge-
scheiden werd en het ideaal van den een-
hejdsstaat van alle Nederlanden onderging.
Axel viert feest, omdat Prins Mourinck, de
jonge padvinder toen nog, het pad vond om de
onachtzame bezetting des vijands te verrassen
en Axel te ontwringen aan Spaansche vuist
'op niet al te moeilijke wijze, meer door tact
■en beleid, door het besluit tot aanpakken en
de daad van het volbrengen, dan door zware
worsteling en begunstigd door tal van om-
standigheden.
Het was een benauwde tijd. De Spaansche
wapenen wonnen onder Parma's beleid. De
Prins van Oranje was vermoord.
Antwerpen was wederom gevallen en onder
Spaansch bewind. Servaas van Steeland
te Banet bij Cruybergen ligt hij begraven -
had het land van Waes en de 4 ambachten
eveneens weder onder Spanje gebracht. Het
vertrouwen op hulp van andere mogendheden
was beschaamd. Elsabeth van Engeland hielp
een weinig. Over Haar vertegenwoordiger,
Graaf Leicester was men niet tevreden. Gent
was weder geheel Spaansch. Zaamslag en de
polders waren verwoest, onder water gezet of
vertreden. Hongersnood, pest en dood aller
wege. Hier en daar zwierven de wolven in
het Vlaamsche land. In Lokeren werden er
17 personen door verscheurd. Ook het weleer
schoone Antwerpen, was als ,,een dood
lichaam in staat van ontbinding". Devaluatie
was er op groote schaal in zilver en goud geld.
De grootste wanv-erhoudingen waren er tus-
schen de waanden van het geld en de goederen.
Van Brugge schreef iemand dat het hoe groot
een handelsplaats het vroeger ook mocht ge
weest zijn, het nu zoo groot en zoo leeg was
als de zak van een Ier. Maar Holland hield
stand en had „den moet omme de gemeene
saecke te handhouden in het minske niet laten
sincken".
Ook Zeeland was zeer bezorgd. De Schelde
moest, het koste wat het koste, beheerscht
worden door de Staten en daarom moest men
in Vlaanderen, een bezetting hebben, moest
de strook langs de Schelde, tot Vlaanderen
behoorend, veroverd. Axel lag in 't midden
dier kuststrook. Ter Neuzen was al in han-
den van Oranje. De fortificatie eischte ver-
sterking en verbetering. Vooral van belang,
nu Antwerpen weder Spaansch was.
De gelegenheid was gunstig. Vanuit Neuse
en uit Sluis, ook in handen der Staatschen,
deed men aan het omringend land veel schade,
om daardoor den Spanjaard te treffen, die het
beheerschte. Parma zat in het Oosten, in het
gebied van Keulen. Het was daar benard.
Leicester wilde hem er van af hebben en met-
een het bruggenhoofd bevestigen aan den
Scheldeoever. Sidney was bevelhebber te
Vlissingen. Deze kreeg bevel om met Mau
rits en 3000 man te voet en te paard naar
Vlaanderen te trekken. Zij landden goed en
wel in Ter Neuzen en gingen naar de schans
waar Colonel Piron bevel had en vandaar uit
werd het veroveren van Axel ondemomen.
Het was zijn eerste krijgsbedrijf en geheim
gehouden zelfs voor Hohenlohe, die zich daar-
over niet weinig ergerde. Zoo werd in stilte,
in alle stilte het een en ander voorbereid. En
in den nacht vait 16 Juli 1586 trok de troep
op onder Piron, uit de Mouf-enschans te
Neuse nadat zij te voren daar onder Maurits
en den edelen Sidney uit Vlissingen was ge-
land En tegen den morgen zwom een soldaat
over de veste en blies na opening der poorten
door slapende wachters niet bewaakt van
Axels wal het Wilhelmus, ten teeken dat men
kon binnen stormen. En de Staatschen kwa
men binnen. Het verzet was zwak, het was
een overrompeling. Er vloeide bloed in de
Noordstraat maar spoedig waren de mannen
van Mourinck de baas. Kranig volvoerden zij
zijn gedachte en volgden zij zijn beleid. En
Sohonau, de bevelhebber, was al krijgs^evan-
gene genomen voordat hij goed wist Wat er
gebeurd was. Het is de leiding in de historie
dat een zoon uit het Nassausche, want immers
daar ligt Schonau in de omgeving van de
abdij bij Lippom, ten Oosten van St. Goars-
housen aan de Rijn, gesticht nog wel door een
der voorvaderen van Maurits, onder beleid
van den grooten Nassauer, belet werd verder
te dienen tegen het volk in de lage landen der
zee.
Axel was overwonnen! Deze ster zou voort-
aan schitteren in het firmament boven de zich
pas gevestigd hebbende, jonge, energieke
Republiek .der V-ereenigde Nederlanden.
Het zou daarvan staan als een schildwacht,
aan de uiterste grens! Het zou daarvan zijn
een bolwerk, een dijk, een rempart.
Op een in die dagen verschenen penning
staat de Leeuw fier op zijn achterpooten. Die
Leeuw is Oranje, die de Nederlandsche sch-a-
pen beschermt tegen den Spaanschen Wolf.
Het was de uitdrukking van de waarde, die
men hechtte aan Oranjes werk en beleid. En
temidden van den grooten druk en de benard-
heid der tijden verloor toch het volk niet zijn
goeden humor en wist men in een ander beeld
daaraan uiting te geven door den Leeuw (de
Prins en de Nederlanden voorstellende) een
heftigen aanval te laten doen op een varken,
luidende op het Spaansche „spek".
Oranje, de edele Willem stond daar als een
grooten boom met breede, bebladerde takken.
In die takken zat een vogeltje weggedoken,
met den kop angstig en schuw in de veeren
gedoken. Het is Nederland. En de stormen
razen en de orkanen bulderen, en het krijgs-
gewoel verheft zich, de boom schudt en
schudt. Maar zij is te diep geworteld om uit-
gerukt te worden. Het vogelken zit rustig in
de takken.
Maar na Willems dood, in 1584 zoo vreese-
lijk vermoord, was de boom toch afgeknot.
Alevel een flinke jonge stam was uit de af-
geknotte tronk opgewassen en in 1602 reeds
kon er onder gezet worden: sic tandem
succulus arbor! ,,Eindelijk wordt de twijg
(de telg) een boom". En in 1586 was die
twijg reeds krachtig en zocht het vogelken
er reeds schuts.
Dat feit herinneren wij ons deze week. En
heel Axel en Axelerambacht, ja geheel
Zeeuwsch-Vlaanderen juicht mede. Was van
Neuzen in dit opzicht de victorie begonnen
en had daar de Prins van Oranje, de rebel,
zooals later Koning Willem I zeide, het eerst
vasten voet gekregen in het tegenwoordig
Z.-Vlaanderen en sedertd-ien behouden, daar
mede was Axel, de hoofdplaats en het am-
bacht nog niet in zijn handen. Dat bewerkte
Maurits in 1586, zij het ter afweer van den
vijand door het onder water zetten van een
zeer belangrijk gedeelte van het schoone am-
bacht.
De Magistraat was gevlucht naar Gent en
regeerde vandaar uit nog een oogenblik de
zaken. Veel landlieden hadden hun woonstede
moeten verlaten en zwierven rond, maar
velen, die gebleven waren, hielpen mede en
waren verheugd. Want als de bevolking met
hen, die lei-den willen en die bevrijden willen,
niet medewerkt, dan komt er ook geen ver-
lossing, geen bevrijding, of verheffing en op-
beuring. Zoo volkomen terecht zegt een
strofe uit het Wilhelmus:
Helpt U zelfs, zoo helpt U Godt
Uyt der tirannen bandt en slot,
Benauwde Nederlanden.
Men heeft het toefi ondervonden dat het
leunen op andere volken, het steunen op
Frankrijk, op Engeland of op de Duitsche
vorsten, niet baatte. Nederland was aan zich
zelf overigelaten. Ons volk moest zelf de
handen uit de mouw steken. Alleen door ver
trouwen op God en door inspanning van alle
energie en kracht onder leiding van Oranje.
zou onze vrijheid bevochten worden en onaf-
hankelijkheid als gouden kleinood ons ge-
geven worden, niet vertrouwen op Prinsen.
noch op Vorsten, alleen op God, den Poten-
taat der Potentaten, waarmede Oranje een
vast verbond had gemaakt. En dhn zelf
gewerkt, 't geweer aan den voet, het kn it
droog en 't gebed in 't hart en zoo onder en
achter Oranje.
Dient den tyran van Spangien of volgt,
om hem te wederstaen, Den Prince
van Orangien.
Dit geslacht van Prinsen offerde zich op
voor de Nederlandsche vrijheid. Daar staat het
geschreven in gulden letteren, daar klinkt
het kloeke woord ons der eeuwen door in het
oor, het .woord van Willem den Zwijger, het
leidend beginsel van de Oranjes:
,/De volken zijn niet om den vorst,
Maar de vorsten zijn voor de volken."
Dat is edele taal. Dat is het juiste beginsel.
Wie dat toepast, kan regeeren. Geen heer-
schers, maar regeerders, voorgaan bij „Godes
gratie" en die wordt alleen verleend aan wie
dienen.
Slechts in dienen en offeren van zich zelf
ligt grootheid en kracht.
En dat begreep ook Maurits, de dappere
Maurits, de onverschrokkene, de bevestiger
van onze volksvrijheid. yerheft deswege den
blijden zang
Hij rijze tot in de wolken,
Ja, boven wolk en nevel uit.
Vrijgestreden volk van Axel! Laat deze
week de klaroenen klinken op den muur en
in Uiw stad, op den muur, den grensmuur
dezer landen,
Thans is de lichtelaaie oorlogsvlam gedoofd!
Godlof
Nu op ter reie en ter dans, gelijk de dichter
zingt:
Met trommelen en trompetten
's Is Maurits kling!
Hij voert Uw rijen aan!
Dag aan dag, meer willig tot Uw feest!
Op eigen, vrijen grond
Danst wat Nederlander heet,
van vreugd en blijdschap in het rond.
En looft het vrije Vaderland
en onz' Oranjevorst.
De wachthoom van Oranje, schalde in de
vroege Middeleeuwen in de Rhone-vlakte ten
oproep in den strijd voor de Christenheid tegen
de Saraceenen!
iHoe dikwijls riep Oranje's hoom niet op
voor den strijd tegen onderdrukking van de
Christenheid
Doordringend klonk haar toon in de 16e
eeuw ter verzameling in den strijd tegen het
absolutisme van het Spaansche systeem en
voor de vrijheid van conscientie en voor de
rechten en vrijbe-den des volks, van ouds door
de landvorsten bezworen en nu wreedelijk ge-
schonden.
Hoe schetterde fel de Oranje wachthoom
toen de viervoudige aanval van Frankrijk,
